• ..
• A
• Á
• B
• C
• D
• E
• F
• G
• H
• I
• Í
• J
• K
• L
• M
• N
• O
• Ó
• P
• Q
• R
• S
• T
• U
• Ú
• V
• X
• Y
• Ý
• Z
• Þ
• Æ
• Ö
• ..

V

V (vaff), the twenty-second letter of the alphabet, was by the ancients called vend, q. v. = A. S. wen, whence Icel. vindandi, q. v.; like u, it is represented by ? in the Runes; in old vellums by ?, a form borrowed from the A. S.; later by v or u, according to the Latin usage. The Icel. v answers etymologically to Engl. and Germ. w (not v), but the form w is little used, though not quite unknown in Icel. vellums.

B. PRONUNCIATION, CHANGES.—The v is now sounded in Icel. as in English, by a slight touch of the lip and teeth (not like the South German, with both lips). It is said (Rietz) that a w or double v is still sounded in a remote Swedish county (Dalarne), and the opinion of English phonetic philologists is that the English w represents the old Teutonic value of that letter, which has since been lost all over the Continent, as well as in Iceland. The Icelandic formation of words goes far to prove that the old Scandinavian v was a semi-vowel, and not a full consonant as it is now: 1. traces are found of v alliterating with a vowel; on an old Runic stone (of the 10th century?) in the island Öland (off the coast of Schonen) we read—Vandils jörmungrundar, ur-grandari (v, i, and u making the three staves). In verses which have passed through Icelandic oral tradition, alliteration like this could hardly have survived, except in a very few cases (there are, however, some such, svaf vætr Freyja átta nóttum, Þkv. 28; Óðinn á jarla þá er í val falla, Hbl. 24; ónu verr, Ls. 36, cp. Hm. 22); but on the Runic stone, the words still remain as they were first engraved. 2. the frequent ‘vocalisations’ involving the loss of v, which is indeed the most mutable of all letters: α. ve, vi change into y, vá into ó: a v cannot be sounded before a u-vowel, viz. before o, ó, u, ú, y, ý, œ, ø; countless instances of this are to be found under the heads of v-, dv-, hv-, kv-, sv-, tv-, þv-; cp. as specimens the tenses of verbs, vaða, valda, vaxa, vefa, sofa, koma, vinna, vinda, svimma, svella, vella, velta, verpa, verða, hverfa, svelta, svella, sverfa, þverra, svelgja, þvá, sverja; and also hváll and hóll, hvat and hót, ván and ón, váru and óru, kvef and kóf kaf kœfa, svartr and sorti surtr syrta, verk and yrkja orka. β. more rarely, before other vowels, as, þeita for þveita, silungr for svilungr, hika for hvika, skak for skvak, þi and því. γ. v and j interchange, as in hjól for hvel, sjót for sveit, skjal for skval, jurt for vurt, jartegn for vartegn, hvern for hjarni; in verbal inflexions, -va into -ja, as byggva into byggja, syngva into syngja. δ. in a few words the v has been saved by a change in the following vowel, as in verk, cp. A. S. weorc, virkr for vyrkr; virgull (a halter, Goth. wurgils), væðr and œðr, Svænskr Sœnskr. ε. for the loss of v before a u-vowel see the introduction to the letters Ó, U, Y, Æ, Ö; so in parts of England and in Scotland at the present day men say ool for wool. ζ. in a few other words initial v is dropped when in compds, vegr in Nor-egr, einn-ig, hinn-ig, þann-ig, hvern-ig; vangr in kaup-angr, Harð-angr; völlr in þreskj-öldr; valdr in Arn-aldr, Har-aldr; verðr in dög-urðr; vindr in Ön-undr; vin in Björg-yn; vé or veig in Þyri, qs. Þór-vé, and in Dan. Odens-e. η. again u has changed into v in várr qs. úrr, órr, A. S. ûre, Engl. our, and in vesall qs. usall (see várr and vesall). II. changes of later date, in the 14th and 15th centuries, or somewhat earlier,—old Icel. vá was turned into vó, and at last into vo; svá, svó, svo; vár, vór, vor; tvá, tvó, tvo; ván, vón, von; vápn, vópn, vopn; vátr, vótr, votr; váði, vóði, voði; kváma, kvóma, koma: the old vá is proved by rhymes, as vátr and gráta, svá and á; that this vá did not change immediately into the present vo, but passed through an intermediate vo, is shewn by rhymes in poems of the 14th and 15th centuries; e. g. vórr and Þórr, Skíða R. 47, 70, 119, 181; stór, vór, 69; vóðinn, Óðinn, 109; vótt (testem), vórt, 122; góma, kvóma, Völs. R. 199; vórr, stórr, 212; stórr, hvórr, 248: the vó still remains in vóru (erant), although short o in voru is rapidly displacing the old long vowel. This later change of vá into vó, compared with the old dropping of the v whenever it came in contact with a u or o, shews that at the time when it took place (the 14th century), v cannot any longer have had the same sound as it had five or six centuries before, when the great and systematic vocalisation of it took place. In mod. Icel. v has even reappeared in a few, especially verbal, forms (where people are still conscious of the lost v), so that Icel. now say hvurfu, hvorfinn, hvyrfi (from hverfa); so also, but esp. in later vellums, less in speech, the forms vurðu, vorðinn, vultu, vundu, vorpið, etc., from verða, velta, vinda, verpa; cp. also the mod. sound of the word Guð: again, in words like ull, úlfr, orð, una, etc., a restoration was impossible, all remembrance of the v having been lost for a thousand years: but phonetically, since v became a labial consonant, an Icelander might and could say vull, vúlfr, vorka, vorð, etc., just as well as von, vor, votr. III. for the dropping of v before r (and l) see the introduction to the letter R (as in rangr = Engl. wrong): it is doubtful whether Icel. vág-rek (= a wreck, flotsom) bears any relation to vágr (a wave): the v may here have been saved by means of a false etymology, vagrek for vrak. 2. in a few cases an aspirate (h) has been substituted for an original w, e.g, Icel. hreiðr (a nest), cp. Engl. wreath, Goth. wriþus; Icel. hrista, akin to Engl. wrist. Dan. vriste; Icel. hrekja, akin to A. S. wrecan, Engl. wreck; Icel. hrína, akin to Dan. wrinske; and perhaps a few more words. 3. in still fewer instances the r has fallen out, the w or v remaining; these words are veita (to trench), veiting (a trench, drainage), for vreita, vreiting (akin to wríta); veina (II) = vreina; and lastly, vá for vrá (a cabin). IV. an interchange of v and f occurs in a few instances, e. g. ái-fangi, áfangi, qs. ái-vangr; in var-nagli and far-nagli; in varinn and farinn, see fara A. VI. β; in válgr and fjálgr. 2. in inflexive syllables, like örfar, snjófar, bölfi (ör, snjór, böl), and the like, the change of v into f is etymologically erroneous, but phonetically indifferent, final or medial f being one in sound with v. V. for the v or u as the cause of a vowel change, see Gramm. p. xxix. 2. it is dropped in inflexions in many words, such as in mörr, böð, stöð, dögg, högg, böl, öl, söl, fjör, smjör, mjöl, kjöt, hey, sær, snær, fræ, bygg, lyng; adj. hár, mjór, þjökkr, dökkr, röskr, glöggr, etc.

☞ Many of the preceding phenomena (esp. in I. and III) could not possibly be accounted for, unless we assumed that, at some early time, when those changes took place, the v was sounded, not as a consonant, but as a kind of oo sound, half consonant, half vowel; if so, no sound could answer more nearly to it than the mod. Engl. w; the change may have taken place at a very early date, prob. before the settlement of Icel. Norse words in the Shetland and Orkney dialects point to v not w, e. g. voe = Icel. vágr.

VAÐ, n., pl. vóð; [A. S. wæd; Swed.-Dan. vad, vade-sted; cp. Lat. vadum; vað is derived from the verb vaða, and is not borrowed from the Latin noun]:—a wading-place, ford, across a river or creek; á árbakkanum við vaðit, Fms. xi. 255; þar vissi hann vað eitt ok reið þar til, 354; rekr hann ofan á vaðit, ok heitir þar síðan Þorgeirs-vað, Nj. 108; öll vöð á ánni, Stj. 394, Grett. 140; háska-vað, Art. 66; þar var þá vað á ánni, en nú er ekki. Glúm. 352; halda vörð á vöðum öllum, Dropl. 30: phrases, hafa vaðit fyrir neðan sig, to act warily; fara á hunda-vaði yfir e-t, ‘to pass by a dog’s ford over a thing,’ i. e. to slur it over, do it hurriedly and badly, II. the word is very freq. in Icel., also in local names, ‘-ford,’ Germ. -furth, being an unknown form; Vimrar-vað, Edda; Holta-vað, Nj.; Nauta-vað, Eyja-vað, Ísl. ii. 179.

VAÐA, pres. veð; pret. óð, ótt (óðst), óð, pl. óðu; subj. œði and væði; imperat. vað, vaddu; part. vaðinn: [A. S. wadan; Engl. wade; Germ. waten; Dan. vade]:—to wade, go through shallow water, Gm. 21, 29, Hkv. Hjörv. 5; vaða þunga stramna, Vsp. 45; hann gengr götu til lækjarins, en veðr síðan lækinn, Gísl. 28; þar má vel vaða út í hólmann, Fms. i. 71; þeir óðu út á mót margir, viii. 161; þeir óðu til lands, 317; en Þórr óð til lands, Edda 36; ok óð á sæinn út, Hkr. i. 229; hón óð út á vaðlana, Lv. 68, 69; vér höfum vaðnar leirur, Orkn. (in a verse); vaða mjöll, to wade through snow, Sighvat; var mjöllin svá djúp, at hrossin fengu eigi vaðit, Fb. ii. 111; Þórr gengr til dómsins ok veðr ár þær, Edda 10; vaxattú nú Vimr, alls mik vaða tiðir, 60: also of fire, smoke, wind, vaða loganda eld, Fms. i. 265, Nj. 162; var því líkast sem þeir væði reyk, Fms. iii. 176; sem hann væði vind, vi. 419; sem hann œði vind, Mork. l. c.; þeir óðu jörðina at knjám, Fas. i. 424: the phrase, tungl veðr í skýjum, the moon wades in clouds. II. metaph. to go through the thick of a thing, rush, storm; Kolskeggr óð at honum, rushed at him, Nj. 97; vaða fram, to rush forth, in battle, Al. 5; þars þú at vigi veðr, Skv. 2. 24; vaðit hefir þú at vígi. Am. 90; hann lætr vaða stein til eins þeirra (he lets fly a stone at him) svá at sá liggr í svíma, Fs. 36; þá óð annat útan í mót, Fms. viii. 191; þar er vé vaða, Darr. 6 (of the standard in battle); Ebresk orð vaða opt í Látinunni, Hebrew words often get into the Latin, Skálda (Thorodd); sýnisk mér sem hér vaði allt saman (be all mixed together) kálfar ok úlfar, Fms. viii. 243; hón lét skíran málm vaða, threw gold broadcast, Akv. 39; láta gullskálir á flet vaða, 10. 2. vaða uppi, to ‘wade up,’ appear above water; óðu limarnar uppi en rætrnar í sjónum, of a tree, Fms. vii. 163: vaða uppi is used of sharks or dog-fish coming to the surface; hence to be violent, þenna tíma óð herra Ásgrímr mjök uppi, Bs. i. 722, 730.

vaðall, m. = vaðill, a wading; eptir vaðal í frosti, after wading in frost, Bs. i. 387.

vað-berg, n., see varðberg.

vað-beygja, u, f. a score in the thole for the fishing-line.

vað-bjúgr, adj., vað-boginn, part. (Mork. l. c.), falling slack like a fishing-line: in the phrase, fara v. fyrir e-m, to give in, Fb. iii. 383.

vað-dráttr, m. a pulling the fishing-line.

Vað-gelmir, m. the name of a river, Lex. Poët.

vað-horn, n. [vaðr], the horn on a fishing-line; in the phrase, hann þykkisk nú vel hafa til stillt ok komið upp í vaðhorni við Sigurð, he thought that S. bad been made to gulp the hook up to the horn, metaph. from a fish gulping the hook, Fb. i. 182 (Fms. xi. 113).

vaði, a, m. a wader; in mar-vaði, q. v. II. a pr. name, Gullþ.

vaðill and vöðull, m. [Shetl. vaadle; Dan. veile], a shallow water, esp. places where fiords or straits can be passed on horseback; hón óð út á vaðlana, Lv. 68; var flæðr sævar ok ekki reitl yfir vaðla, Sturl. iii. 46; ríða til vaðlanna (vöðlanna Cod.), id.; ok er hann reið at vaðlinum, Gullþ. 26; við vás ok vaðla (wading) spillisk mjök meinit, Bs. i. 386. 2. metaph. gabbling talk; hvaða vaðall er á þér (?). II. a local name, Vöðlar, Vöðla-þing, in the north of Iceland, Rb. 292, Ann. 1125; Hása-vaðill, cp. Veile in Denmark.

vaðil-sund, n. a shallow sound, fig. 362.

vaðinn, part., prop. gone, done with, cp. genginn (ganga C. X): destitute, poor, vaðin at vilja, joy-bereft, Akv. 29, Hm. 4, Skv. 3. 55.

vað-krumla, u, f. a crooked hand from the fishing-line, Björn.

vaðla or vöðla, u, f. a flock of water-beasts (seals); hence vöðlu-selr, Sks. 177, v. l., mod. vöðu-selr, a kind of seal, = opnuselr; also in Icel. called vaða, u, f., from swimming in flocks.

vað-mál, n. (sounded vammal, N. G. L. i. 362), no doubt qs. váðmál, measured stuff, standard cloth, from váð, stuff, and mál, a measure; in the old Scandinavian communities the vaðmál was the standard of all value and payment before coined gold or silver came into use, see the remarks s. v. alin; [Scot. wadmaal; Orkney and Dan. vadmel]:—a plain woollen stuff, woven in hand-looms; in mod. Icel. the home-spun vaðmál is distinguished from the foreign stuffs, called klæði (vaðmáls-treyja, klæðis-treyja); sæmri muu ei sínum ver, silki-klæddr sprakki, en meyja hrein og hýrlynd er, hulin vaðmáls stakki, Eggert; góð vaðmáls klæði, Fms. vi. 208; skera til klæða vaðmál, id.; stíka vaðmál í sundr, Ölk. 36; lét Þyri tjalda höllina grám vaðmálum, Fms. i. 118; tjalda með gráu vaðmáli, Grett. 132 new Ed.: Færeyskt vaðmál, D. N. ii. 559; rekkju-vaðmál, wadmal for bedclothes, Dropl. 20; vaðmál til seglbóta, Sks. 30; varning Íslenzkan í vaðmálum ok í ullu. Fms. x. 294; þat fé skal vera í vaðmálum eða í vararfeldum …, Grág.; sex alnir vaðmáls gilds, Kb. ii. 192; hafnar-vaðmál, plain common wadmal; hafnar vaðmál ný ok ónotin, Grág. i. 504; Rútr gaf henni hundrað álna hafnar vaðmála, Nj. 7; pakka vaðmál, H. E. i. 574, cp. Bs. i. 842 (spýtingana ok ‘pakkana’): as a standard, alin vaðmáls, mörk vaðmáls, Fb. iii. 343; vaðmála skuld, a debt paid in wadmal, Dipl. iii. 13: vaðmáls-klæði, -möttull, -sloppr, Fms. vi. 208, Þorf. Karl. 384, Bs. i. 674.

VAÐR, m., pl. vaðir, a fishing-line; heimta upp vaði sína, K. Þ. K. 90; Véorr við vélar vað görði sér … egndi á öngli, Hým. 21; vaðr vilgi slakr, Bragi; Þórr greiddi til vað heldr sterkjan, eigi var öngullinn minni, Edda 36; draga fisk annan fyrir öngul hinn þriðja fyrir vað, Fbr. 189; vaðr sá enn sterki, Niðrst. 3; hann tók vað af þíli ok öll veiðar-færi, Band. 1; grefr járnit hans kjapt … fiski-maðrinn kippir at sér vaðinum, Bs. ii. 79. II. a line for measuring; at vaðr sé dreginn yfir þveran akrinn, Fms. xi. 441. vaðar-hald, n. the management of a fishing-line.

-vaðsla, u, f., in uppi-vaðsla, q. v.

vað-steinar, m. pl. the stones (leads) on a fishing-line; hence Vaðsteina-berg, a local name, Gísl.

VAF, n. [vefja], a wrapping, winding round, in sí-vaf (see sí); var tekinn knífr ok vafðr … Þorsteinn stakk í augun knífinum upp at vafinu, Sturl. ii. 181: the phrase, vera mikill í vöfum, to be bulky and heavy. 2. in Icel. the piece of skin wound round a quill for infants to suck is called vaf. II. [vefa] = fyrir-vaf, the weft.

vafi, a, m. a doubt, uncertainty; ef í nökkurn vafa slægi, Sturl. i. 176; vanda þenna ok vafa, Norske Saml. v. 151; vera í vafa um e-t, to waver. COMPDS: vafa-gepill, m. a stray animal without a master. vafa-lauss, adj. undoubting. vafa-samr, adj. doubtful.

vafin-leysa, u, f. = vafurleysa.

vafin-skepta, u, f. an axe with an iron-bound handle; öx v., Nj. 19.

vafka, að, mod. vakka, = vafra, Róm. 270.

vafl, n. a wavering, hesitation; víl ok vafl, Bb. 3. 90.

vafla, að, = vafra, Konr.

vafla, u, f., esp. in pl. vöflur, a wavering; það kómu vöflur á hann, he became confused, from guiltiness.

vaflan, f., in vaflanar-för, vagrancy: fara vaflanarförum, Grág. i. 163, 294, ii. 482.

vafningr, m. [vefja], a twist: metaph. an entanglement, Nj. 164.

vafra, að, to hover about; skrínisl þau er vafra í höfum, Sks. 74, Fas. ii. (in a verse).

vafr-leysa, u, f. nonsense; gettú eigi vafurleysu þeirrar er einskis er verð, Band. 29 new Ed.

vafr-logi, a, m. a ‘waver-lowe,’ flickering flame, a mythical word; an enchanted princess or an enchanted land is surrounded by a ‘waver-lowe,’ Edda (of Brynhild), Skm. 8 (of Skirnir and the giantess Gerda), Fsm. 32 (of Menglöd). In mod. Icel. legends, a kind of ignis fatuus, said to flicker over hidden treasures, is called either málmlogi or vafrlogi, Maurer’s Volks., Ísl. Þjóðs.

vafr-uði, a, m. = vafrlogi, Þd.

vaf-spjörr, f. a strip or band of cloth wound round the leg instead of stockings, Gullþ.

Vaf-þrúðnir, m. the mighty in riddles, the name of a giant, a kind of Northern sphinx, wise in riddles, Vþm.

vaga, að, to wag, waddle; þú vagar einsog kálffull kýr sem komin er að burði, Jón Þorl.; vaga um haula, Hallgr. (see haull); græðast kýrnar þá setzt er að, hjört-kælar nær til vatnsins vaga, Bb. 2. 41.

vagar or vagir, f. pl. (from vög, f.), also vögur, pl. (from vaga, u, f.); pl. vegr, Fms. viii. 430: [vega; cp. vagn]:—a kind of bier or hand-barrow, the sing. being never used; tóku þau líkit ok lögðu í vagarnar, ok óku …, Nj. 153; Björn var úti á túnvelli ok smíðaði vögur (v. l. vagr, i. e. vagar), Eb. 90 new Ed.; tóku þeir hest ok lögðu á vögur, Bs. i. 335 (here the vagar seem to have been carried on horseback, as coffins are at the present day in Icel.) 2. a level; þeir höfðu til vegr ok vágu fram af berginu, Fms. viii. 430; vagir (vagir?) eða slöngur, i. 127. COMPDS: vaga-borur, f. pl., Eb. l. c. vaga-drumbr, vaga-nef, vaga-pungr, m. a nickname, Landn., Fms. viii. vaga-skalm, f. = meiðr (q. v.), a nickname.

vagga, u, f. [Dan. vugge], a cradle; fellr vaggan undir sveininum, Ld. 108; Guðríðr sat í dyrum inni með vöggu Snorra sonar síns, Fb. i. 545; börn í vöggu, Rb. 344; börn er þá lágu í vöggu, Fms. xi. 381, Am. 17, Str. 18. COMPDS: vöggu-barn, n. an infant in a cradle. vöggu-bragr, m., -kvæði, -ljóð, n. pl. cradle-songs, lullabies. vöggu-mein, n. a ‘cradle-ailment,’ metaph. of an old inveterate ailment; það er gamalt v.

vaggaldi, a, m. a waddler, a nickname, Landn.

VAGL, m. [Ivar Aasen vagl; Swed. vagel = a roost]:—a beam, esp. an upper cross-beam, roost; hann hljóp í þvertré á húsinu ok síðan á vaglinn ok af vaglinum ok út í glugginn, Fms. x. 290. II. [cp. Engl. wall-eye], a beam in the eye (a disease); vagl á auga, Ísl. Þjóðs.; at þeim vaglinum sem er í þínu auga gætir þú ekki—þú hræsnari, drag fyrst út vaglinn úr þínu auga, Luke vi. in the edit, of 1540. III. a local name, Vaglar, Lv.

vagl-eygr, adj. wall-eyed, Thom. 355; cp. valdeygr.

VAGN, m. [from vega; A. S. wægn; Engl. wagon, wain; Dan. vogn; Germ. wagen]:—prop. a vehicle, such as a hand-barrow, sledge, but also a chariot, carriage, as used in foreign countries, for the ancient Scandinavians hardly knew such, yet hvel-vagn, q. v.; með sleða, vagn eða vagir, Grág. ii. 295; hón bjó sér vagn ok beitti hest fyrir (called sledge below), Fms. x. 373; tóku þau líkit ok lögðu í vagninn, Nj. 153 (v. l. vagarnar, vagirnar); hann hafði tvá hreina ok vagn, Fas. ii. 118; vigg at söðla vagn at beita, Gkv. 2. 18; hafið í vagna, 34; freista ef þeir mætti koma vögnum yfir urðina, Ó. H. 187; er hón sett í einn virðilegan vagn, Fms. xi. 25; skyldi þau Freyr ok kona hans sitja í vagni … fylgja vagninum ok leiða eykinn, ii. 75: a chariot, vi. 146, Stj. (referring to foreign countries): the saying, gott er heilum vagni heim at aka = all is well that ends well, Eg. 182, Ó. H. 166: poët., kjalar vagn, a ‘keel wain,’ i. e. a ship, Lex. Poët: 2. astron. the Wain or Charles’ wain, Ursa Major, Magn. 470; birnur, vagn, kvenna-vagn, Rb. 1812. 16; in the heathen time called Óðins vagn: Odin is called vagna verr by the poets, Alm. 3; vagna runni, Stor. 21; vagna grimnir, Fms. xi. (in a verse),—prob. from the constellation, unless it refer to the legend mentioned in Gm. 49 (er ek kjálka dró): the heaven is vagns-höll, vagn-ræfr, vagn-braut, the hall, roof, road of the Wain, Geisli, Edda i. 316. II. Vagn, a pr. name, Fms. xi, Jómsv. S. COMPDS: vagna-borg, f. a fence of chariots, Fms. v. 137. vagna-hvel (-hjól), n. a wagon-wheel, Al. 140, Stj. vagna-lið, n. a host of chariots, Stj. 495, 604. vagna-meistari, a, m. a master of a chariot, Stj. 604. vagn-hestr, m. a chariot-horse, Stj. 560. vagn-hlass, n. a wagon-load, Hom. (St.) vagn-karl, m. a wagoner, Fms. vi. 422. vagn-sleði, a, m. a sledge-wain, Fas. ii. 162. vagn-slóð, f. a wagon-track, Fas. ii. (in a verse).

vagna, u, f., also vögn (q. v.), a dolphin or porpoise, Edda (Gl.), Fas. iii. 507: poët. vögnu-láð = the sea, Lex. Poët.

vagn-hvalr, m. = vagna, Sks. 121.

vagn-högg, n. whale-blubber; hval-flystri þat er vér köllum vagnhögg, Rétt. 10. 11.

VAKA, pres. vaki; pret. vakði, vakti; subj. vekði; imperat. vaki, mod. vak, vaktú; part. vakat; thus having lost the strong inflexion which it has in Goth. as well as in Engl.: [Ulf. wakan, pret. wôk; A. S. wakjan; Engl. wake, pret. woke; Germ. wachen; Dan. vaage; Lat. vig-ilare]:—to be awake; hann hefir vakat í alla nótt, Nj. 55; attú vakir í alla nótt, Eg. 418; þrælarnir vöktu, Fms. i. 111; vaki ek ávallt, Vkv.; hann hugðisk vesa at Lögbergi ok vaka, enn hann hugði alla menn aðra sofa, Íb. 7; ok einn morgin er þeir vöktu báðir, Fms. ii. 197; ætlar hann at ek skyla þar vaka yfir ok yrkja um skjöld hans, Eg. 699; Ásgrímr vaknaði eina nótt ok heyrði at Kári vakti, Nj. 210; þar hefir ek vakat ok hugsat um nótt ok dag, Fms. i. 84; vaki þú Angantýr, Fas. i. (in a verse); vaki mær meyja, vaki mín vina, Hdl. 1; vaki þú Fróði, Gs. 17; vaki þú Helgi! fullsofit er, Dropl. 30; vaki menn í skálanum! Gísl. 29; the mod. imperat. is vak, as in the verse,—Vak þú minn Jesú, vak í mér! vaka láttú mig eins í þér, Pass. 4, the last verse of the hymn; vakði hann löngum, Ó. H. 207; ósviðr maðr vakir um allar nætr, Hm. 22; vekða ek Einherja, Em.; Litlu síðarr vaknaði Þórhallr ok spurði hvárt Þiðrandi vekti, Fms. ii. 195: with prep., vaka yfir e-u, to watch, i. 9, iv. 299, Eg. 375: the phrase, láta e-t í veðri vaka, to make believe, pretend. 2. vakna, Sturl. iii. 186 C. 3. part. vakandi; ván er vakandi (i. e. vakanda manns) draumr, hope is a waking dream. II. to come to the surface, of fish; fiskar vaka þar í öllum ám, Snót, passim in mod. usage.

vaka, u, f., pl. vökur, gen. pl. vakna, Fms. ix. 29, 218: the being awake, waking, í vöku og svefni, awake and asleep; haldi hverr vöku sinni er má, to keep oneself awake, Ld. 152; halda vöku fyrir e-m, to keep a person awake; í föstum ok vökum, 623. 18; halda vöku yfir hjörð sinni, Hom. 37; hafa vökur miklar ok áhyggjur, sleepless nights, Fms. x. 146; and-vaka, sleeplessness. 2. in Icel. during the winter, the evening (when one works by lamp-light) is called vaka [Engl. wake]; kveði vöku einni á (during one evening) aðrir kvæðin betr, a ditty; kvöld-vaka, an evening; næstu vikuna fyrir Jólin eru vökur hafðar lengstar á Íslandi ok vakan miðuð við sjö-stjörnuna til sveita, er svo vakað þangað til stjarnan er komin í nónstað eða miðaptan, Ísl. ii. 568: even evening entertainments are called vaka, wakes, hence viki-vakar, q. v. 3. a vigil, eve of a saint’s day, eccl.; skyldu þeir fara til hins heilaga Ólafs konungs til vöku, Fms. vii. 309; Jóns-vaka, St. Johns-wake, St. John’s Eve, Norse Jons-ok. COMPDS: vakna-búð, n. the house near the church where the lykewakes were held, D. N. vi. 84. vakna-skeið, n. the vigil-time, the time about St. John’s-day (the end of June), Fms. ix. 29, 218, viii. 248. vöku-lið, n. watching people, scouts, Fms. vii. 310. vöku-maðr, m. a watchman, Fms. iv. 299, Fas. i. 405. vöku-nótt, f. a vigil, eve, Bær. 17. vöku-skarfr, m., prop. a kind of gull, the kittywake (?), only used metaph. a person wide awake; hann er mesti vöku-skarfr! II. = vök, an opening in ice, Sturl. ii. 248; brunn-vaka, q. v.

vakinn, part., qs. vakandi: in the phrase, vakinn og sofinn, waking and sleeping, i. e. by night and day.

vakka, að, = vafka, to stray, hover about; láta vakka við skipin, Fms. viii. 289, Fas. ii. 88.

vakka, u, f., prob. an error either from veski or kakki, qq. v. (vatn-kakki); hunang í tunnum eðr vökkum, N. G. L. ii. 254.

vakna, að, to awake, i. e. to pass from sleep to waking (opp. to sofna); hugðisk hann sofna, en hann hugði þá alla menn aðra vakna, Íb. 7; vaknaði hann, Fms. ix. 24, Ó. H. 208; vakna við e-t, to be awaked by a thing, Fms. xi. 117; vöknuðu þeir við. Eg. 80; menn vöknuðu við, er hann gékk út, Nj. 28; nú skulu vér vakna snemma í morgin, Fas. ii. 542. 2. metaph., vakna við e-t, to wake as to a thing, to recognise, recollect; þá, vaknaði konungr við ætt þeirra, Fms. v. 348; vaknar konungr þegar við Ólaf fyrir sakir fræmla hans, Ld. 72; ef maðr görir sér mark ok vaknar eigi við á várþingi, Grág. ii. 304; féll þá lið mart áðr þeir bændr vöknuðu við, Fms. v. 77.

vakna-, gen. pl., see vaka.

vaknan, f. an awakening, Skálda 211.

vakr, adj. vökr, vakrt, the r being radical; [Dan. vakker; Swed. vacker = handsome; Germ. wacker]:—wakeful, watchful, alert; ven þú þik æ sem vakrastan, Sks. 24; vakrir gegn allri freistni, Hom. 58; vakr í bænahaldi, Barl. 156; veri þér vakrir (vakkrir Cod.) ok minnisk kenninga þeirra, er …, 655 xiv. B. 2; vakrir í Guðs hræzlu, Greg. 35; inn vakri freistari, Stj. 144; ár-vakr, q. v. 2. alert, nimble; báðu menn vera vakra ok skjóta, Ó. H. 215; hann var hverjum manni kátari ok léttari ok vakrari, Fms. x. 152. II. in mod. usage, vakr is used of an ambling palfrey, a horse which moves the legs on each side together (like a camel), such horses being much valued in Icel.; Hér er fækkað hófa ljóni, heiminn kvaddi vakri Skjóni, a ditty by Jón Þorl.; ríða vökrum hesti, opp. to harð-gengr; bráð-vakr, skeið-vakr, fleygi-vakr, all epithets of such a horse; cp. vekrð.

vakr, m. a kind of hawk, Edda (Gl.), Róm. 383.

vakr-liga, adv. watchfully, Mar.: on the alert, Fms. iii. 189, Sks. 43.

vakr-ligr, adj. watchful, Th. 13: lively, Fms. x. 418.

vakr-lyndr, adj. frisky, Bret. 175.

vakt, n. a watch, (mod.)

vakta, að, [as the form shews, a word of Germ. origin, as is Dan. vogte]:—to watch, Al. 171, Stj. 151, Karl. 60, Clar., Fas. iii, and in mod. usage, but not in the old classical Sagas.

vaktan, f. a care, charge, H. E. i. 513, Rétt. 56.

VAL, n., pl. völ, [Dan. valg, val; Germ. wahl; North. E. wale; see velja]:—a choice; hann spurði hverjar sögur í vali væri, he asked what stories there were to choose among, Sturl. iii. 281; ganga í valið, to pick out the best; engi vóru völ á því, there was no chance of that, Glúm. 371: mod., eiga völ á e-u, það er’ ekki völ á, góðu.

val, adv. = vel, according to the spelling of some vellums, e. g. Bs. i. 89 sqq. (Cod. Holm. No. 5), Stj., Barl.; but not so in good standard Icel. spelling.

val-, [A. S. wealh-], Welsh, foreign, in several compds, see below. II. in pr. names, Val-brandr, Val-garðr, Val-gautr, Val-þjófr; Val-þýflingar, m. pl. the descendants of Waltheof, Landn.: and of women, Val-dís, Val-gerðr, Landn.: it is strange that none of these names seem to appear on the old Runic monuments of Sweden and Denmark; they are therefore scarcely to be derived from valr (the slain), but from A. S. wealh = Welsh, foreign; in England such names were frequent; in Icel. they first appear in families connected with the British Isles; Valþjófr in the Landnáma is evidently borrowed from the English. In Sweden a Valgautr appears in the 11th century, Ó. H.

vala, u, f. the rolling knuckle-bone, Lat. talus, Gr. ἀστράγαλος; in Icel. these bones are dried and used for winding clews of yarn (þráðar-vala); in the old heathen times they seem to have been used for fortune-telling, whence the compds, völu-brjótr, m. a knuckle-breaker, a nickname, Sd.: völu-spakr, adj. ‘knuckle-wise’ prophetic (?), Edda (in a verse): völu-mæltr, adj. talking thick, as if with a knuckle-bone rolling in one’s mouth: hvel-vala, a rolling pebble, Þd. (poët.) II. the name of a dog; vappaðu með mér, vala … keyrðu féð í hala, a ditty.

val-áttungr, m. a chosen eighth part; kirkja á valáttung … valséttung í hvölum, Vm. 102.

val-bassi, a, m. the ‘Welsh’ bear, i. e. wild bear, Edda (Gl.)

val-baugar, m. pl. ‘Welsh’ rings, i. e. foreign gold, Akv.

val-björk, f. [Dan. valbirk], a kind of birch.

val-blístra, u, f. = Dan. skalmej, Björn.

val-blóð, n. blood, gore, Lex. Poët.

val-bráð, f. venison, cp. Germ. wildpret; in melta knáttú móðugr manna valbráðir, Akv. 36. 2. (mod. val-brá), a livid spot on the skin, a ‘port-wine mark,’ medic. Lat. macula, Bs. i. 423 (see foot-note 10, so also vellums of Sturl. l. c.): freq. in mod. usage, e. g. hann hafði valbrá á hægri kinn: in Bs. i. l. c. as the nickname of a person so marked; this mythol. term reminds one of Hel, the northern Hecate, who is represented as black on one side, see Edda.

val-bygg, n. ‘Welsh,’ i. e. foreign barley, Edda (Gl.), Hkv. 2. 2.

val-böst, f. a part of a sword, it is not exactly known which, perh. = friðbönd (q. v.), Edda; á valböstu (acc. pl.) verpr naðr hala, Hkv. Hjörv. 9: dat. valböstum, Sdm.: gen. valbasta, Geisli.

VALD, n., pl. völd, [Germ. ge-walt; Dan. vold; cp. valda]:—power, might, authority; eiga vald á e-u, Sks. 160; hafa vald til e-s, Fms. x. 337; vald ok lög, vald ok dóm, Bs. i. 741, 742; ef ek á svá mikit vald á þúr, Nj. 10; gefask á vald e-s, to submit to one, Fms. xi. 392; ganga til valds, Bs. i. 764; valds-dagar, 280; Guð er öll hefir völdin, id.; vald ok skipan, 694; leggja á e-s vald, Fb. ii. 179: með valdi, by force, Fms. xi. 392, Eg. 41; yfir-vald, authority. 2. power, dominion; vald landsins, Fms. i. 23; kirkju-vald, Bs. i. 789, Ó. H. 47; þá skal valds-maðr reiða ór sínu valdi, Js. 4. II. plur. the cause or making of a thing, mostly in a bad sense, Fms. vi. 350; kenni ek þér völd um þat, I charge it on thee, thou hast done it, Fær. 255; kenna sér völd um þat harðrétti, Rd. 249; af mínum völdum, by my making, Fms. ii. 188; af hans völdum, Grág. i. 94; ok göra hann sannan at völdunum, bring it home to him, 95; skaða þann er orðinn er af völdum konu þinnar, Nj. 76; af manna-völdum, by human hands, see p. 408, col. 1. III. in chess, a guard; hróks-vald, peðs-vald. valds-maðr, m. a mighty man, in plur. the great, Fms. iv. 209, vii. 315, Js. 4; höfðingja ok valdsmenn, Fms. vii. 164; valdsmaðr (a ruler) yfir þessu ríki, xi. 232; veraldligir valdsmenn, the great of this world, K. Á. 220.

VALDA, pres. veld, pl. völdum, valdit, valda: pret. olli, ollir, olli; olli ofrausn stillis, in a verse of A. D. 1066, as also by Ari, Íb. 7: in alliteration as a vowel, einn þú því ollir, ekki …, Am. 80; a pret. voldi or oldi also occurs, for references see B: subj. ylli, also voldi, vildi, see B; imperat. vald: with neg. suff. vald-at-tu, cause thou not, Gísl. (in a verse); veldr-at, Nj. 61: part. valdit: a mod. verb has been formed from the pret. olli,—olla, olli, ollat, olla being used of to cause, valda to be able: [Ulf. waldan, ga-waldan = to rule; A. S. wealdan; Engl. wield; O. H. G. waltan; Germ. walten; Dan. vold; cp. Lat. valere.]

B. To wield, with dat.; ef ek em svá ústerkr, at ek má eigi valda sverðinu, if I be so weak that I cannot wield the sword, Ó. H. 209; þær byrðar er vér megum eigi valda, Greg. 65; meðan ek má vápnum valda, Ld. 170; hvern þann mann er vápnum mátti valda, Stj. 611. 2. to rule; en þar Heimdal kveða valda véum, where Heimdal reigns, resides, Gm. 13 (cp. Ulf. garda waldands = οἰκοδεσπότης). II. to cause, with dat. or absol.; ok þat olli, Íb. 7; vér því völdum er þú velli hélt, Hkm. 12; ekki veldr því, Stor. 2; Þorvaldr veldr því, Nj. 18; þessu mun Svanr valda, 21; hvat þat valdit mundu hafa, at …, 75; spurði hvat vyldi úgleði hans, Fms. vii. 106 (olli, v. l.); þeir hinir sömu er því voldu, ix. 280; eigi vissu menn hvat því voldi, 282; spurði hvat úgleði hans ylli, Eg. 322; spurði hverr því olli, Ísl. ii. 160; olli þat því, at …, Eg. 400; hón frétti hvat voldi hans úgleði, Art. 5; þat voldi því, at …, Stj. 91; því voldi breiskleikr, 548, Post. (Unger) 21; spurði hverr því volli, Sturl. ii. 60; sá er úskilum volli, Hom. 45; at þeir hefði mestu um valdit, Hkr. ii. 395; þau ullu (i. e. ollu) lífláti hans, Rb. 414; þeir vissu hverir valdit (ollat Ed. from a paper MS.) höfðu, Lv. 8; þat oldi úgagni því er vér fengum, Blanda (vellum); ok voldi þat því mest, at …, Fms. viii. 197, 292; þat voldi at íss var í stallinum, ix. 386 (volli and olli, v. l.): sayings, sjaldan veldr einn ef tveir deila, 508; eigi veldr sá er varar annan (veldrat sá er varir, Nj.), Hrafn. 6; sá veldr mestu er upphafinu veldr; sá skal hýðing valda (execute) er heimskastr er á þingi, N. G. L. i. 349. III. part. valdandi, a wielder, ruler; Dróttinn sá er alls er valdandi, Hom. 100; hvárki vitandi né valdandi þessa verks, Fms. ix. 42; alls-valdandi, yfir-valdandi; [cp. A. S. Bret-walda.]

valdari (spelt valderi, Pd.), a, m. a wielder, keeper, Lex. Poët.

vald-borg, f. a stronghold, Stj. 284.

vald-eygðr, adj. wall-eyed, of a horse, N. G. L. i. 75: qs. vagl-eygr, q. v.

valdi, a, m. a wielder, keeper; kjóla valdi, a ‘keel-wielder,’ skipper, Hým.; ein-valdi, fólk-valdi, a ruler, Lex. Poët.: as a pr. name, Sig-valdi, Á-valdi, Öl-valdi, Landn., etc.

valdr, m. = valdi, Lex. Poët. passim; but in prose only in the compd all-valdr; besides many poët. compds, her-valdr, ógn-valdr, see Lex. Poët. 2. in the latter part of pr. names, Þór-valdr, Ás-valdr, Rögn-valdr, dropping the v in Har-aldr, Ingj-aldr, Arn-aldr, Landn.

val-dreyri, a, m. the blood of the slain; and val-dreyrigr, gory, bloody, Gs. 17.

val-dýr, n. a carrion-beast, esp. a wolf, Vsp. 55.

val-dögg, f. the ‘dew of the slain,’ blood, Hkv. 2. 42 (poët.)

val-fall, n. the fall of the slain, Fms. vi. 67, Fas. i. 385, Bær. 13.

val-frekr, adj. greedy for carrion: a nickname, Sturl.

val-föðr, m. the father of the slain, i. e. Odin, Vsp. 1, Edda.

val-galdr, m. charms, a kind of necromancy ascribed to Odin; nam hann vittugri v. kveða, unz nauðig reis, nás-orð um kvað, Vtkv. 2, (a απ. λεγ.)

val-gammr, m. the carrion-bird, vulture, Arnór.

val-gjarn, adj. = valfrekr, of the wolf, Hkv. 1. 13.

val-glaumr, m. the swarm of the slain in Walhalla, Gm. 21.

val-grind, f. the grating of the gates of Walhalla, Gm. 22.

val-göltr, m., poët. a helmet, Lex. Poët.

val-hnot, f. a ‘Welsh nut,’ i. e. a walnut (Germ. welsches nuss), Fms. vii. 98, 225, Fas. iii. 226.

val-hverfa, að, to roll the eyes in the head, like the hawk (valr); valhverfa augunum.

Val-höll, f. the Hall of the Slain, Walhalla, see Edda, Gm., Hdl., Em., Hkm., Skíða R., Nj. 132, Hkr. i. 161, Fas. i. 424. II. a foreign hall, of king Atli, Akv. 2. 14. 2. the name of one of the booths in the Icel. Althing, Sturl. ii. 126; see búð.

Vali, a, m. the name of one of the gods, Edda: a pr. name, Korm.

valin-kunnr, adj. respectable; v. maðr, N. G. L. i. 43, Gþl. 273, Grett. 162.

Valir, m. pl. [A. S. Walas or Wealas; mid. Lat. Wallus], the ‘Welsh,’ esp. the Celtic people in France, Frakkar, Flæmingjar, Valir (Franks, Flemings, Walloons), Symb. 18; Völum Kjarr, Cear ruled the ‘Welsh,’ Fas. i. (in a verse); Valir ok Bretar, Art.; allir Valirnir undruðusk, the ‘Welsh,’ i. e. French, Karl. 35. II. spec. usages; Vala málmr, ‘Welsh’ ore, i. e. gold, Hdl. 8, Fas. iii. 31 (in a verse); Vala ript, a texture of the ‘Welsh,’ i. e. foreign, costly texture, Skv. 3. 63; Vala mengi, a host of ‘Welsh,’ id.

val-keri, a, m. the prober of the slain, i. e. a sword, Lex. Poët.

val-kjósandi, a, m. the chooser of the slain, Kormak.

val-klif, n. the hawk’s cliff, i. e. the hand, Lex. Poët.

val-koka, að, = valhverfa, q. v.; valkoka augum.

Val-kyrja, u, f. the chooser of the slain (kjósa val), the Valkyriur were a troop of northern goddesses, for whom see Edda 22, Gm., Em.; for the Valkyriur as guardian angels and tutors of the heroes, like Athene in the Odyssey, see Hkv., Vkv., Sdm.

val-köstr, m. a heap, pile of slain, Fms. ix. 31.

valla, adv. = varla.

Val-land, m. the land of the ‘Welsh’ or foreigners, esp. in the Sagas relating to France, Vilhjálmr … hann vann þat ríki í Vallandi er síðan var kallat Norðmandi, Fagrsk. 142, Ó. H. passim.

vallar-, see völlr.

vallari, a, m. [from mid. Lat. wallus; cp. Germ. wallfahrten], prop. a pilgrim, traveller in a foreign land, hence a destitute person, tramp; eyða landit með mörgum stafkarlum ok öðrum vallarum, N. G. L. iii. 29; sem einn v., en nú er hann svá stollz ok svá ríkr, at …, Þiðr. 299; capra er skygn, svá at hón kennir hvárt eru vallarar eðr veiðimenn, sem einn v. ok forflóttamaðr …, Bret. 53; hann (Cain) raksk víða veraldar svá sem vallari, Stj. 43, 94, 113.

vall-gangr, m. (spelt vald-gangr, Mart. 118), [völlr], ‘field-going,’ excrements, Stj. 436, Bs. i. 382, Bárð. 166.

vall-gróinn, part. turf-grown, grown with turf; bakkar vallgrónir, Al. 28; toptir vallgrónar, Fas. ii. 299; hón kvað þat nú vallgróit, Fms. vi. 105; er þar nokkur dæld ok vallgróit, x. 319.

vall-humall, m., botan. the milfoil or yarrow, Hjalt.

vall-lendi, n. the flat land, turf.

vall-ófr (vallokr?), m. a bird, perh. the willock, a απ. λεγ., Edda (Gl.)

vall-prúðr, adj. proud of gait, Sks.

vall-roð, n. a reddening of the battle-field, slaughter, Merl.

Vall-verjar, m. pl. the men from Völlr, Landn.

valmar, in Gs. 19, is an obscure, prob. corrupt word, or = varmar (?).

val-menni, n. a chosen man, a good man; hann er mesta valmenni.

Val-mær, f. = Valkyrja, Edda i. 420.

Val-neskr, adj. = Valskr, Gkv. 2. 34.

VALR, m. [A. S. wæl or walre], the slain; allan þann val, sem fellr á þeim á velli, gef ek Oðni, Fas. i. 380; konungr lét skip upp setja ok bera á valinn, and bear the dead on board, Hkr. i. 152; þær (the Valkyriur), ríða jafnan at kjósa val, ok ráða vígum, Edda 22. cp. Vþm. 46; kanna valinn, to search the field after a battle, Eg. 123, Fms. i. 182, Nj. 45; ræna val, Ó. H. 184; val þann allan er þar hafði fallit, id.; braut ór valnum, 220; sneru þar til er valrinn lá, 219.

valr, m., pl. valir, [prob. an abbreviation for val-haukr = a carrion-hawk]:—a hawk; veiða vali, Grág. ii. 346, Gþl. 51; vals hamr, the skin of a valr, Edda, passim.

valr, adj. [A.s. ana-wealg = ávalr], round, oval; en vínferill valr rifnaði, Hým. 31; in á-valr, see völr, a round stick.

val-rauðr, adj. blood-red, crimson; serki valrauða, Akv.

val-rauf, n. = valrof, [O. H. G. wala-raupa; A. S. weal-reáf], spoils, prop. the robbing the slain, cp. Gr. ἔναρα, Lat. spolia, Bragi (in the verse Hkr. i. begin.)

val-rof, n. = valrauf, [Dan. val-rov], a law term, the plundering the slain on the battle-field, N. G. L. i. 66.

val-rúgr, m. = valbygg, Þd.

val-rúnar, f. pl. [A. S. wælrûn], ‘Welsh’ Runes, i. e. riddles, obscure language, Hkv. 2. 10 (a απ. λεγ.)

val-serkr, m. a ‘Welsh’ sark, i. e. a coat of mail, Vellekla.

val-séttungr, m., see valáttungr, Vm. 102.

Valska, u, f. the ‘Welsh’ tongue, esp. the French language; nem þú allar tungur en allra helzt Látínu ok Völsku, Sks.; þá skiptusk tungur í Englandi er Vilhjálmr bastarðr vann England, gékk þaðan af í Englandi Valska er hann var þaðan ættaðr, Ísl. ii. 222; hann mælti á Völsku, Orkn. 348. 2. = völsk mús, a rat.

val-skikkja, u, f. a ‘Welsh’ cloak (?), Fms. vii. 321.

Valskr, adj. [A. S. Wealisc; Germ. Welsch], ‘Welsh,’ foreign, esp. French, Fagrsk. 143; Valskt mál, Völsk tunga, the ‘Welsh’ tongue Str. 1, Flóv.; Völsk mila, Fas. iii. 140; Valskar mýss, ‘Welsh’ (foreign) mice, i. e. rats, Fms. xi. 279: of weapons, Valskir hjálmar, Sighvat, Ó. H. 39.

val-slöngva, u, f. [cp. ballista], a ‘war-sling,’ catapult, Fms. vii. 183, 186, viii. 177, Sks. 410, K. Á. 222, Þorf. Karl. 426.

val-stefna, u, f. a war-meeting, battle, Hkv.

val-strendr, adj. oval, half round.

val-tafn, n. an offering of slain, the slain being an offering to Odin, Kormak, Lex. Poët.

Val-tamr, m. one of the names of Odin, Vtkv.

val-teinn, m. a chosen chip, for soothsaying, Ýt.

val-tívi, a, m. the god of the slain, Vsp. (of Surt the giant); val-tívar, the gods, Hkv. 1, Vsp.; see tívi.

VALTR, völt, valt, adj [A. S. wæltan], reeling, easily upset; hégómlig ok völt dyrð, Al. 130; völt hamingja, 133; valtir verða oss þessa heims höfðingjar, Sturl. ii. 153; veröld völt og flá, Pass.; fall-valtr, ú-valtr, stable.

Val-týr, m. the lord of the slain = Odin, Lex. Poët.

val-veiðr, f. hawking, Bs. i. 120, H. E. ii. 45.

valz-ligr, adj. proud, Fbr. 86 new Ed.

vambar-, see vömb.

vamb-mikill, adj. big-bellied, of a cow.

VAMM, n. = vömm, [Ulf. wamm = a spot, un-wamms = ἄμωμος; A. S. wamm; cp. vámr]:—a blemish; útan váða ok vamm, N. G. L. i. 67; leita e-m vamms, harm, Og. 6; vammi firðr, without blemish, Stor. 23: plur. vömmin, Ls. 52; vamma vanr, Hm. 21; vamm þat er væri, Skv. 3. 5; svá lastvarr at hann vildi ekki vamm vita á sik, Stj. 547: in mod. usage, hann vill ekki vamm sitt vita, of a conscientious thoroughly honest person; enda mun þat eigi til vamms vera lagt, Karl. 375; fár er vamma vanr, a saving, Mirm., cp. Hm. 22; see vömm. COMPDS: vamma-fullr, adj. full of blemishes, Sdm. vamma-lauss, adj. unblemished. Sól., Ls.

vamm-haltr, adj. dead-lame, of a horse, Gþl. 504.

vamm-helti, f. lameness, N. G. L.

vamm-lauss, adj. spotless, Hsm.

VAN-, a particle prefixed to nouns and adverbs, [cp. vanr; Goth. and A. S. wan-, deficient; O. H. G. wana-]:—lacking, wanting: only used as a compd except in the phrase, of og van, or það er of sem van, now too much, now too little.

B. In COMPDS van- is freq. as a prefixed particle, mostly denoting lacking, slowly, short, not sufficient, under-, but also simply as a negative, much like Gr. δυσ-: van-afla, -afli, adj. weak, waning in strength, Al. 5. Fms. vi. 107, Sks. 590. van-alinn, part. under-fed, Grág. i. 455. van-brúka. ð, to misuse; mod. van-brúkun, f. a misuse. van-burða, adj. born prematurely; v. eldi. 656 B. 7. van-búinn, part. unprepared, Korm. 202, Ld. 324, Fms. vi. 214, vii. 127, viii. 288. van-drengr, m. a bad man, Fs. 166. van-dæmt, part. under-judging, i. e. too leniently: hafa v. eða ofdæmt, Grág. (pref.) van-efni, n. pl. lack of means, Grág. i. 257, Band. 31 new Ed., Fms. viii. 23. van-erð, f.(?). inferiority, N. G. L. i. 212. van-farinn, part. in a strait, Fas. i. 518 (see also the verse); vér erum vanfarnir hjá honum, we are much short of him, Orkn. 332. van-ferli, n. things going wrong, Fms. x. 131. van-festr, part. badly fastened, MS. 4. 8. van-fylgt, n. part.; hafa v. e-m, to back one slowly, Bs. i. 739. van-færi, n. disability, Stj. 1. van-færr, adj. disabled, infirm, Fms. ii. 146, x. 354, xi. 325, Fas. i. 532, Bs. i. 393; vanærr ok ílla heill, Hom. 122. van-gá, f. lack of care. van-gefinn, see vargefinn. van-gerðing, f. a defective fencing, Gpl. 382. van-geymsla, u, f. = vangá, Ld. 128, Jb. 42, Dipl. v. 26. van-geymt, n. part.; hafa v. e-s, to neglect, H. E. ii. 110. van-giptr, part. married beneath one, Nj. 17, v. l. van-goldit, part. n. underpaid, Ó. H. 87. van-gætt, n. part. = vangeymt, Gþl. 463. van-gæzla, u, f. = vangeymsla, Grág. ii. 341, Fms. viii. 364. van-görr, part. defective, imperfect, imperfectly done, half done, Fms. vi. 13, x. 318, Bs. i. 59; ung Kristni ok mjök vangör, Fbr. 7; mér sýndisk vangört, faulty, Fms. x. 320. van-haft, n. part.; hafa v., not to get one’s due, Grág. i. 265. van-haga, að; impers., mig vanhagar um e-t, to miss a thing, want. van-hagr, m. dismay, disadvantage, Grág. ii. 49, Fms. xi. 245, Fær. 7: misconduct, Bs. i. 687. van-hald, n. a damage, loss; bíða vanhald af e-m, Fms. x. 421: in plur. ill-luck, thriftlessness, Band. 37 new Ed. van-haldinn, part. getting less than one’s due, wronged, H. E. ii. 126; ef þú þykkisk v., Ld. 108, Slurl. i. 77 C, Fas. ii. 297. van-hefnt, n. part. (better var-hefnt), Nj. 280, v. l. van-heiðr, m. dishonour, H. E. i. 562, Fas. ii. 289. van-heila, u, f. = vanheilsa, Bs. i. 353. van-heilagr, adj. profane. van-heilindi, n. failing health, illness, Fms. vii. 208, viii. 280, H. E. i. 12. van-heill, adj. [A. S. wanhâl], not hale, disabled, ill, Grág. i. 50, Fms. x. 420; e-m verðr vanheilt, to be taken ill, Grág. i. 277: = pregnant, Bret. 10. van-heilligr, adj. ill, wretched, Fms. vii. 30. van-heilsa, u, f. failing health, illness, Bs. i. 83, 84, 353 (v. l.), Grág. i. 226, Fms. vii. 157, passim. van-helga, að, to profane. van-helti, f., better vammhelti, q. v., Jb. 366 A. van-henta, t, to stand in need of, to want; hann kvað sér v. annat, he said it was not that he wanted, Ld. 212. van-hentr, adj.; e-m er e-t vanhent, it suits one not well, Fms. x. 260. van-herðr, part. not pushed up to one’s mettle, Fas. iii. 487. van-hirða, t; v. um e-t, to neglect. van-hirðing, f. = vangeymsla. van-hirzla, u, f. = vanhirðing, Sks. 446. van-hluta, adj. unfairly dealt with; verða v., to be worsted, Bjarn. 56, Ísl. ii. 255, Grág. i. 157, ii. 92, Fms. i. 306; rétta þeirra hlut er áðr eru v., Eb. 156. van-hlutr, m. an unfair share, Sturl. i. 47 C. van-hugaðr, n. part. [? A. S. vanhygig]; e-t er v. í máli, it was not well considered, Lv. 30. van-hyggja, u, f. a lack of forethought, Ld. 152; bæta fyrir vanhyggju mína, Valla L. 209. van-kunnandi, part. wanting in knowledge, ignorant, ill-informed, Gþl. van-kunnigr, adj. ignorant. van-kunnindi, f. ignorance, Gþl. (pref.) van-kunnusta (mod. van-kunnátta), u, f. want of knowledge, ignorance, H. E. i. 479. van-leitað, n. part.; e-s er v., examined imperfectly, Bs. i. 329. van-lofaðr, part. under-praised, Fms. vi. 196. van-lokinn, part. half paid, of debt; vanloknar skuldir, Grág. i. 93. van-luktr, part. half finished; ganga frá mörgu vanluktu, Sturl. iii. 279. van-lykta, að, to leave unfinished, H. E. i. 409. van-lyktir, f. pl.; með vanlyktum, unfinished, half done, Fms. vi. 13; ok var at vanlykðum nökkut, er hón þó höfuð hans, Ísl. ii. 333; hvárigar vanlykðir (faults) er þær koma á goðans hendi, Grág. i. 94. van-mátta, adj. weak, sick, sore; í tána þá er v. var, a sore toe, Hrafn. 15. van-máttigr, adj. failing in strength, weak, impotent, Fms. v. 163. van-máttr, m. failing strength, illness, Eg. 565, Vápn. 17, Fms. ii. 12, Bs. i. 84. van-megin, n. weakness, Fms. vii. 156: a swoon, fainting, sló yfir mik hræzlu ok vanmegni, 108. van-meginn (van-megn, Stj. 20), adj. weak, feeble, Fms. i. 305, Stj. 20, v. l.; v. af megri, Fb. iii. 447; höndina þá má vanmegnu, an infirm hand, Sturl. i. 189. van-megna, adj. = vanmeginn. van-megna, að, to weaken; v. sterkjan hug, Al. 6: reflex., vanmegnast, to faint, sink down, Vídal. passim. van-menni, n. (van-menna, u, f., Lv. 30; vanmennur þær, Fms. xi. 257), a worthless person, Gísl. 149, Vápn. 15, Fms. iii. 149. van-meta, adj. in a weak, bad condition; var fótrinn v., of a sick leg. Bs. i. 344; vanmeta skepna, an ill-favoured creature. van-metnaðr, m. a disgrace, Grett. 160 A. van-mettr, part. hungry, Sól. 3. van-mælt, n. part.; eiga e-t vanmælt, if thou hast anything unsaid, anything to say, Bs. i. 668; hvárt mér verðr ofmælt eðr vanmælt, Nj. 232. van-mætti, n. an infirmity. van-refsaðr, part. not duly punished, Sturl. ii. 10. van-refst, n. part. = refsað; ef v. er af dómarans hendi, Gþl. 172. van-rekstr, m. = vanréttr, Fms. xi. 253, v. l. van-rétti, n. loss of right, Ls. 40; þola v., Ó. H. 238: a defeat, Ísl. ii. 367. van-réttr, m. = vanrétti, Fms. xi. 253. van-rækiliga, adv. carelessly, slovenly, Bs. i. (Laur. S.) van-rækja, t, to disregard, Stj. 157, Fms. xi. 423, K. Á. 72: reflex., vanrækjask e-n, Fms. viii. 252. van-rækt, f. lack of care, Gþl. 332, H. E. i. 251, Dipl. ii. 14. van-rætt, n. part. not fully discussed; v. er um e-t, Sks. 271 B. van-samit, part. unsettled, Stj. van-semd, f. a disgrace, offence, Bjarn. 67. van-signaðr, part. cursed, Stj., MS. 655 xx. 3. van-skörungr, m. = vandrengr, Fs. 4, Eg. 730. van-spurt, n. part. left unasked, Sks. 52, 191. van-stilli, n. lack of moderation, intemperance, Al. 45, 71; gefa svá kappsamliga mat, er á þessu mikit vanstilli, no measure, Ísl. ii. 337, Fms. vii. 162 (of a fit of insanity); v. lopts, Al. 55; þurfa menn ekki hér at lýsa v. (men need not shew ill temper) fyrir þessa sök, Sturl. i. 101 C. van-stilling, f. = vanstilli. Hom. 25. van-stilltr, part. wanting in tempcr, rash, Fms. i. 207, x. 264; marglyndr, vandlyndr ok v., wanting in temper, 420; v. í orðum, vi. 324: excessive, Stj. 142. van-svarat, n. part. insufficiently answered, of a question; hafa v., H. E. ii. 93; vanspurt eða v., Sks. 270. van-svefta, adj. having too little sleep. van-sæmd, f. dishonour, contumely, Fms. ii. 291, vi. 109. van-sætti, n. discord, Sturl. i. 101, v. l. van-sök, f. a fault, offence, Magn. 524. van-talað, n. part. = vanmælt; er enn mart vantalað, Lv. 20; á ek við hvárigan ykkarn vantalað, I want to speak to neither of you, Fms. v. 327. van-talit (van-talt), n. part. not full accounted for, short in the tally, Glúm. 385; oftalt, vantalt, Gþl. 478. van-tekit, n. part. pulled insufficiently, Eb. 242. van-traust, n. a lack of trust. van-trú, f. unbelief [Dan. vantro]; villa ok v., K. Á. 218, H. E. i. 390, Vídal. van-trúaðr, part. unbelieving, N. T., Vídal. van-trúnaðr, m. distrust, Fms. i. x. 398. van-unninn, part. unfinished; vanunnin verk, Grág. i. 157; lítið vas eptir vanunnit (undone) í víngarðinum, Greg. 57. van-virða, t, to disregard, dishonour, put to shame, Ísl. ii. 238; affæra ok v., Bs. i. (Laur. S.): part. vanvirðr, Fms. ii. 67, Fs. 183; vanvirt, Fms. v. 326. van-virða, u, f. a disgrace, Fs. 60, 159, Eb. 128. van-virðing, f. = vanvirða, Fms. ix. 278, 289, Gþl. 157, 181. vanvirðu-lauss, adj. not disgracing, Grett. 118. van-virkja, u, f. a defect, fault, Stj. 158, Ísl. ii. 201, v. l. van-vit, n. [Dan. van-vid = insanity], want of thought, Nj. 135, v. l. van-vita, adj. insane, N. G. L. i. 213, Js. 79. van-vitað, n. part. not quite known; enn er v. nökkut um sættina, Bjarn. 56. van-vizka, u. f. foolishness, Al. 115. van-þakkað, n. part. not duly thanked; eiga e-m e-t v. van-þakklátr, adj. ungrateful. van-þakklæti, n. ingratitude. van-þekking, f. lack of knowledge. van-þyrmsla, u, f. violation; v. hátiða, Hom. 146. van-þökk, f. unthankfulness.

vana, að, to make to wane, diminish; orðum aukit eðr vanat, Sks. 439 B. 2. to disable, spoil, destroy; þar sem röng mæli-keröld finnask, vani svá at ekki sé til þess hæft síðan, Gþl. 526. II. reflex. vanask, to wane, fail, Gm. 25. 2. vanaðr, disabled, sick; blinda, mállausa, vanaða, Matth. xv. 30.

-vana and -vani, adj. indecl. wanting: in compds, but only in prose, and-vana, still-born, lifeless; and several poët. compds, fjör-vana, stríð-vana.

van-breyttr, part. = vand-breytt, to be risked; hón kvað vannbreytt um, Fs. 141; er mér vannbreytt um þat, Sturl. i. 10.

VANDA, að, to make elaborately, take care and pains in a work or a choice, to pick out the best, choose; vanda til ferðar bæði menn ok skip, Nj. 122; búa ferð sína ok vanda menn til, Orkn. 108; þat var siðr um ríkra manna börn, at vanda mjök menn til at ausa vatni ok gefa nöfn, Fms. i. 14; þurfti þann stað at vanda, at hann væri sléttr, Eg. 275; vóru menn vandaðir til at varðveita hofin at vitrleik ok réttlæti, Landn. (Append.) 334; svá skal sannaðar-menn vanda at frændsemi við aðilja, at …, Grág. i. 30, 75, ii. 245; vanda skal búa í þingkvöð, at fjár-eign, i. 142; svá skal vanda sögu sem um erlendis víg, i. e. the procedure is the same as, 183; svá skal vanda tíð at eiðfæra ómaga, sem til þess at eiga hreppa-dóm, the same season is to be appointed for it as for h., 245. 2. to work elaborately; þann bæ lét hann mjök vanda, Eb. 26; hón görði honum klæði öll þau er mest skyldi vanda, Fs. 61; láta göra skip ok vanda sem mest, 322; göra drykkju-skála ok vanda sem mest, Fms. i. 290; þú skalt vanda sem mest bæði hátt ok orðfæri ok einna mest kenningar, Fb. i. 215: vandaðr, choice, elaborate; stofu nýja ok vandaða, Eg. 49; skip vandat at öllu sem mest, 68; skip vandat forkunnar-mjök at smíð. Orkn. 332; mikit lið ok frítt ok mjök vandaðan skipabúnað, Fms. x. 36; var vandaðr mjök róðr á drekanum, vi. 309; stöpul vandaðan, Bs. i. 132; vandaðar krásir, choice, Fms. iv. 160; umgörð vandaða, Fs. 97. 3. vanda sig, vanda ráð sitt, to be honest, lead a righteous life, passim; lítt vandaðr, not very honest, Fms. xi. 275; ú-vandaðr, plain, common, dishonest. II. [vanda = to carp at, find fault, Ivar Aasen], to object, make difficulties: 1. only in the negative phrase, vanda ekki, not to mind; hann sagði dóttur sinni, at hann mundi eigi vanda at gipta honum dóttur sína, Stj. 206; vanda eigi, to mind not, care not; vanda ek eigi (I mind not) þótt sá sé drepinn, 181; vanda ekki (care not) hvárt luklar finnask, Al. 44; vandar eigi þótt þykkt so skipat, 41. 2. to find fault, be fastidious; hvárt sem þær vanda eðr gefa ósæmilig orö, D. N. ii. 16; þá eigu hásetar eigi at vanda þá hlezlu fyrir styrimanni ok fari við svá búit, N. G. L. ii. 275: and thus freq. in mod. speech of Norway, ‘vanda maten’ (cp. Icel. mat-vandr); in Icel. it remains in the phrase, vanda um e-t, to complain of, Eg. 142, 711, Landn. 141, Orkn. 90, Fs. 137, Eb. 144, Gullþ. 26, Dropl. 15. III. reflex. to become difficult, precarious; nú vandask málit, Nj. 4; vandask ráða-görðin, Fms. vii. 183.

vandar-, see vöndr, a wand.

vand-bálkr, m. [vöndr], a wall of wands or wicker, a wattled partition, Orkn. 430, O. H. L. 72 (Fbr. 209).

vand-blætr, adj., see úvandblætr, p. 666, col. 2.

vand-dreginn, part. drawn over with a strickle, of a bushel or measure of grain, N. G. L. ii. 166.

vandendi, n. pl. difficulties, 677. 9; vandenda mál. Sks. 516, 620 B, Anecd. 4.

vand-fenginn, part. (also spelt vannfenginn), difficult to get, or requiring careful thought to choose; þykkir oss vandfengit manns í stað þinn, Ld. 32; eru yðr vannfengnir hér menn yfir til forráða, Eg. 50, v. l.; vannfenginn mun mér sessu-nautr ef vit skiljum, Ó. H. 52.

vand-físinn, adj. (-físni. f.), fastidious.

vand-færr, adj. difficult to pass, of a road, Fms. ii. 81, Sighvat (Fb. ii).

vand-gæfr- adj., honum var vanngæft um fæðsluna, Sturl. i. 20.

vand-gætt (vann-g.), part. n., in the phrase, e-m verðr vanngætt til e-s, difficult to keep or manage, Fs. 93, Grett. 205 new Ed.; verðr mér vanngætt til skaps konungs, Ó. H. 114; vanngættra, 237.

vand-hæfi, n. [hóf], difficulty, difficult management, Fbr. 53, Korm. 81, Lv. 19 (vandæfi).

vand-hæfr, adj. difficult to manage, Grág. i. 137, Glúm. 358.

vandi, a, m. a difficulty, difficult task; lízk mér þat mikill vandi, Korm. 150, Nj. 177; þó nökkurr vandi liggi á, Fms. vi. 10; hafa bæði vit ok vanda at vera höfðingi, xi. 217: sayings, þat er vandi vel boðnu að neita (a good offer is not to be refused); vandi fylgir vegsemd hverri, cp. noblesse oblige. II. obligation, duty, esp. of relationship; thus in the phrase, e-m er vandi á við e-n, þótt þér sé vandi á við Helga, Ld. 264; er þér miklu meiri vandi á við Eirík konung en Egil, Eg. 423; þat er mér ókunnara hverr vandi mér er á við hann, Fms. i. 297; sveiktú þann er þér var meiri vandi á enn við mik, vi. 17; fyrir vanda sakir ok tengda, xi. 11; binda sér vanda við e-n, to enter into an obligation, Gísl. 11. COMPDS: vanda-bundinn, part. duty-bound, obliged, from duty, relationship, affinity; vera e-m vandabundinn, Fms. iii. 15, Stj. 474. vanda-hlutr, m. a difficult thing, Fms. vi. 166. vanda-lauss, adj. standing under no obligation or in no relation to another, a stranger, Fms. i. 189, Fær. 134: mod. vandalausir as opp. to skyldir: neut., e-m er vandalaust við e-n, to be quite free, neutral as to a person, Orkn. 214, Fms. vi. 107: easy, vii. 141. vanda-lítill, adj. easy, Fb. ii:. 367. vanda-maðr, m. a relation, friend, or the like, Stj. 424, Ld. 72, Orkn. 452. vanda-mál, n. a difficult, complicated case; mikit vandamál, Nj. 31, 71; hafa v. at tala, Eb. 132; hugsa þetta vandamál, Fms. i. 84: er konungr sat yfir vanda-málum, held council, vii. 106. vanda-mikill, adj. difficult, Fb. iii. 381. vanda-ráð, n. = vandamál, Fms. x. 273. vanda-samligr, adj. difficult, Stj. 5. vanda-samr, adj. difficult, complicated.

vandi, a, m., qs. vanði (vanþi, Ó. H.); [from vanr, and different to the preceding word]:—a custom, habit, want. Eg. 41, 70; dró til vanda með þeim, Nj. 12; leggja í vanda, Glúm. 324; at vanda, as usual, Nj. 3, 103, Eg. 125, 491; ú-vandi, unmanners, whimsies, wayward manners. vanda-tíðir, f. pl. customary feasts, Bs. i. 164.

Vandill, m. a pr. name, Fær., Nj.; the Runic stone, see p. 672, col. 2.

vand-kvæði, n. pl. (speit vann-k.), perplexity; þetta v., Fms. iv. 199; vandkvæði vár, ii. 12; hitta, koma í vandkvæði, vi. 107, vii. 33; sitja í miklu v., Ó. H. 195 (vannqueði). Lv. 50; mesta v., Fms. viii. 146.

vand-launaðr, part. difficult to reward as is due, Njarð. 378, Fms. vi. 382 (vann-l.), Nj. 181, v. l.

vand-laupr, m. a basket of wands (osier-twigs), Stj. 247, 442, Greg. 6l, Post. 645. 86 (vannlaupr).

vand-látr, adj. fastidious, difficult to please, Fms. vi. 386, passim in mod. usage; mostly in a good sense, one who wants things to be well done, ó-vandlátr.

vand-liga (vannliga), adv. carefully; gæta e-s v., to watch closely, Ó. H. 73; byrgja hauginn v., Fas. i. 387; læsa v., Eg. 239; spyrja v. frá e-n, 106; hvggja v. at e-n, 172, Nj. 6, MS. 623. 39, Sks. 19, Fms. vi. 216; hugsa vandliga, 400. 2. completely; svá at v. var öll húð af honum, Fms. vii. 227; brenna svá v. byggð alla, at …, v. 54 (vendiliga, Ó. H. v. l.); v. saklauss, quite sackless, Fms. xi. 329; svá féll v. líð Erlings, at engi maðr stóð uppi, Ó. H. 183; gjalda v. út, Ld. 60; vilju vér at þessir eiðar falli niðr v., altogether, Gþl. 199.

vandligr, adj. difficult, Orkn. (in a verse).

vand-lífr, adj. living strictly; miklu er oss nú vandlífra enn í hverri tíð annari, 655 xi. 3.

vand-lota, u, f. jealousy; hvárr vakti yfir öðrum fyrir vandlotu sakir, Fms. i. 9.

vand-lyndi, n. a difficult temper, Mar.

vand-lyndr, adj. difficult of temper, Fms. x. 420. Sturl. iii. 123.

vand-læta, t, to be zealous; vandlæta ok afbrýða, Stj. 94; freq. in eccl. sense, Vídal.

vand-læti, n. zeal, Stj. 256, 321, 629, Magn. 474; af Guðligu vandlæti. Stj. 384, passim in eccl. usage. N. T., Vídal.

vand-læting, f. zeal. vandlætinga-samr = vandlátr.

vand-mæli, n. a difficult question, Ó. H. 85, Fms. i. 32.

VANDR, vönd, vant, adj. difficult, requiring pains and care; nafn mitt er ekki vant, Fær. 208; er hverjum manni vandara at búa sik í konungs herbergi enn annars staðar, Fms. vi. 208; sýndisk henni vant at neita þessu boði, it was a risk to refuse such an offer, ii. 133, cp. vant; vant þykkir oss með slíku at fara, a delicate thing, Nj. 75; er hér ok vönd vistin, 61; vera vant við kominn, to be in a perplexity, Ld. 158; þeir sögðu vant at vera í stórum samdrykkjum, Lv. 24; bæði er, at ek trúi þér vel, enda er þér þá vant um, Fær. 92; vant er at vita hverir mér eru trúir, ef feðrnir bregðask, Fms. ii. 11: a saying, vant er við vándum at sjá (play on the words ‘vándr’ and ‘vandr’), Hrafn. 23; vant er ór vöndu at ráda; vant er vel boðnu at neita. 2. choice, picked, = vandaðr; háttr fegrstr ok vandastr, Edda (Ht.) 132; var vandr mjök róðr á drekanum, Fms. vi. 309, v. l. 3. zealous; hón var allra kvenna vöndust bæði fyrir sína hönd ok annarra, Bs. i. 129; ráð-v. (q. v.), ú-vandr.

vand-rataðr, part. difficult to find, of a road.

vand-raun, f.(?); nú mun ek eigi kaupa at þér vandraun né frelsi, Lv. 50 (somewhat corrupt).

Vand-ráðr, m. a pr. name, Landn., Bárð.

vand-ræðask, d, dep. to grumble over a thing, Bs. i. 289, 396.

vand-ræði, n. difficulty, trouble, Eg. 7, 161, Sturl. iii. 195 C; hann leysti hvers manns vandræði, Nj. 30; v. görðusk þeirra á meðal, Grág. ii. 167; etja vandræðum við e-n, Eg. 458. 2. gen. as adj.; vandræða félag, troublesome fellowship, Ld. 266; vandræða gripr, a troublesome thing, Fms. ii. 56; vandræða-skáld, the troublesome poet, the nickname of Hallfred, Fs.; vandraeða mágr, Sturl. iii. 76; vandræða kostr, a dire choice, Fms. xi. 31. COMPDS: vandræða-laust, adj. without troubles, Fms. ix. 425; skildu þeir allir vandræðalaust, they parted without a quarrel, Sturl. ii. 236. vandræða-líkligr, adj. likely to cause trouble, Fs. 90. vandræða-maðr, m. a troublesome person, Fms. ii. 115, vi. 114, xi. 61, 78, Sturl. i. 9. vandræða-samr, adj. troublesome, Bs. i. 546.

vand-sénn, part. difficult to see; þó er vandsén bótin, Fms. ii. 146; verða oss vandsén ráð þeirra, Finnb. 338; þat er mér vandsét, Glúm. 354: er mér þetta vandsét mál, Lv. 75; eru mér nú vandsénir skógarmenn, Grett. 130 A; vandsénir eru margir, dangerous, 142 A; vandsét er við honum, Fms. ii. 254.

vand-settr, part. difficult to place; eru yðr vandsettir hér menn yfir til forráða, difficult whom to place there, Eg. 50.

vand-skafa, skóf, to draw a strickle over a bushel, Gþl. 526, 524, v. l.

vand-skafi, a, m. a strickle, Gþl. 524.

vand-skipaðr, part. difficult to man; v. mun þér stafninn, Fms. vi. 243.

vand-stilltr (vann-st.), part. difficult of temper, Grett. 125 A.

vand-styggr, adj. ‘wand-shy,’ flinching from the stick, of a horse, Akv.

vand-tekit, part. n. difficult to receive; þat er v. við e-m, it is not safe to receive him, Grett. 130 A.

vand-veittr, part. difficult to give, Þjal.

vand-virki, f. = vandverkt, Eluc. 22.

vand-virkliga, adv. painstakingly, carefully; skoða, varðveita v., Stj. 17, 99, H. E. i. 515.

vand-virkr, adj. painstaking.

vand-virkt (mod. vandvirkni), f. good workmanship, Stj. 102, Fas. iii. 281: carefulness, painstaking, Sturl. i. 211, Alg. 370.

vand-værr, adj. fastidious, Sks. 658, v. l.

vand-yrkliga, adv. = vandvirkliga, 655 xi. 3.

vangi, a, m., akin to vangr; [Ulf. waggari = παρακεφάλαιον; A. S., Old and North-west. E. wang; Germ. wange; O. H. G. wanga]:—the cheek; vangi is the whole side of the head, kinn the cheek; bleikt var hár bjartir vangar, Rm. 31; hann setti hnefann útan við vangann, Fms. ii. 330; hann leggr til hans í vangann ok út um annan, Al. 37; setr pústr undir hans vanga, Karl. 65; útan á kinnar vanga, Skíða R. 136; af mínum vanga, Kormak; Auðunn var högginn á vangann ok kinnina, Sturl. ii. 179; vanga högg, Fas. i. 60, freq. in mod. usage: ölr vanga, poët. = the hair (or beards?), Skálda (in a verse); vanga búnaðr, Stj. 396; vanga gull, 106, 136. vanga-filla, u, f. the cheek-flesh, Fb. i. 530, Fas. ii. 256, iii. 392.

VANGR, m. [Ulf. waggs = παράδεισος; A. S. wang; Hel. wang; early Dan. vang, as in the ballad, Danmark deiligst ‘vang’ og ‘vænge’ lukt með bölgen blaa]:—a garden, green home-field, Edda (Gl.): in the allit. vé ok vangr, house and home; frá mínum vénm ok vöngum, from my hearth and home, Ls. 52; þar var arnar-flaug of vangi, Edda (in a verse); hún-vangr, ‘ship-field,’ i. e. the sea, Eb. (in a verse). II. in prose this word is obsolete except in compds, in which (as in vegr) the v is often dropped (-angr); ái-vangr, vet-vangr, kaup-angr, qq. v.: in a great number of local names, þrúð-vangr, Aur-vangr, Ævangr: in names of fiords in Norway, Staf-angr, Harð-angr, Kaup-angr. In several mod. Scandin. local names ‘vangr’ remains in the inflexion -ing, -inge; it is often impossible to say whether the termination is from engi or vangr. In poët. compds, himin-vangr, sól-vangr, hlæ-v., the heaven: the sea is called svan-vangr, the swan-field; ál-v., fley-v., the ship-field, etc. = the sea; all-vangr, the ‘all-men’s field,’ a place of assembly (= almanna-vangr), Ísl. ii. (in a verse); geð-vangr, ‘mind’s-field,’ the mind’s abode, i. e. the breast; baug-v., fólk-v., hjör-v., geir-v., the shield-field, sword-field, i. e. the shield; orm-v., ‘snake-field,’ i. e. gold, Lex. Poët.; Þrúð-vangr, the abode of Thor, Gm., Edda.

vang-roð, n. a reddening of the field, a bloody fray, Kormak.

vani, a, m. a custom, usage; eptir vana, Fms. i. 76; forn lög ok vani, viii. 277, v. l.; háttr ok vani, Stj. 1; eiga vana til e-s, to use, Þorf. Karl. i. 404; lands-v., the custom of the land; ú-vani, a bad habit; á-vani, an inveterate habit. COMPDS: vana-liga, adv. usually. vana-ligr, adj. usual, Stj. 141. vana-sótt, f. a chronic, habitual illness; v. kvenna, menstruation, Stj. 118, 181.

Vaningi, a, m. [Vanr or Vanir = the gods of that name], name of the god Frey, Skm.

vanka, að, (qs. vakka or vafka?), to rove, stroll about as if disturbed in mind: part. vankaðr, of a sheep with the turning disease; also in scorn of a person, þú ert vankaðr. II. [A. S. wincian; Engl. wink], to wink; kómu þar inn menn ok vönkuðu til Sveins konungs, Fms. xi. 366, v. l.

vanki, a, m. the turning disease.

vann-, in vann-liga = vandliga, vann-laupr = vandlaupr, vann-stilltr = vandstiiltr, etc.; see vand-.

vanning, f. [venja], exercise, training, Sks. 351, v. l.

VANR, vön, vant, adj., compar. vanari, superl. vanastr, wont, accustomed; vanr e-u, used to a thing; varg-ljóðum vanr, Hkv.; vígi vanr, Stor. 23; tungan er málinu vön, Skálda (Thorodd); vanr góðu brauði, Sks. 321: with infin., hann hafði jafnan vanr verit at matask í litlu húsi, Fms. i. 35; hversu mikill skattr er vanr at koma af Finnmörk, Eg. 70; ganga til sætis þess er hann var vanr at sitja, Ó. H. 66; vanan skatt, the wonted tax, Bs. i. 757; er hann var vanr at hafa, Sks. 228 B. 2. neut., ekki fékk ek minna til bús enn vant var, Nj. 18: impers., er þessa vant?—opt berr svá at, is this wont to happen?—it often betides, Fms. ii. 9; ú-vanr, unwonted.

VANR, adj. [Ulf. wans; A. S. wana; cp. Lat. vanus; cp. also the prefix particle van-]:—lacking, wanting; vamma vanr, Hm. 22; ljóða þessa muntú lengr vanr vera, 163; andspillis vanr, Skm. 12; handar em ek vanr, Ls. 39; vön vers ok barna, Gkv. 1. 23; vön geng ek vilja, joy-bereft, Skv. 3. 9; blóðs vanr, Höfuðl. 11; vanr slíkra drengja, Hallfred; landa vanr, a lackland, Bragi. 2. neut. vant, with gen.; var þeim vettugis vant, Vsp.; mikils er á mann hveru vant, er mannvits er, Hðm. 26; fás er fróðum vant, Hm.; orðs vant, wanting one word, Hðm. 9; era mér gulls vant, Skm. 22; vara gamans vant, no lack of good cheer, Fms. vii. (in a verse); eitt sinn var vant kýr í Þykkvabæ, a cow was wanting, Ld. 156; var Glúmi vant margra geldinga, Nj. 26; varð honum vant kvígna tveggja, Glúm. 340; konungi þótti orðs vant er annat var talat, the king wanted a word when one was uttered, i. e. he was all ear, listened eagerly, Fms. ii. 139; lét honum engra hluta vant, x. 226; era hlunns vant, kvað refr, vii. 19; sjaldan er engri vant, a saying, Al. 166; muna vant, or muna á-vant, sjá, munr, a moment, p. 438; hann keyrði hann niðr, eigi úþyrmiliga, svá at honum var lítils vant, so that he did not want more, i. e. killed him on the spot, Bjarn. 41. ☞ Two words, of the same form, but diametrically opposite in sense, cannot well stand side by side, and so we find that while the old poets make little use of vanr (adsuetus), on the other hand, in prose and mod. usage vanr (orbus) has become obsolete, except in the neut. vant, in van- as a prefix, and in compds such as and-vanr, and-vana.

Vanr, m. [cp. Vaïnomoïnen, the son of Ukko, in the Finnish poem Kalevala]:—one of the gods, Vanir, used in sing. of Njörd; kalla Vanaguð Vana nið eðr Van, Edda i. 260; nama goðbrúðr una Vani (dat.), Skálda. II. usually in pl. Vanir, in northern mythology the gods who waged war with the Asir, but were afterwards combined and made one with them; this is recorded in Vsp. 28, 30, Yngl. S. ch. 4, Edda 47 (the legend of Kvasir), also in the myth of Hænir, 15, Vþm. 39; the gods Frey, Freyja, Njörd, and Hænir belonged to the tribe of Wanir; með vísum Vönum, id. COMPDS: Vana-dís, f., name of the goddess Freyja, Edda i. 114. Vana-guð or Vana-niðr, n. a name of Frey, Edda 55; a name of Njörd, id. Vana-heimar, m. pl. the abode of the Vanir, Edda 15 (sing.), Vþm. 39 (í Vana heimi).

vansa, að, to do too little; ofsa eðr vansa, N. G. L. i. 184.

vansi, a, m. lack, want; vansi matar ok klæða, Barl. 82; skort eða vansa, 70; v. trúar, Sks. 2. metaph. shame, disgrace; verða særðr, fá vansa, to be harmed, injured, Jb. 19; þeir fengu öngar bætr fyrir vansa sína, Nj. 251; ef þú ofsar þik eigi þér til vansa, Hrafn. 29; heims vandi ok vansi, Greg. 30.

vanta, að, [vanr], to want, lack: impers. with acc. of person and thing, e-n (acc.) vantar e-t (acc.), engan penning vantaði á, Nj. 190; vantaði þá eigi hesta né aðra hluti. Fms. iii. 77; mundi vanta þrjú hundruð, x. 64; vantaði tvá hesta, Grett. 111 A; at hann skyldi heldr vanta fé enn aðra menn, Band. 4.

van-ýfli, n. pl. [the latter part of this compd has preserved the uncontracted form, answering to Goth. ubils = íllr, q. v.; cp. Engl. evil and contr. ill]:—chronic ailments; þessi vanýrli skaltú hafa á þínum hag, Sks. 360 B. vanyfla-sótt, f. habitual illness = vanasótt; kom v. hans at honum, Sks. 706 B (of king Saul’s insanity).

vappa, að, [an assimilated form, akin to vafra], to waddle, Eg. (in a verse); vappaðu með mér, vala, a ditty.

var, n. [cp. vörr = a lip], the raised edge of a shovel.

var, n. = vágr, the rheum running from the eye, Björn.

VAR-, a prefixed particle; as to its root, var- is prob. akin to compar. verri, verstr, Goth. wariza:—scarcely, scantily; see below.

VARA, að, [varr], to warn; vara sik, to be on one’s guard, beware, Fms. viii. 288; vara þú þik svá. Hkr. i. 253; v. e-n við e-u, to bid one beware of a thing; íll dæmi vari oss við syndum, Hom. 97; Hrafn hafði varat hann við úfriðinum, Sturl. iii. 186 (úfriðinn Cod.); þú hefir þat ráð upp tekit er ek varaða þik mest við, Eg. 82; varaða ek ykkr bæði við at þit skyldit, Sks. 544; vil ek vara yðr við, at þér flytið hann eigi, Fms. passim. II. reflex. to beware of, be on one’s guard against, shun; þeir hjala mart ok varask hvárgi annan, Sturl. i. 27; varask þú þat (beware) at eigi hittir þú hóf fyrir þer, Eg. 21: eigi má varask nema viti, a saying, D. N. iii. 751; varaðisk Ingólfr hann þó, Fs. 64; varaðisk Gunnarr þat ekki, Nj. 63; þeir vissu sér engis ótta vánir ok vöruðusk ekki, Eg. 74; svá at aðrir varisk af þínum úförum, Sks. 744; hvat ek skal varask, Fms. i. 261; hann skyldi varask at göra Ólaf eigi of stóran, Hkr. i. 212; varask við. Blas. 46; varisk ok við at byggja dautt fé á leigu, K. Á.; þat skaltú varask (beware, take care) um allan varning er þú setr at hann sé óspiltr, Sks. 19.

VARA, pres. vari, pret. varði, part. varat; [Engl. ware, a-ware; cp. varða]:—to be aware of, ween, expect, have a forboding of: impers., þess varir mik, at þú mælir feigum munni, Nj. 9; mik varði eigi þessa áburðar, Fms. ii. 57; eigi varði mik þess af yðr, xi. 54; mundi mik annars vara af yðr, Eg. 426; mundi mik af þér alls annars vara, enn at þú mundir oss stuld kenna, Ld. 206; sem mik varir, as I ween, Rb. 196; þeir kómu jafnan fram sem engi mann varði, where no one expected. Fms. viii. 432; fyrr enn hann (acc.) varði, x. 413; þá er hann varði minnst, Eg. 296; skjótar enn þá varði, Korm. 40; þá er minnst varir, when one least expects it, Fms. i. 104; verðr það opt þá varir minnst vofeifleg hætta búin finnst, Pass. 5. 2: the saying, verðr þat er varir ok svá þat er ekki varir, Grett. 91 A. II. to endure, last,(mod.)

VARA, u, f., pl. vörur, [Dan. vare; Engl. wares], wares; in Norway chiefly of fur, in Icel. of wadmal; vara í sekkum ok allskyns varningr, Fs. 5; vöru-hlaði, id.; flytja vöru til skips, Nj. 4; bera upp vöruna, Eg. 54; ljós vara, light ware, i. e. ermine, opp. to grá-vara, grey fur, 69; skinna-vara, skins, fur, id.; virðingar-fé eða vara, Vm. 140: sex hundruð virt til vöru, Rd. 259; kýr, korn, smjör ok vöru, Gþl. 305; annat-hvárt haust skal greiða gelding tvævetran, en annat-hvárt halfa mörk vöru, Vm. 167; hann fær honum vöru ok silfr nokkut, Gísl. 44 (vaðmál, 129, v. l.); þrjátigi pakka vöru, Bs. i. 912 (vaðmáls, 872, l. c.); vöru hundrað, a hundred (value) in wares, i. e. wadmal, Vm. 83. COMPDS: vöru-gildr, adj. being a legal tender, marketable, Vm. 152. vöru-klæði (-lérept), n. a common cloth, D. N. vöru-sekkr, m. a pack of wadmal, Ísl. ii. 204. vöru-smíði, n. work in wood or metals; flatsmíði ok v., Grág, i. 504. vöru-váð, f. marketable cloth, common wadmal; vöruváðar kufl, kyrtill, stakkr, Ísl. ii. 80, Nj. 32 (v. l.), Fas. ii. 343. vöru-virðr, part. = vörugildr; sex hundruð vöruvirðs fjár, Landn. (Ann.) 330; í vöruvirðum eyri, Vm. 7; þrettán hundruð vöruvirð, 71; tvau hundruð í hafna-váðum vöruvirðum, Dipl. iii. 6; í vöruvirðu gózi, v. 3; tvau hundruð í hafnar-váðum, tvau hundruð vöru eða vöruvirt, 7.

vara-, see vörr.

varan and vörun, f. a warning, Nj. 260, Sturl. ii. 241. 2. a being ware of, shunning, Hom. 13.

varanligr, adj. endurable.

varar-feldr, m. [in this and the following compds varar may be derived either from vara or better from vör (q. v.), denoting goods as they were sold in harbour]:—cloaks marketable in the trade, Grág. i. 500; hafskip kom af Íslandi, þat var hlaðit af vararfeldum, Hkr. i. 176, Nj. 7, Korm. 158.

varar-skinn, n. skin current in trade; vararskinns-ólpa, Lv. 93.

varar-váð, f. = vöruváð, Gullþ. 14.

var-belgr, m. a nickname, of a party of rebels in Norway, Fms. viii, ix.

var-boðit, part. under-rated, under-bidden, Fms. i. 247, Fbr. 59.

var-búinn, part. unprepared, Nj. 142.

VARÐA, að, [Ulf. in fra-wardian; A. S. wardian; Engl. ward, warrant; Germ. warten; Fr. guarder, etc.; cp. vara]:—to warrant, guarantee, answer for; esp. as a law term, björn ok úlfr, þeirra verk skal engi maðr varða, N. G. L. i. 45; varðar hann þat alls ekki nema við Guð, … varða orð ok verk fyrir e-n, Grág. (Kb.) i. 139; handsala-menn þá er varða vildi, at …, Sturl. iii. 43; ek vil at Flosi einn varði við mik, I shall be my sole surety, Nj. 256; vill hann sjálfr varða (bail) fyrir honum, Þiðr. 75; ef maðr kaupir man at manni, þá skal sa varða, er sölumaðr er, við stinga ok við stjarfa, N. G. L. i. 29; skal bóndi hverr einum húsum varða, at eigi falli krossar, 11; bú hans varðar taki, is bailable, 47; varða taki fyrir e-n, to be bail for a person, 48; varði lóð þar til lokit er, Gþl. 331: ok varða við hey sínu við hey hans. Grág. (Kb.) ii. 96 (Jb. 243); ok skal varða við engi því, Kb. ii. 94: ok svá skulu þeir við varða, Jb. 277; einyrkjar skulu varða fjögur þing. Gþl. 438; skal hann varða þeim af þessum eignum fulla lögskyld, D. N. iii. 88; sá vita-vörðr skal varða þrjár … örtugar, N. G. L. ii. 37; þess viðar er hann hafði áðr varðat fyrir sína hönd, secured, bought, Rd. 253. 2. metaph. to be of importance; ef þér þykkir varða um mína vináttu, Fms. ii. 119; lézk hann skyldr at segja þér þat er þik varðar, Glúm.; þá hluti er þeim þætti sik varða, Eb. 112; v. mikla, litlu, önga, to matter much, little, naught: um þá hluti er mér þykkir mestu varða, Fms. ii. 120, v. 102: varðar engu um vára aptrkvámu, vi. 13; varðar mest til allra orða, at …, Lil.: with a double dat., e-m varðar e-u, miklu varðar þeim, at þeir sé, Gþl. ix: acc., hvat mun v. þótt vér heyrim, what will it matter? i. e. why not hear it? Fms. vii, 60, vi. 95: hvat mun v. (þótt ek eta)? Eg. 604: acc. of the person, þat varðar þik engu, ‘tis no business of thine; þeir spurðu hví hann var þar kominn, hann kvað þá engu þat varða, Þorf. Karl. 414: so in mod. usage, þig varðar ekki um það, ‘tis no business of thine! II. to guard, defend; varða sjálfs þíns land, Lv.; v. e-m e-t, to ward a thing off from a person, i. e. In warn one off from a thing (= Lat. arcere); varða mér bátinn, to forbid me the boat, by force, Fms. vii. 32; v. mér skarðit, Ölk. 37: v. fé váru at komask yfir ána, Krók. 38; v. þeim öll vöð ok vatns-föll á ánni, Stj. 394; hann kvaðsk mundu varða, at eigi kæmisk hann þar útan, Rd. 244: to guard, þá vegu er hann varðaði, Sól. 1; er þú á haugi sitr ok varðar alla vega, Skm. 11. Fsm.: of boundaries, himinn varðar fyrir ofan, en hafit Rauda fyrir útan, Ísl. ii. 489; þaðan ræðr á … þaðan varðar lækr er, fellr, D. I. 577. III. as a law term, denoting the fine, punishment, and liability legally incurred, absol. or with dat. of the person (Gr. ὀφείλω, ὀφλισκάνω), to be liable to, finable, punishable; þeim varðar elði þeirra, Grág. (Kb.) i. 108; varðar þeim þat ekki við lög, they incur no penalty by the law …, 44, passim: the penalty (amount) in acc., slíkt (acc.) varða bjargir hins, ii. 25; ljúgvitni varðar skóggang, varða N.M. marka sekð, to be finable so many marks: þá varðar ekki þótt gögnum sé haldit, Kb. i. 143; eigi varðar haga-beit, ii. 107; varðaði eigi um bjargir hans, Sturl. i. 92 C; hvat konu varðaði, ef …, Ld. 136, Grág. in countless instances; skóggangr (nom.) varðar, ef …, Grág. ii. 89 (is prob. an error for acc.); skyldi varða fjörbaugs-garði (better garð, acc.) et váttum kæmi við, Bs. i. 25

varða, u, f. [Germ. warte], a beacon; hann bað þá göra þar vörðu til minnis, Orkn. 208. 2. a pile of stones or wood to ‘warn’ a wayfarer; in Icel. varða is the popular name of stone cairns erected on high points on mountains and waste places, to ‘warn’ the wayfarer as to the course of the way, (in the Tyrolese Alps they are called ‘daube’ = Icel. þúfa, q. v.); hann reisti þar vörðu hjá dysinni, Hrafn. 9; varða á hálsinum fyrir sunnan Stiga-bæli. Dipl. v. 19; hæðir þær er heita Hallbjarnar-vörður … því eru þrjár vörður á þeirri hæðinni en fimm á hinni, Landn. 153; haug eða stóra vörðu, Stj. 182; náttmála-varða, Þórð. 58 (see náttmál); dagmála-varða, of piles of stones by which the ‘day-marks’ are fixed: freq. in local names, Vörðu-fell, Holtavörðu-heiðr, Landn., map of Icel.

varðaðr, m. a ward, keeper. Lex. Poët.

varðan, f. security, K. Á. 208.

varð-berg (mod. vaðberg). n. a ‘watch-rock,’ outlook; in the phrase, vera á varðbergi (mod. vera á vaðbergi) to be on the look-out; váru opnar dyrnar ok engir menn á varðbergi, Mar. (655 xxxi. A. 2).

varð-hald, n. a holding ward, keeping watch and ward; vera á varð-haldi. Nj. 264; varðhalds ok varhygðar, Jb. 407: plur., hafa fjölmennt ok varðhöld mikil, to keep good watch and ward, Orkn. 300; hafa á sér styrk varðhöld nótt ok dag, Fms. ii. 31. Eg. 46, Ld. 170; tvenn varð-höld, 656 C. 11. 2. custody: hafa e-n í varðhaldi, Fms. i. 306, ii. 17. COMPDS: varðhalds-engill, m. a guardian angel, Fas. iii. 671. varðhalds-laust, adj. n. without custody, 623. 15. varðhalds-maðr, m. a watchman, Stj. 188, Fb. i. 283.

varð-helgi, f. a sanctuary, asylum. Fms. i. 80, v. l. (= griða-staðr).

varð-hundr, m. a watch-dog, Sturl. ii. 67 C.

varð-hús, n. a watcb-house, Gþl. 86.

varði, a, m. = varða: þeir hlóðu þar varða er blótið hafði verit, Landn. 28 (Hb.); var varði stórr fyrir ofan tjaldit, Dropl. 33; reisa hávan varða, Orkn. 208 (in the verse, the prose uses the fem.) 2. in mod. usage varði means a monument, memorial, or minnis-varði.

varð-karl, m. a watch-carle, warder, Clem. 136.

varð-klokka, u, f. a watch-bell, Fms. ix. 369. v. l.

varð-lokkur, f. pl. [Scot. warlock], ‘ward-songs,’ ‘guardian songs,’ charms (or better, ‘weird-songs.’ cp. the other form, urðar lokkur); hvárki em ek fjölkunnig né visinda-kona, en þó kenndi Halldis fóstra mín mér á Íslandi þat kvæði, er hón kalladi varðlokkur, Þorf. Karl. 378; from this word comes the Scot. ‘warlock,’ though it has changed its sense to that of the wizard himself.

varð-maðr, m. a watch-man, warder, Fms. i. 41, ix. 217, Eg. 88, 121, 284, Grág., Stj., passim.

-varðr, m., in pr. names, Há-v., Hjör-v., Sig-v., Þor-v.

varð-rún, f., poët. a giantess, an enchantress, Hallfred.

varð-veita, t, prop. two words, varð (acc.) veita, i. e. veita vörð, to give ‘ward’ to, hold, keep, preserve; hence in the oldest writers the word is used with dat. (as the verb veita), varðveita fénu, Gþl. 227; v. börnum þeirra ok fé, 258; geyma þeim ok v., Stj. 99; v. þessum steini, Fms. viii. 8; v. öllum fjár-hlutum hennar, Gþl. 227. II. with acc. to keep, defend; skal ek v. þik, Nj. 53; v. þær, Blas. 45 (vellum of the 12th century); v. ríkit, Eg. 119; hann var varðveittr, Fms. x. 369; Guð varðveiti þig, God ward thee! (a mod. phrase): to keep in one’s possession, þú munt hafa at v. eina kistu, Eg. 395, Nj. 5, 76, Ld. 70: to keep, ef maðr tekr grið ok varðveitir þat ekki, if a man takes up an abode and does not keep it, Grág. i. 150; v. sik við e-u, Hom. 13: to observe, freq. in mod. usage, v. Guðs boðorð, and the like. III. part. pl. varðveit-endr, warders, watchmen. 623. 35.

varð-veiting, f. a keeping, observance, Sks. 770.

varð-veizla, u, f. a keeping, custody; dæma e-m varðveizlu fjár, Grág. i. 84; til framfærslu ok varðveizlu, 62; fá e-m fé til varðveizlu, Nj. 111; varðveiziu-handsal, Sturl. ii. 202. COMPDS: varðveizlu-lauss, adj. watchless, Grág. i. 278: unguarded, Hkr. iii. 287. varðveizlu-maðr, m. a warder, keeper, Grág. i. 420, K. Á. 190.

varð-víti, n. a ‘ward-fine,’ fine for neglect on watch; sekr um varðvíti við konung, Gþl. 86.

var-farinn, adj. = varfærr.

var-fleygr, part. faltering in flight, Stor.

var-færr, adj. cautious, wary, Eg. 63. var-færni, f. wariness.

varga, að, to soil; better verga, q. v.

varg-dropi, a, m. a ‘wolf-dropping,’ wolf’s cub: as a law phrase, the son of an outlaw (of a vargr), Grág. i. 178, Sdm. 35.

var-gefin, t. part. ‘under-married,’ of a misalliance; hón þóttisk vargefin, Nj. 17, MS. 625. 94, Skv. i. 45.

var-gipt, f. part. = vargefin.

var-goldinn, part. underpaid, Ó. H. 149: of insufficient revenge, Sturl. ii. 224.

varg-hamr, m. a wolf’s skin; taka á sig vargham, ‘to wear a wolf’s skin,’ i. e. to be wolfish and wild, Clar.

varg-ljóð, n. pl. wolf-songs, wolf-howling. Hkv. 1. 40.

VARGR, m. [A. S. wearg; Hel. warag; the root-word is preserved in Germ. er-würgen, whence virgull, q. v., and Engl. worry; vargr and úlfr are said to be from the same root]:—a wolf; berr björn, bítr vargr, N. G. L. i. 341; riða á vargi, Hkv. Hjörv.; trollkona sat á vargi, Fms. vi. 403; marga varga, Nj. 95; vaða vargar með úlfum, a saying, Fas. i. 11; sem menn viðast varga reka (prop. allit. varga vreka), as wide as wolves are hunted, Grág.: sem vargr í sauða-dun, Sd. 164: poët. of any beast of prey, varga vinr, Hkv. 1. 6 (of ravens); hann barg fjörvi varga, Vellekla: the saying, sjaldan vægir vargrinn, the wolf spares not; vargarnir etask þar til er at halanum kemr, Band.; vargs-hamr, -hár, -hold, a wolf’s skin, hair, flesh, Str. 32, Fas. i. 199, Fms. i. 273; vargs-líki, -rödd, Edda 8, Fas. i. 130; varga flokkr, a flock of wolves, iii. 77; varga matr, i. 139; varga-þytr, a howling of wolves, 205: varga leifar, a ‘wolf’s homestead’(see leif), i. e. the wood, the wilderness, Gkv. 2. 11: in Icel. vargr is used of the fox. II. a law phrase, metaph. an outlaw, who is to be hunted down as a wolf, esp. used of one who commits a crime in a holy place, and is thereon declared accursed; hann hafði vegit í véum ok var hann vargr orðinn, Eg. 259; vargr í véum, a wolf in the sanctuary, Fms. xi. 40 (goð-vargr): also of a truce-breaker, hann skal svá víða v. heita sem veröld er bygð, Grág. (cp. grið-vargr); armr er vára vargr, Sdm.; eyða vörgum, to destroy miscreants, Fms. xi. (in a verse); úvísa-vargr, see p. 667. 2. in mod. usage, a violent, ill-tempered person; hón er mesti vargr, a fury of a woman; geð-vargr, skap-vargr, a fury: poët. compds, varg-fæðandi, -fæðir, -hollr, -nistir, -teitir, a feeder, … cheerer of the wolf, i. e. a warrior, Lex. Poët.

varg-skinn, n. a wolf-skin; in vargskinns-ólpa, -stakkr, a cloak of wolf-skin, Fms. x. 201, O. H. L. 69.

varg-stakkr, m. a cloak of wolf-skin, Bret. 32 (as worn by the old berserkers); þeir höfðu vargstakka fyrir brynjur, Fs. 17; cp. Úlf-héðinn.

varg-tré, n. the worrying tree, the gallows, Hðm. 18.

varg-úlfr, m. a ‘worrying-wolf,’ were-wolf; bisclaret í Bretzku máli en Nordmandingar -kallaðu hann vargúlf, Str. 30; v. var eitt kvikindi meðan hann býr í vargsham, id. This word, which occurs nowhere but in the above passage, is perhaps only coined by the translator from the French loup-garou qs. gar-ulf; ver-úlfr would have been the right word, but that word is unknown to the Icel. or old Norse, the superstition being expressed by eigi ein-hamr, ham-farir, hamast (qq. v.), or the like.

varg-ynja, u, f. [A. S. wyrgen, Beowulf], a she-wolf, Lat. lupa, Róm. 381, Hbl. 39, passim.

varg-öld, f. an age of wolves (i. e. of wars and worry), Vsp.

var-haldinn, part. being unfairly treated; vanhaldinn, Sturl. i. 77.

var-hendr, adj. [hönd], outstanding, of a score or quarrel against one; in the phrase, eiga varhent við e-n.

var-hluta, adj.; verða varhluta fyrir e-m, to get an unfair share, be wronged, Ísl. ii. 255, Fbr. 8.

var-hugi, a, m. a precaution; in the phrase, gjalda varhuga við e-u, to beware of, Sighvat, Fms. ii. 166, iv. 172, viii. 341, Al. 154.

var-hygð and var-ygð, f. wariness, watchfulness, Jb. 407; gæta e-s með varhygð, Fms. ix. 279, v. l.; heldr hugleysi enn varhygd, ii. 68 (v. l. varygð); sögðu at varygð gengi til, viii. 409; gjalda varygð við e-u, vi. 42; til varygðar, Fbr. 101. varhygðar-samr, adj. wary, cautious.

vari, a, m. wariness, caution, Fas. iii. 268; bjóða e-m vara á e-u, to bid one beware of, Grett. 148 A; betri er fyrri varinn, fore-thought is better than after-thought, Fs. 65 (see the foot-note). II. til vara …, Bs. i. 735; til vonar og vara, and til vara (as adv.), for sake of precaution, in case that …; and-vari, q. v. 2. as prefixed to compds, vara- is = Engl. vice-; vara-skeifa, vara-forseti, vara-frumvarp, etc. (mod.)

varinn, part. = farinn, see fara (A. VI. 2. β); it occurs in the latest vellums of the 15th century, Fb. iii. 240, Fas. i. 121, ii. 83; freq. in paper transcripts; cp. Lv. 80, Ld. 266, v. l.

var-kárr, adj. cautious, wary, var-kárni, f. wariness.

varla (valla), adv. hardly, scarcely; varla samir mér þat, Nj. 133; kunna varla, Grág. i. 28; varla mannhæð, Sturl. i. 118; gat valla vakit þá, Fms. i. 9; gat varla gengit, Njarð. 380, passim.

var-launaðr, part. insufficiently rewarded; eiga e-m varlaunat, to be in debt to one, Grett. 153 A, Nj. 181.

var-leika, adj.; verða v., to be worsted in a game, Grett. 107.

var-leiki, a, m. wariness, Fb. i. 301.

var-leitað, part. n. insufficiently searched; hafa v. e-s, Eb. 94.

varliga, adv. insufficiently; vera v. haldinn, Gþl. 259. 2. scarcely, hardly; vannsk honum v. lengdin til, Edda 34. 3. warily; fara varliga, Ld. 242, Nj. 42; mæla v., Hkr. ii. 184; tala v., Lv. 46; búask um sem varligast, Fas. ii. 520. Mod. usage distinguishes between varla, hardly, and varliga, warily.

varligr, adj. requiring wariness, safe, of a thing; það væri varligra, it would be safer, Fms. ii. 64; þat þótti varligra at …, x. 79; má þat kalla eigi varligt, vi. 7; þat mun mér ekki varligt, vii. 114, Ísl. ii. 223, v. l.

varmi, a, m. heat; older form, vermi, q. v.

VARMR, vörm, varmt, adj.; [A. S. wearm; Engl. and Germ. warm; Dan. varm]:—warm; varmar bráðir, Hkv. 2. 41; varma dingju, Hornklofi; varmr beðr, Lex. Poët.; með vörmu vatni, Stj. 237; görði varmt vatnið, 623. 34; tak kött ok drep ok stikk hendi í hann er hann er v., Pr. 470; var honum varmt mjök, he was very warm, Nj. 95; svá at af klæða-yl mátti hann eigi heitr verða eðr varmr, Stj. 548. Warm is used of blood-heat, and is distinguished from heitr, in mod. usage it is not much used, being replaced by ‘volgr’ (see válgr). II. in local names, of warm baths, Varmi-lækr, Varm-á, Varmi-dalr, Landn. varma-hús, n. a warmed room, Bs. i. 207.

var-mæltr, part. cautious in one’s language.

VARNA, að, [A. S. wearnian; Engl. warn], to warn off; v. e-m e-s (= varða e-m e-t), to warn a person off from a thing, deny him a thing; varna e-m liðveizlu, Korm. 206; varna þeim kaups, 218; v. þér réttinda, to deny thee justice, Fms. i. 82; vár honum þess varnat, vii. 261; v. Birni konungsdóms, v. 246; varna henni máls, Nj. 48, Band. 23 new Ed.; varna e-m bóta, Ísl. ii. 327; skal þér eigi þessa varna, Ld. 250; varna honum gjaldsins, Rd. 234; konungr varnaði þess eigi með öllu, Eg. 106; ek vii allra bóta v. um sonu þína, Korm. 48; ef hann varnar gjalds (if he refuses to pay), verðr hann útlagr, Grág. ii. 281; ef menn varna þess at ganga þar í dóm, 322; hvat ek gaf eða hvers ek varnaði, Fms. vi. 220: with dat. less right, v. e-m lögligri atvinnu, Fb. i. 437: ellipt., ok honum er varnat (viz. þess), Grág. i. 405; hinum varðar útlegð ef þeir varna, 439; hann beiddi heima-mönnum griða, ok varnaði Egils, kvað hann eigi heima vera, and denied Egil, saying he was not at home, Sturl. iii. 173. 2. varna við e-u, to abstain from; varnaðit við tárum, could not forbear weeping, Gh. 29; við hverju skal hann varna, Stj. 410: varna við kjötvi, to abstain from flesh, K. Þ. K. 124; í þeim dæmum megu allir sjá hvat þeir skolu göra eðr við hví varna, Eluc. 42; maðr á at varna við (beware) at hann göri aldregi síðan slíkar syndir, Hom. 159.

varnaðr, m. safeguard, protection, keeping; taka mál þeirra á sinn varnað, Fms. x. 24; ek hefi þá menn á mínum varnaði (in my keeping) er yðr megu svá styrkja, at …, 655 xiii. B. 2; Guð er vörn ok v. saklausra ok meinlausra, Str. 29; varnaðar-skjöldr, a shield of defence, MS. 4. 12. II. wariness, caution; láta sér annars víti at varnaði verða, Nj. 23, Barl. 51; vil ek þar mikinn varnað á bjóða, bid you strictly beware, Fms. xi. 94, Hrafn. 6, Akv. 8; er þó einna mest v. á at þit gangit aldri á þann skóg, Fms. ii. 100; margir hlutir vóru þar til varnaðar mæltir, forbidden, Fagrsk. 58. COMPDS: varnaðar-ár, n. a term in the Icel. calendar, a year to beware of, an irregular year, = rímspillir, Rb. 508. varnaðar-bréf, n. = Dan. leide-brev, a letter of protection, safe-conduct, H. E. i. 432, ii. 91 (N. G. L. iii. 27). varnaðar-maðr, m. a warder, guardian (Germ. vormund), Eb. 156, Fms. x. 293: a trustee, delegate, höfðingjar eða varnaðar-menn þeirra, iv. 284.

varnaðr, m. [vara, f.], wares, goods; Egill lét upp setja skip sín ok færa varnað (cargo) til staðar, Eg. 535; hann mætir Austmanninum Erni er hann gékk at varnaði sínum, Ísl. ii. 149; reiða ok annan varnað, Ó. H. 170: goods, fjárhluti, hús ok híbýli ok allan sinn varnað, Sks. 159, 454 B, H. E. i. 432, Fms. vi. 301, ix. 398; ek hefi sett hann yfir varnað minn, Ó. H. 112; hertoginn hafði sent frú Ragnilldi ok frú Ragnfríði margan annan varnað sinn, Fms. ix. 486; konungr gaf frið öllum mönnum ok allra manna varnaði, Hkr. iii. 210; erkibiskups-stólinn ok allan hans varnað, N. G. L. i. 446.

var-nagli, a, m., better varr-nagli, with a double r, [for it does not come from vara, to beware, the pun in Fas. i. 15 being a poetical conceit; the word is rather derived from varra or vörr, q. v.]:—the bung for the hole in a boat’s bottom; chiefly in the metaph. phrase, slá varnagla við e-u, to take precaution against a future leakage, a future emergency.

varnan, f. a warning, caution; ok er þat boðit til varnanar at kasta hein of þvert gólf, Edda 59; ok er þat fyrir því varnanar vert af …, to beware of, 41; um guðsifja varnan, N. G. L. i. 150.

varnar-, see vörn.

varningr, m. = vanaðr, wares, Eg. 159, 467 (of a cargo); vil ek at þú takir mjöl ok við ok slíkt annat sem þér líkar af varningi, Nj. 4; varnings skipti, Krók. 60 C; kaupmanna v., a merchant’s wares, Fb. ii. 274; reiða ok annan varning, Fms. iv. 372 (varnað, Ó. H., l. c.); hann fékk sér varning frá skipi, Fs. 63; kistu er í er varningr, Fms. vi. 272; v. í mjöl ok í malt, D. N.; stykki varnings, D. N. ii. 468; Hjaltlenzkr v., Munk. 33. varnings-tíund, f. a kind of tithe or duty. Lange’s Norske Klost. Hist. 378 (foot-note n).

varn-kynna = várkynna, Norske Saml. v. 119. varn-kynd = várkynd, Norske Saml. v. 123, 141.

var-orðr, adj. wary in one’s words, Lv. 51.

varp, n. a casting, throwing; munn-varp, á-varp (qq. v.), and-varp, a sigh. II. in a spec. sense, a cast, of a net; hafi sá varp er fyrst renndi, Gþl. 426; á sá sild alla er varp á, id. 2. a ‘casting’ or laying of eggs; egg-varp = egg-ver, freq. in Icel., esp. of eider-ducks; varpið hefir aukizt, tóa komin í varpið: æðar-varp, eider-ducks’ eggs; kríu-varp. 3. the warping of a thing; skó-varp (q. v.), the stitched edge of a shoe; unn-varp, unn-vörpum, q. v.

VARPA, að, [Engl. warp; see verpa], to throw, cast, with dat.; varpa frá sér sverðinu, Finnb. 316, v. l.; varpaði honum til helvítis, Barl. 135; hann varpar sér undan, Nj. 91; Grettir varpaði sér um völlinn, Grett. 95 new Ed.; varpaða ek mér upp ór söðlinum, Pr. 414; varpa frá sér kyrtlinum, Fms. iii. 101; hann varpaði (hurled off) veslinu ok mælti, vii. 20; hann varpaði nókkut svá hettinum, threw the hood aside, tossing, his head, id.; varpa öndinni, to draw a deep breath, sigh, Fb. ii. 426; ofn er ór sér varpaði óhæfiligum hita, Barl. 162; jarð-varpa, a law phrase, to throw to the earth: koll-varpa, á-varpa, qq. v.

varpa, u, f. a cast, net, Boldt 79, 104, D. N. passim. 2. as a law term, a ‘dropping,’ outcast; enginn skal þat við annan mæla, at hann sé hórbarn eða varpa, N. G. L. i. 311.

varpaðr, m. a thrower, Lex. Poët.: in compds, auð-v., etc.

-varpi, a, m. an edge, outskirt; in hlað-varpi, q. v.

varp-net, n. a casting-net, D. N. i. 594.

varp-skúfla, n, f. a shovel, N. T.

varp-tími, a, m. the egg season (May).

VARR, vör, vart, adj.; [Goth. wars; A. S. wear; Engl. ware; Germ. wahr; Dan. var, etc.]:—ware, aware; verða varr við e-t, to be aware, of, learn, hear, Fms. i. 27, Eg. 58; hlaupa í hús inn ok verða ekki við menn varir, 230; þeir verða við þat varir, at …, Lv. 7; áðr Rútr varð varr við, Nj. 8; varð hann varr af túlki hvat þeir töluðu, Al. 104; er þeir urðu þessa varir, Fms. iv. 309; göra e-n varan við, to warn a person, Fær. 248; göra vart við e-t, to make a thing noticed, Ísl. ii. 329; göra vart við sik, to shew oneself (= segja til sín), Eg. 79. 2. wary, cautious; varastr við víg, Ls. 13; enn vari gestr, Hm. 7; varan bið ek þik vera ok eigi of-varan (ó-varan?), vertú við öl varastr, 132; verðr engi til fulls varr, nema …, Sks. 23; verum varir við höfuð-syndir, Hom. 33; vóru þeir varari um langar farir en áðr, Sturl. i. 81 C: vera varr um sik, to be on one’s guard, Ld. 268, Nj. 92, 106, 109.

varra, u, f. = vörr, water, esp. the wake of a ship, Lex. Poët. COMPDS: varr-bál, n. ‘sea-flame,’ i. e. gold. varr-skíð, n. = a ship, Lex. Poët., Fær. 171.

var-reka, u, f. a shovel with var, q. v.

varri, a, m. (not vari), the lymph or watery substance of the blood; ef blóð lifrinn skersk … vatn er menn kalla varra … ef varri er mestr hluti í blóði manns, Hb. (MS.)

varr-sími, a, m. a streak of water, the wake of a ship; stóð topt eptir í varrsímanum, Fms. ii. 178; varrsíma bar fjarri, Edda (Ht.)

varr-skógr, m. knotty wood (?), cp. A. S. wearr, B. K. 55, or qs. vár-skógr = wood-cutting in the spring (?).

varr-súgr, m. [vörr], the track in the wake of a ship, Björn.

var-skinnsólpa = vararskinnsólpa.

vart, adv. [see varr], scantily; vart búnar, Am. 26: lítils vart tuttugu vetr, little short of twenty winters, Clem. 26: scarcely = varla, vart tvá mánaði, Þorf. Karl. 430; vari tvau hundruð, Fms. viii. 426; vart hálfan mánuð, Al. 122.

VARTA, u, f. gen. pl. vartna, Mar.; [A. S. weart; Engl. wart; Germ. warze; Dan. vort]:—a wart on the body, Mar.; þat tekr af vörtur, Pr. 473; hafa vörtu á kinninni, ef maðr hefir vörtu svo hvorki hyli hár né klæði né maðr sjái hana sjálfr, það er auðs-merki, a wart that one cannot see oneself is a mark of wealth or good luck, Ísl. Þjóðs. ii. 555; geir-varta, q. v.

varta, u, f., perh. the gunwale of a ship, Edda (Gl.); bera rönd á úrga vörtu, Orkn. (in a verse); cp. vartari.

vartan, f. the threads holding together the woof in a loom, Björn.

vartari, a, m. a thong, strap, Edda 71. 2. a kind of fish, Edda (Gl.); holt-v., a ‘holt-fish,’ i. e. a snake, Landn. (in a verse).

var-úð, f., qs. var-húð, var-ygð, = var-hygð, Glúm. 368; með v., Róm. 267; til varúðar, Eg. 371; gjalda varúð við e-u, to beware of, Hkr. i. 50; varúðar bending, flótti, Fms. i. 10, Mar.; varúðar mál, warning words, Sturl. iii. 183 C. varúðar-maðr, m. a man to be on one’s guard against.

var-úðigr, adj. wary, Lv. 80; kyrrlátir ok varúðgir, Fb. iii. 447.

varúð-liga, adv. warily, Bs. i. 133.

varzla, qs. varðsla, u, f. a watch; síðan þeim var v. vituð, Fsm. 2. a warranty; vera í vörzlu fyrir e-u, to be one’s security, Gþl. 424; setja sik í borgan ok vörzlu, H. E. i. 525; ganga í vörzlu fyrir e-n um kaup, Ísl. ii. 135, Þiðr. 75, D. N. iii. 56; Rafn jáði biskupi at fullar vörzlur skyldi gefask fyrir öll fé kirkna, Bs. i. 740; með fullum vörzlum, Gþl. 259. 3. a forbidding, ban; lyrittar varzla, Grág. (Kb.) ii. 15. vörzlu-maðr, m. a warranter, N. G. L. i. 347, Gþl. 389, Bs. i. 771, Str. 72.

vas, n. = vés, q. v.

vasaðr or vásaðr, m. the wet and sleety, the name of Winter’s grandfather, Edda.

vasask, að, to bustle, meddle; þetta mál kemr ekki til þín, nema þú vilir vasask í með þeim, Nj. 227; ek vil ekki vasask í slíku, Ísl. ii. 139.

vasi, a, m. a nickname, Dipl. v. 5. 2. a pocket, freq. in mod. usage, but prob. from some foreign root; vestis-vasi, buxna-vasi, treyju-vasi; vasa-klútr, a pocket-kerchief; vasa-knifr, a pocket-knife, etc.

VASI, a, m. [from Swed. vase = a sheaf?], only remaining in the compd vasi-kanpr, m. a ‘sheaf-beard.’ i. e. a rustic, farmer (cp. breiðskeggr); hversu sem vasikanpinum þótti, however the rustics might like it, Fms. viii. 59, v. l.; ér húsbændr, vasikanparnir! 234, v. l.

VASKA, að, [A. S. wascan; Engl. wash; Germ. waschen; Dan. vaske]:—to wash, but rare or at least hardly used in Icel., having been superseded by þvá, q. v.; in Dan. and Swed. it is freq.; in the Sagas only of washing the head with a kind of soap, see lauðr; vaska sér, to wash one’s head, Vígl. 30 (cp. the verse l. c.); vaska honum betr, Ísl. ii. 334, Bjarn. 68; þveginn ok vaskaðr, Sks. 362; vaskaði dasi, er ek dró þessa ár at borði, the laggard had his head washed, i. e. sat snug at home, whilst I pulled this oar, Fs. (in a verse); in all these instances of the head: metaph., vaska e-n í orðum, to wash one in words, MS. 4, 6. 2. to wash, as a naut. term of the waves; brim vaskar, Edda (in a verse), so too in Dan. det vasker over.

vask-leikr (-leiki), m. bravery, valour; vaskleikr ok karlmennska, Fms. xi. 80, Fas. ii. 404, Str. 3, Bs. i. 526, Art. 11.

vask-liga, adv. valiantly; skipa liði vóru sem vaskligast, Fms. vii. 131; jafn-vaskliga sem þú, 127; vaskliga fórtú enn, Valla L. 220; hljóp á bak vaskliga, Flóv. 30.

vask-ligr, adj. valiant; vaskligr maðr, Nj. 118, Eg. 568; inn vaskligi riddari, Ld. 78; maðr mikill ok styrkr, v. sýnum, Fms. vii. 238; allra manna vaskligastr, 199, 327; vænn ok inn vaskligsti, xi. 152, Njarð. 368; enir vaskligstu menn, Fas. ii. 509.

VASKR, vösk, vaskt, adj.; [origin uncertain, prob. from verr = a man]:—manly, valiant; þú ert maðr vaskr ok vel at þér (of Gunnar), Nj. 49; margir verða vaskir í einangrinum, þó at lítt sé vaskir á milli, Eb. 60; Þórarinn mun vera enn vaskasti maðr, en slys mun þat þykkja er hann hjó hönd af konu sinni, id.; vaskr í vápnum, Str. 1; með enum vöskustum, Al. 136; þú ert enn vaskasti maðr, en Hákon er enn versti maðr, Fb. i. 142; Davíð var manna vaskastr til vápna, Sks. 686; hvat ek veit, segir Gunnarr, hvárt ek mun því úvaskari maðr enn aðrir menn sem mér þykkir meira fyrir enn öðrum mönnum at vega menn, Nj. 85.

vasla or vazla, að, to wade in water.

vastr or vast, n. a botch; öllum þykir þetta vast, Skáld H. (fine).

vastra, að, to make a botch, prob. qs. vafstr, q. v.

VATN, n., pl. vötn; vant occurs in N. G. L. i. 363: the gen. sing. is, agreeably with the pronunciation, in old vellums invariably spelt vatz or vaz, vazt, Clem. 148, l. 32; the mod. sound is vass; in the Editions, however, the etymological form vatns has mostly been restored; all the South Teut. languages use a form with an r. The form vatr only occurs in two instances, perhaps used only for the rhyme’s sake, in hvatr vátri, a poem of the beginning of the 12th century; and hélt und vatr enn vitri, Sighvat; but vatn vitni in another verse cf the same poet: [A. S. wæter; Engl. and Dutch water; Hel. watar; O. H. G. wazar; Germ. wasser; cp. Gr. υδατ-ος; Lat. udus: on the other hand, Icel. vatn; Swed. vatten; Dan. vand, qs. vadn.]

A. Water, fresh water; jörð, vatn, lopt, eldr, Eluc. 19; spratt þar vatn upp, Edda (pref.); blóð ok vatn, Rb. 334; grafa til vatz, Edda (pref.); taka vatn upp at sínum hluta, Vm. 168; þá er vötnin vóru sköpuð, 655. 1; drepa í vatn eða hella á vatni, K. Þ. K.; ef vatn er svá mikit at þar má barn í hylja, N. G. L. i. 363. 2. phrases; ausa vatni, to besprinkle infants with water, see ausa I. 2. β; to which add, þar stendr þú, Özorr, kvað Helgi, ok mun ek ekki við þér sjá, þvíat þú jóst mik vatni, Dropl. 25; mærin var vatni ausin ok þetta nafn gefit, Nj. 25: ganga til vatns, to go to the water, to go to the ‘trapiza,’ q. v., of washing before meals, Ld. 296: þá er sól gengr at vatni. when the sun goes into the water, sets in the sea, K. Þ. K. 96; sér ekki högg á vatni, a blow in the water is not seen, of a useless effort: á vatni, afloat, Fas. ii. 532; svá skjótt, at ekki tók á vatni, Fms. vii. 344. 3. of tears; halda ekki vatni, could not forbear weeping, Fms. vi. 236 (in a verse), viii. 232. II. a lake; [cp. North. E. Derwent-water, etc.]; uppí vatnið Væni, Fms. vi. 333; lét flytja sik út í vatn eitt, ok leyndisk þar í hólma nökkurum, i. 66; er í norðanverðum flóanum vatn þat er nes liggr í, Ísl. ii. 345; til vatz þess er Á en Helga fellr ór, Ó. H. 163; sjór eða vatn, a sea or lake, Edda. III. streams, waters, esp. in plur. of large streams; hnigu heilög vötn af Himin-fjöllum, Hkv. 1. 1; þaðan eigu vötn öll vega, Gm.; þar er djúpt vatn (deep water) er umhverfis, Grág. ii. 131; geysask vötn at þeim með forsfalli … vötnin flutu um völluna alla, Ó. H. 164; brúar um ár eða vötn, Grág. i. 149; vötn þau er ór jöklum höfðu fallit, Eg. 133; fjörðr sá er flóir allr af vötnum, Fs. 26; en nú falla vötn öll til Dýrafjarðar, Gísl. 20; fóru þar til er vötn hnigu til vestr-ættar af fjöllum, Orkn. 4. IV. in local names, Vatn, Vatna-hverfi, Vatns-lausa, Vatns-á, Vatns-dalr, Vatns-endi, Vatns-fell, Vatns-fjörðr, Vatns-nes, Vatns-horn, Vatns-skarð, etc., Landn.; Vatns-dælir, Vatns-firðingar, the men from Vatnsfjörðr, Vatnsdalr, id., Sturl.: of lakes, Gríms-vötn, Fiski-vötn, Elliða-vatn, Mý-vatn, Ólvus-vatn, Landn., map of Icel.; more seldom of rivers, as Héraðsvötn in north of Icel.: Vatns-dælskr, adj. from Vatnsdalr, Finnb. 334, Ísl. ii. 335; Vatnsfirðinga-kyn, -búð, Nj. 248, Ld. 120 (see búð).

B. COMPDS, with gen. vatna-, vatns-, in vellums vatz-, vaz-: vatns-agi, a, m. dampness. vatns-bakki, a, m. a bank, shore of a water or lake, Grág. ii. 355, Jb. 315, Fms. viii. 32, Fas. i. 360. vatns-beri, a, m. the water-bearer, Aquarius in the zodiac, Rb. vatns-blandaðr, part. mixed with water. vatns-bolli, a, m. a water-jug, Am. 35. vatns-borinn, part. mixed with water. vatns-botn, m. the foot of a lake, Hrafn, 11, Fms. ix. 367. vatns-ból, n. a watering-place, well, where drinking-water is drawn. vatns-bóla, u, f. a water-bubble, vatns-bragð, n. a taste of water. vatns-burðr, m. carrying water, Bs. i. vatns-dauði, a, m. water-death, death by drowning in fresh water. vatna-djúp, n. a water-deep, abyss, Skálda 209. vatns-dropi, a, m. a drop of water, Stj. 154. vatns-drykkr, m. a drink of water, Stj. 150, 581, Edda 24. vatns-dæld, f. a watery hollow. vatns-endi, a, m. the end of a lake, Fms. ix. 406. vatns-fall, n. a stream, river; lítið vatnsfall, a small river, Eg. 134, v. l.: of rain, vindr ok vatnsfall, Art. 85. vatns-farvegr, m. a ‘water’s fairway,’ the bed of a river, Grág. ii. 291. vatns-fata, u, f. a water-pail, Fb. i. 258, O. H. L. ch. 96. vatna-flaumr, m. [Norse vand-flom], a water-flood, swell of water, D. N. vi. 148. vatns-flóð, n. water-flood. vatna-gangr, m. a flood, Stj. 59, Grág. i. 219, Landn. 251: a fall of rain, = vatnfall, veðrátta ok v., Grett. 24 new Ed. vatns-heldr, adj. water-tight. vatns-hestr, m. = nykr, q. v., Landn. 93, v. l.; but vatna-hestr, m. a good horse to cross rivers. vatna-hlaup, n. floods, a rushing forth of waters, Landn. 250. vatns-horn, n. a water-horn, a vessel for holy water in church, Pm. 6: the end or angle of a lake, and as a local name, Ld., Landn. vatns-hríð, f. a storm, Ann. 1336 C. vatns-íss, m. ice on a lake, Stj. 510, Fms. viii. 398, ix. 367. vatns-kanna, u, f. a water-can, Vm. 86. vatns-karl, m. a water-can shaped like a man; vatnskarl til vígðs vatns, Vm. 21; vatnskarl ok munnlaug, Fb. i. 359, D. N. iv. 457. vatns-ker, n. a water-jug, Stj. vatns-kerald, n. = vatnsker, Fms. i. 127, Vm. 21, Jb. 409, vatns-ketill, m. a water-kettle, Vm. 21, 114, B. K. 83. vatns-kottr, m. a water-insect, in foul pools. vatns-lauss, adj. waterless, without water, Barl. 196. vatns-leysi, n. lack of water. vatns-litr, m. water-colour, Rb. 336. vatns-megin, n. fulness of water. vatns-mikill, adj. swelling with water, of a river. vatns-minni, n. the inlet of a lake, Fms. ix. 394. vatns-munnlaug, f. a water hand-basin, Pm. 60. vatns-ósa, adj. soaked with water. vatns-óss, m. the mouth of a lake connected with the sea, Landn. 207. vatns-rás, f. a trench, water-course, Bs. i. 148, Stj. 593. vatns-sár, m. a font, Vm. 110, N. G. L. i. 327. vatns-skál, f. a water-jug, D. N. vatns-skírn, f. baptism in water, Barl. 116, 144 (vatnz-skírn). vatns-skortr, m. lack of water, Barl. 196. vatns-sótt, f water-sickness, dropsy, medic., Post. vatns-steinn, m. a font of stone, Vm. 110. vatns-strönd, f. the bank of a lake, Fms. viii. 32, MS. 623. 33, Vkv. (prose, vaz-strouds). vatns-stökkull, m. a watering-pot, a vessel or brush for sprinkling water, Bs. i. 464. vatns-tjörn, f. a ‘water-tarn,’ pool, Sks. 682. vatna-tunna, u, f. a water-tub. vatns-uppspretta, u, f. a jet of water, Stj. 646. vatns-veita, u, f. a drain, trench, aqueduct, Grág. ii. 289. vatns-veiting, f. a draining. vatns-vetr, m. a winter of floods, Ann. 1191 C. vatns-vígsla, u, f. consecration of water, Bs. i. 97. vatns-vík, f. a creek in a lake, Fms. viii. 67. vatna-vöxtr, m. ‘water-growth,’ a flood, Bs. i. 138, Grett. 133 A, D. N. ii. 35, passim. vatna-þytr, m. the thud, sound of falling waters, Skálda. vatns-æðr, f. a vein of water, Stj. 29, 205.

C. REAL COMPDS, with the root word vatn- prefixed: vatn-bátr, m. a lake-boat, Jb. 410 B. vatn-beri, a, m. = vatnsberi, Rb. (1812) 65, 66. vatn-dauðr, adj. drowned in fresh water, Grág. i. 223. vatn-dragari, a, m. a drawer of water, Stj. 358. vatn-dragi, a, m. id., Fas. iii. 21 (in a verse). vatn-dýr, n. water-animals, Al. 167. vatn-fall, n. a waterfall, stream; vatnföll deilir: a torrent, stream, í bráða-þeyjum var þar vatnfall mikit, a great torrent, Eg. 766; lítið v., 134; var v. þat fullt af fiskum, Fms. i. 253; svá mikit v. sem áin Níð er, v. 182; deilir norðr vatnföllum til héraða, Ísl. ii. 345; er vatnföll deila til sjóvar, Eg. 131, Grág. i. 440; með öllum vatnföllum, Nj. 265: of rain, fyrir vatnfalli ok regni, Gullþ. 8; vatnfall fylgði hér svá mikit ór lopti, torrents of rain, Gísl. 105, Fms. x. 250. vatn-fátt, n. adj. short of water, Landn. 34, Fms. ix. 45. vatn-fiskr, m. a fresh-water fish, Fs. 165. vatn-gangr, m. a swelling of water, Vápn. 24. vatn-horn, n. a water-horn, as church inventory, Vm. 110. vatn-kakki, a, m. = trapiza, q. v.; gékk hann til vatnkakka ok þó sér, Korm. 24. vatn-karl, m. a jug, Stj. 153, D. I. i. 597, Dipl. v. 18; vatnkarlar fjórir, könnur sextán, iii. 4, Rb. (of the zodiacal Aquarius). vatn-kálfr, m. dropsy; þá sótt er heitir idropicus, þat köllu vér vatnkálf, Hom. 25, 150; hann er góðr við vatnkálfi, Hb. 544. 39. vatn-ker, vatn-kerald, vatn-ketill, n. a water-jug …, Grág. ii. 397, Stj. 311, Nj. 134, Ísl. ii. 410, Fms. xi. 34, Ám. 29, Vm. 35. vatn-lauss, adj. = vatnslauss, Al. 172, Stj. 194. vatn-legill, m. a water-jug, Stj. 128. vatn-leysi, n. lack of water, Al. 173. vatn-ormr, m. a water-serpent, Al. 168; Hercules sigraði v. (the Hydra), MS. 732. 17: a pr. name, Mork. vatn-rás, f. = vatnsrás, Stj. 58, 642. Ísl. ii. 92. vatn-skjóla, u, f. a water-skeel, pail, D. I. i. 225. vatn-staðr, m. a water-place, 655 xxviii. 2. vatn-torf, n. soaked turf, Ísl. ii. 412. vatn-trumba, u, f. a water-pipe, Hom. 131. vatn-veita, u, f. = vatnsveita, a drain, water-trench, Grág. ii. 289, Stj. 498. vatn-viðri, n. = vátviðri, Bs. i. 245. vatn-vígsla, u, f. the consecrating streams and wells, of bishop Gudmund, Bs. i. vatn-ærinn, adj. plentiful as water, abundant; vatnærin hef ek vitni, Sighvat.

vatna, að, to water; er allri hennar hjörð var vatnað, Stj. 171; vatna hestum sínum, Sturl. iii. 24. 2. metaph. phrases; vatna músum, to ‘water mice,’ weep, have tears in the eyes (see auga); vatna lömbum, to ‘water lambs,’ to lie down and drink from a running stream; láta vatna undir e-t, to lift (a heavy thing) just from the ground so that water can flow underneath. 3. the naut. phrase, svá suðr með landi, at sær var í miðjum hlíðum en stundum vatnaði land (acc.), Ó. H. 149; þeir sigldu þrjá daga til þess er landit var vatnað, Fb. i. 431; eyin er nær vötnuð, Fms. vi. 379; þá drægi svá skjótt undan at náliga vatnaði seglin, Fb. ii. 15. 4. eccl. = vatnfasta; heitr hón at vatna æfinliga fyrir dag Guðmundar biskups, ok gefa málsverð, Bs. i. 619; v. fyrir báðar Þorlaks-messur, Sturl. ii. 252, H. E. ii. 188; fyrr en lærir at leggja af blót ok Laugar-nætr at vatna, Skíða R. 202.

vatnan, f. a watering, = vatnfasta; vötnunar nótt, H. E. ii. 188.

vatn-fasta, að, to fast on water, K. Á. 78.

vatn-fasta, u, f. a ‘water-fast,’ H. E. i. 521, K. Þ. K.; vatnföstu-dagr, -nátt, K. Á. 78, 190.

vatn-þrunginn, adj. dropsical, Thom. 500.

vatta, að, [vega], to lift; er þú vattar streng, Lv. 100; hence the mod. járn-hatta, qs. járn-vatta, to lift (a heavy thing) above one’s head, holding it with straight arms, eg járn-hattaði hann.

vattar-, see vöttr, a gauntlet.

vatz-, the common spelling of vellums for vatns-, see vatn B.

VAX, n. [A. S. weax; Engl. wax; Germ. wachs; Dan. vox]:—wax; bráðna sem vax við eld, Rb. 356; steypa heitu vaxi í andlit sér, Fms. vii. 30; líkneski ór vaxi á innsigli, Eluc. 18; tvær merkr vax (gen.) fyrir eyri, Grág. i. 213, 504, Fms. vi. 153; vilju vér þakka öllum þeim mönnum er hingat hafa flutt lérept, lín, vax eðr katla, viii. 250. COMPDS: vax-blys, n. a wax-torch, Bs. i. 804. vax-kerti, m. a wax-candle, Fms. v. 339; vaxkerta-ljós, Bs. i. 38. vax-ljós, n. a wax-light, taper, Fb. ii. 390, K. Þ. K. 52. vax-spjald, n. a wax-tablet, for writing, Lat. cera, Bs. i. 848; fá mér nú vaxspjöld mín, give me my wax-tablets! (of Sturla the historian), Sturl. iii. 307; lét Þorgils rita á vaxspjaldi ok sendi konungi, 131. vax-tollr, m. a tithe in wax, payable to a church; af þrem bæjum hálfan v., Vm. 35: = the mod. ljóstollr. vax-verð, n. the price of wax, D. N. iv. 77.

VAXA, pres. vex, pl. vöxum; pret. óx, pl. óxu, mod. uxu; subj. eyxi or yxi, which is the mod. form; imperat. vax; part. vaxinn: with the v, vóx, vóxu, vyxi: with suff. neg. vax-at-tu, wax thou not, Edda (in a verse): [Ulf. wahsian, wobs, = αὐξάνειν; A. S. weaxan; Hel. and O. H. G. wahsan; Engl. wax; Germ. wachsen; Dutch wassen; Dan. voxe; Swed. wäxa; cp. Gr. αὐξάνειν; Lat. augere; and Icel. auka, q. v.]

B. To wax, grow, of grass, plants, trees, wool, as also of men, animals; munu ósánir akrar vaxa, Vsp. 61; vegr vex hrísi ok há grasi, Hm. 120, Gm. 17; stóð um vaxinn mistil-teinn, Vsp. 36; þar sem þessi tré uxu, Al. 173; hann heyrir þat er gras vex á jörðu eða ull á sauðum, Edda 17; þar eru eyru sæmst er óxu, see eyra; þá nam at vaxa álmr ítrborinn, Hkv. 1. 9; vex viðar-teinungr einn fyrir austan Valhöll, Edda 37; í syni mínum var-at ílls þegns efni vaxit, Stor. 11; hann nam at vaxa ok vel dafna, … upp óx þar jarl á fletjum, Rm. 8, 19, 32; lékum leik margan ok í lundi óxum, Am. 68; þá nam ek vaxa ok vel hafask, Hm. 142; þá er hann óx upp, Eg. 702; óx (vóx Ed.) Óláfr þar upp, Fms. i. 96; hann var þá vaxinn mjök, 466; syni fulltíða … dóttur ef hón er vaxin, Gþl. 432; enn vaxni maðr, Grág. (Kb.) ch. 91; hvernig óxu ættir saman þaðan, Edda 4. II. to wax, increase; óx svá mjök ríki Sverris konungs, Fms. viii. 105; honum vóx alldr, iv. 32; hann óx dag frá degi í góðum verkum, 686 B. 4; vóx hann ok þróaðisk, Fms. x. 230; at Guðs réttr ætti jafnan at vaxa en hvergi þverra, 271; óxu auðæfi þín, Hom. 151; vex minni manns, Rb. 352; Eiríks úvinsæld vóx því meirr, Fms. i. 22; þá tók enn at vaxa kláðinn, ii. 188; veðrit óx svá at hríð mikla görði, Nj. 267; vindrinn tók at vaxa, Fms. x. 136; vaxattu nú Vimr, of the river, Edda (in a verse); sol vex, Sks. 57; á vaxanda vári, 12 new Ed.; dagar vóxu, Lil. 10; þá vox orð af orði, Fms. vii. 269; hvars hatr vex, Hm.; þeir sá at vit hans óx ok eljun, Fms. ix. 244, v. l.; vaxanda vági, a waxing wave, Hm.; vaxandi tungl, a waxing moon. 2. of fame, report; þótti Þórgeirr mjök hafa vaxit ok framit sik, Nj. 254; þykkjumk ek ekki af því vaxa þótt ek bíða heima þræla Haralds, Ld. 4; þótti hann mikit hafa vaxit af þessu verki, 150; Sigurðr konungr þótti vaxa mikit af þessi veizlu, Fms. iv. 83; lízt mér sem vant muni svá málinu at fylgja at öruggt sé at vit vaxim af, Glúm. 346; hvar viti ér þann konung er meirr hafi vaxit á einum morni, O. H. L.; mun þar vaxa sæmd þín við, Nj. 47; sem minnkaðisk vár sæmd heldr enn yxi, Fms. x. 7; vex hverr af gengi, a saying, Sighvat. 3. in the phrase, e-m vex e-t í augu; … at minnr vaxi fyrir augum at ráða stórt, Fms. vi. 399; minnr myndi Þjóstólfi í augu vaxa, at drepa Atla, Nj. 58; at slíkir láti sér eigi allt í augu vaxa, Fms. xi. 96; lát þér þat ekki í augu vaxa, Nj. 13. III. part. vaxinn, grown, of land; hólmi reyri vaxinn, Fms. i. 71; dalr viði vaxinn, viii. 110; land skógi vaxit, Fb. i. 431; í þann tíð vas Ísland viði vaxit miðli fjalls ok fjöru, Íb. 4; þar skal engi dómr vera er engi er vaxit, Grág. (Kb.) ii. 86. 2. grown, shapen; fígura vaxin sem spjót, Ann. 560; Noregr er vaxinn með þrem oddum, Fms. x. 272; hagl svá vaxit sem frauka rigndi, Al. 169; gull-ker vaxin á þá mynd sem, Stj. 437; svá vaxinn hringr sem, Mar.; at svá vöxnu máli, Fms. vii. 141, xi. 37 (mála-vöxtr), Anecd. 70; svá er við vaxit, matters stand so, Fms. vi. 234; nú veit ek ef svá væri útanlands við vaxit, at …, x. 244, Nj. 186; eigi er svá við vaxit, that is not the case, Fms. vi. 234, Nj. 180, v. l.; svá er til vaxit, id., Hom. (St.); maðr vel vaxinn, well-grown, handsome, Fms. vii. 102; harð-vaxinn, fagr-vaxinn, þykk-vaxinn, há-vaxinn, ítr-vaxinn.

-vaxta, see in gjaf-vaxta.

vaxtar-, gen., see vöxtr, growth.

vaxt-samr, adj. fruitful, Al. 41.

VAZTIR, f. pl., i. e. vatztir, not vastir, for vazta rhymes with baztan, Edda; in sing. vözt, Edda (Gl.) i. 574: [from vatr = vatn]:—a fishing-bank, = mið; á þær vaztir (thus Cod. Reg., vastir Worm.) er hann var vanr at sitja, Edda i. 168; sitja á vöztum ok hafa vað fyrir borði, N. G. L. i. 65; finna hval á vöztum, 60; þenna dag var Ingjaldr róinn á vastir (late vellum), Gísl. 48; vazta (gen. pl.) undirkúla, Edda i. 350 (cp. the verse); hrein-vaztir, poët. the reindeer’s abode, mountain, Skálda (in a verse).

VÁ (vó, vo), f. n., gen. vár, 655 i. 2; [A. S. wâ; Engl. woe]:—woe, calamity, danger; þat er lítil vá, ‘tis no great harm, Hkv. a. 3, Hkr. i. 114 (in a verse); þú vaktir vá mikla, thou workest mickle woe, Am. 77; vá víkinga, the woe of vikings, Fms. xi. (in a verse); in prose only used in phrases or sayings, ok sofi yðr þó eigi öll vá héraðs-mönnum, Eb. 160: e-m bregðr vá fyrir grön, a woe passes by one’s beard, to suffer a shock or a sudden fright; brá þeim vá fyrir grön er þeir sá Birkibeina, Fms. viii. 350, v. l.; þá er oðrum vá fyrir dyrum er óðrum er inn komin, woe is it at one’s own door when it had entered the neighbour’s house, = Lat. tua res agitur…, Grett. 113 A; allit., vá ok vesöld, woe and misery, Stj. 40. Barl. 36, 61, 125; getnir til vár ok vesaldar, 655 i. 2;, see vár-kunn, vár-kynna. II. in some of the compds (see below), vá- may be a contraction of var- or van-, as in vá-ljúgr, vá-sjaldan, vá-lítill, vú-skeyttr.

vá, f. = vrá, a cabin, nook, Hm. 25, Skv. 3. 29, Eb. 73 new Ed.

vá, ð, to blame; with gen., ókynnis þess vár (pres.) þik engi maðr, at þú gangir snemma at sofa, Hm. (a απ. λεγ., unless Ls. 52 be a parallel passage).

vá-beiða, u, f., found in but two instances, and possibly only a corruption of vádáði, [cp. A. S. weâ-dæð], an evil-boding monster; görit svá vel, skerit vábeiðu þessa (v. l. troll þetta), Eb. 116 new Ed., where it is spelt with y, but wrongly, as is seen from the parallel passage in a vellum of Eg. (in a verse), where the word also occurs.

vá-brestr, m. a ‘woe-crash,’ a sudden crash or sound in the earth or in the air, thought to bode strange and evil tidings, Fbr. 147; cp. Glúm, ch. 21, Ann. 1238.

vá-böl, n. an affliction; í sóttum eðr öðrum vábölum, 655 xi. 1; af ymsum vábölum sem verða kann, dýrbiti eðr öðru, Ó. T. 26.

VÁÐ, vóð, voð, f.; [A. S. wæd; remains in Engl. widow’s weeds]:—a piece of stuff, cloth, as it leaves the loom; sat þar kona sveigði rokk, breiddi faðm bjó til váðar, Rm. 16; segl hvítt sem snjór af Háleyskum váðum, Fagrsk. ch. 102; ef segl er eigi fengit, skal gjalda sex aura … en ef einnar váðar missir (i. e. one breadth of the sail is missing, if it be short by one váð), þá er maðr sekr sex aurum, N. G. L. i. 199; cp. hafnar-váð, a common cloth; álna hafnar-váðar, Vm. 103; þetta á kirkja í lausa gózi, kýr sex ok sex hundruð í hafnar-váðum, Pm. 57; þrjá-tigi hundruð vöru ok hafnar-váða, Dipl. ii. 6, iii. 8; gefa úmaganum tólf álnir hafnar váðar á hverjum misserum til klæða sér, Vm. 117, D. N. ii. 225, iii. 451, Munk. 66; also called hafnar vaðmál, D. N. i. 134, Grág.; vöru-váð and sölu-váð, a common cloth in trade, see vara, sala. II. metaph. a fishing-net is called váð; veiða, draga váð at hváru landi, Grág. ii. 349 (Jb. 305); as also in mod. usage; this may be the ‘wad’ in the Scottish ballad cited s. v. aflausn; in the Icel. reference, Fbr. 154, ‘vað’ may be = váð: in poets also of the sail, greiða náir glygg váð … hríð féll í bug váða … váð blés, Lex. Poët.; cp. váð-hæfr. III. a ‘weed,’ cloth, cut and sewn; váðir mínar gaf ek tveimr trémönnum, Hm. 48; kven-váðir, a woman’s weeds, Þkv.; matar ok váða er manni þörf, Hm. 3: allit., vápn eða váðir, Grág. ii. 8; vápnum ok váðum skolu vinir gleðjask, Hm. 40: poët., Högna váð, Héðins váð, váðir Váfaðar, the weed of H., etc., i. e. armour, the coat of mail, Lex. Poët.; her-váðir, id.; heiðingja váðir, ‘wolf’s weed,’ i. e. wolf’s hair, Akv. 8; hvíta-váðir, see hvítr.

B. COMPDS: váð-áss, m. a pole to hang clothes on, Hrafn. 20. váð-beðr, m. a case of cloth; skinnbeðir, hægindi váðbeðr, Dipl. iii. 4. váð-feldr, part. soft, of raiment. váða-gangr, m. the casting a net, D. N. iii. 1108. váð-hæfr, adj. fit for sail; váðhæft-veðr, a favourable wind; hvessti svá at varla var váðhæft á konungs skipi, Fms. ix. 387. váð-ker, n. a tub in which clothes are stamped or trodden, Fas. ii. 34. váð-mál, see vaðmál. váð-meiðr, m. = váðáss, Glúm. 390, Rd. 296. váðar-varp, n. the casting a net, D. N. v. 971. váð-verk, n. cloth-making, Eb. 258. váð-virkja, t, to wind up, end, finish, metaph. from the loom, Krók. 63.

VÁÐI, a, m. (vóði, voði), [prop. derivative from vá; Dan. vaade]:—a danger, peril, of extreme sudden danger; stýra til váða, Ó. H. 136, Fms. vii. 145; mér þykkir við váða búit, ef vér verðum rangsáttir, Ó. H. 92; heldr við váða, 168, Fms. ii. 116; þat var við váða sjálvan, vii. 64. 2. a dangerous object; vápn eðr annarr váði, Grág. ii. 117, Sks. 299; orms váði, poët. ‘snake-bale,’ i. e. the winter, Edda (Ht.); vitnis váði, the Wolf’s foe, i. e. Odin, (in a verse); lindar váði, ‘lime-scathe,’ i. e. fire, Fm. 43. COMPDS: váða-blót, n. a pernicious sacrifice, 645. 75. váða-eldr, m. an accidental fire, Gþl. 377, Jb. 255. váða-hark, n. a terrible noise, Bárð. 175, váða-kuldi, a, m. perilous cold, of mortification from cold, Bs. i. 444. váða-laust, adj. n. without danger, H. E. i. 242. váða-ligr, adj. scatheful, perilous, Stj. 77, 212. váða-samligr, adj. perilous, pernicious, Fms. ii. 240. váð-veifliga = váveifliga, Bjarn. 48. váða-verk, n. a law term, an accidental deed, of an unintentional harm inflicted, Ölk. 36; engi skolu váðaverk vera, Grág. ii. 64; a chapter on váðaverk, N. G. L. ii. 59. váð-vænligr, adj. perilous, Fms. x. 274, Sks. 47. váð-vænn, adj. fraught with peril, Fms. ix. 263, v. l.; var váðvænt at upp mundi reka, Bs. i. 320; strauma váð-væna, dangerous currents, Orkn. 406.

VÁFA, váfi, váfði; ófir = váfir, Pd. 3; (later vófa, mod. vofa):—to swing, vibrate to and fro; belgr váfir, Hm. 135; ef ek sé á tré uppi váfa virgil-ná, 158; ván mín váfir, my hope wavers, Fms. vii. 115 (in a verse); sá váfði milli himins ok jarðar, Post.: still used in the phrase, e-t vofir yfir, is imminent, of danger; cp. þó man ek yðr þat er yfir ófir, þegjum nú, segja, then I will tell thee what is impending, though now I am silent, Pd. 3.

váfa, u, f. a ghost, spectre, shade, Grett. 112 A; very freq. in mod. usage, but sounded vofa, Ísl. Þjóðs.

vá-fallr, adj. making a dangerous fall, tottering. Eg. (in a verse).

vá-folald, n. and vá-foli, a, m. a vicious horse, Nj. 168.

váfuðr, m. the waverer, one of the names of Odin, Gm., Edda; örváfaðr, Lex. Poët.

váfur, f. pl. a wavering, tottering gait, Eg. (in a verse); elli-váfur, see elli.

VÁG, f. pl. (vóg, vog), [Germ. wage], scales, a balance; einar vágir skulu ganga uni land allt, Jb. 376; pundara né aðrar vágir, Gþl. 526; hann biðr Gilla taka vágina, Ld. 30; skipta með vágum, Fms. vi. 183; réttri vág, Al. 46; vág ok mæling, Stj. 23. 2. a weight; vág mína af gulli, Flóv. 33; skálir jafna tvær vágir, 732. 18.

vága, að, spelt vóga or voga; [Germ. wagen; Dan. vove]:—to dare, venture; þann þótti mikit voga, Bs. i. 868 (Laur. S.); þó skal nú nokkut til voga, Grett. 157 new Ed.; þó skal nú þar til voga, 143 A; menn hafa opt vogat við slíkan liðsmun, 72; at þú vogir at berjast við þá, Fas. i. 450 (paper MS.); the word is freq. in mod. usage, but hardly older than the 15th century.

vágan or vogan, f. hazard, risk.

vá-gestr, m. a ‘woe-stranger,’ terrible stranger, appearing all of a sudden like a wolf among sheep, Grett. 133 A, Fms. vii. 110, v. l.

vág-gríss (sounded voggrís), m. a small pimple.

vá-glati, a, m. destruction, harm; hvat sem e-m verðr at váglata (= váða), Grág. i. 431.

vág-meri, f. a ‘wave-mare,’ a kind of flounder.

VÁGR, m. [Ulf. wegs = σεισμός, pl. wegos = κύματα; A. S. wæg; Engl. wave; Dan. vove; Germ. wogen; the root word is vega, to stir]:—a wave, sea; but in this sense obsolete except in poetry; vind ek kyrri vági á, Hm. 155, Alm. 25; vágr vindlauss, a windless wave, Ýt.; þau á vági vindr of lék, Gkv. 1. 6; róa á vág, Hým. 17; vágs róði, Stor.; vágs hyrr, ‘wave-flame’ i. e. gold, Bragi: in prose the allit. vindr eða vágr, N. G. L. i. 34. COMPDS: vág-garðr, m. a dyke, D. I. i. 512. vág-marr, m. a wave-steed, ship, poët., Skv. 2. 16. vág-þeystr, part. wave-sprayed. vág-þrýstr, part. ‘wave-pinched,’ of the planks of a ship, Lex. Poët.

B. [This may be a different word, connected with varra, vörr, = a lip]:—a creek, bay, Hbl. i, 12; þeir lendu í váginn, Landn. 97; lögðu í inn ytra váginn, Fms. ix. 21; þeir liggja á vági þeim er Hjörunga-vágr heitir, xi. 122; í skerin ganga vágar, Fas. ii. 533; very freq. in Icel. II. also in pr. names, Vágr, Vágar, a fishing-place in northern Norway, whence Vága-floti, Fms. iv. 277: Vága-stefna, a fair at Vágar. Fms. iv. 277. COMPDS: vágs-botn, m. the bottom or bight of a bay, Fms. vii. 184, viii. 126. Vágs-brú, f. Bay-bridge, a local name, Fms. ix.

vágr, m. [no doubt different from the preceding word, prob. qs. vargr, absorbing var into vá: O. H. G. warag; mod. H. G. ware, wærch, Schmeller; Dan. voer]:—matter, from a sore; vella vági ok hryfi, Stj. 344; freyddi ór upp blóð ok vágr, Ísl. ii. 218; vágs litr, 677. 22. COMPDS: vág-fall, n. the running of matter, from a sore, Nj. 244, Bs. i. 319. vág-nagli, a, m. the core in a boil.

vág-rek, n. [the vág- may be but a popular attempt at etymology or a misapprehension of an older form vrek or vrak, cp. ‘quae cognominantur lingua Danica wrech,’ Thork. Dipl. i. 3; ‘wrek quoque quod specialiter nobis in toto regno retinuimus,’ 97; vágrek and reki (q. v.) would then be two forms of the same word, onlv that in the Icel. law the former word is used in a more special sense]:—in law phrase, a ‘wave-wreck,’ flotsom; þat heitir v. er kemr á land, manns-lík eða vara, eða fé, eða skipviðr, Grág. ii. 387; heita láta þeir v. er minnr er fjarat frá skutstafni, Ld. 76; skip braut … í Danmörk, Danir tóku upp fé allt ok kölluðu vágrek, Fms. i. 153; of hvalreka ok vágrek, Grág. ii. 212, 359, 389, Post. (Unger) 155.

vág-skorinn, part. seamed with bays, of a coast, Eg. 117, Hkr. i. 5.

vákr, adj. [A. S. wâc; early Dan. vaak; cp. veykr], weak = veykr; íss mjök vakr, Fb. i. 235, Hb., MSS.

vákr, m. [Ivar Aasen vaak], a weakling, Edda i. 532.

vála, að, mod. vola, to wail, Barl. 20; veinandi ok válandi, Hom. 144.

VÁLAÐ, n., mod. volæði, [prob. contr. = A. S. wædl = ambitus, and hence begging, poverty]:—woe, misery, destitution; taka barn af válaði, Ísl. ii. 326; þann svein hafði Eyvindr tekit af válaði, Hrafn. 25, Bs. i. 299; látum eigi hug várn styggjask við válað þeirra, Greg. 46; ok væri honum úkunnara válaðr hans, 24; ganga á válað, to go begging, Mag. 150; kennda ek þat váloðum, at þeir fagnaði válaði sínu, Post. 209.

válaðr, part. wretched; einn v. maðr hét Lazarus, Greg. 22, 46; þá komsk við inn válaði, Fms. vi. 234, viii. 251; slíkt er válaðs vera, Hm.

válan, f. a wailing.

vá-laust, n. adj. undoubted, certain, Geisli, Sighvat.

válgna, að, i. e. volgna, to become warm, Fas. i. 84, passim in mod. usage.

VÁLGR, adj., or better valgr, sounded volgr; [this word, so freq. in mod. usage, is not found in old writers (Fas. i. 84 is a paper MS.); they always use fjálgr (q. v.), identical in sense, but unknown in mod. Icel.; the mod. form, glóð-volgr, ember-hot, exactly answers to glóð-fjálgr’ of the Ýt.; in-fjálgr, Hkv., must be a false reading for ú-fjálgr = ofjelg, a word frequent in the mod. Norwegian dialects, meaning ‘un-warm,’ i. e. cold, chilly, dismal, see Ivar Aasen; in A. S. wealg occurs in a single instance, viz. in Gregory’s Pastorale of King Alfred, edited by Mr. Sweet]:—warm, luke-warm; en með því þú ert volgr, og hvorki kaldr né heitr, mun ek út-skirpa þér af mínum munni, Rev. iii. 16; it is in rendering this very passage that king Alfred (l. c.) uses wealgh, so there can be no doubt as to the identity of the A. S. and Icel. word: passim in mod. usage, volg mjólk, volgt blóð, glóð-volgr, spen-volgr; spenvolg mjólk, milk warm from the cow.

vá-ligr, adj. woful, awful, terrible; kona váliga, Am. 52; snák váligrar brákar, Fms. vi. 362: wicked, in the phrase, spyrja er bezt til váligra þegna, wicked men are best to hear of, not to see, i. e. the farther off the better, Njarð. 370. II. = [Dan. vælig = mighty], mighty; váligt virki, Fms. vii. (in a verse); válig mærðar-efni, mighty, grand subjects for one’s song. Ad.

vá-lítið, n. adj. harmless, doing small harm, Ls. 33, Sturl. i. 21 (in a verse). 2. very little, quite small, opp. to ‘langt,’ Og.

vá-ljúgr, m. = vánljúgr, a disappointment; nú er er mér orðinn v. at þeim átrúnaði, Fms. ii. 151: of a person, ‘hope-belying,’ disappointing hope. Ad.

válk, volk, n. a ‘walking’ tossing to and fro, esp. on sea; hitta í storma eðr válk, Jb. 390; at eigi létti váru válki fyrr enn þat er útbyrðis, Fas. ii. 516; hann þolði í þessu válki hungr ok kulda, Fms. viii. 18; vás ok válk, Stj. 514: metaph. worry, válk ok vandræði, Al. 105: válka ok vandræða, N. G. L. i. 445, MS. 4. 13; háskum ok válkum, Sks. 634: sjó-válk, sea-tossing; hand-válk, crumpling between the hands.

VÁLKA (volka), að, [A. S. wealcan; Engl. walk; Germ. walken]:—prop. to roll or stamp, but usually metaph.; Guð bölvi þér, at þú válkar mik svá lengi, MS. 4. 18; eigi hæfir gömlum karli at válka svá væna mey, Fas. iii. 62. 2. metaph., váika sik, to hesitate, Str. 37; v. e-n í ástar bandinu, 55; hví þú válkar slíkt fyrir þér, hvert ráð þú skalt taka, Fas. iii. 48; válkaðu þeir mjök lengi ráðin fyrir sér, Ó. H. 169; válkaði hann þat í hugnum ok vissi eigi hvat hann skyldi upp taka, 195. II. reflex. to roll oneself, to wallow; þeir höfðu válkask í roðru ok blóði, they had been wallowing in gore and blood, Gísl. 67; veitask ok válkask í leirinu, Stj. 72; válkask í sauri, Hom. (St.): metaph., engi vandi, er herra hans þurfti í at válkask, Str. 24; þat er þú hefir lengi í válkask, 32. III. part., fljótt er þat er skjótt er, ‘válkat’ þat er ‘seint,’ Edda (Ht.) 126.

vá-lyndi, f. shiftiness, fickleness.

vá-lyndr, adj. shifty; válynd veðr, Vsp., cp. Sól. 3.

válæði or volæði, n. misery, = válaðr, q. v.

váma, u, f. [cp. Dan. væmme = to loath, væmmilig = loathful], a qualm, ailment; þá hóf af mér allar vámur, Sturl. ii. 54.

vámr, m., vómr rhymes with dómi, Ísl. ii. 50 (in a verse): a loathsome person, a word of abuse, Edda i. 532; vöndr hrökk, vámr lá bundinn, Fms. vii. 356 (in a verse).

VÁN (vón, von), f., old nom. v́n with umlaut, Skálda (Thorodd); old dat. vánu, with compar., see below; ónu, Ls. 36; tungan er málinu vn en at tönnunum er bitsins v́n, Thorodd: vón, spónum make a rhyme, Gísl.; ón, Am. 67, Hom. 60: dat. ónu, Ls. 36: [Ulf. wêns = ἐλπίς; A. S. wên, cp. Engl. ween; Germ. wahn; the Dan. haab, Swed. hopp are mod. and borrowed from the Germ.]:—a hope, expectation; er mikil ván, at …, Fms. xi. 13; mér er ván, at …, I expect, apprehend, that …, Eg. 353; sem hann hafði áðr sagt á ván um, given to understand, Fms. xi. 87; eiga ván til e-s, 623. 17; allar þjóðir munu hafa ón mikla (a high hope) til namns hans, Hom. 60; slíks var ván, Nj. 5; engi ván er til þess, Eg. 157: sem ván var at, as was to be expected. Glúm. 337; vita sér engis ótta vánir, to apprehend no danger, Fms. xi. 46, Orkn. 414, Eg. 74; konungs var þangat ván, the king was expected, Fms. x. 323; þar var ván féfangs mikils, Eg. 265; ván er borin, past hope, Ld. 258; ván er þrotin, Eg. 719; ván rekin, id., Ld. 216; e-t stendr til vánar, bids fair, Eg. 173; e-t er at vánum, it is what could be expected, Nj. 255; but, eptir vonum, as good as could be expected, very good indeed; eiga e-t í vuniim, to have a thing expected; eiga barn í vánum, Grág. 2. spec. usages; ef hann görir aðrar vánir yfir land annars manns, Gþl. 449; þá er allar vánir vóru rannsakaðar, all places where it could be expected to be found, Fms. v. 216; cp. leita af sér vonina, to seek until one is satisfied it cannot be found. 3. dat. vánu, with compar.; vánu bráðara, sooner than expected, i. e. quickly, at once, Fms. ix. 408, xi. 112; vánu skjótara, x. 408; ónu verr, worse than might be expected, quite bad, bad indeed, Ls. 36; yrkja kann ek vánu verr, Mkv.; vánu betr, well indeed; vita e-t vánu nær, to know quite, Sks. 183 B. II. eccl. hope, N. T., Pass., Vídal. passim. III. in a few instances, esp. in a few compds (vánar-völr, see below), ván seems to denote despair, cp. also the name of the myth. river Ván, despair, agony: Ván and Víl were the rivers produced by the slaver from the mouth of the fettered wolf Fenrir, who is hence called Vánar-gandr, the monster of the water W., Edda. COMPDS: vánar-lauss, adj. hopeless, Fas. iii. 73. vánar-maðr, m. a man who has a hope of being saved, Bs. i. 113, Mar.: an alms-man, beggar, = úmagi (q. v.), N. G. L. i. 211; ef maðr færir þá konu af landi er vánar maðr manns er, 212. vánar-völr, m. a beggar’s staff; bera vánarvöl, Hm. 77; ganga með vánarvöl, to walk with a beggar’s staff, be brought to beggary, N. G. L. ii. 71: mod. also, fara á vonarvöl.

vána (vona), að, to hope; vána fulltings, Fms. vi. 165; ek vána at góð verði þessi ferð, 123; hann kvaðsk vána, at hón næði lífi at halda, Fas. i. 430.

ván-biðill, m. a wooer waiting for an answer; in the phrase, ek vil eigi vera vánbiðill þessa ráðs, I will not long stand hat in hand, Eb. 130, Ld. 192, Ísl. ii. 159.

VÁNDR, mod. vondr, adj., without compar. or superl.; [Dan.-Swed. ond]:—bad; of a thing, vánd klæði, Fs. 150, Fms. i. 70; vánda leppa, ii. 161; ór húsi litlu ok vándu, Hkr. ii. 380; psaltari vándr, Vm. 13; v. íss, rotten ice, Fms. vii. 273; vánt vatn, bad water, Karl. 62; vánt veðr, bad weather, Fb. iii. 240. 2. in a moral sense, wicked, bad; vándr maðr, Fms. vii. 117, Bs. i. 163; v. hefi ek verit, en aldri hefi ek þjófr verit, Nj. 74; íllum ok vándum, Blas. 46; vánd verk, N. G. L. ii. passim.

vándska or vánzka, mod. vonzka, u, f. wickedness, Rétt. 18, D. N. iv. 66: in mod. usage, esp. of fury, ire, anger, hann réði sér ekki fyrir vonzku; vonzku-veðr, a furious, bad gale.

vánd-skapr, m. wickedness, Stj. 363, 588, Fms. i. 207; v. ok íllmennska, Mar.

vánds-ligr, adj. (-liga, adv.; ílla ok vándsliga, Stj. 47), bad, wicked, Stj. 24.

ván-foli, a, m. = váfoli (q. v.), Nj. 168.

ván-góðr, adj. of good hope.

ván-leysi, n. hopelessness, Fms. ii. 48.

ván-ligr, adj. likely, to be expected, Fms. vi. 301, Hkr. iii. 60 (v. l.), Odd. 8.

ván-lygi, f. [cp. váljúgr], frustration of hope, disappointment; varða vánlygi er vér reyndum, it was not an exaggeration, i. e. it proved but too true, Am. 91; cp. ok gafsk ván at lygi, Fms. x. 389.

VÁPN (vópn, vopn), n., old plur. v́pn or vópn; [Ulf. wêpna = ὄπλα; A. S. wæpen; Scot. wappen (in wappenshaw); Engl. weapon; O. H. G. wafan; Germ. waffen; Dan. vaaben; Swed. vapen]:—a weapon; þau eru vópn til þess talið, öx ok sverð, spjót, ok sviður ok bryntroll, K. Þ. K. 170; skotvagn er ok gott vápn, … tálgrafir eru góð vápn, Sks. 421, 425; vápnum ok herklæðum, Eg. 48; bera vápn, to bear weapons, Js. 6; leggja niðr vápn útanþings, N. G. L. i. 63; mun ek þér eigi vápnum verjask, Fms. ii. 257; ef hirð-drengr slær mann á vápn, missi hönd sina, N. G. L. ii. (Hirðskrá); um vápna ábyrgð, Grág. ii. 95; þau vápn vóru þá tíð, Eg. 189; it bezta vápn, 286; sverð allra vápna bezt, 746; sverð, it bitrasta vápn, Fms. ii. 255; vápn … hornbogi eðr lásbogi, Sks. 408; taka vápn sín af veggjum, Eg. 560; þeir fundu hesta sína ok vápn, Nj. 21, Sturl. ii. 69; sverð ok spjót ok braut þau af skapti … en vápnin (i. e. the steel part of the weapon) vafði hann í yfirhöfn sinni, Eg. 218. COMPDS: vápna-afli, a, m. stores of arms, Sturl. ii. 203, Nj. 122. vápna-bit, n. a ‘weapon-bite,’ a wound, Fas. ii. 471. vápna-brak, n. a din of arms, Ó. H. 69, Fms. i. 136. vápna-burðr, m. a bearing weapons; lagðr v. á alþingi á Íslandi, Ann. 1154: þá var svá lítill v., at ein var stálhúfa á alþingi, Landn. 230 (App.); tekinn af v. í kaupstöðum í Noregi, Ann. 1152; í þenna tíma vóru sverð útið hér á landi til vápna-burðar, Fbr. 13: a fray, shower of weapons in battle, Hkr. i. 237; bar fyrir útan þat skip vápnaburð heiðingja, their missiles fell outside the ship, they missed it, Fms. vii. 232, Orkn. 360. vápna-búnaðr, m. an equipment of arms, armour, Nj. 104, Ld. 52, Gþl. 100. vápna-dómr, m. a weapon-ordeal, poët. vápna-fall, n. a law term, a failing or absence from a ‘weapon-show’ or muster (vápnaþing), Gþl. 107. vápna-ganga, u, f. a meeting at a vápna-þing, Rétt. 112. vápna-gangr, m. a clash of weapons, also a shower of missiles, Fms. xi. 117. vápna-glamr (Fas. i. 461) and -gnýr, m. a clash of weapons, Fas. i. 506. vápna-kista, u, f. an arms-chest, Sturl. ii. 107 C. vápna-laust, n. adj. weaponless, unarmed. Mar. vápna-samkváma = vápnaþing, Sks. 384. vápna-skipti, n. an exchange of weapons, Gísl. 5: a passage of arms, exchange of blows, Nj. 201 (where plur.), 261. vápna-staðr, m. a ‘weapon-spot,’ bare place (where one may be wounded); sjá beran v. á e-m, Nj. 9: weapon-marks, wounds, er þeir hafa sén sár ok vápnastaði, N. G. L. i. 306. vápna-stefna, u, f. = vápnaþing, Fms. vii. 48. vápna-tak, q. v. vápna-tollr, m. a kind of toll, N. G. L. iii. 80. vápna-viðskipti = vápnaskipti, Fas. i. 107, Js. 24. vápna-viti, n. a fine for not appearing at a vápnaþing, Gþl. 109. vápnaþing, n. [Scot. wappenshaw, Old Mortality], a ‘weapon show,’ muster, a meeting where all the franklins had to appear and produce for inspection the arms which every man was lawfully bound to have, Gþl. 106; um morguninn átti konungr v., ok kannaði lið sitt, Fms. ix. 478; hafi hann atgeirinn til Valhallar ok beri þar fram á vápna-þingi, Nj. 119.

B. PROPER COMPDS: vápn-bautinn, part. weapon-smitten, Lex. Poët. vápn-berr, adj. exposed to weapons, Lex. Poët. vápn-bitinn, part. ‘weapon-bitten,’ dead by the sword, Hkr. i. 14, Ld. 190, Grett. 159 new Ed. vápn-bærr = vápnhæfr, Þiðr. 78, v. l. vápn-dauðr, adj. ‘weapon-dead,’ Skv. 1. 34, Stj. 500, Grág. i. 223. vápn-djarfr, adj. gallant, Hkr. ii. 366, Fms. vii. 254, Stj. 289. vápn-dögg, f. ‘weapon-dew,’ blood, Lex. Poët. vápn-fimi, f. skill in arms, Ísl. ii. 117, Al. 4, 8, Þórð. 38 new Ed. vápn-fimr, adj. dexterous in arms, N. G. L. ii. 421, Finnb. 328. vápn-færr, adj. skilled in arms, Nj. 221, Bs. i. 525: of a weapon, Fms. v. 337. vápn-föt, n. pl. armour, Fas. i. 239. vápn-grjót, n. ‘weapon-stones,’ as slings, catapults, Sks. 398 B. vápn-göfigr, adj. glorious in arms, epithet of Odin, Gm. vápn-hanzki, a, m. a war-glove, Ann. 1394. vápn-hestr, m. a war-horse, Karl., Str. vápn-hríð, f. ‘weapon-storm,’ Lex. Poët. vápn-hæfr, adj. fit, manageable as a weapon, Sd. 146, Fas. i. 240. vápn-lauðr, n. ‘weapon-foam,’ blood, Lex. Poët. vápn-lauss, adj. weaponless, unarmed, Eg. 110, Fms. vii. 55. vápn-rakkr, adj. bold, N. G. L. ii. 421. vápn-rokkr, m. a buff-coat, Þiðr. 9. vápn-slægr = vápnfimr, Karl. 107. vápn-steinn, m. = vápngrjót, Hkr. iii. 293, Sks. 380. vápn-sækja, sótti, to attack, Art. 21, 26. vápn-söngr, m. the ‘weapon-song,’ clash of arms, Gkv., Akv. vápn-treyja, u, f. a war-jacket, a buff-coat, N. G. L. ii. 427. vápn-undaðr, part. weapon-wounded. Lex. Poët. vápn-vana, adj. = vápnlauss, Karl. 349. vápn-þrima, u, f. the weapon-clash, battle, Lex. Poët.

vápna (vopna), að, to furnish with arms, Al. 66; vápnit yðr, Fms. ix. 217; vápna sik, to arm oneself, Fas. i. 41, Bær. 11. II. reflex. to take one’s arms, Nj. 231, Fms. viii. 85, passim. 2. vápnaðr, armed, Eg. 77, 564, Nj. 69, Al. passim.

vápna-tak, n. [A. S. wæpen-getæc; Engl. wapentake], a weapon-grasping, a law phrase; in their assemblies the ancients used to express their consent bv waving or brandishing their weapons, ‘si placuit [sententia] frameas concutiunt, honoratissimum assensus genus est armis laudare,’ Tacit. Germ. ch. 11; ‘more Dacorum tela mutuae voluntatis pacto una concusserunt,’ Dudo De Moribus et Actis Normannorum, iii. 96; ‘collisione armorum et contactu,’ Andreas Suneson (Lex Scan.); var Sverri gefit konungs-nafn á þessu átta-fylkna-þingi ok dæmt með vápna-taki. Fms. viii. 41; æptu allir upp með vápna-taki, at þeir skyldi allir vera útlægir, Hkr. iii. 325, v. l. 2. metaph. a vote or decree, resolution passed at a public assembly; veita göra vápnatak, eiga v. at e-u; skulu þingmenn honum jörð dæma ok veita honum v. til þess, at hann knegi verja jörð sína með lögum ok dómi, N. G. L. i. 89; þá eigu býjar-menn at leggja dóm á ok veita v. at, Grág. ii. 409 (referring to Norway); beiddi þess alla er á vóru þinginu, liðsmenn, bændr ok bæjarmenn, at þeir skyldi göra v. at því, at dæma með lögum …, Fms. vii. 293; áttu þeir handfesti ok v. at þessu heiti er konungr mælti fyrir, viii. 55; var þá gört lögtekit, ok átt v. at, at Sveinn konungr skyldi kjósa þann af sonum sínum sem hann vildi til konungs eptir sik í Danmörk, xi. 213; njóti sá vátta sinna ok æsti bændr vápnataks, N. G. L. i. 250; þá eigu þingmenn honum með vápnataki jörð at skeyta, 96; ef maðr rýfr þann dóm er dæmdr er á alþingi, ok v. er at átt innan Lögréttu ok útan, Js. 7, N. G. L. ii. 190; ok vér saman settum ok samþyktum ok lýst vár þá í Túnsbergi fyrir almúganum ok v. á tekit (resolved) at fyrir lög skyldi dæma …, iii. 206. II. in the Icel. parliament (alþingi) the word assumed a peculiar sense, for in the Grág. ‘vápnatak’ means the breaking up of the session, when the men resumed their weapons, which had been laid aside during the session (see vápnaburðr, vápn A); þat skal vera fjórtán nóttum eptir vápnatak, en þat heitir v. er alþýða ríðr af alþingi, Hrafn. 19, referring to the middle of the 10th century, where however it may be an anachronism; but in the Grágás and in Icel. of the 12th and 13th centuries it was a standing term, see Grág. passim; eptir vápnatak, i. 80; fjórtán nóttum eptir vápnatak, 123, 194, ii. 178. III. in that part of England which formed the ancient Denelagu, ‘wæpentak’ or ‘wapentagia’ came to mean a subdivision, answering to ‘hundred’ in the Saxon shires. Although altered in sense, this word was no doubt imported from the Danish, for in Leges Edvardi Confessoris, ch. 30, the words ‘sub lege Anglorum’ and ‘lingua Anglica’ are simply an error of a scribe for Danorum, Danica, for ‘taka’ is not A. S., but Norse, see Konrad Maurer, Germania xiv. 317 sqq.

vápni, a, m. a nickname, Landn.; whence local names, Vápnafjörðr, Vápnfirðingar, m. pl. the men from W., id.; Vápnfirðinga Saga, Fms. ii. 239. Vápnlingar or Væpnlingar, m. pl. descendants of Vápni, Landn. 254.

VÁR, n., mod. vor; [Lat. vēr; Dan.-Swed. vaar, vår: in mod. Danish this old word has been displaced by for-aar Germ. früh-jahr; although vaar is still used in special and poetical phrases]:—the spring; vetr, sumar, vár ok haust, Edda; hit næsta vár, … um várit, Fms. vi. 90; allt til várs, Nj. 11; í vár, last spring, Eg. 235; í vári, Eb. (in a verse), passim in old and mod. usage.

B. COMPDS: vár-bók, f. a mass-book for the spring, Ám. 5. vár-dagar, m. pl. spring days, Boll. 354, Fms. iii. 91. vár-ferli, a, m. a spring-traveller, Boldt 136. vár-fóðr, n. spring-feed, for cattle, N. G. L. i. 38. vár-fæddr, part. born in the spring, D. N. vár-gróði, a, m. a spring-crop. vár-hluti, a, m. the part of a mass-book for the spring, Vm. 80, 122. vár-lag, n. the price (in cattle) when paid in the spring, opp. to haustlag. vár-langr, adj. spring-long: in várlangan dag, Landn. 264 (v. l.), Ísl. ii. 381. vár-leiðangr, m. the spring-levy, D. N. ii. 390. vár-ligr, adj. belonging to thspring, vernal, Al. 95. vár-orka, u, f. = várönn, Gþl. 410. vár-skógr, m. a wood in spring, B. K. 55; see varrskógr. vár-tíð, f. spring-tide, the spring, Eluc. 30. vár-tími, a, m. spring-time, Stj. 14, 228. vár-tíund, f. a tithe payable in the spring, K. Þ. K. 144. vár-veðrátta, u, f. spring-weather. vár-vinna, u, f. spring-work, N. G. L. ii. vár-víking, f. a freebooting expedition in the spring, Orkn. 462. vár-yrkja, t, to do the spring-work in a household, Grág. ii. 332. vár-þing, n. a spring-parliament, one of the quarter assizes held in Icel., see Íb. ch. 5, Grág. (Kb.), Þ.Þ. ch. 56–59; várþing, alþingi, leið, Grág. i. 4, 103, Ld. 50, Dropl. 5, 8, 13, Nj. 251, passim. vár-önn, f. spring-work, Grág. ii. 261.

vára, að, (óra, Orkn. in a verse), to become spring: impers., þá er váraði, Fms. i. 22, Nj. 11; en er várar, Ld. 176; er vára tók, Eg. 156; váraði svá seint at jörð var lítt ígróðra at fardögum, Bs. i. 172; þér berit aptr er órar orð þau, Orkn. l. c., and passim. 2. reflex., Nj. 9.

VÁRAR, f., only in pl. [A. S. wær; O. H. G. wâre = foedus; cp. the adjectives, A. S. wær, O. H. G. wâr, Germ. wahr, Lat. verus]:—a pledge, troth, plight; the word is obsolete, and only occurs in the following references,—Helgi ok Sváfa veittusk várar, ok unnusk furðumikit, Helgi and Swáfa plighted their faith to one another, and loved each other much, Sæm.: einka-mál er veita sín á milli konur ok karlar, því heita þau mál várar, Edda 19; leggit Mjölni í meyjar-kné, vígit okkr saman várar-hendi, join us with a wedding-hand, Þkv.; þat ræð ek þér at þú trúir aldri várum vargdropa, Sdm.; hann lagði sitt mál í kné honum ok seldi várar, Fms. ix. 432 (in a verse). 2. the sing. only occurs in Vár, the name of one of the goddesses, Edda (cp. væringi); no doubt from várar. vára-vargr, m. a truce-breaker, Sdm.

vár-kunn, f. the ‘vár’ is probably gen. sing. fem. from vá (woe), governed by the following ‘kynna;’ vár-kunna, qs. kunna vár, to feel woe, feel compassion for, cp. the verb vá, Hm. 74: what is to be excused, er þat mikil várkunn, frændi, at þik fýsi at kanna annarra manna siðu, Fms. ii. 24; þó heldr þik várkunn til at leita á, Nj. 21; er ok v. aá at slíkir hlutir liggi í miklu rúmi þeim er nökkurir eru kappsmenn, Ó. H. 33; nú er þat várkunn at hann vili ekki við oss jafnask, Orkn. 332. 2. compassion, pity; satt réttlæti hefir várkunn í sér (rendering of Lat. compassio) en logit réttlæti reiði, Greg. 33: eigi líkar Guði várkunnin ein saman, 19; várkunnar hugr, a compassionate mind, 25. COMPDS: várkunnar-lauss, adj. unmerciful: inexcusable, hitt er várkunnarlaust, at þú bregðir oss brigzlum, Nj. 227. várkunn-leysi, n. mercilessness, Al. 95. várkunnar-verk, n. an excusable deed, Fms. vi. 111.

vár-kunna, kunni, to excuse, Fms. ii. 296, v. l.

várkunnigr, adj. merciful, forbearing, Stj. 2, 172, Karl. 489; forsjáll, vitr ok v., 655 xx. 3; vera v. e-m, compassionate, Stj. 217.

várkunn-látr, adj. = várkunnigr; vera sér v. um e-t, to excuse oneself, Fas. ii. 344: compassionate, Hom. 95, 130, (St.) 4.

várkunn-liga, adv.; varðveita v., Fas. iii. 131, v. l.

várkunn-ligr, adj. excusable, Fms. x. 343.

várkunn-læti, n. forbearance, Hom. 6, 95.

várkunn-samr (-semi, f.), adj. forbearing.

vár-kynna, ð, mod. vorkenna, qs. kunna vár, see várkunn above:—to excuse; v. e-m, Greg. 72; vil ek yðr v. at þér þykkisk alls til lengi hafa heiman verit, Fms. ii. 296; munu vér eigi várkynna öðrum þó at hér skatyrðisk, Ísl. ii. 384. 2. to pity; várkynndi hann fátækt (dat.) hans, 655 iii. 4; várkynna synðgum, Greg. 45; líkna ok várkynna, 623. 23; þér várkynndut oss eigi, pitied us not, Fas. ii. 76.

vár-kynnd, f. = várkunn, compassion, mercy; fyrir útan alla v., Sks. 537 B; várkynndar góðvili, Fms. ii. 296, O. H. L. 82; með v., B. K. 107.

VÁRR, vár, várt, mod. vor, a possess. pron. This word has undergone several changes, starting from an original form uns, Goth. unsar, which was contracted into ús, cp. órir, p. 469; next the s changed into r (as in vera, heyra, eyra, járn), thus it became ûrr or ór-r, cp. A. S. ûre, Engl. our; lastly, the initial vowel was turned into the cognate consonant v, prob. from being confounded with the personal pronoun vér. The old poets seem only to know the vowel form, as is always seen in alliteration, Vþm. 4, 7, Hým. 33, Hkv. Hjörv. 23; and so in rhymes, stórr, órar, Kormak. Thorodd cites this form, órar eru ú-rækðir órar; and the earliest vellums use it throughout. About A. D. 1200 várr begins to appear, an innovation prob. imported from abroad; thus in Clem. S. (Arna-Magn. 645), p. 147, ‘ór,’ ‘órum,’ six times (ll. 1, 4, 9, 12, 13, 28), but ‘várra,’ ‘vár,’ twice (ll. 6, 25); in a few poems of the 12th century, preserved in late vellums, the spelling is ‘vórr,’ whereas the alliteration and rhyme demand ó, e. g. Líkn. 24, Harms. 53, 54, 58; in Ls. 52 ‘vömmin vár’ is an exception and otherwise corrupt, for ‘vár’ could not have existed at the time when that poem was composed. In this way the modern várr arose, being quite peculiar to the Scandinavian: [Dan. vor, Swed. vår; whereas Goth. unsar, Germ. unser, answer to the obsolete Icel. ossir; and A. S. ûre, Engl. our, answer to early Icel. órr]:—our.

B. USAGES.—Our; várt höfuð, Fms. x. 7; várs herra, Stj.; várrar, id.; með vórum afla, Hkr. ii. 92; várra glæpa, Stj. 2. neut. as subst.; [cp. Engl. ours]; láta slíka sitja yfir váru, Ísl. ii. 224. 3. with another pron.; várr skal hverr eina konu eiga, N. G. L. i. 20; várr skal engi blandask við búfé, each of us, 18; skipi hvert várt stýrði, Am. 96; einn várn, one of us, Fms. vi. 165; hverjum várum, each of us Ó. H. 61; kvað hvern várn skyldu falla þveran of annan, Fms. vi. 313 (in a verse); sjám hverr várr (who of us) fái fyrst búnar snekkjur. Fas. i. 350 (in a verse); engum várum, none of us, Glúm. 332; fundir várir Hákonar, our meetings, i. e. of H. and myself, Fms. vii. 256.

VÁS, n. wetness, toil, fatigue, from storm, sea, frost, bad weather, or the like; þola vás ok erviði, Fms. i. 222; fékk hann mikit vás ok erviði, viii. 18; þverr kraptrinn mikit í vásinu ok hernaðinum, Orkn. 464; Eiríkr kveðsk minna mega við vási (uosi Cod.) öllu, enn var, Fb. i. 538; í þeirri ferð fengu þeir mikit vás af íllviðri, frosti ok snjávum, Fms. ix. 233; höfu vér nú móðir verit af hungri ok kulda ok miklu vási, Post. 645. 100; þér erut menn móðir af vási, Eg. 204.

COMPDS: vás-búð (mod. vosbúð), f. toil, fatigue from vás; fleiri v. hafði hann en vér höfum, Fms. ix. 369; var þar hörð vásbúð, þvíat öll hlaðan draup, 234; hafa haft marga v., id.; geta vásbúð, Eb. (in a verse). vás-ferð and vás-för, f. a wet journey, Fms. vii. (in a verse), Fagrsk. vás-klæði, n. rain-clothes, Fms. i. 149, Grett. 98 A, Mar. vás-kufl, m. a rain-cloak, Nj. 32, Ld. 268. vás-kyrtill, n. a rain-cloak, D. N. iv. 468. vás-samr, adj. wet and toilsome; austr v. eða erviðr, Grett. 95 A; vássamt embætti, Stj. 368. vás-tabarðr, m. a rain-tabard, D. N. vás-verk, n. wet work, Eb. 256.

vá-sjaldan, adv. very seldom, rare indeed, Sks. 318 B.

vá-skapaðr, m. a ‘woe-shaper,’ woe-maker, the terrible, Hým.

vá-skeyttr, part., qs. var-skeyttr, van-skeyttr, a law phrase, unconveyable, untransferable: hence fickle, shifty, váskeytt er annars vinátta, a saying, Gþl. 61; þar er eigi váskeyttr vili sá er ymsu vindr fram, 677. 8.

vá-stigr, m. a woful path, Hðm. 18.

váta-drífa, u, f. a fall of sleet, Hkr. iii. 425. váta-reykr, m. a wet reek, Krók. 58 C.

vát-eygr, adj. wet-eyed.

vát-færr, adj. wet to pass, of a road, Grett. 161.

vátka, u, f. wetness, moisture, Rb. 442.

vát-lendi, n. a wet soil, Stj. 59, 201.

vátna or votna, að, to become wet; cp. vökna.

VÁTR, vát, vátt, mod. votr; [A. S. wæt; Engl. wet; Dan. vaad]:—wet; þeir vóru vátir mjök, Eg. 203; hann var ekki vátr stórs of ökla upp, Bs. i. 349; þeir vóru allir vátir, Eb. 276; allr al-v., Fær. 184; regn hafði verit, ok höfðu menn orðit vátir, Nj. 15; hendinni vátri, Ó. H. 224; með váta brá, … vátar kiðr, wet cheeks from weeping, Lex. Poët.; sumar vátt, a wet summer, Rb. 572; vátt veðr, Fb. ii. 308; þar var allt vótt, 367; (vátt, Ó. H. l. c.); hví er vátt? Fs. 38; hafa innan-vátt, ‘in-wet,’ shipping of seas, a naut. term, Háv. 42 new Ed., Fær. 256.

vát-samr, adj. wet.

vátta, að, mod. votta, to witness, affirm; with dat., hón váttaði því, at hón ætlaði honum alla sína eigu, Fms. i. 248; hann váttaði því, at hann væri framarr at sér enn aðrir menn, Mar.; Haraldr lét fram vitni þau er hann váttaði fyrir, at Játvarðr konungr gaf honum konungdóm ok ríki sitt, Fms. vi. 396; sem enn váttar í dag, Gþl. 46; svá sem váttar víða í sögum, Hkr. iii. 99; svá miklar tuptir sem nú vátta próvendu-hús hans, D. N. iii. 90.

vátt-bera, bar, to testify, N. G. L. i. 306.

vátt-bærr, adj. admissible as a witness, Grág. i. 332, Jb. 296.

vátt-dagr, m. witness-day = Thursday, Magn. 540.

vátt-lauss, adj. unwitnessed; váttlaus kaup, Grág. ii. 406; selja fé á leigu váttlaust, i. 398.

vátt-nefna, u, f. a law phrase, a calling witnesses, Nj. 14, Grág. ii. 48, Eg. 732, Hrafn. 18.

vátt-næmdr, part. attested by witnesses, Fms. ii. 237.

vátt-orð, n. evidence, testimony; þeirra þriggja váttorða er í dóminn áttu at koma, Nj. 36; hann flutti fram vitni sín ok v., Fms. vii. 142; reifa váttorð, Nj. 243; kveðja váttorða allra, er sök eigu at fylgja, Grág. i. 34; váttorða-kvöð, summons to give evidence, ii. 124.

VÁTTR, m., mod. vottr, pl. vættir, D. N. i. 7; [cp. vitni; the etymology of this word is not altogether established, but it is highly probable that it, like vitni (q. v.). is derived from vita and is related to Goth. weit-wodei = μαρτύριον; if so, á would stand for Goth. ei, and the ‘-orð’ in váttorð would not be qs. ‘word,’ but would answer to the Goth. ‘wodei,’ with an inserted r]:—a witness; hafa vátta við, Nj. 3; lét hann ganga fram vitni sín ok vátta, Fms. vii. 141; njóta vátta sinna, N. G. L. i. 55, passim: eccl., Guðs-váttr, God’s witness, a martyr, saint, Blas. 43; Krists váttr, 49; píslar-váttr (q. v.), id. COMPDS: vátta-nefna, u, f. = váttnefna, Eb. 226. vátta-saga, u, f. a declaration, Gþl. 255, Eb. 166.

vátt-vísi, f. a declaration, Fms. ii. 270.

vát-viðri, n. wet weather, Bs. i, Fbr. 147, Fas. ii. 378. vátviðra-samr, adj., Sturl. ii. 89 C.

vá-veifi, n. ‘woe-waving’ fearful suddenness, as in the waving of a hand, always used of a visitation or calamity; at eigi dæi þeir með svá miklu v., Stj. 330; ek mun vega þá með skjótu v., 329.

vá-veifis, adv. all of a sudden; næsta váveifis skein þar ljós fagrt, Mart. 102.

váveifliga, adv. (mod. voveifliga), suddenly; bersk þat at váveifliga, at þeir vöknuðu við þat at skálinn logaði yfir þeim, Fms. x. 290; tíðindi koma v. til eyrna e-m, Bs. i. 139; flugu hjá þeim fuglar margir váveifliga, Fms. i. 273; koma v. at e-m, kom konungr at honum v., x. 315, Ó. H. 98, Edda (pref.): freq. in mod. usage, but with the notion of evil, danger.

váveifligr, adj. sudden; at sízt brygði við váfeifliga hluti, Fms. vi. 250; v. vatna-vöxtr, Stj. 87; v. sótt, sudden illness, Hom. (St.); verðr það opt þá varir minnst, | voveiflig hætta búin finnst, Pass. 5. 2.

VÉ, n. [a form vés would answer to Ulf. weihs or wehs, n. = κώμη, ἀγρός; Hel. uuih = templum; the identity of this word with the Lat. vicus and Gr. οικος is indubitable, the abbreviation being analogous to fé and pecu; whereas Goth. weihs = holy is prop. a different root word, see vígja; for the double sense of Lat. aedes and templum does not depend on the etymology, but is analogous to what has taken place in the word hof, q. v.]

A. A mansion, house, Lat. aedes, this is the original sense, then a sanctuary, temple, cp. hof; til vés heilags, to the holy mansion, Hdl. 1; alda vé, the home of men, i. e. the earth, Hm. 107; Út-vé, Üt-garðr, the outer-mansion, of the outskirt of the earth, where the giants live, Þd.; ginnunga vé, the mansion of the gods, the heavens, Haustl. 15; byggja vé goða, to dwell in the homes of the gods, Vþm. 51; hapta vé, the places of gods = holy places, Vellekla; vé mána, the moon’s mansion, i. e. the heavens, Edda i. 330 (in a verse); valda véum, to rule house, dwell, reside, Gm. 13; svá mikils virðu goðin vé sín ok griða-staði, at eigi vildu þau saurga þá með blóði úlfsins, Edda 20; öll Vandils-vé, the land of V., Hkv. 2. 33: allit., vé ok vangr, frá mínum véum ok vöngum skolu þér æ jafnan köld ráð koma (sec vangr), Ls. 51. II. a temple; öll vé banda, all the temples of the gods, and hapta vé, id., Vellekla; granda véum, to violate the temples, Hkr. i. (in a verse); vés valdr, the lord of the vé, i. e. lord of the county, or = temple-lord (?), an epithet applied to the Earl Sigurd, Kormak. 2. the law phrase, vega víg í véum, to slay a man in a sanctuary (a temple, an assembly, or the like); hann vá víg í véum ok varð útlægr, Landn. 80; Özurr vá víg í véum á Upplöndum, þá er hann váf í brúðför með Sigurði hrisa, fyrir þat varð hann landflótti til Íslands, 304; Erpr lútandi vá víg í véum ok var ætlaðr til dráps, Skáldatal 252; vargr í véum (see vargr), Fms. xi. 40; Eyvindr hafði vegit í véum ok var hann vargr orðinn, Eg. 259: also in the obscure passage, Grág., Þ.Þ. ch. 24, ‘um vés úti,’ perh. ‘um vés útan,’ = outside the court, absent from court, of a judge prevented through sickness from being in his place in court, Grág. (Kb.) i. 76, l. 3.

B. Vé, in local names, Vé-björg = Vi-borg in Denmark, Fms.; Vis-torf, Thork. Dipl.: Véar, f. pl. (like Torgar, Nesjar), Munch’s Norg. Beskriv.: Vé-ey, an island in Romsdal in Norway, Edda ii. 492; Óðins-vé = Odense in Funen in Denmark, Fms. xi. (never in Icel. local names): freq. in mod. Dan. and Swed. local names, Vi-um, Vi-bæí, Vi-lund, Vis-by. II. in names of persons, either from vé = aedes or from vé = Goth. weihs = holy, thus, e. g. Vé-laug may be = Heim-laug, which name also occurs: Vé-geirr (hann var kallaðr Végeirr því at hann var blótmaðr mikill), Landn. 149: Vé-gestr, Vé-dís, Vé-mundr (all these names in the same family), Landn.; as also, Vé-garðr, Vé-kell, Vé-brandr, Vé-freyðr, Vé-laug, Vé-leifr, Vé-ný, id.: or as in Véþ-ormr, Véþ-orn; cp. Widu-ric, Widu-kind, Wodu-rid, and other similar old Teut. pr. names.

vé, n. pl., different from the preceding word; [the Lat. vexillum is a dimin. derivative from root of veho; the root word is vigan = to carry high, Lat. veho]:—a standard, remains only in poetry; gyld vé, golden standards, Fms. i. 175 (in a verse); veðr-blásin vé, vii. 345 (in a verse); fram óðu vé, vi. 409 (in a verse); þar er vé vaða, Darr. 6; gullsett vé gnæfa, vé geysa, glymja, skjálfa, blása, ríða, all poët. phrases of the standard carried high in battle, see Lex. Poët.; reisa vé, to hoist the vé, Fms. viii. (in a verse); hildar vé, the ‘war-standard,’ i. e. a shield, Haustl. 1, (for shields were used as such, see remarks s. v. skjöldr.)

Vé qs. véi, a, m. [Goth. weiha = ἱερεύς, John xviii. 13], prop. a priest = goði (q. v.), remains as a pr. name, Véi, brother of Odin, Yngl. S.; acc. Véa, Ls.

vé, interj. [Goth. vai; Germ. wehe; Lat. vae; cp. vá], woe, misery; eymd eðr vé, Stj. 39.

véar, m. pl., is in Lex. Poët. entered among the names of gods, but scarcely rightly so, for the Hým. 39 is corrupt; ‘véar skulu’ probably is ‘Véorr skyli’ … drekka eitt öldr, may W. (i. e. Thor) enjoy a banquet with Egir! so also in the verse of Kristni S. ch. 8, véa is gen. pl. from vé = aedes; perh. tanna vé = aedes dentium = the mouth (?).

vé-brandr, m. [from vé = vexillum (?)], a standard, oriflamme (?), a απ. λεγ. rendering of Lat. excutiens Bellona ‘faces,’ Al. 41.

vé-braut, n. a doubtful απ. λεγ., the home-stead or the premises of a house, the place cleared to build a house on = ruð (q. v.), Hornklofi (Hkr. i. in a verse).

vé-bönd, n. pl., prop. ‘mansion-bonds,’ i. e. the boundaries or precincts of a dwelling, but used only in a special sense, viz. the ropes fastened to stakes by which a parliamentary assembly or court was surrounded; þar er dómrinn var settr var völlr sléttr ok settar niðr hesli-stengr í völlinn í hring, en lögð um útan snæri umhverfis, vóru þat köllut vébönd (cp. Engl. bar), Eg. 340; þeir skáru í sundr véböndin en brutu niðr stengr, 350; Snorri lögmaðr lét skera vébönd í Lögréttu á Alþingi í sundr, Ann. 1329; lögmaðr skal láta göra vébönd í Gula á þingstað réttum, svá víð at þeir hafi rúm fyrir innan er í Lögréttu skolu vera, Gþl. 13; var þat minn fullr dómr með allri Lögréttunnar samþykt, ‘wtan we banda ok innan,’ D. N. ii. 662 (A. D. 1421); aff al lagrettith innan vebondith ok uthen, i. 1030 (A. D. 1511); allra lögréttu-manna innan vébanda ok útan, ii. 285 (A. D. 1347).

VEÐ, n., dat. pl. veðjum; [Ulf. wadi = ἀρραβών; A. S. wed; Old Engl. (Chaucer) wedde; Scot. wad-set = a mortgage; Germ. wette; Lat. vas vad-is, vadi-monium]:—a pledge, surety; vörzlu-mann þann er veðjum sé jamgóðr, N. G. L. i. 347; leggja veð fyrir grip, ii. 161; þat veð sem þeir eru á sáttir, Grág. ii. 234; Sighvatr handsalaði honum Sauðafell í veð, Bs. i. 507; hann bauð þar at veði alla eigu sína, Fms. ix. 47, viii. 303; í hönd skal leigu gjalda, eða setja veð hálfu betra, Vm. 16; selja e-m veð, Js. 125, N. G. L. ii. 162; þeir buðu at leggja sik í veð, Nj. 163; leggi einn-hverr hönd sína í munn mér at veði, Edda 20; hann lét eptir fé mikit at veði, Fb. iii. 400; eiga veð í grip, N. G. L. i. 51, Þiðr. 68; hafa e-t í veði, or vera í veði, to have at stake; hafa nú í veði fé þitt ok fjör, Fms. iv. 321; eigi vil ek hafa sæmd mína í veði móts við íllgirni hans, Grett. 95 A; líf mitt er í veði, Fas. i. 30.

veð-bróðir, m. = eiðbróðir, a plighted brother, confederate, Karl. 435, 453.

veð-fals, n., veð-flærð, f., and veð-fox, n. a fraud in a veð; nú selr maðr tveim mönnum eitt veð, þá á sá veð er fyrri tók, en hinum er veðfals, Js. 125 (Gþl. 511, l. c., veðfox).

veð-fé, n. a bet, wager; dæmðu þeir at dvergrinn ætti veðféit, Edda 70; eigi munt þú hljóta veðféit, Fms. vii. 203; á ek nú veðféit … ef mér bærisk veðféit, Ó. H. 75.

veð-festa, u, f. a pledge, D. N. ii. 206.

veð-hlaup, n. [Dan. væddelöb], running a race, (mod.)

veðja, að, [Ulf. ga-wadion = ἁρμόζειν; A. S. weddian; Scot. wad; Germ. wetten; Dan. vædde]:—to lay a wager, bet; with dat., veðja um e-t, or absol., veðja höfði um getspeki, Vþm. 19; veðjar Loki höfði sínu við þann dverg, Edda 69; ek vil veðja um við þik, at ek mun finna …, Ó. H. 75, Fms. vi. 369; skal víst veðja hér um, Fas. i. 318; viltú veðja við oss, at …, 317; ef menn veðja, hafi at alls engu, Gþl. 522; veðit eigi optarr við úkunna menn, Fas. i. 319; þeir reiddusk ok veðjuðu, Korm. 142. II. a Norse law term, [Swed. vädja], to appeal; þá skolu þingmenn skjóta dómi þeirra veðjuðum á fylkis-þing, N. G. L. i. 88; verða þar aðrir veðjaðir (= for-veðjaðir?) ok af sínu máli, id.

veðjaðr = veðjan, an appeal; in veðjaðar-dómr, N. G. L. i. 239.

veðjan, f. (acc. with the art. veðjunna, Edda 70), a wagering, betting; eptir þessa veðjan ok kappmæli, Fms. ii. 276, Hkr. iii. 281, Fas. i. 318, ii. 546 (veðjun); veðjanar-fé, a wager = veðfé, Fas. i. 319. 2. an appeal; bjóða veðjan, N. G. L. i. 220; veðjanar dómr, a court of appeal, id.

veð-leggja, lagði, to lay a wager, N. G. L. i. 347.

veð-máli, a, m. a pledge, mortgage; skal sá þeirra hafa veðmála sinn, er hann hefir at lögum at farit, Grág. i. 126; um lands-virðingar ok um veðmála, id.; dæma konu sitt fé, ef hón átti, eða veðmála ef vóru, ok hverjum sína aura fulla, 84; þá er at lögum farit, ef sýnt er váttum veðmáli, 126.

veð-mæla, t, to pledge, mortgage, Grág. i. 126; fé veðmælt at lögum, 413; sá er fé sitt lét veðmæla, 127; þó at hann hafi meira veðmælt, id.

VEÐR, n. [A. S. and Old Engl. weder; Engl. weather; Germ. wetter; Dan. væder, sounded vǣr-et]:—the weather; kalt, vindlítið veðr, gott veðr, kyrt veðr, Fbr. 256; spurði hvat veðrs væri, id.; í hverju veðri, K. Þ. K.; veðr ræðr akri, Hm., Fms. ix. 353: the air, ná upp ór veðrum, out of the upper air, Edda (pref.); eldr, veðr, jörð, 625. 178, 2. a wind; stormr veðrs, Fms. i. 101; bera klæði í veðr, Eb. 264: wind, a gale, hvasst veðr, a gale, Eg. 196; tók at lægja veðrit, Nj. 124; veðrit óx, 267; reka fyrir veðri ok straumi, Grág. ii. 384; sær eða vötn eða veðr, 275; stór veðr, great gales, Eg. 160; at veðr tvau verði senn í lopti, Fas. ii. 515, passim. 3. naut. phrases; stýra á veðr e-m, Fms. ii. 305; beita undir veðr, Fb. i. 540; reru í kring um Bagla ok á veðr þeim, Fms. viii. 335; á veðr eldinum, 283; sigla á veðr e-m, to get to windward of one, to take the wind out of his sail, Band. 39 new Ed.; veifa ræði veðrs annars til, Hým. 25; láta í veðri vaka, to ‘see which way the wind blows’(?), metaph. to make believe, pretend, see vaka. 4. phrases; hafa veðr af e-u, to get the wind of one, scent him, metaphor from hunting; bersi hafði veðr af manninum, the bear had wind of him, Grett. 101 A; ek hafða veðrit af þeim sem kallaði, Fas. i. 14; komask við veðri, to be scented, rumoured abroad, Fms. vii. 165, Ísl. ii. 482, Rd. 252; Hjalti lét koma veðr á þau (threw out hints to them) um ræður þær er haun hafði upp-hafit, Ó. H. 59; staðar-menn mæltu mjök á veðr um, hinted broadly, Orkn. 342.

B. COMPDS: veðra-bati, a, m. a bettering of the weather, Rd. 248. veðra-bálkr, m., Eg. 202. veðra-brigði, n. a change of weather. veðr-belgr, m. a weather-bag, Fas. ii. 412. veðr-blaka, u, f. a weather-fan, Sks. 234. veðr-borð, n. the ‘wind-board,’ weatber-side. veðr-dagr, m., in the phrase, einn góðan veðrdag, one fine day, once on a time, Ld. 40, Nj. 122, Fs. 144, Gullþ. 64. veðr-eygr, part. = veðrglöggr (?), Vkv. veðr-fall, n. the set of the wind, direction, = veðrstaða, Band. 40 new Ed., Thom. 314; at því sem vér höfum veðrföll haft, Nj. 124. veðr-fastr, adj. weather-bound, Grág. i. 454, Eg. 482. veðr-fölnir, n. a mythical name, of a hawk, Edda. veðr-glöggr, adj. ‘weather-gleg,’ sharp in predicting weather. veðr-gnýr, m. a gust of wind, Sturl. ii. 107 C. veðr-góðr, adj. with a mild climate; land veðrgott, Sks. 200. veðr-harðr, adj. hard, of weather; haust veðrhart, Eb. 54. veðr-himin, m. the atmosphere, 677. 16. veðra-hjálmr, m. ‘weather-helmet’ = the sky, Edda. veðra-höll, f. ‘weather-hall’ i. e. the heavens, Edda. veðr-kænn, adj. = veðrglöggr, Sks. 222. veðr-lítill, adj. calm, light, of wind, Fbr. 25, Orkn. 332. veðr-sjúkr, adj. ‘weaiher-sick,’ anxious, Fbr. 24. veðr-spár, adj. ‘weather-spaeing,’ weather-wise, Landn. 231. veðr-staða, u, f. the ‘standing,’ direction of the wind, Bs. i. 388, Fms. ii. 110. veðr-sæll, adj. blessed with good weather, Fbr. 23. veðr-tekinn, part. weather-beaten. veðr-vandr, adj. nice as to weather, Bjarn. 54. veðr-viti, a, m. a vane, Ó. H. 170, Fms. x. 78, ix. 301, Orkn. 332, Edda (in a verse).

VEÐR, m., gen. veðrar, but veðrs, Stj. 133; [A. S. weder; Engl. wether; Germ. widder; Dan.-Swed. væder, väder]:—a wether; the word is obsolete in Icel. except in poetry (cp. hrútr), Edda (Gl.); þeir glöddusk sem veðrar, Stj. 177; ins hornótta veðrs, 133; veðr, N. G. L. i. 212; veðra-fjörðr, or corrupt, Viðris-fjörðr, in a pun = Hrúta-fjörðr, Grett. (in a verse). 2. a battering-ram. Sks. 411. II. as a nickname, Landn. COMPDS: veðrar-horn, n. a wether’s horn; hvat mælir hyrningr sjá, er staf hefir í hendi ok uppi á sem veðrarhorn sé bjúgt, of a bishop’s crozier, Ó. H. 108; fiski-stöng ok veðrar (horn) upp af, a fishing-rod with a wether’s horn (or crooked like a wether’s horn) at the top, Gísl. 21. veðrar-lamb, n. a wether-lamb, Stj. 279.

veðrátta, u, f. the weather, conditions of weather, temperature, Fs. 52, Sks. 322, Nj. 267, K. Á. 176, Fms. ii. 29, Orkn. 394; köld v., Bs. i. 171; veðráttu-far, Rb. 100.

veðr-hyrndr, part. wether-horned.

veðr-leikr, m. = veðrátta, Fbr. 33.

veð-setja, setti, [Scot. wadset], to pawn, mortgage, Fas. i. 317, Stj. 601; veðsetja jarðir sínar, Fms. xi. 293, Eg. 77; v. sik í þetta mál, to pledge oneself to this case, Fms. iv. 77; v. sik ok fé sitt, to hazard, stake, Ld. 42, Fms. vii. 34; eigi vil ek v. virðing mína við íllgirni þína, Eb. 160.

VEFA, pres. vef; pret. vaf, vaft, vaf, pl. ófum, ófut, ófu (vófu, Fas. ii. in a verse); subj. œfi, mod. væfi; imperat. vef; part. ofinn: with suff. vaf-k, Fms. xi: [A. S. wefan; Engl. weave; Germ. weben; Dan. væve; Gr. ὑφαίνω]:—to weave; var ek at ok vafk, ok var lítit á ofit, Fms. xi. 49; ek vil senda þik inn á bæi með vept er hafa skal í vef þann er þar er ofinn, Fbr. 31 new Ed.; vófu Valskar brúðir, Fas. ii. (in a verse); gengr hildr vefa, Darr. 3; vef þann er þar er ofinn, Fbr. 58; ef vefr stendr uppi, þá á sonr þat sem ofit er, en dóttir þat sem ú-ofit er, Js. 78; ofinn orma-hryggjum, Edda 43; teygðu ok ófu, they stretched and wove, of the wind playing on the waves, Edda (in a verse), passim. 2. to brocade; átta aurum gulls var ofit í motrinn, Ld. 200; bækr ofnar völundum, Hðm. 6.

vé-fang, n. [from vé-, a prefixed negative particle answering to Goth. waia- = ill, in waia-mêrjan, to ‘ill-praise’ = βλασφημειν, and waja-merei = blasphemy; this waia- is not to be confounded with the interjection wai = vei, but is related to vá- = woe, evil, cp. Goth. wai-dedja = an evil-doer; vé-fang therefore stands for vá-fang, prop. meaning ‘misfetching,’ miscarriage, but is only used in a specific sense as a law term]:—division or disagreement in court. In the old Icel. courts of law the whole court was composed of thirty-six members, the quorum being six; and in case of disagreement the court was held to be divided if the minority could muster at least six votes; in this case, each side delivered a separate judgment, which was called véfang and véfengja, whereby the suit was stopped or quashed, the one judgment neutralising the other; in the earliest Saga times if a case thus broke down, it could only be taken up again by an appeal to wager of battle (hólmganga), but after the introduction of the fifth court (the court of appeal), it was brought before that court. The véfang is described in an especial chapter of Þ.Þ. (Kb.), … um véföng, … skolut þeir færi til véfangs ganga en sex, … ok skolu þeir sitja allir saman er saman eru at véfangi, … bera til véfangs, … ok kveða á þat með hvárum hann mun vera at véfangi, … mæla véfangs-málum … síðan skolu þeir vinna véfangs-eiô er saman eru at vefangi … ok kveða á hvat hann berr til véfangs ok kveða á af því hann berr þat til véfangs, … þeir skolu gjalda samkvæði sitt á er at véfangi vóru með honum, … þat berum vér til véfangs ok þann dóm dæmum vér, at …, Grág. l. c.; þær sakir skulu koma í fimtar-dóm, ljúgkviðir …, enda véföng þau er hér verða, Kb. i. 78; hér skolu ok í koma véfangs-mál öll þau er menn véfengja í fjórðungs-dómi, ok skal þeim stefna til fimtar-dóms, Nj. 150. A véfang in passing laws in the Lögrétta is mentioned, ef þeir eru jam-margir Lögréttu-menn hvárir-tveggju er sitt kalla lög hvárir vera … ok skolu hvárir-tveggju vinna véfangs-eið at sínu máli, Kb. i. 214; cp. Konrad Maurer in his Beiträge.

vefari, a, m. a weaver.

vé-fengja, d, to deliver a véfang, q. v.; ef þær sakir eru nökkurar er þeir verða eigi ásáttir á dóm sinn, ok skolu þeir þá véfengja, … segi ek þat Guði, at ek mun þat v. er ek hygg lög vera, … nema þar (viz. in the quarter-court) verði enn véfengit (a remnant of a strong inflexion), þá skal lúkask í fimtar-dómi, Grág. ii. 324; þeir eigu at væfengja er þrír eru hvárir-tveggju, ok fara svá at véfangi sem at fjórðungs-dómi, 274; véfengja mál, þeir munu ætla at v. brennu-málit ok láta eigi dæma mega, Nj. 240, cp. 150. 2. in mod. usage to impugn, doubt a statement; viltú v. það sem eg segi? eg vil ekki v. það; or also, eg véfengi þig ekki, I impugn not thy veracity.

vef-gefn, f. the fairy of the loom, poët. a woman. Lex. Poët.

vefgin, n. a false reading for veigaðr (q. v.), N. G. L. i. 211.

VEFJA, pres. vef; pret. vafði; subj. vefði; part. vafíðr, vafðr, and vafinn; [Ulf. bi-waibjan = περιβάλλειν, περικυκλουν]:—to wrap, fold; vefja dúki at höfði e-m, Nj. 200; vafðr, Bs. i. 367; þá var vafiðr fótrinn, Ísl. ii. 247; of vafit spjörrum í skúa niðr, and the legs bound with ribbons down to the shoes, Ld. 136; barnið var vafit í dúki, Fms. i. 112; barn vaft í reifum, Hom. 36; og vafði hann í reifum, … þér munuð finna barnið reifum vafið, Luke ii. 7, 12; vefja saman, Barl. 37; vápnin vafði hann í yfirhöfn sinni, Eg.; hann tók váðmál ok vafði at sér, Dropl. 20; margir tötrar saman vafðir, in a bundle, Fær. 187; tók geitskinn ok vafði um höfuð sér, Nj. 20. II. to wind, i. e. to entangle, embroil; þú lætr Egil vefja öll mál fyrir þer, Eg. 349; vefjum svá lið þeirra í flokki várum, Fms. vii. 131; vafðr af þungum glæpum, Mar.; vafiðr í villu Aríus, Ann. 492; hafa vafit sik miklu vandræði, embroiled himself, Sturl. i. 65 C; brátt ætla ek at þú fáir vafit fyrir mér, Fms. ii. 156; vefja mál, to embroil a case, Nj. 150. III. reflex. to be wrapped; at eigi vefðisk hár um höfuð honum, Landn. 146; vefjask um fætr e-m, Fs. 33; e-m vefsk tunga um tönn, see tunga. 2. to saunter, straggle; þau (the horses) höfðu vafizk í einu lækjar-fari, Korm. 182; margr er vafizk hafði í flokkinum, Fms. ix. 36, v. l.; þeir fóru á Harrastaði ok vöfðusk þar, and sauntered there, Sturl. ii. 120 C. 3. to be entangled; vefjask í áhyggjum, 625. 80; ek tek þat til er hánum skyldi svá mjök vefjask, Fms. vii. 277; þrályndi er hann hafði lengi í vafzk, Barl. 125; hann hafði langa stund vafzk í þessum vesaldar-veg, 197.

vefnaðr, m. a woven stuff; dýrum vefnaði, Fms. ii. 69: freq. in mod. usage, glit-vefnaðr, q. v.

vef-nisting, f. a woven texture, poët. the sails, Hkv. 1. 26.

vefr, m. gen. vefjar; pl. vefir, gen. vefja; acc. pl. vefi, Rb. 358: [A. S., Engl., and Germ. web; Dan. væv]:—a web in the loom; ef vefr stendr uppi, N. G. L. i. 211, Js. 78; þar vóru konur ok höfðu færðan upp vef … rifu þær ofan vefinn ok í sundr, Nj. 277, 279, Fbr. 58; ek þóttumk uppi eiga vef, en þat var lín-vefr, hann var grár at lit, mér þótti kljáðr vera vefrinn … féll af einn kléinn af miðjum vefnum, Fms. xi. 49; en er vefr hennar féll, þá var vaðmálit fjórum álnum lengra en hón átti ván á, Bs. i. 367; einarðr vefr, Stj. 416: phrases, hafa uppi vef, slá vef, verpa vef (Darr.), kljá vef. The chief passages referring to the ancient weaving, are the Nj. l. c. with the poem Darraðar-ljóð, and the Jómsv. S. (Fms. xi. 49): the old upright loom is sketched in Olavii Reise-bog, and in Worsaae, No. 558; in Icel. it was (about A. D. 1780) displaced by the horizontal hand-loom (since called in Icel. the ‘Danish loom’), which is now in use; the appendages to an old loom were the vefjar-hræll, -hleinar, -ló, -skeið, -rifr, -vinda, see Björn. 2. any textile stuff; dýrir vefir, Al. 85: esp. of brocade, altaris-klæði annat með sæi annat með ‘vef,’ Vm. 116; fjarg-vefr, guð-vefr, sigr-vefr, qq. v. COMPDS: vefjar-hökull, -kápa, -möttull, -skikkja, -upphlutr, m. a costly woven cope, mantle …, Vm. 68, 126, Nj. 24, Ld. 244, 328, Js. 78. vefjar-stofa, u, f. a weaving-room, Nj. 209.

vef-sköpt, n. pl. the foot-piece in a loom, Björn.

vef-staðr, m. a ‘weaving-stead,’ a loom, Vm. 177, freq. in mod. usage; also vef-stóll, m.

vef-stofa, u, f. a weaving-room, D. N. vi. 84.

veftr, m. a woof; ek sendi hann inn í hús með veft, Fbr. 63; vept, 31 new Ed.

VEGA, pres. veg; pret. vá, vátt, vá (later vó); subj. vægi; part. veginn; with neg. suff. vegr-a, Hm. 10. In N. G. L. it is often spelt with i, viga, vigr, viginn: [Goth. wigan is supposed from ga-wigan = σαλεύειν, Luke vi. 38; O. H. G. wegan; Germ. wägen; cp. Lat. vehere; Goth. and A. S. wagjan, and Engl. wag and weigh, in the phrase ‘to weigh anchor,’ are derivatives]:—prop. to move, carry, lift, as by a lever; hann vegr heyit upp á herðar sér, Fb. i. 523; vágu þeir upp með (forkinum) bálit, Fms. vi. 405; hann vegr hann upp (á atgeirinum), Nj. 84; þeir höfðu til vegr (i. e. vögur) ok vágu skútuna fram af berginu, Fms. viii. 430; þerra hey sín en eigi á brott at vega eðr færa, Grág. (Kb.) ii. 107; öngullinn vá í góminn, Edda 36; en er lokit var at sjóða vá Narfi upp mörbjúga, Korm. 34: vega á bál, to lift on the bale fire, Vtkv.; vágum ór skógi þanns vildum syknan, Am. 97; var ek þrimr verum vegin at húsi, Gh. 10; vegnest verra vegra hann velli at, Hm. 10. II. to weigh; vega þeir haglkomin … ok vágu þeir í skálum, Fms. xi. 143; vá Halli sér þá þrjár merkr, vi. 372; þat er vegit sem reitt er, Sd. 155; eyrir veginn, Grág.; sex merkr vegnar, Orkn.; þrjá penninga silfrs vegna, Hkr. i. 185; mörk vegin brends silfrs, and so passim; virðr ok veginn, Grág. ii. 369; hann lét vega allan borðbúnað sinn, Fms. x. 147: metaph., skal yðr engi vera traustari vin, þótt þér vegið þat lítið, though ye find it light, ix. 297, passim. III. neut. to weigh, be of weight; sjám hvat vegi sjóðr sá, Ld. 30; hvert haglkorn vá eyri, Fms. i. 175; vega hálfa mörk, ii. 80; er sagt at eyri vægi hvert haglkorn, xi. 142; þótt þat vegi meirr enn hálfa vætt, Grág. (Kb.) i. 24, Bs. i. 874: metaph., skal ek allan hug á leggja ef þat vegr nökkut, Ó. H. 53; nema yðr þykki minna vega mín reiði, Fms. vii. 141; mér vegr þat lítið, Mag. 11. IV. reflex., í öllu sem vegask má með stórum vágum ok smám, K. Á. 204, freq. 2. to yield in weight; það vegst vel, or það hefir vegist so and so, it has been of such and such weight.

B. [The Goth. has here a separate strong verb, but in the Icel. both verbs have been amalgamated into one; Ulf. weigan, waih, wigun, = μαχειν; A. S. wigan; cp. víg]. to fence, fight with a weapon; tók sverðit ok atgeirinn ok vegr með báðum höndum, Nj. 96; hana vá svá skjótt með sverði, at þrjú þóttu á lopti at sjá, 29; eiga þeir at vega upp yfir höfuð sér, Fms. x. 360; vega með vápnum, to report to arms, Nj. 139; vega at e-m, to fight against; Þjálfi vá at Mökkur-kálfa ok féll hann, Edda 58. 2. to attack with a weapon, Nj. 63, Grág. ii. 156; hann vaknaði fyrst er menn vágn at honum, Fms. vii. 333; ungr skal at ungum vega, Ísl. ii. 309; vega at flugdreka, Nj. 183. II. to fight; vega sigr, to gain the day, Fms. viii. 133, Bret. 66; með vápnum má sigr vega, Al. 83; hamingju at vega sigr a sínum úvinum. Fms. i. 218; ást Guðs vá sigr á (overcame) líkams píslum ok hræzlu, Greg. 21; vega til landa, to win land weapon in hand, Korm.; slíkt sem vér höfum til vegit, gained, Fms. viii. 92. 2. with dat. to forfeit, = fyrir vega, vega landi ok lausum eyri, Hkr. ii. 384; ef hann félli á hólmi þá hefði hann vegit allri eigu sinni, Eg. 495. III. to smite, slay, slaughter; ef maðr vegr mann, ok varðar þat skóggang, Grág. (Kb.) i. 145; vega á veittar trygðir, Ísl. ii. 491; vega víg, ek hefi vegit víg eitt, Nj. 128, passim; vega í enn sama knérunn, 85; víg þá er þat er vegit, Grág. ii. 89; vegin sök. = víg sök, 20, 41; vega mann or menn, passim; í Hólmgarði var svá mikil friðhelgi, at drepa skyldi hvern er mann údæmdan vá, Fms. i. 80; Kolskeggr vá drúgum menn, … vegr Gunnarr drjúgum menn, Nj. 96, 108; Þorsteinn vá hann þar, Eg. 713; ek vá hann, Nj. 28; þú sitr hjá, en nú er veginn Egill húsbóndi þinn, 97; ef hann er með vápum veginn, 146; hræðisk eigi þá sem líkamann vega, Blas. 48 (Mark x. 28); þú skalt ekki mann vega, the Sixth Commandment. IV. reflex., ok þat sverð er sjálft vegizk, a sword that fences of itself, Skm. 8, 9; þat [sverðit] vásk sjálft, Edda; vásk meirr á hlut Grikkja. the battle went against the Greeks, they lost the more men, Bret. 74; þá verðr um rætt at mjök hefði á vegizk þeirra lið Sunnan-manna, Ísl. ii. 389 (á-víga); at þegar hafi vegizk á þinn her, Stj. 531. 2. recipr., vegask or vegask at, to fight, slay one another; nú vegask menn at, N. G. L. i. 64; ef þrælar manna vegask, Grág. (Kb.) i. 191; þá vágusk skógar-menn sjálfir, Landn. 323 (App.); miklu eru þrælar atgörða-meiri enn fyrr hafa verit, þeir flugusk þá á, en nú vilja þeir vegask, Nj. 56; nú eru konur þær sjau, er maðr má vegask um sektalaust við konung, N. G. L. i. 169.

vegandi, part. a slayer; vegandi Hrungnis, Edda 53; ef vegandi beiðir sér griða, Grág. ii. 20; kjósa e-n til veganda at vígi, Nj. 100; hlaupa til dyra svá at vegandinn megi eigi út komask … er eigi verðr við vegandann vart, Gísl. 30; veganda björg, Grág. ii. 80.

veg-bjartr, adj. ‘way-bright,’ clear enough for one to find the way, Lex. Poët.

veg-búinn, part. ‘way-boune,’ ready for a journey, D. N. iv. 363.

veg-farandi, a, m. part. a wayfarer; v. menn, H. E. i. 483, Ann. 1345, Matth. xxvii. 7.

veg-ferill, a, m. a wayfarer, traveller, Gþl. 415. II. a track, road, Gþl. 448.

veg-girni, f. ambition, vanity, Hom. 17, 26, Al. 145.

veggjaðr, part. walled, Stj. 640, Str. 78. 2. a metrical term, veggjat, ‘wedged’ into the verse, of an intercalated word, Edda (Ht.)

veg-gjarn, m. vain-glorious.

VEGGR, m., gen. veggjar, pl. veggir, [Ulf. waddjus = τειχος; A. S. wæcg; Engl. wedge; Dan. væg]:—a wall; hlaða vegg, Jb. 212; liggja úti á vegginum, Nj. 115, very freq. in mod. usage; nálægr veggr hitnar þá er inn næsti brennr, Bs. i. 744 (rendering of Lat. ‘tune tua res agitur, paries quum proximus ardet’); lágr veggr, Sturl. iii. 70: torf-veggr, veggja-hlözla, wall-building, Rd. 267; innan veggjar, within walls, indoors (cp. innanstokks), D. I. i. 179; var lágr veggr undir sólina, Sturl. iii. 70 (sól A. 2). 2. a wedge; tann-veggr, bein-veggr (qq. v.), a wedge of bone, walrus-tusk. COMPDS: vegg-berg, n. a ‘wedge-rock,’ boulder, Vsp. vegg-hamarr, m. a wedge-hammer, beetle, mallet, a nickname, Njarð. veggja-hvalr = vögnhvalr (?), Dipl. iii. 4. vegg-lagr, m. wall-layer, a nickname, Fbr. veggja-lús, f. [Dan. væggelus], a bog, N. G. L. ii. 427. vegg-sleginn, part. wedge-formed; öx v., Hkr. iii. 16. vegg-þili, n. ‘wall-deals,’ wainscoting, Eb. 268, Edda 45, Hom. 95.

veg-hringr, m. a circumference, Sks. 630.

veg-látr, adj. stately, high-minded. Fms. vi. 431, vii. 102, 321.

veg-liga, adv. nobly, magnificently; v. búinn, Fær. 102: bu sik v., Fms. i. 145; halda e-n v., 81.

veg-ligr, adj. grand, magnificent, Fms. i. 261; veglig hibýli, Ld. 196; maðr bjartr ok v., Fms. i. 254; vegligt sæti, vi. 439.

veg-ljóss, adj. ‘way-bright,’ clear enough for one to find the way.

veg-lyndi, n. generosity, Ld. 10, Landn. 110.

veg-lyndr, adj. generous, high-minded, O. H. L.

veg-mannliga, adv. magnificently, Karl. 529.

veg-mennska, u, f. noble manners, generosity, Fb. i. 265.

veg-mikill, adj. famous, Lex. Poët.

veg-mildr, adj. glorious, Rekst.

vegna, see vegr B.

vegna, að, to proceed; vel hefir þat vegnat, Nj. 38; at þeim hefði ílla vegnat, done badly, had bad luck, Fs. 33; eigi er sýnt hve vegnar svá búit, Rd. 220; hversu honum hafi vegnat ok Hrafni, how it went on between him and R., Fs. 113; vera má at þér vegni eigi annat betr, another thing will be no better for thee, Ísl. ii. 246: eigi má kona svá vegna (to treat) bónda sínum, sem bóndi konu sinni, H. E. i. 247.

veg-nest, n. provisions for a journey. Lat. viaticum, Hm. 11.

VEGR, m., gen. vegar; but vegs, Eg. 295, Bret. 262; vegsins, Hbl. 56; dat. vegi and veg; with the article veginum, Eg. 544; but veg, Fms. i. 9: pl. vegir and vegar, Eg. 544; acc. vega and vegu, the former is the better form, for the root is ‘vig,’ not ‘vigu;’ vega is also used in old adverbial phrases, as alla vega, marga vega: [Ulf. wigs = ὁδός; A. S., O. H. G. and Germ. weg; Engl. way; Dan. vej; Swed. väg; Lat. via; the root word is vega, q. v.]:—a way, road; vegir er renna til bæja, Gþl. 413; vegir allir, Eg. 543; þröngastir vegir, Fms. ix. 366, passim. 2. metaph. phrases; fara vel til vegar, to be well on ones way, go on, Fms. ix. 283; ganga til vegar, to be in the way towards, to come to an issue, vii. 136, Boll. 355; komask til vegar, Háv. 51; einum verðr e-ð að vegi, to find one’s way out; koma e-u til vegar, to put one in the way, Ld. 320; göra veg á við e-n, to travel with one, come to an understanding; göra endiligan veg á máli, to bring it to an issue, Bs. i. 905; var þat endiligr vegr hér á, Dipl. ii. 11; venda sínum vegi, to wend one’s way, Fms. xi. 425; verða á veg e-s, i. 9; ríða í veg með e-m, on the way, iii. 110; um langan veg, a long way off, Eg. 410, Hom. 7, Edda 30; um farinn veg, á förnum vegi, see fara (A. VI. 2). II. special, partly adverbial, phrases; víða vega, far and wide, 655 ix. C. 1; miðja vega, midway, Gísl. 5; annan veg, another way, Grág. (Kb.) i. 153; á hvárn tveggja veg, both ways; á hægra veg. on the right hand, Fms. x. 16; á vinstra veg. Mar.; tvá vega, both ways, Fms. x. 14; á alla vega, to all sides, Grág. (Kb.) i. 148; á alla vega frá, 119; flýði sins vegar hvár, Fms. vii. 250, Ver. 11; sinn veg hverr, Landn. 36; flýja víðs vegar, to fly scattered about, Eg. 530, Fms. vi. 87; á verra veg, to the worse, i. 270; á alla vega, in every way, manner, respect. Ld. 222, Fms. xi. 76; á marga vega, Skálda ii. 148; á þrá vega, Hom. 157; fjóra vega, on four sides, D. N. iv. 506. 2. engi veg, in no way, Blas. 43; hverngi veg, howsoever Grág. (Kb.) i. 75; annan veg, otherwise, Fms. vii. 263; einn veg, one way, in the same way, Grág. i. 490; er eigi einn veg farit úgæfu okkarri, Nj. 183; engan veg, in nowise, Fas. ii. 150: gen., eins vegar, on one side, Art.; annars vegar, Fms. viii. 228; hins vegar, on the farther side; síns vegar hverr, one on each side, Pr. 71, Fbr. 67 new Ed.; til vinstra vegsins, Hbl. 56; skógrinn var til hægra vegs, Eg. 295. III. a region, county; in local names, Austr-vegir, Suðr-vegir, Nór-egr. IV. peculiar forms are megin (acc. sing.) and megum (dat. pl., see p. 421, col. 2), dropping the initial v and prefixing the m from a preceding dative, the true forms being -egum, -eginn, as in báðum-egum, öllum-eginn, sínum-eginn, hinum-egum, þeim-egin, tveim-egum, whence báðu-megin … tveim-megin; the v remains in tveim vegum, Gþl. 418; nörðrum veginn, B. K. 32, 97; nörðra veginn, 97; tveim veginn, Sks. 414 B. 2. suffixed to pronouns, einn, hinn, hvern, þann, sinn, in the forms -ig, -og, -ug; einn-ig, also; hinn-ig or hinn-og, the other way; hvern-ig, hvern-og, how; þann-ig, þann-og, thither; sinns-egin, sinn-og, (see these words, as also hinn B, p. 264; sinn B, p. 529; so also in Nór-egr, q. v.)

B. vegna, a gen. pl. (?); þær heiðar er vatnsföll deilir af tveggja vegna, on both sides, Grág. i. 440; stukku menn frá tveggja vegna, Eg. 289; senda fjögurra vegna, Fms. i. 209. II. á vegna e-s, on one’s behalf; this is only found in later vellums, and is said to be derived from the Germ. von wegen (Grimm’s Gramm. iii. 266); which etymology is strongly supported by the fact, that af vegna or á vegna (= Germ. von wegen) is the oldest form; af hins fátæka vegna, Stj. 151; af staðarins vegna, Vm. 55; kom á stefnu fyrir oss Sira Einarr ráðsmaðr af vegna Hóla-kirkju, Dipl. ii. 18; á vegna (= af vegna) Árna, Vm. 131. 2. then, dropping the particle, simply vegna; vegna e-s, on one’s account or behalf, on the part of; jarls vegna, Fms. x. 113, v. l.; staðarins vegna, Dipl. iii. 9, v. 9; minna vegna, on my behalf, Fms. iii. 154 (a late vellum); várra vegna, H. E. i. 436; sem Halldórr hafði áðr fram leitt sinna vegna, Dipl. ii. 5; Loðinn gaf upp sinna vegna, Fms. x. 99. 3. lastly, in mod. usage it has become a regular prep. with gen., having displaced the old fyrir … sakir; but in this sense it is hardly found in vellums; but in inaccurate paper transcripts it is often substituted for the ‘sakir’ of the vellum; cp. Vd. old Ed. 100 and Fs. ch. 24 fine; alls vegna, Þórð. 63 old Ed.; but fyrir alls sakir, new Ed. 13, l. c.

C. COMPDS: vega-bót, f. way-mending, Gþl. 409. vegar-fall, n. a failure of a way, Gþl. 416; cp. messufall. vegar-ganga, u, f. a going from the way, wandering, Barl. 119. vega-lauss, adj. out of the way, lost in the woods. vega-leysi, n. ‘waylessness,’ want of roads, Barl. 104. vega-mót, n. pl. a joining of roads, Stj. 71: the saying, víða liggja vegamót, there are many cross ways (meetings) in the world. vega-rán, n. a highway-robbery, Gþl. 409. vega-skil, n., Dan. vej-skjel, D. N. i. 616. vegs-ummerki, n., see verk.

VEGR, m., gen. vegs, glory, honour; er yðr þat vegr mikill, Eg. 410; þótti þeim miklu minni vegr at þessum, 67; leita e-m vegs, Nj. 78; með miklum veg, ok þó eigi allir með jöfnum veg, Fms. x. 170; skína með mikilli birti ok veg, i. 77; rekinn frá öllum veg, es fyrr vas prýddr öllum veg, Eluc. 13; þeim sé vegr ok veldi, lof ok dýrð, 623. 57: so in the phrase, hafa veg ok vanda af e-u, to have both the honour and the responsibility of a thing. COMPDS: vegs-boð, n. an honorary offer, Greg. 28. vegs-kona, u, f. a great, noble lady; Auðr var v. mikil, Landn. 117. vegs-lauss, adj. inglorious. vegs-munir, m. pl. honours, credit, fame, Fær. 212.

vegr-eygr, adj., better veðr-eygr, Vkv.

veg-sama, að, to honour, glorify, Fms. i. 97, x. 363, Magn. 504, very freq. in mod. eccl. usage, N. T., Vídal.

veg-samliga, adv. honourably, gloriously; taka v. við e-m, Eg. 28; verða við e-u vel ok v., Fms. xi. 114; setja e-n v., Hkr. iii. 9.

veg-samligr, adj. glorious; v. veizla, Fms. xi. 104, Eg. 44; v. viðtökur, Fas. ii. 507; vegsamlig skilning, 656 C. 33.

veg-semd, f. honour, glory, Eg. 20, Hkr. iii. 79; stýra ríki sínu með v. ok sóma, Fms. xi. 18; v. heimsins, 655 iii. 4, N. T., Pass., Vídal.

veg-skarð, n. a blemish in one’s honour, Nj. 118.

veg-tjón, n. a discredit, 655 xxxi. 3.

veg-tylla, u, f. a bit of honour. Band. 33 new Ed., Karl. 549.

veg-víss, adj. [cp. Germ. wegweiser], ‘way-wise’, acquainted with the road, Fms. viii. 52: in mod. usage, good at finding one’s way.

veg-þurðr, m. = vegskarð, Sks. 775 B.

VEI, interj., veis when followed by sé, cp. Engl. yea and yes; [Ulf. wai = οὐαί; Germ. wehe; Dan. væ; Lat. vae; Gr. οὐαί]:—woe, with dat. woe is me! vei oss vesölum, Stj.; vei þér vesöl önd, 655 xix. 1; veis sé mér! … veis sé mér veslum, MS. 4. 10; vei verði váru vanmegni, Fms. ii. 186; vei verði hánum, x. 330.

veiða, d, to catch, hunt; veiða fimm orra, Ó. H. 79; veiða íkorna, 85; veiða rauðdýri, Orkn. 448; veiða sel ok fiska, Hkr. ii. 245; veiða fugla ok fiska, Grág. ii. 345; at han hefði veitt í einu höggi otr ok lax, Edda 72; veiða laxa, Nj. 69; veiða dýr á mörkinni, Fas. iii. 4. 2. metaph., þótti þeim nú mundi lítið fyrir at veiða Gunnar, Nj. 113; ok fáit ér hann eigi veiddan, 102; ok mun þá þar mega veiða í er stundir líða, they will be caught by that, 207; látum þá eigi veiða oss inni, Fms. ix. 217; veiða þenna níðing í snöru, i. 206; veiða e-n í orðum, N. T.; veiða e-t upp ór e-m, to fish it out of one. II. reflex., hversu veiðisk, how goes it with the catch? þeim veiddist vel, they got a good catch, freq. in mod. usage.

veiðinn, adj. expert in fishing or catching, Sturl. i. 8.

VEIÐR, f. (mod. veiði), dat. and acc. veiði, pl. veiðar; a gen. veiði, veiði sinnar, Sks. 126 A, Str. 24, but esp. in compds, see below: [A. S. wâde; O. H. G. waida; Germ. weide = a pasture]:—a catch, hunting, fishing, Ó. H. 79, 85; öll veiðr fugla ok fiska, K. Þ. K. 172; at sú veiðr hafi þar jafnan síðan til legit, Fms. i. 272; fara á veiðar, to go a hunting. Fas. ii. 263, Str. 28; veiðrin (the fish) hvarf þegar, Fms. i. 253 C, Ó. H. 78; fyrir útan netlög á hverr maðr veiði sína, en þat er veiðr er menn færa á skipi til lands, en flutning ella, Grág. ii. 360: metaph., vel væri at þá veiði bæri eigi undan, Nj. 69; þeir menn er veiðr mundi í vera, Eg. 121; í honum er þó veiðrin meiri, Nj. 155, 264.

B. COMPDS: veiði-bjalla, u, f. a ‘fish-bell,’ a popular name in southern Icel. for the sea-gull, for by its cries it marks the shoals of fish for the fishermen. veiði-bráðr, adj. eager, too eager, and so losing the game; heldr v., Fms. viii. 176; hann bað menn sína vera eigi veiðibráða, ix. 491. veiði-brella, u, f. a trap, hunting device. veiði, búð, f. a hunting shed, Gþl. 454. veiði-dýr, n. deer, game, Stj. 560. veiðar-efni, n. a chance of a good catch, Grett. 99 A. veiði-fang, n. a catch, Ld. 38, Hkr. ii. 246. veiði-fangi, a, m. = veiðifang; allr veiðifangi, Fas. ii. 144. veiði-far, n. hunting or fishing, Sturl. ii. 195. veiði-ferð and veiði-för, f. a fishing or hunting expedition, Gísl. 73, 160, Þorf. Karl. 372. veiði-færi = veiðarfæri, Post. (Unger) 19. veiðar-færi, n. pl. id., Band. (MS.), Orkn. 262, Fbr. 143, Fms. iv. 89. veiði-gögn, n. pl. fishing gear, Gþl. 421, Ám. 91. veiði-hjörtr, m. a hart or stag for hunting, Stj. veiði-hundr, m. a hound, Fas. iii. 4, Barl. 137, N. G. L. i. veiði-kona, u, f. a huntress, Barl. veiði-konungr, m. hunting king, a nickname of king Gudröd the Hunter, Yngl. S. veiði-maðr, m. a sportsman (of a hunter, fowler, fisher), Eg. 14, Fms. x. 88, Ó. H. 85, MS. 623. 36, Þorf. Karl. 408, Sks. 127. veiði-matr, m. meat from game or fishing, Hým. 16, Karl. 482. veiði-mörk, f. a hunting forest, Str. 28, 48. veiði-skapr, m. a catch in hunting or fishing, Grett. 106 A; róa at veiðiskap, fishing, Nj. 25: game, Stj. 167; munum vér eigi þurfa veiðiskap at kaupa, to buy fish, Sturl. i. 12. veiði-spell, n. a spoiling the catch; göra v., Gþl. 428. veiði-staða, u, f. = veiðistöð, Landn. 280, Karl. 378, and in mod. usage. veiði-staðr, m. a fishing-place, Gþl. 362. veiði-stigr, m. id., Gþl. 448. veiði-strönd, f. = veiðistöð, Art. 35. veiði-stöð, f. a fishing-place, Grág. ii. 347, Eg. 135, Landn. 50, 290; í þá veiðistöð kem ek aldregi á gamals-aldri, Ld. 4. veiðar-tæki, n. = veiðarfæri, Stj. 71. veiði-vatn, n. a fishing lake, N. G. L. i. 41. veiði-ván, f. the expectation of a catch, Gþl. 456. veiði-vélar, f. pl. hunting-gear, traps, or the like, Gþl. 419, 456, Barl. 137, Post. (Unger) 19.

veif, f., pl. veifar, anything flapping or waving; sels veifar, a seal’s fins, N. G. L. i. 340.

VEIFA, ð, (mod. að), part. veifat, Fms. vii. 154 (in a verse); [A. S. wâfjan; Engl. wave]:—to wave, vibrate; veifði hann slæðunum, Nj. 190; veifa svipu yfir höfuð sér, Lv. 30; veifa höfðinu, Þiðr. 235; Ormr veifði honum um sik sem hreyti-speldi, Fb. i. 532; í því veifði hann sverðinu at Grími, Dropl. 36; veifði hann ræði, he pulled the oar, Hým. 25; veifa vængjum, to wave with the wings, Fas. ii. 137 (in a verse); veifa e-m sem barni, Fms. vii. 32; þeim var veift sólar-sinnis, Þorf. Karl. 422; veifði hann Mjöllni fram, Hým. 36; veifa héðni um höfuð e-m, of an enchantress, Eb. 92, cp. Ísl. ii. 76; hón veifði kofra sínum, Vígl. 63 new Ed. In the fishing-places in the south of Icel. (Skaptafells sýsla) a man stands on the shore waving a flag to tell the fishermen if it is safe to land or not; this is called ‘veifa,’ or ‘veifa frá,’ to wave off, i. e. to signal them not to try (Mr. Jón Guðmundsson). 2. metaph., til þess kenndu vér þér þetta vers; at þú veifðir því þá er þér líkaði, Mar. II. reflex., veifask um lausum hala, to ‘wag a loose tail’, be free to do as one pleases, Sturl. iii. 30 (see hali 2).

veifan, f. waving; in the compd veifanar-orð, n. a ‘wafting word,’ rumour, Hallfred.

veifi-skati, a, m. a spendthrift; but only in the phrase, engi v., no spender, rather close-handed, Ld. 26, Ölk. 34.

VEIG, f., pl. veigar, [A. S. wæge; Hel. wêgi], a kind of strong beverage, drink; öl heitir með mönnum … kalla veig Vanir, Alm. 35; dýrar veigar, Hdl. 49, Hkv. 2. 44; skírar veigar, Vtkv. 7; fagrar veigar, Fas. i. 494 (in a verse); kná-at sú veig vanask, Gm. 25; Fjölnis veig, the drink of F., i. e. poetry, Kormak; Dvalins veig, id.; bjór-veig, a draught of beer, Hým. 8. 2. metaph. pith, strength, gist; in the popular phrase, það er engin veig í honum (mod. veigr); spyrr Oddr hvar hann vísi honum til þess víkings er nokkur veig sé í, Fas. ii. 522; fór þat lið aptr er honum þótti minni veig í, Fms. iv. 350, v. l. (fylgð, Ó. H. 159, l. c.) II. in pr. names of women, Gull-veig (Vsp.), Þór-veig, Sól-veig, Álm-veig (Hdl.), Mjað-veig (Maurer’s Volks.)

veigaðr, adj. brocaded (?); veigað handklæði, Vm. 15; dúkr v., 70, 123, Ám. 6, 71; typt klæði ok væiguð, N. G. L. i. 282 (vefgin, 211).

veiki, f. illness.

veikindi, n. pl. sickness, illness.

veikjask, t, to grow ill.

veiklast, að, to grow weak or faint.

veik-leikr (spelt veyk-leikr, Fms. ii. 48), m. weakness, infirmity, Magn. 504, Barl. 196, freq. in mod. usage.

veik-ligr, adj. weakly; mér lízk siðr þeirra veykligr, Ld. 170 (so also Fms. ii. 30, l. c.; but veikligr, Fb. i. 312, l. c.)

VEIKR, adj., also veykr, see also vákr; the ei is the usual and the mod. form: [A. S. wâc; Engl. weak; Dan. væg; cp. Germ. schwach]:—weak; hornbogi veykr, Sks. 408 B; veikr stólpi, Bs. i. 724; veykr sproti, Stj. 641; lítil-magni ok veikr, Barl. 100; engi er svá veikr at aflit skorti, ef …, 119; of-veikr, of-veikr allvallds bogi! Fms. ii. 331 (of-veykr, Fb. l. c.) 2. weakly, sick; þótt hón verði veyk, Mar.; veyka sál, id.: freq. in mod. usage, sótt-veikr, fár-veikr, dauð-veikr.

veilindi, n. a disease, ailment; hvatki veilindi sem maðr hefir, Grág. i. 45, ii. 45; synda-v., Hom. (St.)

VEILL, adj. ailing, diseased; veill á fótum, gouty, Fms. vii. 229; höndina ina veilu, an ailing hand, Bs. i. 462; líkþráir ok veilir, Hom. 87. 2. metaph., í lyndi veill, guileful, Þryml. 22; inn veili Parcival, Art. 32. II. Veili, a nickname, Bs. i. 14.

veimil-týta, u, f. [cp. Dan. vimmel-skaft = the handle of an auger], prop. a ‘wimble-stick,’ i. e. a crooked stick; but only used, 2. metaph. a crooked, weakly, thin thing or person; hann er mesta veimiltýta.

vein, n. a wailing.

VEINA, að, [Germ. weinen], to wail, Greg. 51, Fms. v. 122; þeir veinöðu ok mæltu, vei oss vesölum ! Stj,; veinaði sér sú sál, Hom. 155, Karl. 293; veina sik ílla, D. N. iv. 90. II. [perh. a different word, qs. vreina; see reini; Engl. whinny], to whinny, neigh, of a mare; þú bræktir sem geit blæsma ok veinar sem metr, Fb. ii. 364.

veinan, f. a wailing, Ísl. ii. 133; veinun ok gaulun, Fms. v. 90; væl ok veinan, Orkn. 78; æ, þat er veinon kallað, Skálda 171.

veipa, u, f. [Ulf. waips and wipja = στέφανος], a kind of wimple or woman’s hood, Edda ii. 494.

veis, interj., qs. vei sé, see vei.

VEISA, u, f. a pool, pond of stagnant water, cesspool; þá reið hann í eina hverja veisu, Fb, i. 354; stóðu Birkibeinar í veisu nökkurri, Fms. ix. 517, v. l.; fyrir ofan veisuna, viii. 191; var veisa ein yfir at fara, Grett. 161 A; veisu-galti, a cesspool-bog, a nickname, Þórð., freq. in mod. Icel. II. the name of a farm, Lv. 80; Veisan is the name of a tarn at Lister in Norway, Fritzner s. v. Veisu-menn, m. pl. the men from Veisa, Lv. 82.

veit, f., pl. veitr, qs. vreit, a trench, = veita, D. N. iv. 198. 2. a narrow lane in a town, N. G. L. ii. 243, Munk. 83.

VEITA, t, [Dan. yde], to grant, give; veita far, to give a man a passage, Grág. ii. 268; veita e-m lið, to give one help, assist (lið-veizla), Fms. xi. 27, 121; veita hjálp, aðstoð, huggun, to give help, comfort; veita grið, trygðir, várar, etc., passim; veita manni fyrir Guðs sakir, to give alms, Gþl. 274; konungr veitti honum skatta alla, condoned, remitted, Fms. i. 120: absol. to help, assist, þeir veittu Giziri hvíta at hverju máli, Nj. 86; veita frændum þínum ok mágum, 226; hann veitti þeim Ingólfi (in a battle), Landn. 32. 2. veita veizlu, to give a feast, Nj. 6, Fb. ii. 177, 301; veita brúðkaup e-s, to hold a wedding; veitti hann brúðkaup þeirra um vetrinn þar at Helga-felli, Eb. 142, Fms. x. 47; veita útferð e-s, to hold an ‘arvel,’ funeral feast. Fas. i. 387; konungr veitti Jól í Björgyn, Fms.; veita Jól sín, Fb. iii. 274: also absol. to give a feast or entertainment, konungr veitti sveitungum sínum, Fms. ix. 340; veita stórmannliga, Eg. 62; konungr skyldi veita í þeim tveim tréhöllum … lét konungr þar veita í, Fms. x. 13. 3. to give a grant, grant a fief; Sveinn veitti Eireki Raum-ríki, Fms. iii. 15. 4. to grant a request, allow, permit; þat munu vér nú veita þér, Ld. 218; veita e-m eina bæn, Fms. i. 12; eigi mun ek þat veita ykkr, Eg. 95; konungr kvaðsk veita mundu, 86; veitti hann þeim at vígja Jón, Fms. vii. 240. 5. of a performance; veita e-m þjónustu, Eg. 112; veita e-m nábjargir (q. v.), Nj. 154; veita tíðir, to perform the service, 195; veita sér afskipti, to take part in, Grág. ii. 241; veita e-u áhald, to lay hold on, Fms. x. 393; veita umbúð, to manage, Nj. 115; veita formála (= mæla fyrir), Eg. 389; veita órskurð, to give a decision, 281; veita tilkall, to claim, Grett. 88; veita þögn, to be silent, Fms. x. 401; veita e-m atför, heimferð, to make an expedition against one, i. 54, Eg. 73; veita atsókn, to attack, Nj. 124; veita áverka, to inflict a wound, 98; veita áþján, to tyrannise, Eg. 47; veita e-m vegskarð, Nj. 118. II. spec. usages; e-t veitir so and so, a thing turns, proves (hard, easy); veitti þat flestum þungt, it proved hard, difficult, Eg 754; keisaranum veitti þungt, the emperor had the luck against him, Fms. i. 121; e-t veitir ervitt, Nj. 171; ok hefir oss ervitt veitt, it has been hard work indeed, 117; ervitt hafa draumar veitt, dreams have been hard, Ld. 270; þeir börðusk, veitti Geirmundi betr, G. carried the day, Landn. 125: the phrase, honum veitir ekki af, he has nothing to spare. 2. to happen; þat verðr ok veitir optliga, it often happens and comes to pass, Stj. 38; veitir þat jafnan, at þeir fá …, Js. 53; nú kann veita þat stundum, at bændr fá eigi vinnu-menn, Jb. 373; því veitir þat allopt, at þeir fá fyrst mann-skaðann, Gþl. 169; ef honum veitir þat optarr, N. G. L. i. 11. III. recipr. to give, grant to one another; þeir veittusk at öllum málum, backed one another, Lv. 36; vit Egill munum nú veitask at, Eg. 425. IV. pass., a Latinism, to be given, 623. 20, H. E. i. 514; yðr skal fyrr veitast öll þjónusta, Fms. vi. 48, 94, xi. 309.

VEITA, t, qs. vreita, probably different from the preceding word, [see the following]:—to make a trench, make an aqueduct, lead water, with acc. and dat.; hann veitti sjáinn í gögnum háva hálsa, Al. 93; veita vatn, göra stíflur, grafa engi sitt, veita svá vatn á engit, Grág. ii. 281; grafa mikit díkit ok veita vatni í á eptir, Fb. ii. 124; veita vötnum, Grág. (Kb.) ii. 97; but a few lines below, ok skal eigi þá (acc.) veita, ef menn veita merki-vötn; so also, Grímr veitti honum (the brook) á eng sína ok gróf land Ljóts, Landn. 145; hann veitti vatnið (þau vötn veitti hann, v. l.) með fjölkyngi austr fyrir Sólheima … síðan veitti hvárr þeirra vötnin frá sér, 250, 251, freq. in mod. usage, but then always with dat. II. reflex., in the following passages the word may be vita …, q. v.; einn stjörnu-veg, hverr upp ríss af sjó Frisiæ, ok veittist (trends) meðal Teuthoniam ok Galliam, Karl. 129; ok hefir hann (acc.) undan veitt, turned him to flight (?), Bret. 66; veitir vatn til sjóvar, rivers trend towards the sea, Grág.

veita, u, f., qs. vreita, dropping the r, [akin to reitr, rít, q. v., the root word; A. S. wrîtan = to trench; this is borne out by the mod. Norwegian forms as stated by Ivar Aasen, veit in Sogn, but vreite in Thelemarken; reite near Mandal]:—a trench, ditch; of vatn-veitur, of water-trenches, aqueducts, Grág. (Kb.) ii. 97; eigi skal hann annarra lönd meiða í veitunni, … of veitu-garða, trench-ditches, Grág. ii. 281; eigi á maðr at göra veitur í landi sínu svá at hann spilli landi eða engi manns þess er fyrir neðan býr, 282.

veitall, adj. giving freely, open-handed; veitall af penningum, Fas. i. 443; ó-veitull af e-u, Bs. i. 415.

veitandi, part. a giver, Edda i. 456. 2. a helper; veitendr, Fms. vi. 34; veitendr at máli þínu, Háv. 44.

veitari, a, m. a giver, donor, H. E. i. 499, Stj. 23.

veiti-engi (qs. vreiti-engi), n. a trenched meadow, Háv. 35 new Ed.

veiting, f. a grant, gift, Bs. i. (Laur. S.) 2. in mod. usage an appointment to a living, brauða-v., etc.

veiting (qs. vreiting), f. a trenching, leading of water; vatns-veitingar.

veiz = viz, see víðr; veiz eptir skyldu, quite in order, Thom. 393.

veizla, u, f. [veita], a grant, gift, allowance; veizla eilífrar sælu, … hafa e-t at veizlu Guðs, Hom. (St.); veizla ölmusu-görða, Hom.; gefa stórar gjafir ok veizlur, Stj. 64. 2. help, assistance, backing, Hom. 140; varðar honum ekki sú veizla, Grág. ii. 13; kynlig v. ok at íllu mun verða, Lv. 7; til heilla sátta ok hollrar veizlu, Grág. ii. 21; öll miskunn ok v., 623. 21; ek sé mik nái fátt mega göra þat er veizlu munr sé í, Fas. ii. 437 (lið-veizla). 3. an entertainment; veita göngu-mönnum engar veizlur nema til skúa aða fata, Grág. i. 454: a treat, feast, banquet, Ó.h. 112; góð veizla, Nj. 6; virðulig veizla, Ld. 186; skörulig veizla, Eg. 44: of a wedding feast, 30 (mod., brúðkaups-veizla), very freq. in mod. usage. II. as a law term, the reception or entertainment to be given to the Norse king, or to the king’s ‘landed-men,’ or his stewards, for in olden times the king used to go on a regular circuit through his kingdom, taking each county in turn; his retinue, the places of entertainment, and the time of his staying at each place, being regulated by law; this was called ‘veizla’ or fara at veizlum, taka veizlu; as also, búa veizlu móti konungi; hann lét bjóða upp veizlur þar sem konungs-bú vóru, Ó. H. 35; Óláfr konungr fór útan um Hringa-ríki at veizlum, en er veizlur endusk eigi fyrir fjölmennis sakar, þá lét hann þar bændr til leggja at auka veizlurnar, 61, cp. 59, 111, 173; taka veizlur, Fagrsk. ch. 11, see also Har. S. harðr. ch. 110 (Fms. vi), ch. 23, 92, Eg. ch. 11, 18, Hem. þ., Ólafs S. Kyrra ch. 4 (Fms. vi. 442), and passim in the Fms. 2. a royal grant, revenue; fékk konungr honum veizlur miklar, Eg. 27; hann hafði af konungi veizlur allar, þvílíkar sem Brynjólfr hafði haft, 31; Hrærekr ok Guðlaugr höfðu veizlur stórar um Sogn ok um Hörða-land, Fms. i. 6; en með því at hann hafði eigi miklar veizlur þá varð honum féfátt, viii. 272; þér munut ráða veizlum yðrum, xi. 237; hann hafði áðr alla (sýslu á Hálogalandi) suma at veizlu suma at léni, partly as a grant, partly as a fief, Ó. H. 123; en veizlur konungs hafði hann miklu minni enn fyrr, 111; húskarlar konungs er hafa fé af konungi í veizlur, sumir tólf aura, sumir tvær merkr, Sks. 261; tólf marka veizlur, Fms. vi. 266.

B. COMPDS: veizlu-búnaðr, m. preparation for a feast, Fms. vi. 146. veizlu-dagr, m. a banquet-day, Bs. i. 791, Sturl. ii. 58, Stj. 199. veizlu-fall, n. the failure of a feast, Fms. vi. 95. veizlu-fé, n. a fee, money paid in lieu of veizla (II), Fagrsk. ch. 11. veizlu-gjald, n. = veizlufé, Fms. x. 184; hann (the king) tók veizlugjöld norðan ór Dölum ok víða um Heiðmörk, Ó. H. 63. veizlu-gjöf, f. a grant, D. N. ii. 25. veizlu-görð, f. a feast-giving, Fs. 13. veizlu-höll, f. a banqueting hall, Fms. x. 154. veizlu-jörð, f. land held as a grant, N. G. L. i. 47; ef maðr selr v. sína þá verðr hann þjófr at, 85. veizlu-kirkja, u, f. a church, the patron or rector of which had to entertain the bishop at his visitations, D. N. iii. 39. veizlu-maðr, m., in Norway, an endowed man, holding grants from the king, Gþl. 108; lendir menn ok veizlumenn allir, N. G. L. ii, Hirðskrá ch. 36: but in Icel. it means a pauper living upon charity, hér á at vera v. kvengildr, Pm. 121, Ám. 14. veizlu-skali, a, m. = veizluhöll, Hkr. i. 90. veizlu-skylda, u, f. the duty of entertaining (see veizla II), D. N. iii. 10. veizlu-spjöll, n. pl. the spoiling of a feast; göra v., Fas. i. 445 (of a peace disturber). veizlu-stofa, u, f. = veizluhöll, Fms. vi. 440, vii. 317. veizlu-sveinn, m. a charity boy (= mod. niðr-seta), Nj. 15. veizlu-taka, u, f. the receiving a veizla (II), Fagrsk. ch. 32. veizlu-upphald, n. a maintenance, H. E. i. 258.

VEKJA, vek, poët. vakði, later vakti; subj. vekði (vekti); part. vakiðr, Post. 236, l. 8, vaktr, vakinn: with neg. suff. vekk-at ek, I wake (you) not, Bm. 1: [Goth. wakjan; A. S. weccean; Engl. waken; Germ. wecken; Dan. vække]:—to waken, rouse from sleep; hón gat varla vakit þá, Fms. i. 9; vöktu konurnar hann, ix. 24; var hann vakinn, Ld. 214; þorði engi at vekja hann, Ó. H. 72, 122; konungi þótti heldr snemt at v. herinn, … þá vaknaði liðit, 207; þá vakði Finnr konung, 210; hann bannar þat hverjum manni, at hann se vaktr, Fms. iv. 274; Jesús Kristr vekr þik, rís þú upp, 623. 14. 2. vekja upp, þeir vöktu þá upp konung, Eg. 282; hann vakði upp alla heima-menn sína, Nj. 35: metaph., hann vakti upp tvá boða mikla, Fms. x. 324 (of a wizard): to raise a ghost, vekja troll upp, N. G. L. i. 19 (see troll); v. upp draug, Ísl. Þjóðs. (uppvakningr). II. metaph. to stir, rouse; gör þú eigi þat, son minn, at þú vekir þá er þeir hafa áðr frá horfit, Nj. 115; ek vakða opt reiði þina, 623. 27; ilmr þinn vakði fýsn mína, 28; þá tók ek at vekja kláða á fæti honum, Fms. x. 331. 2. to cause, begin; vekja víg, N. G. L. ii. 54; sigr-vænlig heill, er konungr hefir svá röskliga vakit víg fyrstr manna, Al. 37; hverr mun þá víg vekja nema þú ok þínir menn, Stj. 597; hann samnaði her miklum ok vakði styrjöld, 623. 25; eigi vil ek vekja láta ór mínum flokki orða-lag né áhlaup, Sturl. i. 157 C. 3. to start a question, hint at a thing, of a request; Egill vakði þat mál (started it) við Þórólf, Eg. 194; hann vekr þetta mál við konung, Fms. vi. 54; ok vökðu bónorðit, Nj. 17; v. til um e-t, Hárekr vekr til mjök opt við konunginn um stafnbúann, Fbr. 119; Sigtryggr konungr vakði þá til um eyrendi sitt við Sigurð jarl, Nj. 271; vekja þeir þá til við Gizur um bónorðit, id.; þá vakði Njáll til um bónorðit, 40; hann vakti til ok spurði, Fms. vii. 106; vekr Hákon jarl (til) við Eirík konung, at hann fái honum …, x. 220.

B. [Perhaps a different word, akin to vekka, vekvi, q. v.; cp. also vök = a hole in the ice; the pres. vækkir, N. G. L. i. 352, favours this derivation]:—to make to flow; vekja sér blóð, to make one’s blood flow, open a vein, let blood; þeir vöktu sér blóð í lófum, Fas. ii. 445; Eystein setti dreyrrauðan svá at honum mátti nær einum fingri dreyra vekja, Fms. vii. 145; nú vekja þeir sér blóð ok láta renna saman dreyra sinn, Gísl. 11; (vökva þeir sér blóð, 93, l. c.); en ef blóð vekkir með öfund í kirkju-garði, þá skal sá láta vigja kirkjugarð með sínu fé er blóð vakti, N. G. L. i. 387, 388; ef menn berjask í kirkjugarði … sá er blóð vekkir (vækkir), … sá skal víging kaupa er blóð vakti, 352.

vekka, u, f. = vökvi, a fluid, moisture, Hom. 68; kviðr tekr við vekku sem sær við vötnum, Eluc. 61.

veklingr, m. a weakling, in a dubious passage, vinr Veðorms veklinga tøs, a friend of W., the helper of the weak, Ad.

vekra, ð, [vakr], to freshen up, rouse; þetta er nú vekrir hug margra góðra manna, O. H. L. 86; vekra sporið, to quicken the pace.

vekrð, f. an ambling pace, from vakr, q. v., of a horse.

vekt, f. [for. word, as shewn by the kt; vætt, q. v., is the genuine Norse form; Germ. ge-wicht; Dan. vægt], weight, N. G. L. ii. 482.

vekta, t, to weigh against; svo mikit sem vektir e-u, D. N. v. 342.

vekvi = vökvi, q. v.

VEL, adv. (compar. betr, superl. bezt, see betr, p. 6l), in some, esp. Norse, vellums spelt val, Stj.; val stilltr, Bs. i. 90; lifa val, 91; jamval, 92; lærðr val, 94, etc.; val búin, Fms. ii. 187: [Ulf. waila = καλως; A. S. wel, etc.]:—well; eygðr vel, Nj. 39; hærðr vel, id.; stilltr vel, 30; vel stilltr, vel auðigr, hár vel litt, vel vígr, 38; hringr góðr ok vel görr, 225; vel smíðaðr, Orkn. 310; vel í vexti, well-grown, well-shapen, Eg. 305; hár mikit ok fór vel, Nj.; vel at sér, fine, Korm. 142 (see ‘at,’ C. IV. 5, p. 27, col. 2); vel borinn, well-born, of good family, Fms. xi. 80; harðla vel, well indeed, Finnb. 270; vera vel til e-s, to be kind to, Nj. 73; verða vel ásáttir, Grág. (Kb.) i. 83; þakka e-t vel, to give good thanks, thank very much, Ísl. ii. 231; heilsaði hann honum vel, to greet well, Eg. 408; þótt hans væri eigi vel leitað, Fms. v. 252; líka vel, to like well, Eg. 7; hversu vel mér sýnisk þeirra athæfi, how well I like it, Fms. x. 296; mér gefr vel at skilja, I understand quite well, i. 141; taka vel við e-m, to receive well, xi. 11; gör svá vel, ‘do so well,’ please to do; görðu svá vel, at þú halt sætt þessa, Nj. 111; görit nú svá vel, þiggit mitt heilræði, Fms. vii. 157; görit svá vel, látið oss eigi …, Al. 106, 120; þá er vel, ef …, it is well done, if …, N. G. L. i. 18. II. intensive; vel flestir, the most part, Bs. i. 685; vita vel mart, very many things, Hom. 53: with a notion of overdone, vel mikill, Eg.; vel full-mikill, rather great, Hým. 16; hundrað manna eða vel svá, a hundred, or full that, Eg. 319; í mánaði eru vikur vel svá fjórar, Rb. 6; vel tuttugu menn, twenty and upwards, Ld. 320; vel tvau hundruð skipa, vel þrjú hundruð, Fms. vii. 151, ix. 313; vel tuttugu vættir, Dipl. v. 18. 2. rather; handöx vel mikil, rather big, Eg. 769; hafr einn vel góðr, Hkr. i. 192; vel vegnar fimm merkr, largely measured, Fms. vii. 146. III. as interjection, já, já, vel, vel! Bs. i. 421; vel ek! well I! Vkv. 27.

VÉL and véli, n. [Gr. οὐρά; Lat. ad-ūl-ari, Bugge], the tail of a bird; kom sverðit á vélit, Fas. i. 488, freq. in mod. usage.

VÉL and væl, f., both forms are used in vellums, but are difficult to distinguish, e and ę (e, æ) being often written alike; él vélum rhyme in a verse of Hallfred:—an artifice, craft, device; við vélar, with artifice, contrivance, Hým. 21; með list eðr vél, Sks. 82; með list ok væl, Edda i. 110; hann hafði vælar til allra hluta, 104; görva vélar til e-s, Hým. 6; hann vissi sér engrar vælar ván, Fms. ii. 202, v. l.; gefa svá sigr sem Óðinn gaf með vjælum (sic) en engu valdi, 154: hverja væl sem Þórir görir honum, i. 189; þeir skyldu freista nokkvorra væla, Edda i. 220. 2. an engine, machine; göra vél, Vkv. 20; væl til at taka fiska með, an engine to catch fish, i. e. a net, Edda i. 182; þeirri vél er menn kalla veðr. the engine that is called a battering-ram, Sks. 89 new Ed.; til þessar vélar, 88; víg-vél. II. a wile, device, trick; draga vél at e-m, Skv. 1. 33, Nj. 17; beita e-n vélum, 40; allar þær vęlar, Og. 18; Kristr görir eigi vél, ok eigi verðr hann véltr er á hann trúir, Blas. 46; hefir hann á hverjum manni vélar lengi haft, Lv. 44; ef maðr feldr sér til vélar við konu eða ferr í kvenklæði, ok varðar þat fjörbaugs-garð, Grág. i. 338. 2. plur. frauds, tricks; fullr lygi ok væla, 656 C. 14; skaltú neita Djöfli ok öllum hans verkum ok vælum, Fms. i. 300; Djöfulsins vælum, Post. (Uuger) 92. COMPDS: véla-boð, n. a fraudulent offer, cheating, N. G. L. i. 95. véla-kaup, n. a fraudulent bargain, job, Gþl. 254. véla-lauss, adj. guileless, Nj. 24. véla-sókn, f. a fraudulent prosecution, Gþl. 489. véla-verk, n. a bad trick, N. G. L. i. 94.

véla and væla, t, to defraud, trick; íllt er vin véla, Am. 90; véla hann í nökkvi, Grág. ii. 22; ok vill hann svá véla hinn, … ok á sá sök er hann vildi véla, i. 362; nú eru vit vælt, Eg. 605; ef goð yður mætti eigi vélt verða, Blas. 46; eigi verðr hann véltr, id.; segir þik vældan af villu þeirri, es þú göfgar Christum, Clem. 147; konur véltar með brögðum ok legorðum, Sks. 77 new Ed.; væla frá honum sverðit, to get the sword from him (by cheating), Fms. v. 111. II. væla um e-t, to deal, manage (cp. tæla); sá hlutr er um at væla, Lv. 15; víg Þorkels ok um hvat væla var, Gísl. 57; er þat grunr at þér eigit þar um konungborinn mann at væla sem Norðbrikt er, Fms. vi. 144; dýr grimm eða torveldlig um at véla, Sks. 20 new Ed.; hefða ek einn saman vélt um mitt ráð, 507 B; eða þurfir þú um þín vanda-mál at væla, Bær. 81; ok vældu þar um margir, 14; skal sá bóndi sem þar býr á næstum eignum væla um lík, K. Á. 66; fékk hón ráð til at véla um hann, Bær. 14; þótt ek véla um mína kosti, Eg. 66, Fms. viii. 339 (v. l.), 440; at hvárir vældi um sína kosti, 339; væla heima um sína kosti, Sks. 266. III. recipr., skyldi þeir vælask um báðir samt, have to deal with one another, Sturl. ii. 143. 2. part., vælandi goðanna (of Loki), Edda i. 268.

vélan or vælan, f. a wailing, Fb. ii. 408.

vel-borinn, part. well-born, noble, Am. 21, H. E. ii. 74.

vel-burðigr, adj. = velborinn, Mar.

VELDI, n. [= vald, q. v.; Dan. vælde], power; veldi er þat en eigi fé, K. Þ. K. 142; með miklu veldi, Fms. x. 11; hafa veldi yfir e-u, Blas. 48; veldi ríkis míns, 623. 59; gefit mér at móti veldi svá mikit, 656 C. 12; veldi stafs, value, Skákla. 2. an empire; tekið alla konunga af nafni ok veldi, Eg. 268; Grikkja konungs veldi, A.A. 286; biskups-veldi, í annars konungs veldi, Grág. i. 180; Dana-veldi = Denmark; Noregs-veldi = Norway; Skota-veldi = Scotland, Orkn. (in a verse); Svía-veldi = Sweden. COMPDS: veldis-engill, m. an archangel, Hom. 133, Greg. 35. veldis-hringr, m. the ring or halo round the head of a saint, Mar., Fms. v. 340. veldis-sproti, a, m. a sceptre. veldis-stóll = veldissæti. veldis-sæti, n. a throne, Stj. veldis-vöndr, m. a sceptre, Stj. 395.

vel-farandi, part., drekka velfaranda, to drink a farewell cup, Fms. iii. 191.

vel-ferð, f. well-doing, Fb. i. 434: v. til lífs ok sálu, Bs. i. 790.

vel-ferðugr, adj. well-behaving, righteous, Stj. 141, Bs. i. 264.

vél-fimi, f. = vélfinni, Fas. iii. 90.

vél-finni, f. an artifice, Stj. 177, 178, Fms. xi. 74 (Ed. vélfimni).

vel-för, f., in velfarar-minni = velfarandi, Eg. 213. velfara-öl, n. a parting banquet, D. N. iii. 954.

velgja, u, f. lukewarmness. 2. medic. nausea; það er, velgja í mér.

velgja, ð, [válgr], to warm; velgja mjolk, to warm milk; ætla ek at hann (the porridge) sé full-velgdr, Fas. iii. 389; v. upp, to warm up.

vel-görð, f. a well-doing, benefit.

vel-görningr, m. = velgörð, Nj. 123, Fær. 63, Stj. 151.

véli, n. = vél, a bird’s tail, see vél. véli-fjöðr, f. a tail-feather, Fms. viii. 10.

vélindi, n., mod. vælindi, the gullet, Skálda 169, and in mod. usage. vélendis-gangr, m. belching, a disease, Sturl. i. 20.

vélindi, n. pl. [vél], tricks, Fas. iii. 391.

vélinn, adj. wily, 656 B. 2: vælinn, adj. id., Anecd. 88.

VELJA, pres. vel; pret. valði, valdi; subj. velði; part. valiðr, valdr, valinn; [Ulf. waljan = αἱρειν; O. H. G. weljan; Germ. wählen; Dan. vælge; Swed. välja; Old Engl. wale; cp. val-]:—to choose, elect, pick out; at ér velit þat er yðr gegnir, 623. 30; ok er gott um at velja, Nj. 3; velja um tvá kosti, Gísl. 16; konungr valði mjök menn með sér í hirð at afli ok hreysti, Fms. i. 43; þeir feðgar völðu mjök menn at afli til fylgðar við sik, Eg. 84; þeir bræðr völðu sér lið, 119; þeir höfðu valið lið, picked troops, Nj. 24; valiðs meistara, Post. (Unger) 108; velja við til, Grág. ii. 356; ef eigi er rjóðrum högginn skógrinn ok er valiðr, 294; valiðr til e-s, Fs. 71; rita tal allra valdra manna, Hom. 36. 2. to pick out, Lat. promere; kuml konunga ór kerum valði, Gh. 7; hverr vildi mér hnossir v., Gkv. 2. 20; valði Sigríðr vinum sínum gjafar, S. made gifts to her friends, Ó. H. 124; velr hón honum mörg hæðilig orð, Ld. 48; v. mönnum neisulig orð, Ísl. ii. 384; v. e-m hörð orð, Fb. ii. 376. II. reflex., þeir sjau völðusk til, ok gengu, came forward, picked themselves out, Fms. viii. 117; völdusk margir göfgir menn til þessar ferðar, Orkn. 322. 2. pass. to be chosen, H. E. i. 478.

veljungr or vælungr, m. a nickname, Sturl. iii. 187.

VELKJA, t, [válka], to toss about; þeir velktu Tuma lengi, görði honum þá kalt mjök, Sturl. ii. 66 C. 2. as a naut. term, to be sea-tossed; Þorgeir ok hans félaga velkir í hafi lengi, Fb. ii. 108: impers., velkti þá lengi í hafi, Eg. 159; velkti þá úti allt sumarit, Landn. 226. II. metaph. to waver, hesitate; hann sér at eigi mun duga at velkja ráðit, Bs. i. 623; ertú mjök hugsjúkr um ráða-ætlan þína er þú velkir þat fyrir þér, Ó. H. 196; hann velti (i. e. velkti) lengi í huga sér hvernig hún yrði best til reidd, Jón Þorl. (the mod. phrase being, velta e-u fyrir sér = to revolve in one’s mind, waver; but this ‘velta’ is merely a corruption of the older ‘velkja’). III. reflex. to be tossed; ok er þeir velkðusk þar lengi svá haldnir, Fms. x. 29; teksk af byrr allr ok velkjask þau úti lengi, Fs. 142.

vél-klókr, adj. wily, Stj. 223.

vel-kominn, part. welcome, esp. in greeting, Nj. 140; vera v., Fms. vii. 154; at hann skyldi Guði v. ok svá honum, ix. 373; konungr bað hann v., i. 16.

vell, n. [vella], gold, prop. molten, i. e. native, gold, or = Germ. ‘ge-diegenes gold,’ (perh. the word comes from the superstition as to serpents brooding and hatching gold, cp. fóru þeir til bælis drekans, ok sá þeir þar mikit gull, ok ‘heitt sem nýrunnit í afli,’ Ingv. 24.) The word is only used in poets, and in the compds, vell-auðigr, vell-ríkr, q. v.: poët. compds, vell-bjóðr, -broti, -meiðir, -rýrir, -stærir, -vönuðr, all epithets of a princely man.

VELLA, pres. vell; pret. vall; pl. ullu; subj. ylli; part. ollinn; [A. S. weallan; Engl. to well]:—to well over, boil, be at boiling heat; vellanda bik, Fms. vii. 232; rigndi blóði vellanda, Nj. 272; vellanda vatn, Bs. i. 40, Sks. 424; vellanda viðsmjör, 623. 12; vax heitt ok vellanda blý, molten lead, Hom. 100; vellanda gulli, molten gold, 625. 38; tók stálit at vella, Karl. 18; vellr nú ór járni allt þat er deigt er, Þiðr. 79; vellanda katli, Hm. 84; hafit vellr ok geisar, Rb. 444; keldur er æ ok æ vella ákafliga, Sks. 146; sé nú hve sá hverr velli, Gkv. 3. 9; hver vellanda, 6; það vellr og sýðr, of a boiling kettle; brunnr vellr af hita, Al. 51; vellandi reiði, Art. II. metaph. to well up, swarm, esp. of vermin, maggots, or the like; vella möðkum, to swarm with worms; hann vall möðkum, Fms. xi. 280; þat vellr möðkum allt, Hom. (St.); Herodes vall möðkum í hel, Ver. 40; ullu út ór (swarmed out) ormar ok eyðlur, Hkr. i. 103 (Fms. x. 380); vella vági, to run with matter, Greg. 75, Stj. 617 (of Naaman). III. to cry, scream, of a curlew; spói vall í túni; also of the horse-cuckoo.

vella, d, causal to the preceding, to make to well up or boil; vella mat, Fbr. 51 new Ed.; vella lauk ok grös, Fb. ii. 365; ok vellt þat saman, Ó. H. 223; velld tjara, Sks. 90 new Ed.; hann velldi þau sverð sjau vetr í afli, Karl. 40; velldr í viðsmjörvi, 623. 13.

vella, u, f. boiling beat, ebullition, MS. 732. 1, Fbr. 97, Nj. 247; af vellu sólar-hita, Rb. 478; ok er hann var í vellu þessi, 655 v. 2. vellu-ketill, m. a boiler, 656 C. 40.

vellan-fasti, a, m., poët. a fire, cooking fire, boiling heat, Edda (Gl.)

vellan-katla, u, f. the name of a boiling well near the lake Thing-walla, Kristni S. ch. 11 (now prob. sunk beneath the level of the lake).

vell-auðigr, adj. rich in gold, prop. ‘swelling rich;’ maðr v., Eg. 251, Nj. 72, Sturl. i. 160 A, Orkn. 176: mod. very wealthy, hann er v., he is immensely rich.

vél-lauss, adj. guileless; at véllausu, without fraud, Grág. i. 73; véllaust, id., 20, 137, Hom. 104.

vell-ekla, u, f. lack of gold, the name of a poem, Eg. 694, Hkr. i.

vellingr, m. pottage, Stj. 160, 165.

vellir, m. a seether, boiler; in eld-vellir = smoke, Hornklofi; lög-vellir = a cauldron, Hým.; reyk-vellir, ‘reek-weller’ = fire, Lex. Poët.

vell-ríkr, adj. = vellauðigr.

vel-lyndr, adj. well-minded, O. H. L. ch. 30.

vel-megan, f. well-doing, wealth; freq. in mod. usage.

vel-menning, f. the being well brought up; cp. manna, Fb. iii. 367.

vél-prettr, m. a trick, wile, Barl. 156.

vél-ráðr, adj. wily, Hkr. ii. 230 (væl-ráðr, Fms. iv. 310, l. c.)

vél-ræði, n. (vælræði, Fms. i. 189: veilræði, Sks. 544 B; veilræðum, Fms. i. 57):—a device, contrivance, trick; til allra vélráða, Fms. ii. 91; vélráðum, Eg. 49, v. l.; fremja þetta vélræði, Hkr. iii. 324; setja vélræði fyrir e-n, Fms. vii. 154.

vél-samr, adj. wily, Róm. 273.

vel-setning, f. well-doing, a good position, Fms. x. 178.

vel-skapr, m. well-being, Fms. viii. 281, v. l.

vél-sparr, adj. ‘wile-sparing,’ guileless, Haustl.

vél-spá, adj. f. (thus, rather than vel-spá = well-spaeing), ‘guile-spaeing,’ Vsp. 25, where it is an epithet of a Sibyl (völva), referring to the ambiguous, deceptive character of her words, as of the witches in Macbeth.

vél-stuttr, adj. short-tailed, of a bird, Fas. i. 488.

VELTA, velt, pret. valt, pl. ultu; subj. ylti; part. oltinn, or vultu, voltinn; [Ulf. valtjan; cp. A. S. walwjan = κυλίνδειν; Lat. volvere, volutare; Engl. wallow]:—to roll, roll over; ultu þeir ofan fyrir brekkuna, Landn. 179; þat (the wheel) kann opt velta undan, Fms. i. 104; veltanda vatn, Akv.; þóttú yltir aptr fyrir bylgjunni, Hom.; ek hefi látið velta slíka sem þú ert, Eg. 338; sneri höllinni sem mylna ylti, Karl. 472; þó gékk hann heldr en valt, Sturl. iii. 158; tunnan valt og úr henni allt, ofan í djúpa keldu, in a ditty; dagarnir sex at vísu vultu, Lil.; er þú ert oltinn í svá mikla heimsku, Post. 645. 68, 83; í hverja synd ok vesöld þú ert voltinn, Stj. 36; þó at hann velti í mikla vesöld, Al. 95. 2. metaph. to turn out; mun velta til vandans, Lv. 45; ok valt til vanda, at bændr flýðu, it went as usual, that they fled, Fms. viii. 408; veltr þangat sem vera vill um flesta hluti, Ísl. ii. 201; ef svá veltr til, at …, Mar.; skipan er voltin eigi sem hann hugði, Fms. xi. 436; vultu allir dómar til stríðrar refsingar, Sks. 581.

velta, t, a causal to the preceding; in Runic inscriptions it is spelt ‘elta’ or ‘ailta,’ Rafn 188, 194 (see rati); [Ulf. valtjan = κυλίνδειν; A. S. wæltan; Germ. wälzen; Dan. vælte; see valtr]:—to roll, set rolling, a stone or the like, with dat.; velta búkum frá fótum jarli, Fb. i. 495; velta grjóti, Gs. 12; velta torfi, Grág. ii. 266; v. steini, N. G. L. ii. 122; steininum hafði velt verið af gröfinni, Luke xxiv. 2; þeir veltu honum, Eb. 115 new Ed.: impers., því næst velti (því), then she capsized, Fms. ix. 320. II. reflex. to turn oneself, rotate; sól veltisk um átta ættir, Sks.; hann veltisk inn yfir þresköldinn, Fb. ii. 382; hestrinn veltisk um tólf sinnum, the horse rolled itself over, Hrafn. 6; sumir hestar höfðu velzt, Grett. 29 new Ed. 2. the phrase, veltask ór konungdómi, jarldómi, to roll oneself from kingdom to earldom, to descend from a higher to a lower estate, e. g. from king to earl, or from earl to thane, Fms. i. 195, Eg. 7; Hallaðr, sá veltisk ór jarldómi í Orkneyjum, Landn. 260; veltisk hann þá ór jarldómi ok tók hölds rétt, Hkr. i. 104; the phrase is borrowed from the symbolic act, for which see Har. S. Hárf. ch. 8.

velta, u, f. the state of being valtr. 2. in the phrase, hafa mikið í veltunni, to have much in circulation, rolling, of money.

velti-, in compds, velti-flaug, f. rotation; velti-reið, f. of a ship, Lex. Poët.: in prose, velti-ár, n. of an extra good year.

veltiligr, adj. rolling, voluble, Lil.

velting, f. rotation, Stj. 15.

veltir, m. (Lat. volutor), one who makes to revolve. Lex. Poët.

vel-vild, f. kindness, good-will (also vel-vili, a, m.), Ísl. ii. 441, passim in mod. usage.

vend, n. [A. S. wen], name of the letter v, see introduction to this letter; ok er v þá vend kallað í Norrænu máli, Skálda (Edda ii. 400; ‘und,’ 365).

VENDA, d, pret. venduðu, Edda i. 20 (pref.); [Ulf. ga-wandian = στρέφειν; A. S. wentan; Engl. wend; Germ. wenden; Dan. vende]:—to wend, turn, with dat.; vendi Sigurðr aptr herinum, Fms. viii. 152; venda sínum vegi, to wend one’s way, xi. 425; venda til hans allri hollustu, Mar.; venda góðvilja til e-s, Dipl. i. 2; venda ást ok vináttu, Sks. 741: with acc., venda bak móti e-m, Bret. 54; venda sína vináttu til e-s, Fms. ix. 51, v. l.; venda e-t til sín, Sks. 443 B. 2. to turn, change; Guð vendi því ok sneri til góðs, Stj. 239; um snúa ok venda, N. G. L. i. 349. II. absol., venda aptr, to return, Hkr. i. 76; vendu þeir þá norðr aptr, Fms. vii. 301; jarl vendir nú aptr til Sjólanda með þetta fé, xi. 83; vendi hann aptr sömu leið, 359; vildi Agamemnon þá aptr venda með sínu liði til Gríklands, Bret. 84: fóru þaðan um nótt, vendu þá á þat fell er kallat er Vatnsfell, Fms. viii. 36; venda til hefnda við e-n, Ld. 244. III. reflex., vendask um, Mar., MS. 671. 22.

vendi-liga, adv. [vandr], carefully; spyrja v. at e-u, Fms. i. 68; segja vendiliga frá tíðindum, tell minutely, Eg. 124; sjá v., Ld. 54: quite, entirely, svá var v. upp gengit allt lausa-fé hans, Hkr. i. 186; stefndi til sín öllum bygðar-mönnum ok þeim öllum vendiligast (principally those who) er first bygðu, Ó. H. 59.

vendiligr, adj. careful, H. E. i. 410.

Vendill (also Vandill), m. a pr. name, Rafn 178, Edda (Gl.), Lex. Poët. 2. Vandil, a local name, the northern part of Jutland in Denmark; á Vendli, Ýt. (whence prob. came the famous Vandals who conquered and sacked Rome, and who have left their name in Andal-usia in Spain); Vandils jörmungrund, the great land of Vandil = Jutland (?), on a Runic stone: Vendil-skagi, the Skaw or Skagerack, Knytl. S. COMPDS: Vandils-byggi, m. a man from the county Vendill. Vendil-kráka, u, f. a nickname, Yngl. S.

vendr, adj. = venzlaðr, N. G. L. i. 30. 2. vendr, part. wont, accustomed; v. á afrek, Skíða R. 19; ofstopa vendr, Landn. (in a verse).

vend-ræði, n. = vandræði, Bs. i. 341.

vend-værr, adj. difficult to appease, Mork. 72.

vengi, n. = vangr, [like Dan. vænge and vang], the ground; ok vatt (á) vengi, and threw it on the ground, Gkv. 1. 13. 2. the sea; vengis blakkr, hjörtr, the steed, the hart of the sea = a ship. Lex. Poët.

VENJA, pres. ven; pret. vanði, later vandi; subj. venði; part. vandr, vaninn: [Dan. vænne; see vani]:—to accustom; venja e-n e-u or við e-t; venja hann við íþróttir ok hæversku, Fms. i. 78; gestrisni vanði hann sik, he practised hospitality, 655 v. B. 2; vandi Dofri hann við íþróttir, ættvísi ok vígfimi, taught him, trained him in, Bárð. 164. 2. in phrases, kostgæfði hann af þeim at venja öll úkynni, to unteach them all bad manners, Bs. i. 687; hann venr kvámur sínar til Ormhildar, Nj. 107; venja leiðir sínar til e-s staðar, to haunt a place, Fb. i. 303; síðan venr hann fé sitt í akra hennar, Fms. vii. 357: to train, tame, bjarndýri vel vanið, vi. 298, Fagrsk. ch. 21: to educate, engi börn vóru svá vel vanin, sem þeirra börn, Bs. i. 129; barn var ek ok ílla vanit, Karl. 197. II. reflex. to be wont, accustomed to do a thing; vanðisk fjósa-kona ein at þerra fætr sína á þúfu þeirri, er …, Landn. 51, v. l.; síðan vanðisk Einarr optliga at ganga til tals vid Egil, Eg. 686; á hverri ártíð hans venjask menn at göra þá minning hans, Blas. 51; vöndusk margir at fara til hans, Hkr. iii. 249. 2. with dat.; vanðisk hann því þegar á unga aldri at ræna ok at drepa menn, Ó. H. 212; at þat venisk vápnfimi, to be trained in arms, Al. 4; nú mun ek verða at venjask hestinum um hríð, Fms. ix. 56: venjask af e-u, sem hugr várr vensk meirr af himneskum sætleik, Greg. 28; Daríus hafði af vanizk styrjöld ok úfriði, Al. 17.

venja, u, f. = vani, a custom, habit, MS. 4. 7, 10; gjörn er hönd á venju, a saying (see hönd); at venju, as usual, Ver. 24; varga venja, Hom. 38. COMPDS: venju-bragð, n. a habit, Bs. i. 781. venju-liga, adv. usually, Str. 68. venju-ligr, adj. usual, Mar., Bs. i. 822; venju-ligra, more usual, Fs. 52.

venzl, n. pl. [vandi], relationship (ties of blood or affinity); fyrir venzla sakir, Nj. 79; er hann þó í venzlum við oss bundinn, Boll. 354; fyrir frændsemis sökum ok margra annarra venzla, Orkn. 452; at ek sé þar í meirum venzlum enn aðrir menn, Lv. 78; at hann mundi allítils virða við Sverri venzl né vígslur, Fms. viii. 266; ek vil biðja hennar mér til eigin-konu, ok staðfesta svá við yðr venzl með vináttu, Fas. iii. 59; þeim mönnum er minni venzl mundi á, Ó. T. 7. COMPDS: venzla-lauss, adj. bound by no ties, a stranger; úskyldar konur ok venzla-lausar, Stj. 179, Fb. ii. 415; síðan venzlalausir menn eru í mót, Orkn. 104, = vandalauss. venzla-maðr, m. a person bound by ties, a kinsman, relation; vinir ok venzlamenn, Bs. i. 21; yðr venzlamönnum Þóris, Gullþ. 20; Kolbeini ok hans venzlamönnum, Sturl. ii. 1, Bs. i. 489, 494.

venzlaðr, part. related.

véorr, véoðr, contr. veiðr (Haustl.), only used as a name of Thor, Hým., Vsp., Edda (Gl.), meaning either the holy, a priest (= Goth. weiha), or from vé, n., referring to Thor ‘as the defender of hearth and home’.

veptr, f. [vefa], the woof, Fbr. 31, 33 new Ed.

VER, n. a case; undir úlfalda verjum, Stj. 181; beðr með þýðeskt ver, D. N. iv. 218; verit var af pelli, Karl. 495; kodda-ver, a pillow-case; sængr-ver, a bed-case.

VER, n. [akin to vörr; A. S. wær; cp. Engl. weir, usually sounded ware about Oxford still]:—the sea, only used in poets; vestr fór ek of ver, of a journey to England, Höfuðl. 1; fyrir vestan ver (prose, fyrir vestan haf), beyond the ‘western weir,’ i. e. in the British Isles, Hkv. 2. 7; fyrir handan ver, Gkv. 2. 7; fyrir austan ver, east of the sea, i. e. in Norway, Edda (Ht.); um ver, across the sea, Fms. vii. 329 (in a verse): in poët. compds, ver-bál, ver-glóð, ‘sea-fire,’ i. e. gold; ver-fákr, a sea-steed, i. e. a ship. II. a fishing-place, station, for fishing, taking eggs, catching seals, herrings: farmers in Icel. at certain seasons of the year (spring, winter, and autumn) send some of their labourers to out-lying fishing-places (called göra mann út and út-görð); here people meet for fishing from all parts of the island; these fishing-places are called ‘ver;’ maðr hét Glúmr, hann var til vers, he was in a fishing-place, Korm. 142; þar sem menn rjúfa skipan í veri, Jb. 440; they are called ver-menn, m. pl. fishermen; and ver-tíð, f. the fishing season; vor-vertíð, haust-vertíð, vetrar-vertíð, see Icel. Almanack: the phrases, fara í verið, vera í veri; so also the compds, egg-ver, síld-ver, sel-ver, álpta-ver, fisk-ver, the taking eggs, catching herrings, seals, swans, fish, as also of the places where these things are caught; út-ver, an outlying ver: in local names, Álpta-ver, in southern Icel.

vér, pers. pron., [Goth. weis; A. S. we; O. H. G. wir; Dan. vi]:—we, passim; see also the forms vær and mér.

ver, m. a husband; see verr.

VERA, older form vesa, the verb substantive; pres. em, ert, er, pl. erum, eruð, eru: pret. var, vart (mod. varst), var, pl. váru or vóru; a obsolete óru occurs, Sæm. (once), Orkn. 426. l. 11, Nj. 81, Thom. 28, 90, 102, 116, 150, 196, Ísl. ii. 482: pres. subj. sé, sér (Vþm. 4, 7), sé; the older form is sjá, en ek sjá, Clem. 138. l. 14; at ek sjá, … ok sé mér eigi reiðr, 145, Fms. viii. 299, x. 384, xi. 124, Eg. 127; for the forms sják, sjákk, see below: the mod. forms are sé, sért, sér (eg sé, þú sért; sert and ert make a rhyme in Pass. 34. 5): imperat. ver, vertú; see Gramm. p. xxiii: there also occurs a subj. pres. verir, veri, Sdm. 22, Ls. 54; þatz án veri, Am. 36; skósmiðr þú verir, Hm. 126, but rarely.

A. CHANGES AND FORMS.—Vera is an anomalous verb, which has undergone several changes: I. by changing s to r; of the older form there occur, the infin. vesa, pres. es, pret. vas, vast (vastu), vas; pres. subj. vesi; imperat. ves, MS. 623. 25. l. 14, 645. 6l. l. 33, 677. 40. l. 38; vestu, 623. 25, Post. (Unger) 129. l. 27, 229. l. 12; vesum, Hom. (Arna-Magn. 237) p. 214. l. 8; pres. indic. 2nd pers. est, Glúm. 372; 3rd pers. es: but no traces remain of the older form in pret. plur. indic. and subj. (váru væri, never vásu væsi). Rhymes in poets and the spelling of the oldest extant poems shew that the s form alone existed in Icel. down to about the end of the 12th century, the time of Snorri Sturluson, when the modern forms crept in probably from Norway, for there the change seems to have taken place a century or so earlier; the old Norse vellums (written in Norway or by Norsemen) are distinguished from the Icel. by their constant use of the r: the phrase ‘at upp vesandi sólu’, in N. G. L. i. 4, being the only instance of the s form in all the Norse vellums. The earliest instances extant of a rhyme to the r form are, the Ht. of Rögnvald, earl of the Orkneys; he was a native of Norway, born about A. D. 1100, and the poem was composed about A. D. 1145; another instance is ‘vara, fara’ in Fms. vii. 185, in a poem about A. D. 1140, written by an Icelander who had lived in Norway the greater part of his life, the rhyme is therefore a Norwegianism. The first instance in an Icel. poem is in the Ht. of Snorri, A. D. 1222. Instances from poets, Hallfred, Sighvat, Arnórr, and coeval poets; vesa, vísi; sás með Sygna ræsi; þági vas sem þessum; vask til Róms í háska; vastu, kosta; vas fyrir Mikkjals-messu; nú es um verk þau er vísi; bráskat þat dægr háski: from A. D. 1100–1150, Geisli, Pd., etc., svás, ræsir; esat, risnu; vasa, tysvar; vestu. freistni; vestu, traustla: on the other hand, in the poem of earl Rögvald, vera, skera; gera, vera; var, skar (twice): from later Icel. poems it is sufficient to note, erðu, fyrðum; ertú, hjarta; verðú, forðast, Leiðarv. etc. This may sometimes serve as a test, e. g. var ek nær viðr-eign þeirra, Grett., and skap-kers saman vera, Gísl., are impossible in the mouth of poets of the early Saga time; the verses of both these Sagas are a later composition. 2. as to the spelling of the MSS.,—the oldest (the Arna-Magn. 677, the Eluc. 674, the Íb. etc.) use the s throughout: vellums of the next period, about A. D. 1200 (e. g. Arna-Magn. 623 and 645), use the later form sparingly, even the second hand in the Reykholts máldagi gives ‘es,’ not ‘er.’ Again, in the vellums of the middle of the 13th century, such as the Cod. Reg. of the Sæm., the Grág., and the Mork., the mod. spelling has entirely got the better of the old, and an ‘es’ only creeps in, as if unawares, from an older copy. Of the poetical literature, the Pd. alone has been preserved in a copy old enough to retain the s; all the rest have the modernised spelling, even in the rhymed syllables quoted above; such too is the case with the Cod. Reg. of the Sæm. Edda; but had that vellum been but fifty or sixty years older, the forms vesa, es, vas, etc. would now be the established spelling in Editions of these poems. 3. on Danish and Swedish Runic stones, the 3rd pers. pret. sing. is a word of frequent occurrence; the best Danish monuments have vas, e. g. ias vas farinn vestr, Thorsen 93 and 101 (on a stone of the reign of Sweyn, died A. D. 1014). In Sweden the great majority present the later form: the so-called Ingvar stones are chronologically certain, being of the middle of the 11th century (Ingvar died A. D. 1039); there we read, ‘vas’ (twice), ‘varinn’ (once), ‘var’ (thrice, being twice spelt with ?, once with ?): this shews that about this time in Sweden the later or more modern form had begun to be used, but that the old was still remembered. II. suffixed personal pronoun or suffixed negation; em’k (tautologically ek em’k = I-am-I), emk, Ad. 1, Vþm. 8, Fms. xi. 91; ek emk, Mork. 89. l. 13, 104. l. 23, Clem. 136. l. 20, 138. l. 13; vask, I was, 133. l. 25, Mork. 89. l. 16; vark, Post. 225, v. l. 15; ek vark, Ls. 35; vestu, be thou, Clem. 129. l. 27; es þú, art thou, l. 30, 130. l. 11; sjá’k (may I be), ek sják, Mork. 134; at sják, 189. l. 29; ek sják, Hbl. 9, Hkv. 1. 20; at ek gjarn sják, Stor.; with double kk, þó at ek sjákk, Mork. 89. 2. a medial form, erumk, erumz, or apocopated erum, Stor. 1, Ad. 16, Hkv. 1. 25, Korm. ch. 5. 2, Ls. 35, Bragi (see senna); leið erum-k fjöll, Edda (in a verse); várumk, were to me, Am. 78. 3. suff. neg. eru-mk-a, it is not to me, Stor. 17, Eg. (in a verse); emkat-ek, am I not I, i. e. I am not, Hbl. 34, Skm. 18, Ó. H. 192 (in a verse): er-at, es-at, or er-a, es-a, is not, passim; eru-ð, are not, Skv. 1. 42; ert-attu, thou art not, Vtkv.; vart-attu, thou wast not, Gs., Eg. (in a verse); veri-a, be not, Mork. 37. l. 8. 4. sá’s = sá es, that is, Hallfred (Fs. 95); svá’s = svá es, so is, Fms. vii. (in a verse). III. the plur. eru when suffixed to words ending in r drops the initial e, and is suffixed; this spelling, which agrees with mod. Icel. pronunciation, was afterwards disused; þeir-ro, they are, Gm. 34; margir-ro, many are, Hkv. 2. 11; Æsir-ro, the Ases are, Vsp. 49; skildir-ro, shields are, 44; torogætir-ro, rare are, Korm. (in a verse); hverjar-ro, which are, Vþm. 48; langir-ro, long are, Gg.; tveir-ro, þrír-ro, fjórir-ro, two, three, four are, Edda 108; báðir-ro, both are, Mork. 169; hér-ro, here are, 234; þér-ro, ye are, MS. 686 B. 1; hryggvir-ro, id.; hver-ro, who are, Mork. 96; úvar-ro, wroth are, Gm. 53; værrom, vérrom, we are, Edda i. 526, Fms. x. 421; hverrtu [cp. North. E. wh’art’ou, lad] (hverrtú karl, who art thou, carle?), Frissb. 256. l. 8; ir-rot, ye are, Ó. H. 151. IV. the pres. 1st pers. em [Engl. am] has changed into er (eg er, þú ert, hann er), making the 1st and 3rd pers. uniform; this new form appears in vellums about the end of the 13th century, but the word being usually abbreviated (ē = em, eͬ = er), it is often hard to distinguish. In the Icel. N. T. and in hymns the old ‘em’ still remains in solemn language, em eg, Matth. xxvii. 24; eigi em eg, John xviii. 17; eg em hann, 5, 8, xi. 25, xv. 1, 5, Matth. xiv. 27; em eg eigi postuli, em eg eigi frjáls, 1 Cor. ix. 1; em eg orðinn, 20, 22, and passim.

B. USAGE.—To be: I. to be, exist; þær sakir skal fyrst dæma, ef þær eru, if such there are, Grág. (Kb.) i. 73; eigi vóru hans jafningjar, Eg. 1; Rachel grét sonu sína, … þvi at þeir eru eigi, Hom. 49; þeir menn vóru, er þess gátu, there were men who, Nj. 90. 2. to be, happen; þat var, at hón for brott, Nj. 51; él eitt mun vera, 198; þess sem vera vill, that which is to be, 186; ok er (is) Vagn þá fimtán vetra gamall, er þetta er, when this came to pass, Fms. xi. 97; at þessi orrosta hafi verit á öðrum degi viku, iii. 11; í þann tið var úfriðr Kristnum mönnum, Ver. 43; hvat er henni, what is the matter with her? Fms. ii. 290; hvat er þér, Atli? er þér hryggt í hug, Gkv. 3. 3. to last; meðan þingit væri, Nj. 12; hirðit eigi at óttask píslir þeirra—þvíat stund eina eru, 623. 32; meðan líf hans var, Bret. 100; þykkir eigi vera mega svá búit, Fms. xi. 62: to remain, leave alone, láttu það vera, let that be, Flóv. 4. to be, dwell, stay, sojourn; vask til Róms, I was at Rome, Sighvat; hann bað hana vera í búð sinni, Nj. 12; Gunnarr var á Höskuld-stöðum um nótt, passed a night there, 34, N. G. L. i. 347: so the phrase, biðja að lofa sér að vera, to ask for night-quarters, of a stranger or traveller; lofa honum að vera, to take a stranger in; honum var boðit at vera, Vápn. 23; hefi ek hér verit síðan, Nj. 45; Hallkell var þar með Otkatli, 73; þeir vildu eigi vesa hér við heiðna menn, Íb. 4; vera samvistum við e-n, Grág. ii. 80; vera við e-t, to be present at, Hom. 129: vera at, to be present; vark at þar, Glúm.: vera brottu, to be away, absent, Nj. 113; meðan ek em í brautu, 52: sagðisk eigi vita hvar þau væri, were to be found, Dipl. ii. 20; hvar ertu? slá ein var um þvert skipit, Nj. 44; hygg ek at þar hafi verit Bolli, Ld. 274; er þér hér nú minja-griprinn, Nj. 203: as with the notion of ‘towards’ a place, an irregular construction, vartú á land upp, Fas. ii. 174; meðan þeir vóru til Danmerkr, Fms. x. 104; Ribbungar höfðu ekki verit út í landit, ix. 359; verit eigi til orrostu, vii. 263, v. l.; vera á fund hans, Eg. 26. 5. with prepp.; vera at, to be busy at (see ‘at’ A. II, p. 26, col. 2): vera fyrir, to lead (see fyrir): vera til, to exist (see til IV); eiga fjölskyldi, vandræði, um at vera, to be in straits (see um C. VII); e-m er mikit, lítið, ekki um e-t (see um C. I. 3); vera við (see við B. VIII). II. with a predicate: 1. with a noun, to be so and so; vera bróðir, systir, faðir, sonr, dóttir … e-s, vera konungr, jarl, biskup …, passim; hvers son ertú?—Ek emk Kattarson, Mork. 104; ek skal þer Mörðr vera, Nj. 15: followed by a gen. ellípt., er þat ekki karla, that is not men’s (affair), 75; er þat ekki margra, ‘that is not for many,’ few are equal to that (cp. Lat. ‘non cuivis homini,’ etc.), 48. 2. with adjectives, to be so and so, of a state or condition; vera kunnigr, Fms. x. 370; vera glaðr, sæll, hryggr, dauðr, lifandi, … ungr, gamall, to be glad …, young, old, passim; þó at ek sjákk ótignari, Mork. 89; nema ek dauðr sják, Hbl. 9; þótt ek sják einn, Mork. 134; vera kominn, to be come: so too with adverbs, vera vel, ílla … til e-s, er við e-n, to be, behave well, ill … to one, passim; or also, þat er ílla, it is sad, Nj. 70, 71; ílla er þá, fyrr væri ílla, 75, 260; drengr góðr, þar sem vel skyldi vera, when it was to be, i. e. when she wished, 147; vera spakliga í heraði, to behave gently, Sturl. iii. 143; at þú frændr þína vammalaust verir, to behave blamelessly, Sdm. 22; orð kvað hann þats án veri, words which he had better not have said, Am. 36. 3. impers., e-t er skylt, it is incumbent, Grág.; e-m er varmt, heitt, kalt, one is warm, cold, Nj. 95; er auðit, q. v. 4. with participles, in a passive sense; vera kallaðr, vera sagðr, tekinn, elskaðr, etc., to be called, said, taken, loved. 5. with infin.; hlymr var at heyra, was to hear, i. e. to be heard, Am.; þar var at sjá, there was to be seen, passim. 6. ellipt., dropping a noun or the like, denoting futurity, necessity, a thing at hand, about to happen, or to be done; ok er hér at þiggja, Hrafn, þann greiða sem þú vill, and it is now for thee, Rafn, to partake of what food thou wilt, Ísl. ii. 262; nú er þeim út at ganga öllum, er leyft er, now it is for them to go out, Nj. 200; nú er at verja sik, 83; er nú eigi Kára at varask, now there is no need to beware of K., 259; nú er at segja frá, now is to be told, 75, 259; er nú ekki fyrr frá at segja en þeir koma …, 21; er ekki um hans ferðir at tala fyrr en …, 215. III. irregular usages: 1. ellipse of the infin. vera; ek skal þér Hrútr, I will [be] Hrútr to thee, Nj. 15; Gunnarr segir sér þat alvöru, G. says it [is to be] his earnestness, 49; vil ek þá lauss máls þessa, 76; bað hann alla metta at miðri nótt, he begged all eating [to be over] at midnight, Fms. ix. 353; þá þótti hverjum gott þar sem sat, Nj. 50; at skamt skyli okkar í meðal, 114; mun þín skömm lengi uppi, mun hans vörn uppi meðan landit er bygt, 116, 117: or also ‘var,’ ‘er’ may be understood, hann hafði hjálm á höfði, og gyrðr sverði, 70; sá ek glöggt hvat títt var,—barn at aldri, en vegit slíka hetju, a bairn in age, and to have slain such a champion! Glúm. 382: the dropping of the infin. vera is esp. freq. after the reflex. forms kveðsk, segjask, látask, þykkjask, virðask, sýnask when followed by a part. pret. or by an adjective, as also after the verbs munu, skulu,—thus, hann sagðisk kominn, he said he was come; hann lezt búinn, he made as if he was ready; hann þóttisk staddr, he thought that he was …; skal þat á þínu umdæmi, Fms. xi. 89; þess eins er mér þykkir betr, … til hvers þykkjast þessir menn færir, Hrafn. 17; mun þat harðla lítið, 21; at fátt muni manna á fótum, 20; þú virðisk okkr vaskr maðr, 23; þessi hestr sýnisk mér eigi betri en aðrir, id. 2. an irregularity, occurring now and then, is the use of the sing. ‘er’ for plur. eru; mannföll þessi er sögð, Gullþ. 71; nú er fram komin sóknar-gögn, Nj. 242. IV. recipr., erusk, vórusk; viðr-gefendr ok endr-gefendr erosk lengst vinir, Hm. 40; þeir er í nánd erusk, those who are neighbours, 655 xxi. 3; þótt þau sésk eigi hjóna, though they be not man and wife, K. Þ. K. 158; ok városk góðir vinir, were good friends, Fms. xi. 39, 89; ok várusk þeir fóstbræðr, 55. V. as to the poët. medial form, erumk, várumk (see ek C), the following instances are from the poems of Egil: grimmt várumk hlið, the breach was cruel to me, Stor.; erumk-a leitt, it is not to me, Eg. (in a verse); erumka þokkt þjóða sinni, see sinni II; mærðar-efni erumk auð-skæf, Ad.; mjök erum(k) tregt tungu at hræra, it is hard for me to move the tongue, Stor. 1; (hence one might correct the end verse of that poem into nú ‘erumk’ torvelt, for the modernised nú ‘er mér’ torvelt); blautr erumk bergi-fótar borr, Eg. (at the end); to which add, þat erumk sennt, it is told us, Bragi; lyst várumk þess, I had a longing to, Am. 74; ván erumk, ‘a hope is to me,’ I hope, Fagrsk. 122; the phrase, títt erumk, ‘tis ready to me, Eb. (in a verse). VI. part., allir menn verandi ok eptir komandi, Dipl. i. 3; æ-verandi, everlasting, Hom. 107; hjá-verandi, being present, Vm. 47; nær-verandis, present; engi nær-verandis maðr, öllum lýð nær-verandis, Th. 77; klerkar ok nær-verandi leikmenn, Mar.; at upp-vesandi sólu, at sunrise, N. G. L. i. 4; verandi eigi úminnigr, being not unmindful, Fms. v. 230.

vera, u, f. 1. = væra, a shelter; at þeir hefði né eina veru (comfort) af eldinum, Eb. 100 new Ed. (v. l. 9): a mansion, í míns föðurs húsi eru margar verur, John xiv. 2: in the allit. phrases, eigi vist né veru, Fb. iii. 457; hvárki vist né veru, Grett. 142 new Ed.; vist né væri, Fb. iii. 52; ef hann á sér í vá veru, Hm. 25. 2. [vera = to be], a dwelling; seg mér í hverjum staðum þín vera er, Barl. 79; skaut í hug honum vesöld sinnar veru, 196.

veraldar-, see veröld.

verald-ligr, adj. worldly, secular, Fms. vii. 88, Anecd. 38, K. Á. 50, 220. Edda (pref.), Gþl. (pref. viii), N. T., Vídal., passim in eccl. usage.

veran, f. being, essence, an eccl. word; ein veran of eitt líf, Stj. 19; af Guðligri veran, 31.

ver-bergi, n. an abode of men = herbergi (q. v.), Stor. (a απ. λεγ.)

ver-bróðir, m. a husband’s brother, brother-in-law, D. N. v. 388.

ver-búðir, f. pl. sheds or booths in which fishermen live, Eggert Itin.

VERÐ, n. [Ulf. wairþs = τιμή; A. S. weorð; Engl. worth; Germ. werth; Dan.-Swed. værd, värd]:—worth, price; taka hey ok mat ok leggja verð í staðinn, Nj. 73, Ísl. ii. 140; þrenn verð, Ld. 30, Hkr. iii. 408; bjóða tvenn verð, Ld. 146; gjalda verðit í gulli, Fms. vi. 248; selja við verði, v. 221, Fs. 151; halda til verðs, to put out for sale, Ó. H. 139; marka verð á e-u, to fix the price, Grág.; leggja verð á bókina, to tax, Bs. i. 248 (cp. leggja lag á varning, Ísl. ii. 126).

verða, u, f. the ‘ward,’ the bulwarks of a ship which ward off the waves; hrími stokkin verða hrökk, Arnór, (also called varta.)

VERÐA, pres. verð, verðr, verð; pret. varð, vart (mod. varðst), varð; pl. urðu; subj. yrði: imperat. verð; part. orðinn; pl. orðnir, spelt phonetically ornir, Niðrst. 6: in later vellums occur freq. the forms vurðu, vyrði, vorðinn, see Introd.; but the old poets use it for alliteration as if it began with a vowel: with neg. suff. verðr-at, Fm. 6; varð-at, Vþm. 38; urðu-a it, Gh. 3; urðu-t. Lex. Poët.: [Ulf. wairþan = γίγνεσθαι, ἔσεσθαι; A. S. weorðan; Old Engl. worth, as in the phrase ‘woe worth the day!’ Germ. werden; Dan. vorde; Swed. varda.]

A. To become, happen, come to pass; sá atburðr varð, at …, Ó. H. 196; varð hitt at lyktum, at …, 191; ef svá verðr, at …, Al. 20; ef svá verðr (if it so happen), at ek deyja, Eg. 34; fundr þeirra varð á Rogalandi, 32; mörg dæmi hafa orðit í forneskju, Ó. H. 73; varð þar hin snarpasta orrosta. Eg. 297; at því sem nú er orðit, Blas. 46; þá varð (arose) hlátr mikill, id.; varð óp mikit, Nj.; þat varð um síðir, and so they did at last, 240; er þetta allvel orðit, well done, well happened, 187; þau tíðendi eru hér vorðin, Fms. iv. 309 (orðin, Ó. H. 139, l. c.); þat varð ekki, but it came not to pass, Nj. 2. adding dat. to happen, to befall one; þat varð mér, it befell me, Ísl. ii. (in a verse); varð þeim af in mesta deila, Nj. 189; Eyjólfi varð orðfall, speechlessness befell E., he faltered, 225; þat varð Skarphéðni at stökk í sundr skóþvengr hans, 145; urðu þeim þegar in sömu undr, 21. 3. to blunder, make a slip; þat varð þinni konu, at hón átti mög við mér, Ls. 40; sjaldan verðr viti vörum, Hm. 6; þat verðr mörgum manni at um myrkvan staf villisk, Eg. (in a verse); skalat honum þat verða optarr enn um sinn … ef eigi verðr þeim optarr enn um sinn, Grág. (Kb.) i. 55; e-m verðr Þorf e-s, to come in need of, Hm. 149; ef þeim verðr nökkut er honum hefir fylgt, if anything should befall them, Hom. 65; annat man þér verða (another fate, death, will be thine), enn þú sprongir, Sturl. iii. 225; cp. verða úti, to perish in a storm from cold, Fms. vii. 122; sumir urðu úti, Bs. i. 71; verða til, to perish. 4. to happen to be, to occur, or the like; í læk þann er þar verðr, in the brook that happens to be there, Eg. 163; holt þat er þar verðr, 746; varð þá enn brátt á er þvers varð fyrir þeim, þá kölluðu þeir þverá, 132; varð fyrir þeim fjörðr, they came on a fiord, 130; verða á leið e-s, to be in one’s path, happen to one, Ó. H. 181; taka þat sem á leið hans verðr, Grág. ii. 346; verða á fætr, to fall on one’s, feet, Fb. iii. 301; verða ek á fitjum, Vkv. 27; þeim þótti honum seint heim verða, Fbr. 8 new Ed.: verða brottu, to leave, absent oneself; þeir sá þann sinn kost líkastan at verða á brottu, Fms. vii. 204; verð í brottu í stað, begone, Fs. 64: verða úti, id., Nj. 16. II. followed by a noun, adjective, participle, adverb, as predicate; þá verðr þat þinn bani, Nj. 94; hann varð tveggja manna bani, he became the bane of, i. e. slew, two men, 97; hann mun verða engi jafnaðar-maðr, Ld. 24; ef hann vyrði konungr, Fms. i. 20; verða biskup, prestr …, Bs. i. passim; ok verðr eigi gjöf, ef …, it becomes not a gift, if …, Grág. (Kb.) i. 130; verða þær málalyktir, at …, the end was that …, Nj. 88: verða alls hálft annat hundrat, the whole amount becomes, Rb. 88; honum varð vísa á munni, Fms. xi. 144; varð henni þá ljóð á munni, Fb. i. 525; þat varð henni á munni er hón sá þetta, Sd. 139: hví henni yrði þat at munni, Fms. xi. 149; þá er í meðal verðr, when there is an interval, leisure, Skálda (Thorodd): cp. the mod. phrase, þegar í milli veiðr fyrir honum, of the empty hour; varð Skarpheðinn þar í millum ok gaflhlaðsins, S. was jammed in between, Nj. 203; prob. ellipt. = verða fastr. 2. with adjectives, to become so and so: α. verða glaðr, feginn, hryggr, to become glad, fain, sad, Fms. i. 21, viii. 19, passim; verða langlífr, to be long-lived, Bs. i. 640; verða gamall, to become old, Nj. 85; verða sjúkr, veykr, to become sick; verða sjónlauss, blindr, to become blind, Eg. 759; verða ungr í annat sinn, Fms. i. 20; verða varr, to become aware (see varr); verða víss, Nj. 268; verða sekr, to become outlawed; verða vátr, to become wet, 15; verða missáttr við e-n, Landn. 150 (and so in endless instances): in the phrase, verða dauðr, to die; dauðr varð inn Húnski, Am. 98; áðr Haraldr inn Hárfagri yrði dauðr, Íb. 6; síðan Njáll var(ð) dauðr, Nj. 238, and a few more instances, very freq. on Runic stones, but now obsolete. β. with participles; verða búinn, to be ready, Fms. vii. 121; verða þeir ekki fundnir, they could not be found, Gísl. 56; verða staddr við e-t, to be present, Eg. 744; in mod. usage with a notion of futurity, e. g. eg verð búinn á morgun, I shall be ready to-morrow; eg verð farinn um það. I shall be gone then: with neut, part., járn er nýtekit verðr ór afli, just taken out of the furnace, Sks. 209 B; varð ekki eptir honum gengit, he was not pursued, Nj. 270; þeim varð litið til hafs, they happened to look, 125; honum varð litið upp til hlíðarinnar, 112; blóð varð eigi stöðvat, the blood could not be stopped, Fms. i. 46, Nj. 210. γ. phrases, e-m verðr bilt, to be amazed, Edda 29, Korm. 40, Nj. 169; verða felmt, 105; verða íllt við, hverft við, id.; Kolbeini varð ekki fyrir, K. lost his head, was paralysed, as if stunned, Sturl. iii. 285. 3. with adverbs or adverbial phrases; ef þat bíðr at verða vet, Hm.; ma þetta verða vel þótt hitt yrði ílla, Nj.; verða verr enn til er stýrt, Róm. 321; hann varð vel við skaða sinn, bore it well, like a man, Eg. 76, Nj. 75; faðir hans varð ílla við þetta (disliked it), ok kvað hann taka stein um megn sér, Fær. 58; jarl varð ílla við þetta, was much vexed by it, Fms. ix. 341; varð hann údrengiliga við sitt líflát, Ld. 234; hvernig varð hann við þá er þér rudduð skipið, Ó. H. 116; hversu Gunnarr varð við, how G. bore it, Nj. 82; verra verðr mér við, enn ek ætla at gott muni af leiða, 109; mér hefir orðit vel við þik í vetr, I have been pleased with thee this winter, Fms. vii. 112; eigi vildi ek svá við verða blóðlátið, fiskbleikr sem þú ert—Ek ætla, segir hinn, at þá myndir verr við verða ok ódrengiligar, 269; þar varð ílla með þeim, things went ill with them, they became enemies, Nj. 39: to behave, varð engum jafnvel til mín sem þessum, Fms. vii. 158; hann lætr sér verða á alla vega sem bezt til Áka, xi. 76; hann lét henni hafa orðit stórmannliga, Hkr. iii. 372. III. with prepp., verða af; hvat er orðit af e-u, what is come of it? where is it? of a thing lost; segðu mér þat, hvat varð af húnum mínum, Vkv. 30; hvat af motrinum er orðit, Ld. 208; nú hverfr Óspakr á brott svá at eigi vitu menn hvat af honum verðr, Band. 5; varð ekki af atlögu búanda, Ó. H. 184; ekki mun af sættum verða, Fb. i. 126: to come to pass, varð ekki af eptir-för, it came to naught; varð því ekki af ferðinni, Ísl. ii. 247; Símon kvað þá ekki mundu af því verða, S. said that could not be, Fms. vii. 250; ok verðr þetta af, at hann tekr við sveinunum, the end was that at last he took the boys, Fær. 36; eigi mun þér þann veg af verða, Karl. 197:—verða at e-u, to come to; hvat þér mun verða at bana, what will be the cause of thy death, Nj. 85; verða at flugu, Fas. i. 353 (see ‘at’ C. I. α); verða at undri, skömm, honum varð ekki at því kaupi, the bargain came to naught for him, Al. 7; cp. the mod. honum varð ekki að því, it failed for him:—e-m verðr á (cp. á-virðing), to make a blunder, mistake; kölluðu þat mjök hafa vorðit á fyrir föður sínum, at hann tók hann til sín, Fs. 35; þótti þér ekki á verða fyrir honum er hann náði eigi fénu, Nj. 33; Þorkell settisk þá niðr, ok hafði hvárki orðit á fyrir honum áðr né síðan, 185; aldri varð á um höfðingskap hans, 33:—verða eptir, to be left, Rb. 126, Stj. 124, 595; honum varð þar eptir geit ok hafr, Hrafn. 1:—verða fyrir e-u, to be hit, be the object of; fyrir víginu hefir orðit Svartr, S. is the person killed, Nj. 53; verða fyrir öfund, görningum, to be the victim of, Lex. Poët.: e-m verðr lítið fyrir e-u, it costs one small effort (see fyrir):—verða til e-s, to come forth to do a thing, volunteer, or the like; en sá er nefndr Hermóðr er til þeirrar farar varð, Edda 37; til þess hefir engi orðit fyrr en þú, at skora mér á hólm, Ísl. ii. 225; en engi varð til þess, no one volunteered, Nj. 86; einn maðr varð til at spyrja, 82; þá verðr til ok svarar máli konungs sá maðr, er …, Odd. 12; hverr sem til verðr um síðir at koma þeim á réttan veg, Fb. i. 273: fengu þeir ekki samit, því at þeim varð mart til, many things happened, i. e. so as to bring discord, Sturl. ii. 17 C; mundi okkr Einari eigi annat smátt til orðit, Hrafn. 9; eigi varð verri maðr til, there was no worse man, Stj. 482:—verða við, to respond to; bið ek þik at þú verðir við mér þó at engi sé verðleiki til, Barl. 59; at hann beiddi Snorra ásjá, en ef hann yrði eigi við bað hann Gretti fara vestr, Grett. 112 new Ed.; verða við bæn e-s, to grant one’s request, passim. IV. with infin., denoting necessity, one must, needs, one is forced, obliged to do; þat verðr hverr at vinna er ætlað er, Nj. 10; varð ek þá at selja Hrafni sjálfdæmi, Ísl. ii. 245; eða yrði þeir út at hafa þann ómaga, Grág. (Kb.) ii. 21; þat munu þér þá reyna verða, you must try, Fbr. 23 new Ed.; þar er bera verðr til grjót, where stones have to be carried, Grág. (Kb.) ii. 90; lágu hestarnir í kafi svá at draga varð upp, Eg. 546; en vita verð ek (I must know) hvar til þetta heyrir, Fms. ii. 146; munu þér því verða annars-staðar á leita, Nj. 223; at hann man verða sækja á ókunn lönd, Fms. viii. 19; ok verðr af því líða yfir þat, it must be passed by, Post.; maðr verðr eptir mann lifa, a saying, Fas. ii. 552; verð ek nú flýja, Ó. H. 188; urðu þeir at taka við Kristni, 105; vér höfum orðit til at hætta lífi ok sálu, hefir margr saklauss orðit at láta, sumir féit ok sumir fjörit, 31, 32; vér munum verða lifa við öðrum veiði-mat, Hým. 16; verða at skiljask við e-n, Skv. 1. 24: the same verb twice, þá varð ek verða hapta, then came I to become a prisoner, Gkv. 1. 9; eg verð að verða eptir, I must stay behind.

B. Peculiar isolated phrases, in some of which ‘verða’ is probably a different word, viz. = varða (q. v.), having been confounded with verða; thus, verða, verðr (= varða, varðar), to be liable, are frequent occurrences as a law phrase in the Grág.; svá fremi verðr beitin, ii. 226; þeim manni verðr fjörbaugs-garðr, er …, 212. 2. the phrase, eigi verðr (= varðar) einn eiðr alla, see eiðr; also ymsar verðr sá er margar ferr, in many warfares there will be some defeats, Eg. 182. 3. to forfeit, lose, prop. of paying a fine or penalty; heit ek á þann félaga er mik lætr eigi slíkt verða, Vápn. 11; æti þik ormar, yrða ek þik, kykvan, that snakes ate thee alive, and that I lost thee, Am. 22; fullhuginu sá er varð dróttinn, the brave man bereft of his master, Sighvat (Ó. H. 236); ek hefi orðinn þann guðföður, er …, I have lost a godfather who …, Hallfred (Js. 210); hér skaltú lífit verða, here shall thou forfeit life, i. e. die, Sturl. iii. (in a verse). 4. the law phrase, verða síns, to suffer a loss; leiglendingr bæti honum allt þat er hann verðr síns fyrir lands-drottni (i. e. verðr missa), whatever he has to lose, whatever damage, Gþl. 362; þræll skal ekki verða síns um, N. G. L. i. 85; allt þat er hann verðr síns í, þá skal hinn bæta honum, Jb. 207 A; hann kvað þá ekki skyldu síns í verða (varða Ed.) um þetta mál, they should lose nothing, Rd. 253: vildi hann (viz. Herode) eigi verða heit sitt (= fyrir verða?), he would not forfeit, break his vow, Hom. 106.

C. Reflex.; at þær ræður skyldi eigi með tjónum verðask, to be lost, forgotten, Sks. 561 B. 2. recipr.; bræðr munu berjask ok at bönum verðask, Vsp. (Hb.); þá er bræðr tveir at bönum urðusk, Ýt. 11. 3. part.; eptir orðna þrimu geira, Ód.; hluti orðna ok úorðna, past and future, MS. 623. 13; kvenna fegrst ok bezt at sér orðin, Nj. 268; þeir vóru svó vorðnir sik (so shapen, Germ. beschaffen), at þeir höfðu …, Stj. 7; þeir eru svá vorðnir sik, at þeir hafa eitt auga í miðju enninu, 68.

Verðandi, f. the ‘Being,’ the Weird, the name of one of the Norns, Vsp.

verð-aurar, m. pl. a medium of payment; gjalda fénað verðaurum, N. G. L. ii. 127, D. N. i. 89; selja ok kaupa verðaurum, Sks. 468; leysa óðal með verðaurum, Gþl. 290; þeim þræli skal hann frelsi gefa er hann hefir fulla verðaura fyrir fundit, Grág. i. 358; taka verðaura af e-m, 272.

verð-gangr, m., proncd. and spelt ver-gangr, [verðr], a going begging one’s food; stefna e-m um vergang, Ld. 350; sá maðr er á verðgangi er alinn, Grág. i. 178, 225.

verð-geta, u, f. an entertainment, fare, Fbr. 37, Glúm. 354.

verð-gjöf, f. a giving a meal, K. Þ. K. 88.

verð-hald, n. = varðhald, Karl. 378.

verðing, f. a taxing; leggja sæmd sína í verðing við e-t (= veð), Lv. 7, v. l.

verð-kaup, n., but verk-kaup (q. v.) better, a reward, Sd. 170; hafa at verðkaupi, Ísl. ii. 199, v. l.

verð-keyptr, part. purchased, Fms. i. 281.

verð-lag, n. a price, tax; leggja verðlag á e-t.

verð-laun, n. pl. a reward, H. E. i. 484.

verð-launa, að, to reward, Am. 30.

verð-lauss, adj. valueless, Ám. 28, N. G. L. i. 89, Stj. 155.

verð-leikr (-leiki), m. merit, desert, Hom. 37, Stj. 157; eptir sínum verðleika, Gþl. 40: esp. in plur., með verðleikum, Barl. 18; eptir verðleikum, after one’s deserts, Fms. xi. 124; hafa verðleika til e-s, to deserve, v. 55 (verðleik, Ó. H. 205, l. c.); at Bárðr hefði verðleika til þess er hann var drepinn, Eg. 226; er af sínum verðleikum þágu af Guði, Barl. 64; með bæn ok verðleikum ins helga Nonni, 89; fyrir verðleika þeirra sinna dýrðlinga. Fms. i. 232; verðleikum betr, Gullþ. 48; eptir engum verðleikum, Anal. 236.

verð-ligr, adj. valuable, Barl. 121, Bs. i. 99.

verð-lykning, f. a discharge, payment of the price, Jb. 222, Gþl. 290.

VERÐR, m., gen. verðar; older form virðr, Grág. ii. 92, Hm. 31: [cp. Ulf. wairdus = ξένος; Germ. wirth; the word remains in Dan. nadver, Swed. natt-värd, = the Lord’s Supper]:—a meal, prop. a portion of food, Hým. 16; fá árliga verðar, Hm. 32; sá er um verði (during a meal) glissir, 30; enn vari gestr er til verðar kemr, 4, 7; hrósa árligum verðinum, Hbl. 4; hverr bóandi er skyldr at gefa þriggja nátta verð hjóna sinna, K. Þ. K.; gefa einn karlmanns-verð fátækum manni, Dipl. ii. 14; þann inn helga verð, the holy meal, 625. 196; ef deildr er verðrinn, Bjarn. 27; ef hann er vís-vitandi at verði eðr at virði við hann, Grág. ii. 92; en at virði vrekask, Hm. 31; nátt-verðr, dag-verðr (dögurðr), máls-verðr, búðar-vörðr (qs. búðar-verðr); úlfs verðr, hrafns verðr, wolf’s, raven’s meal, i. e. prey, Lex. Poët.; sleipnis verðr, ‘horse’s meal,’ i. e. hay, Ýt.; verð-gjafi hrafns, or verð-bjóðr, the raven’s meal-giver, i. e. a warrior, Lex. Poët.

VERÐR, adj. [Ulf. wairþs = ἱκανός; A. S. weorð; Engl. worth; Germ. werth; Dan. værd]:—worth, with gen., Grág. i. 362; meira þykki mér verð vinátta þín, Nj. 74; hitt þykki mér meira vert, er hann tók Dyflinnar-ferð á sik, Fms. vi. 98; smá-sveini, sem yðr mun þvkkja lítils verðr hjá yðr, vii. 158; mikils verðr, much worth, Ld. 18; svá þótti honum mikils um vert, he took it so much to heart, Orkn. 286; mikils verðr, lítils verðr, einskis verðr, etc., passim; ú-verðr, unworthy. 2. worthy; þá þykkja þeir Guði ljúfir ok verðir. loved of God, and worthy, Hom. 159: deserving, þú værir þess verðust kvenna, Skv. 3. 32; ek em ekki at þér gjafa verðr, Bjarn. 55; launa þér sem þú ert verðr, Eg. 239; minni verða launin en vert væri, Nj. 10; sem vert er, Fms. i. 85; þess væri vert, at …, it would be right, Nj. 73; verðr til e-s, worthy of, Stj. 496.

-VERÐR, adj. [Ulf. -wairþs, only in compds; A. S. -weard; Engl. -wards; Germ. -wartz, -wartig; Lat. vertere, versus]:—-wards, only in compds; austan-verðr, eastwards; norðan-verðr, sunnan-v., vestan-v., framan-v., innan-v., útan-v., ofan-v., önd-v., qq. v., etc.

verð-skapr, m. esteem, Bs. i. 879.

verð-skulda, að, (or older form verð-skylda, H. E. i. 498), to deserve, Fms. xi. 445, passim in mod., esp. eccl. usage.

verð-skuldan (verð-skyldan, Stj. 83), f. merit, Fms. xi. 445 (v. l.), Pass. 24. 10, Vídal.

verðugr, adj. worthy, with gen., K. Á. 49. 2. deserved; sem verðugt var, Bs. i, Fms. ix. 435, passim; mostly used in later writings, never in old poems, ‘verðr’ being the old word. In Hdl. 2 read ‘verðungu’ for ‘verðugr.’

verðu-liga, adv. deservedly, Stj. 43, 213, Barl. 115.

verðu-ligr, adj. deserved, Barl. 148.

verðung, f. [from verð = pretium], a king’s body-guard, ‘king’s men,’ a body in the king’s pay, = hirð, q. v.; the word is only used in poets, Edda (Gl.), Hkv. 1. 9, Helr, 11, Skv. 3. 41, Hallfred, Sighvat, passim, see Lex. Poët.

Ver-dælir, m. pl. the men from the Norse county Vera-dalr, Fms.

ver-faðir, m. a husband’s father, father-in-law, D. N. v. 446.

ver-fang, n. the taking a husband, marrying. Helr. 13, Róm. 195.

ver-fákr, m. a sea-steed, i. e. a ship, Lex. Poët.: in prose ironic., but misapplied in Fbr. 156; the word is only poët.

verga, að, [A. S. wæreg], to soil; ek hafða hreinan serk, en hennar var vergaðr, Trist. 11; hleypti þrællinn hjá Þórarni, svá klæði hans verguðusk (vörguðust Ed. less correct), Lv. 112.

ver-gangr = verðgangr, Boll. 350.

ver-gjörn, f. adj. libidinous, of a woman, Ls. 17, 26, Fms. xi. 21.

vergr, adj. soiled, dirty; teðja vel garða, vinna it vergasta, to do thdirtiest work, Akm. 59.

verja, u, f. [verja = to wear], an outer garment, an outer frock; í síðri verju, Fbr. 156; annat verja en annat hit, Sd. 157; úlfalda verjur (but see vera), Stj. 181.

VERJA, pres. ver, pl. verjum; pret. varði; subj. verði; part. variðr, varðr, varinn: [Ulf. warian = κωλύειν; A. S. werjan; Chaucer werye, were; Germ. wehren; Dan. værge]:—to defend; verja sik … hvárt þú verr þik lengr eðr skemr, … verja sik vel ok fræknliga, Nj. 116; verja sik eðr gefask upp, 124; verja sik eðr Helga, 136; verja hendr sínar, 47, 84 (hönd III. 2); verja land fyrir e-m, Fms. i. 23; at jarl verði landit fyrir víkingum, 192. 2. in law; verja mál, to defend, opp. to sækja; var málit hvárki sótt né varit þaðan af, Nj. 37; ek skal svá mál þetta verja sem ek veit réttast …, 239; vera variðr, varðr sök, enda er hann varðr sökinni, Grág. i. 56; ok er hann variðr sökinni, ii. 36: the law phrase, verja e-t lyriti, to set a veto on, forbid, Grág. passim (see lyritr): also ‘verja’ absol., ‘lyriti’ being understood, Grág. (Kb.) ii. 81, Nj. 87, 240. 3. verja e-t, or verja e-m e-t, to guard a place, hold it against a comer; Egill varði dyrrnar, held the door, Eg. 239; af vörn drengiligri er Ormrinn var variðr, Fms. x. 364; verja þeim bæinn, viii. 72; þeir ætluðu at verja konungi land, i. 306; at vísu ætla ek at verja þér ríki mitt, ix. 424; úvinir þeirra ætluðu at verja þeim vígi þingvöllinn, ii. 234; ok beiddi at þeir verði honum eigi vígi land sitt, vii. 180; fylkja þar liði mínu ok verja þeim vígit, Nj. 228; eða ætlar þú at verja mér skarðit, Ölk. 37; at hann skyldi eigi verja Rögnvaldi jarli þann hlut ríkis er hann átti, Orkn. 394. II. reflex. to defend oneself; þeir vörðusk með drengskap, Fms. i. 104; hann varðisk vel, Nj. 122; svá varðisk hann vel, … varðisk hann þá með annarri hendi, 64; tók hann þá einn þeirra ok varðisk með, Fms. vi. 110; mun ek þér eigi vápuum verjask, ii. 257; hann varð upp at standa ok verjask þeim, xi. 279; mætti hann finn-gálkni ok varðisk því lengi, defended himself against it, braved, fought it a long time, Nj. 183; eitt lopt þat er þeim þótti sem lengst mundi verjask mega, Fms. xi. 117; þá versk hann sökinni, Grág. (Kb.) i. 43.

B. Though similar in inflexion this word is etymologically distinct from the preceding, having had a radical s, which has since been changed into r; this is seen from the Goth.: [Ulf. wasjan = ἀμφι-εννύναι; A. S. werjan; Engl. wear (clothes); akin are Lat. vestis, Gr. Ϝεσθής; perh. also the Icel. váð, cp. Hel. wadi = Lat. vestis and wadjan = vestire, a contracting of vast- or vasd- into vâd- instead of assimilating into dd: in vesl, a cloak, the s has been preserved]:—to clothe, wrap, enclose; verja e-n armi, to embrace, fold in one’s arms, Hm. 164, Hkv. Hjörv. 42; verja e-n faðmi ljósum, … varði hvítan háls Völundar, Vkv. 2; hann varði mey varmri blæju, Og. 7; ok léttliga líni verðit, Gkv. 3. 2 (both the latter phrases refer to a wedding); vexa vel blæju at verja þitt líki, to shroud thy body, Am. 101. 2. to mount, of metalwork; skutla silfri varða, Rm. 29; af gulli vörðu altari, a gold-adorned altar, Geisli; sverð varið gulli, Hkv. Hjörv. 8. 3. part. fagr-variðr, fair-dressed, Vkv. 37; brúðr baug-varið, a ring-wearing bride, Hkv. 2. 33; grætr þú, gull-varið, thou gold wearer, clad in gold, 43; málmr hring-variðr, gold-enamelled metal, Skv. 3. 64; dreki járni varðr, iron-mounted; jarn-varðr yllir, Darr.; örkin var gulli varið útan, Ver. 22. 4. verja sverði, to wield the sword, Hðm. 8. II. metaph. to invest money, lay out; varði Ingólfr fé þeirra til Íslands-ferðar, Landn. 32; selr jarðir sínar ok verr fénu til útan-ferðar, Ld. 158; hann hafði varit þar til fé miklu, Eg. 79; verja varningi, Barl. 68; verja aurum sínum í gimsteina, 623. 19; hann verr sumt í gripi, O. H. L. ch. 56; verja fé sínu í lausa-eyri, Eg. 139; hann er sjálfs síns líf ok líkam (lífi ok líkama) varði, Magn. 468; fimtán hundruð varið í Norrænan eyri, Lv. 25; þeir vörðu varningi sínum í trausti Arinbjarnar, Eg. 465; fengu þeir fullendi fjár, allir þeir er nakkvat höfðu at verja, Fas. ii. 513; var enn tírætt hundrað úvart, not used up, D. N. ii. 154; þeir menn er vart hafa til Grænlands, who have invested money in coasting Greenland, Grág. (Kb.) ii. 197; nú leggja menn félag sitt ok verja ór einum sjóð, Jb. 406; vænti ek at ek hafa því vel varit, that I have made a good bargain, Ld. 284; veit ek at því mun öllu bezt varit er ek hefi gört til þakka yðvarra, Eg. 63; þykkir honum því ílla varit, er …, Fms. xi. 58. 2. to exert oneself; en með því at hann varði sér mjök til, þá spruttu honum fætr á jakanum, but as he strained himself much, his feet slipped on the ice, Eb. 238. III. reflex., hann tók mikit kaup … honum varðisk þat svú, at hann hafði mat ok klæði, ok ekki um þat fram, Sturl. i. 146 C; hversu versk fénu, how does the money increase? Fms. vi. 238. 2. part. varit; áttú svá til varit of menn, at …, than art so provided with men, that …, Nj. 55; þú átt til þess varit, that is thy nature, Ölk. 35 C; örorðr muntú, áttú ok lítt til þess varit, Fms. iv. 257; son Melkorku var sköruligr, enda átti hann til þess varit, Ld. 82; fullvel ætta ek til þess varit, Mkv., see fara A. VI. 2. β: the participles of the two verbs fara and verja having here been confused with one another.

verjandi, part. a defender, in law, Grág. passim.

VERK, n. [Ulf. ga-waurki = πραγματεία, κέρδος, and waurstu = ἔργον; A. S. weorc; Engl. work; cp. orka and yrkja, for-urtir, for-átta, qq. v.; Gr. ἔργον, qs. Ϝέργον, is from the same root]:—work, business; vera á verki, to be at work, Eg. 744; verks í gjarn, Fb. i. 521, passim. 2. a piece of work; var þat meira verk en hón hugði, Bs. i. 611; verk hefi ek hugat þér, Nj. 12; skipta verkum með húskörlum, Ld. 98; hálfs mánaðar verk, Dipl. v. 5; þriggja vikna verk, iv. 9; verk húskarla, Nj. 107, Eluc. 7: of literary work, composition (= verki), Skálda (pref.) 3. a deed, work, esp. in pl.; eptir verk þessi, Nj. 85; slík verk hafa verst verit unnin, 184; bann-settum verkum, K. Á. 226; verk þykkja þín verri miklu, Hým. COMPDS: I. gen. sing.: verka-efni, n. pl. = verkefni, Fbr. 19, v. l. verka-fall, n. a failure in doing one’s work, Gþl. 398. verka-kaup, n. wages, = verkkaup, Grág. i. 148, Fms. i. 215, viii. 200. verka-kona, u, f. a workwoman, servant, Sd. 182, Fms. vii. 233. verka-laun, n. pl. a reward, Sd. 179. verka-lýðr, m. pl. workpeople, Hkr. i. 141. verka-maðr, m. a workman, labourer, Gþl. 512. verka-nauð, n. a heavy task, Stj. 247. verka-tjón, n. a loss in work, Gþl. 514. II. sing.: verks-færi, n. implements, = verkfæri, Ísl. ii. 329. verks-háttr, m. work-management, plan, Eb. 150. verks-of-merki, verks-um-merki, n. pl. (mod. sounded vegs-um-merki), traces of work, esp. in a bad sense, of marks of a devastation, slaughter, or the like; in the phrase, sjá v.; spelt vegs-um-merki, Fb. i. 209, ii. 159, Nj. 28, Fms. iv. 303, Sturl. i. 43 (Cod. C. vegs-of-merki); but verks-of-merki, Nj. 28 (Cod. B = Kalfalækjar-bók), which is no doubt the true form. verks-vit, n. cleverness in work; hann hefir gott verksvit; hafa ekki verksvit.

B. REAL COMPDS: verk-dagr, m. a work-day, Rb. (1812) 48, Fb. ii. 334 (in a verse). verk-efni, n. pl. work to be done, a task, Bjarn. 43. verk-fákr = verkhestr, Fbr. verk-færi, n. an implement, tool, esp. of household or farming implements, Vm. 72, Rd. 274; laust hann örninn með verkfærinu er hann hafði í hendi, Bs. i. 350, passim in mod. usage; búsgögn ok verkfæri, Jb. 166. verk-færr, adj. able to work, Eb. 256, Bs. i. 336. verk-hestr, m. a cart-horse (mod. púls-hestr), Vm. 18, Landn. 84. verk-hús, n., in verkhús-bryti, a steward, foreman of work, N. G. L. i. 162. verk-kaup, n. wages, Fms. ii. 42, Ísl. ii. 199, Greg. 4, Stj. 177; the mod. but less correct form mostly verðkaup, e. g. Luke vi. 35; yðar verðkaup er mikit á himni, 23. verk-kona, u, f. a workwoman, maid-servant, Bjarn. 29. verk-laginn, part. skilled, expert in work. verk-lagni, f. skill in work. verk-laun, n. pl. wages, N. G. L. i. 73. verk-leiga, u, f. wages, Jb. verk-ligr, adj. (-liga, adv.), working, Sks. 627, v. l. verk-lund, f. a mind for work; in lítill verklundar-maðr, Grett. 129 A. verk-maðr, m. a workman, labourer, servant (= vinnumaðr), Fms. ii. 230, vii. 217, Ísl. ii. 329, Landn. 162, Nj. 55, Hkr. ii. 356, Edda 48; hón var verkmaðr mikill, a good worker, Lv. 74; verkmanna dyrr, the servants’ door, Fs. 72. verk-nauð, f. = verkanauð, Stj. verk-reki, a, m. one who does another’s work, Thom. 450. verk-smíð, f. craft, work, in timber or metals, Ísl. ii. 321 (verksmíð mikinn is undoubtedly an error for mikla); engi var hann verksmíðar-maðr, no craftsman, Band. 3 new Ed. verk-stjóri, a, m. a ‘work-steerer,’ overseer, Nj. 52, Stj. 255, Fb. ii. 206. verk-stjórn, f. supervision, overseeing, of a work, Bs. i. 711, Eg. 93. verk-viðr, m. ‘work-timber,’ Gþl. 346. verk-þjófr, m. a ‘work-thief,’ a trifle that makes one lose much time. verk-þræll, m. a ‘work-thrall,’ slave, Hkr. i. 25, Fbr. 83 new Ed. verk-önn, f. business, Hom. (St.)

verka, að, to work, esp. as a law term; verka til e-s, to work towards, deserve, Hom. 89, 117; þess manns er áðr hefir til úhelgi sér verkat, to make oneself by one’s deeds, Grág. ii. 10, Orkn. 216; til þessa hefir þú þér verkat, Bs. i. 452. 2. verka fisk, to dress fish, i. e. split it up, dry and prepare it, a fisherman’s term, and hence to cleanse a thing. II. reflex., verkask til e-s, H. E. i. 238.

verk-bitinn, part. ‘wark-bitten,’ dead from sickness, Ýt.

verki, a, m. a work, esp. composition, verse-making; fornskálda verka, Edda i. 612; smá hana með úfögrum verka, with a libel, Fms. ii. 248; enda varðar þeim er nemr þann verka, Grág. ii. 148; greypan verka, Fas. ii. (in a verse); Þorkell bað hann hætta verkanum, Fb. i. 500.

verkja and virkja, t, to feel ‘wark,’ i. e. pain: impers., eigi er sá heill er í augun verkir, a saying, Fbr. 75; virkir (sic) mik í höfuðit, Stj. 614; er hón víndrukkin eða virkir hana í höfuð, Karl. 56; sárit virkti hann mjök, Str. 5.

verk-lauss, adj. painless, Fms. ii. 188, viii. 444, Hkr. i. 35, Bs. 1. 462.

verknaðr, m. a work, business, Eg. 714; taka upp verknað, to take to some work, Ld. 34; ek hefi haft um-önnun ok verknað hér, Lv. 74; Halla í verknaði (a woman’s handiwork) ok bókfræði, Bs. i. 138; ú-verknaðr, q. v.

verk-óði, adj. mad with pain, Gísl. 133; var hón síðan verkóða nótt alla, Bs. i. 340; en er hann vaknaði þá var hann verkóði, 329.

VERKR, m., gen. verkjar, pl. verkir, [A. S. wærc; North. E. wark, in head-wark, belly-wark, etc.; Dan. værk]:—a ‘wark,’ pain; ala börn við sárleik ok verki, Ver. 5; una sér hvergi fyrir verkjum, Bjarn. (in a verse); var verkrinn at ákafari í augunum, … eptir þat tók ór verk allan ór augum hans, Bs. i. 336; hafði fár-verki, 339; vaknaði við þat at hón hafði æði-verk í augum … tók þá verk ór augum henni, 340; lýstr í sárit verkjum, Fms. viii. 339; ok kemr verkr á hendr henni, if she is taken ill, N. G. L. i. 358; augna-verkr, fóta-v., hand-v., iðra-v., sjó-v., bein-v., höfuð-v., bak-v., lenda-v., hlustar-v., fár-v., æði-v., of-verkr, etc.

ver-laus, f. adj. I. [verr, m.], without a husband, Mar. 1061, Skv. 3. II. [ver, n.], without a case; dúnbeðr verlauss, D. N. iv. 457.

ver-liðar, m. pl. men; vinr verliða. friend of men, i. e. Thor, Hým.

VERMA, d, [varmr], to warm, heat; sólina til at birta ok verma veröldina, Fb. i. 438; sól skal lýsa allan heim ok verma, Sks. 10 new Ed.; sól vermir döggina, Fms. v. 344; vermði hón vatn til at fægja sár, Ó. H. 222; liggja nær honum ok verma hann, Sks. 758. 1 Kings i. 4; Egill fór til elds at verma sik, Eg. 759, 762; konungr kom til eldanna ok vermðu menn sik þar um hríð, Fms. ix. 353.

ver-maðr, m. (see ver, the sea), Bs. ii. 325; vermanna-stöð, a fishing-place, Landn. 55, v. l.

Vermar, m. pl. the men from Verma-land in Sweden, Fms.: Vermskr, adj. from the (Swedish) county Vermaland, Eg 582: Verma, u, f. the name of a Norse river, Fb. i. 23.

vermi, a, m. warmth; án verma eðr yl, Sks. 210 E; leita sér verma Nj. 267; hafa verma af eldinum, Eb. 100 new Ed., v. l. 9; hann skyldi eigi kala eptir þann verma er hann hafði fengit af reiðinni, Art. 15; at hann mætti fá verma af hennar heitu hörundi, Stj. 548; vermis-steinn, a ‘warming stone,’ kept to warm milk and the like, see Lv. ch. 21 (cp. höfðu hvárki á því kveldi ljós né steina, Eb. ch. 54).

vermi-kveisa, u, f. a colic.

vermir, m. = vermi; það er skamm-góðr vermir, that is but a brief warmth, i. e. that will not last long, said of a temporary contrivance.

vermsl, n. [vesl, Ivar Aasen], a spring that never freezes; at hón hafi lagizk af vermslum nökkurum at drekka, Fms. vi. 350: hence the mod. Icel. kalda-vesla, qs. kalda-vermsl, ‘cold-warm,’ of wells that do not freeze all the winter, although icy-cold.

verna, að, to protect, defend, Stj. 3, 178.

vernd, f. [cp. verja, vörn; Swed. värnd], defence, protection, keeping, Fms. vi. 146, 260; til varðveizlu ok verndar, ii. 141; vernd ok hlíf, 184; ef einn maðr röskr er til verndar, Grett. 133 A: an excuse, veita e-u vernd, to excuse, Fms. v. 55; standa þar til verndar í móti, to make excuses, D. N. i. 157: as a law phrase = vörn, Band. 22 new Ed., Flóv. 22. 2. = verndan; eiga vernd á e-u, to have a title, right to, Fms. v. 55. COMPDS: verndar-bréf, n. a safe conduct, H. E. i. 386, Dipl. ii. 15. verndar-lauss, adj. defenceless, H. E. i. 237. verndar-maðr, m. a protector, Bs. i. 699, Barl. 144, H. E. i. 500. verndar-stofa, u, f. a licensed ale-house, Hkr. iii. 180.

vernda, að, [cp. Dan. værne om noget], to protect, Fms. vi. 70, Stj. 68, H. E. i. 509, passim in mod. usage.

verndan, f. an excuse, subterfuge, Stat. 245.

verndari, a, m. a protector, defender, Mar., Magn. 504.

VERPA, pres. verp; pret. varp, pl. urpu; subj. yrpi; part. orpinn; vurpu, vyrpi, vorpinn: a medial form verpumk, Vþm. 7: [Ulf. wairpan = βάλλειν; A. S. weorpan; Engl. warp; O. H. G. werfan; Germ. werfen]:—to throw, with dat.; hvígi er hann skýtr eða verpr, Grág. (Kb.) i. 144; varp af sér klæðum, Fms. vi. 226, vii. 167; hann varp af sér skildinum, Nj. 95; hann verpr sér í söðulinn, 83; hestrinn féll ok varp honum af baki, threw him off, Fms. x. 408; þeir urpu sér jafnan meðal viðanna, Nj. 126; Gísli varp honum á lopt annarri hendi, Fms. vii. 32; mun þér orpit í þann eldinn, 37: absol., ef maðr höggr til manns eða verpr, Grág. (Kb.) i. 144: verpa mæðiliga öndinni (and-varp), to draw a deep sigh, Nj. 272; verpa braut, to throw away, Rb. 126, Mar., Th. 78; verpa til, to add to, Rb. 124; verpa e-u af sér, to throw off, 623. 36. 2. impers. to be thrown; nú verpr tré eða hval á gras upp, Grág. ii. 354; þar varp út údaun miklum, a great stench oozed out, Ísl. ii. 46. 3. phrases; verpa orðum á e-n, to address, Fas. ii. 514; þessi varp orðum á konung, Fms. x. 35; at margir verpi þar góðum orðum á mik, Nj. 179: verpa á e-t, to guess at, calculate (á-varp); var vorpit á þat, at lið Þórðar mundi vera á áttunda hundraði, Sturl. iii. 41, 42, 211; verpa menn svá á, at látizk hafi níu menn, Bs. i; þeir urpu á tvær merkr, Sturl. i. 26, iii. 203. 4. to lay eggs; verpa eggjum, Stj. 77; foglinn varp nær eingi, Bs. i. 350; vali alla þá er í bergum verpa, Gþl. 429; freq. in mod. usage of all kinds of birds. II. to fence, guard; hinn skal verpa um garði, Gþl. 453; ok urpu Danir Norðmenn inni, shut them in, Fb. iii. 359: to cast up a cairn or the like, verpa haug eptir fornum sið, Gísl. 31; þeir urpu haug eptir Gunnar, Nj. 118; ok vurpu yfir harla mikinn haug af grjóti, Stj. 366; ok var haugr orpinn eptir hann, Fms. xi. 17; síðan lét hann verpa aptr (shut) hauginn, x. 186: verpa vef, to warp a weft; sá er orpinn vefr ýta þörmum, Darr. 2: cp. also hlaðvarpi = the fence round a house: sandi orpinn, wrapped in sand, Sól. 49; allt var sandi vorpit, Bs. i. 308; tré í flæðar-máli sandi orpin, Grág. (Kb.) ii. 124. 2. bent, [cp. Engl. warped, of wood-work]; aldri orpinn, ‘warped with eld,’ i. e. bent with age, Fas. i. 143, Fms. xi. 21, Stj. 374: vera e-m undir orpinn, subject, prop. = Lat. obrutus, Sks. 547 B, Stj. 376: vera eigi upp orpinn fyrir e-m, quite overwhelmed, Fas. iii. 226, Eg. 578, Ld. 144. III. reflex., urpusk flestir vel við orðsending Dana-konungs, to turn a favourable ear to, yield to the call, Fms. vii. 309; cp. bak-verpask við e-n. 2. middle voice; hvat er þat manna er verpumk orði á, who is it that casts words on me? i. e. speaks to me, Vm. 7.

verpa, t, to edge; verpa skó, to edge or border a shoe (skó-varp). 2. reflex. to warp, shrink, from heat; þilið verpist af hita, and the like.

verpill, m. [Germ. würfel], a die, Grág. ii. 198; verpils tala, a cubic number, Alg. 368; verpils vöxtr, a cubic form, 358; verpla-kast, a cast of dice, Grág. ii. 158. 2. a barrel, cask; drykkr í verplum, Eg. 196, Fms. vi. 263, ix. 355, x. 233, xi. 34.

VERR, m. [Ulf. wair = ἀνήρ; A. S., Hel., and O. H. G. wer = a man; Lat. vir; the derivation from verja suggested in Edda 107 is fanciful]:—a man: 1. sing. a husband; Sifjar verr = Thor, Hým. 3, 15, Þkv. 24, Grett. (in a verse); þótt varðir fái sér vers, Ls. 33; þar sitr Sigyn um sínum ver (dat.), Vsp. 39; vildi hón ver sínum vinna ofr-hefndir, Am. 72; hvern myndir þú kjósa þér at ver? Kormak; sof hjá ver þínum, id.; vön vers, Skv. 3. 9; leiða annarrar ver, 40; ganga með veri, to marry, Gkv. 2. 27; vörðr né verr, [nor] ward nor husband, 3. 3; verr spákonu, the husband of a wise woman, Kormak; lirla veri sínum, to sing lullaby for her husband, Fms. vi. 251 (in a verse); vör ok gröm at veri, jealousy for her husband, Ls. 54; frum-ver, one’s wedded husband, Skv. 3. 59: in prose used in law phrases or sayings, svá er mörg við ver sinn vær at varla sér hón af honum nær, Skálda (Thórodd); til er hón kemr í vers hvílu, Grág. ii. 183; verr hennar, 89. 2. in plur. verar, men; þar er vágu verar, Ls. 46; firðar ok fírar ok verar heita landvarnar-menn, Edda 107; sleit vargr vera, Vsp.; vápn-dauða vera, Gm. 8, Sdm. 33; þú ert æ vísastr vera, Vþm. 55; vera týr, the lord of men, i. e. Odin, Gm. 3; verr peim vera enginn, none of men can ward them off, Gsp.; megut þeim varða verar, id. 3. in compds; ver-bróðir, ver-faðir, ver-fang, ver-gjarn, ver-lauss, ver-liðar, ver-öld, ver-sæll, ver-úlfr, ver-þjóð, qq. v., of which only veröld is a prose word, all the rest being poetical and obsolete. 4. plur. verjar; skip-verjar, shipmen; suffixed to pr. names of people, mostly of counties or small tribes, Man-verjar, the Manx-men, Fms. vii. (in a verse); Hvin-verjar, Odda-verjar, Gaul-verjar, Dal-verjar, Skarð-verjar, Sturl., Landn.; Vík-verjar, the men of the county Wík in Norway: Róm-verjar, the Romans: in mod. usage, Spán-verjar, the Spanish; Þjóð-verjar, the Germans: this was a freq. usage in old Teut. names, in Lat. rendered by -varii; it remains in the Engl. Cant-er-bury (A. S. Cant-wara) = the burgh of the men of Kent. II. in the inflex. -eri or -ari, see Gramm. p. xxxii, col. i. III. in pr. names, Ver-mundr, Rand-verr.

VERR, compar. worse, and verst, superl. worst, answering to ílla; [Ulf. wairs; A. S. wyrs: Engl. worse; Scot. waur; Swed. värr]: líka verst við e-n, Landn. 287; þykki mér þat verst, Eb. 170; hann var einna verst til Gunnars, Nj. 38; þeir hafa verr (behave worse) er trygðum slitu, Mkv.; verr en ílla, worse than bad, i. e. exceedingly bad, Sturl. iii. 31; vánu verr, worse than expected, see ván.

verr-feðrungr, m. a person worse than his father, Lv. 78; Leifr strengði þess heit, at vera eigi v., Fs. 121.

verri, compar., and superl. verstr; [Ulf. wairiza = χείρων]:—worse, worst; ok heiti drengr at verri, N. G. L. i. 231, Nj. 68; ekki at verra dreng, Ld. 42; hafa verra af e-u, to have the worse of it; sjaldan vægir inn verri, Stj. 544; at versta kosti, at the worst, at least, N. G. L. i. 101; ef sá er inn bazti, þá er íllr inn versti, if this be the best, then the worst is bad indeed, a saying, Sighvat., and passim: cp. íllr.

vers, n. [Lat. versus], a verse; ástráð Catonis, þat er hann réð syni sínum í versum, Skálda (Thorodd) 164; klausur eða vers, 174: of Latin composition, les fyrir oss þat er þú hefir diktað—Hann las þar af vers er hann hafði gört til Frú Abbadísar á Stað—Legg af héðan af versagörð, sagði erki-biskup, ok studera heldr í kirkjunnar lögum, Bs. i. 799, 800; kenna sönglist ok versgörð, 239; höfuð-staf þésins rit ek hvergi nema í vers-upphafi, Skálda 168. In mod. usage ‘vers’ is said of the ‘verses’ of hymns, but else ‘vísa’ or ‘erindi’ (eyrendi), Máriu-vers = Ave Maria, Bs. i. 352. COMPDS: versa-bók, f. a book in verse, poems; þar er Cato með glósa, item níu versabækr aðrar, Vm. 61; versabók þá er heitir Ovidius, Bs. i. 238. versa-graðall, m. a gradual, in a church, Dipl. v. 18. versa-görð, f. verse-making, Latin composition, Skálda; versagörð ok bóka-list, Bs. i. 127.

versa, að, to put into verse (Latin), opp. to dikta, of prose composition; framr í klerkdómi at dikta ok versa, Bs. i. 794; Galterus sá er versat hefir sögu þessa, Al. 30 (of the Alexandreis); bæði diktaði hann vel ok versaði, Bs. i. 239.

-verskr, adj. [verr, m., 2], in Róm-verskr, Vík-v., Hvin-v., qq. v.

versna (sounded and often spelt vesna), að, to ‘worsen,’ get worse; batna né versna, Grág. i. 206; at henni þykki versna at kyssa þik, Ísl. ii. 369, xi. 139; nú versnar mjök frásögnin, Ld. 274; þá er versnaði með þeim, Rd. 307; er vesnar af annarra orðum, Hom. 53; versnaði hlutr Ulfars, Eb. 154.

ver-sæl, adj. f. happy in one’s husband, Skv. 3. 54.

ver-tíð, f. (see ver = sea), a fishing-season, A.A. 278; vor-vertíð, haust-v., vetrar-v., see Icel. Almanack, 1872, 12th May, 29th Sept., 3rd Feb. (respect.); um vorið viku fyrir vertíðar lok, Bs. ii. 256.

ver-vist, f. the right of sending a man into a fishing-place; kirkjan á ok vervist á Sleitu-nausti, Vm. 157.

verzla, að, [verð], to trade, freq. in mod. usage. verzlan, f. trade, passim in mod. usage, but hardly used in old writers.

ver-þjóð, f. mankind, men, Ls. 24, Darr. 1.

veröld, f., gen. veraldar, dat. veröld and veröldu; [from verr = a man, and öld, q. v.; A. S. weorold; Engl. world; Hel. werold; Germ. welt; Swed. wärld; Dan. verden qs. verlden, with the suffixed article]:—the world, esp. in eccl. sense; til enda veraldar, Rb. 134; víða um veröldina, Fms. xi. 97; í veröldinni, Edda (pref.), K. Á. 132, Sks. 447 B; um veraldir veralda, rendering of per secula seculorum, Sks. 617 B, Niðrst. 8; of allar aldir veralda, sá er ríkir í veröld veralda, Hom. 112, 125; um eptir-komandi veraldir, for ages to come, Stj.: very freq. in mod. eccl. language, as in the Bible, Pass., Vídal.; veraldar auðæfi, ágirni, glys, girnd, worldly riches, desires, Greg. 30, Hom. 14, Fms. v. 217; veraldar válað, veraldar virðing, Greg. 27, Fms. v. 219; veraldar friðr, a world-peace, universal peace, Fagrsk. ch. 128; veraldar glys, góðs, lán, lifnaðr, spekt, starf, sæla, tign, worldly toys, treasures, grants, life, wisdom, business, bliss, glory, Hom. 27, 108, Bs. i. 862, Clem. 23, Sks. 615, MS. 625. 165, Fær. 145, Stj. passim; veraldar ljós, the light of this world, Stj.; veraldar lög, the civil law, H. E. i. 506; veraldar bygð, the world = ἡ οἰκουμένη, Stj. 464, 643, Rb. 394; veraldar kvikendi, Stj.; veraldar fólk, Magn. 466; veraldar höfðingi, the great ones of the world, K. Á. 46; veraldar maðr, a man of this world, a secular person, layman, Bs. i. 862, H. E., Stj., passim; veraldar-prestr and veraldar klerkr, a secular clerk, a parson, Bs. i. 840, H. E. i. 502, Karl. 275; veraldar ráð, secular authority, 868; veraldar metnaðr, -ríki, worldly rank and power, Greg. 77, Ver. 40, Anecd. 38, Fms. v. 343; veraldar sigr, x. 395; veraldar ríkr, mighty, Mar.; veraldar sjór, the ‘world-sea,’ the ocean, Stj. 1; veraldar vist, the existence of the world, MS. 1812. 48; veraldar-vitringr, a philosopher (= heimspekingr, q. v.); Phytagoras veraldar vitringr, Stj. 98, 271.

vés, n. toil, turmoil, bustle.

VESA, vas, vesi, vestu, vask; see vera, to be.

vésa, að, [vás], to bustle.

vesalingr, m. = veslingr, Hom. 31, Háv. 53, MS. 656 C. 24; hefn þú nú, Dróttinn, eigi má vesalingr minn, Bs. i. 533.

VESALL, adj., fem. vesul or vesöl, neut. vesalt. The forms vary, being contracted or uncontracted, veslir, etc., as well as vesalir, etc., whence lastly, vesælir, etc.: α. contr. veslir, veslar, veslum, Al. 57, Th. 6; vesla (acc. pl.), Hom. 109; veslu (gen. fem.), Post. (Unger) 108; veslir, Ó. H. 151, Sks. 681; vesla (gen.), Fms. viii. 242 (vesæla, v. l. of a later vellum); selum ok veslum. β. uncontr. vesala = vesla, Fms. ii. 46; vesala, Post. (Unger) 18 (vesæla, v. l.); vesalir, Al. 96, l. 18; this regular declension is still in full use in Icel. speech, only not contracted, e. g. vesall, vesalingr, vesalir (not veslir); vesæla, Fas. i. 49 (paper MS.): so also in the compar. either vesalli, Greg. 37, Sd. 188; vesalla, 656 C. 34; vesalstr, Kormak, Bjarn. (in a verse); but veslari, Barl. 23 (vesalli, v. l.) Ves is the root, -all the inflexive syllable; the form vesæll is a later form, from a false etymology, as if from vé- privative, and sæll, happy. The origin of vesall is dubious, the radical s is against a derivation from the compar. verri, Goth. wairiza; and the short vowel is against deriving it from vás, vés, q. v. The true etymology, we believe, is that vesall stands for ‘usall,’ being derived from the prep. ur, or-, in its ancient form us; Goth. us-; Icel. ur-, ör-; this etymology is confirmed by form and sense alike; the old phrases, alls vesall (omnium expers), vesall eigu (proprii expers), were originally alliterative phrases; in Hm. 22, 69, vesall is made to alliterate with a vowel (vesall maðr ok ílla skapi … erat maðr alls vesall þótt hann sé ílla heill); usall is actually found written in Nj. (Lat.) 264, v. l.; the change of us into ves may be illustrated by the case of várr (q. v.); it is the opposite to that vocalisation of v which so frequently takes place. As to sense, vesall originally meant bereft, destitute of, = Lat. expers; and is followed by a genitive: [the Dan. form is usel, less right ussel.]

B. Usages: I. with gen. bereft of; mæl þú alls vesall, Nj. 124, v. l.; ok em ek vesall eigu, bereft of my own, Háv. 42 new Ed.; mæl þú alls usall, Nj. (Lat.) 264, v. l. (but allz vesall the other vellums): wretched in respect to, vesall þóttisk þóttisk hann sinnar úgæfu, Hom. 121; vesall vígs, Am. 58; vesall ertú halds, Dropl. 30; vesöl eru vér konungs, Fms. vi. 322. II. poor, destitute, wretched; þú vesall, Ls. 40, 42; mér vesalli, Stj. 523; bað hana aldri þrífask svá vesul sem hón var, Nj. 194; vesöl vættr, Hom. 150; veslir menn, poor wretches, Ó. H., l. c.; veslir menn ok vitlausir, Barl. 25; aumhjartaðr við alla vesla menn, Hom. 109; þat er veslum til vilnaðar, Al. 57; sú önd er enn vesalli, Greg. 37; þykki mér því betr sem þú görir hana vesalli, Sd. 188; sú önd er vesöl, … enn vesalli (still more wretched), er …, Greg. 37; vei verði mér veslum, Th. 6; sælum ok veslum, Ó. H. 126, Mork. 216; vesælum, Fms. vii. 220, l. c.; sá veit ekki sér vesalla, 656 C. 34, and passim, see A above. III. as a nickname; inn vesæli (= vesli), Fms. vi. 16, 17.

vesal-látr, adj. shabby, Fas. iii. 122.

vesal-liga, adv. miserably; láta v., Lv. 58; deyja v., Clem. 39.

vesal-ligr, adj. wretched-looking, Finnb. 280, Háv. 40 new Ed.; lítill vexti ok vesalligr, Fb. i. 540; sakir vesalligra synda, Stj. 51.

vesal-mannligr, adj. wretched, of a person, Háv. 53; vesalmannligt verk, Grett. 91 A.

vesal-menni, n. a miserable person, Boll. 352, Fas. ii. 247, Grett.

vesal-mennska, u, f. penury, shabbiness, Grett. 155 A.

vesask, að, to murmur; göra einn vesaðan, to make unhappy, Fas. i. 502; Austmenn vesuðusk ílla (the Easterlings were wretched and uncomfortable) er þeirra þyrfti at bíða ef byrr kæmi á, Þorst. hv. 40.

veski or vezki, n. [Dan. vædske, qs. vað-skinn (?)], a bag, knapsack; klyfjar á ok ostar í veskjum, Lv. 58; freq. in mod. usage, of a pouch; bréfa-veski, a letter-bag.

vé-sköp, n. pl. holy ordinances, Vsp. 64.

VESL, n. [from verja = Goth. wasjan; cp. Lat. vestis], a kind of cloak; vesl blátt yfir sér, Fms. vii. 20 (vetzl Cod. A); vesl gott eðr slagning, Fms. i. 78; hann hafði vesl yfir sér tvískipt, svart ok hvítt, Rd. 309 (Glúm. 361); vesl hafði einn yfir sér ok slæður, Fs. 51.

vesla, u, f. a well that never freezes; see vermsl.

veslaðr, part. wretched, Nj. 124, v. l.

veslask, að, to grow wretched, poor; segja at staðr þeirra mun ekki veslask við, þótt …, Þiðr. 41; veslast upp, to pine away.

veslingr, m. (veslingi, a, m., Art. 43). [Dan. usling, used in a bad sense]:—a poor, puny person; hvat myndi veslingr þessi (this wretch) varða mér bátinn, Fms. vii. 32; sveinar tveir, veslingar, Fær. 42; Guðs veslingr, Mar.; mostly in a compassionate or charitable sense, like Engl. poor. 2. prefixing the gen. veslings-; veslings-barnið, poor child! veslings-konan, poor woman; veslings-maðrinn, poor man! Grett. 79 new Ed.

veslugr, adj. poor, wretched, Nj. 194, v. l.; aum kona ok veslug, Stj. 428; fátækan ok veslugan, 212, Fas. iii. 525.

vesning, f. [cp. Germ. wesen], a being, essence, MS. 677. 3, 10, Hom. (St.); hverjar greinir hans vesningar eru, id.

vessi, a, m. [perh. akin to vatn or to varri; Dan. vædske], a watery humour, of the body, freq. in mod. usage. vessa-mikill and vessa-ríkr, adj. humorous, of the body.

vé-stallr, m. the ‘temple-stall,’ i. e. the altar; vörðr véstalls, a priest and king, Ýt.

vestan, adv. from the west; vestr eða vestan, Ld. 126; vestan ór Fjörðum, Nj. 14, passim: the phrase, vestan um haf, ‘from west over the sea,’ i. e. from the Western Islands, a special phrase for the British Isles across the North Sea, Fms. i. 26: or simply vestan, at hann var vestan kominn, viz. from Britain, Eg. 74; even used of a voyage from thence to Iceland, Ráðólfr ok Jólfgeir bræðr kómu vestan um haf til Íslands, Landn. 298. 2. of position without motion; fyrir vestan (with acc.), on the western side of; fyrir vestan vötnin, Nj. 196; fyrir vestan Heinabergs-sand Sóta nes, 158, Fms. i. 60, Landn. 194, passim; út um Álptafjörð fyrir vestan, in the west, Nj. 215. COMPDS: vestan-bæjar, f. west of the houses. vestan-ferð, f. a journey from the west, Fms. viii. 15 (from Faroe to Norway). vestan-fjarðar, west of the firth. vestan-lands, in the west. vestan-maðr, m. a man from the west, Sturl. ii. 204, iii. 86, Ísl. ii. 170, Gullþ. 45. vestan-veðr, n. a west wind, Eb. 234, Rb. 440. vestan-verðr, adj. westwards, western, Stj. 75, Eg. 135, Þorst. Síðu H. 7. vestan-vindr, m. a west wind, Sks. 39, Stj. 69.

vestari, compar., as also vestri, more westerly; superl. vestastr, most westerly; vestri úbygð, Landn. 105; til vestri bygðar, 107; ena vestri leið, Nj. 281; um vestra stræti, Fms. ix. 22; eptir Rangá enni vestarri, ii. 208; inn vestasti farvegr, Pm. 42; liggja þessi lönd vestust, Fms. ix. 412; fór hann til vestasta Ásólfs-skála, Landn. 53.

vestarliga, adv. westerly, Fb. i. 541, Bárð. 6 new Ed.

Vest-firðingar, m. pl. the men from Vest-firðir, the West-fiords (in Icel.), Landn., Sturl.; vestfírðinga-fjórðungr, the West Quarter, Landn. 167.

vest-firðis, adv. in the west of a fiord, Landn. 352.

vest-firzka, u, f. a custom in the west (of Icel.), Sturl. ii. 167: an idiom, language of Western Iceland.

vest-firzkr, adj. from the Vestfirðir, Sturl. i. 26.

Vest-fyldir, m. pl. men from the Norse county Vest-fold, Fms. xii.

vesti, n. [from the Engl. through Dan.], a waistcoat (mod.)

Vest-maðr, m. a man from the West, κατ. ἐξ. one from the British Isles, esp. the Irish, Landn. 36, whence Vestmanna-eyjar, the Isles of the Westmen, i. e. of the Irish who were slain there, see Landn.; Hildir ok Hallgeirr vóru Vestmenn, Landn. 344.

Vest-myst and Vest-musteri, n. Westminster (the Abbey), Játv. S.

vestna = versna, Barl. 24 (according to pronunciation).

VESTR, n., gen. vestrs, [A. S., Engl., and Germ. west; Dan. vester]:—the west; sól í vestri, K. Þ. K., Landn. 276; til vestrs, Sks. 179; í vestri miðju, Rb. 92; í vestr, towards west. II. as adv. to the westward; ríða vestr eða vestan, Ld. 126; vestr til Breiðafjarðar, Nj. 1: of western Icel., þykki þér eigi gott vestr þar, 11; vestr, in the west, Bs. i. 4, 31. 2. westwards, towards the British Isles, a standing phrase (cp. the use of Hesperia in Lat.); sigla vestr um haf, to sail westwards over the sea, Fms. i. 22, Orkn. 144; sækja vestr til Eyja, west to the Orkneys (Shetland), Orkn. 136; vestr fór ek of ver, I journeyed westward over the sea, Höfuðl. 1; in which last passage it is even used of a voyage from Iceland to England; til ríkja þeirra er liggja vestr þar, Orkn. 144.

vestr-álfa, u, f. = vestrhálfa.

vestr-för and vestr-ferð, f. a journey to the west, Sturl. ii. 144 C. 2. esp. a journey to the British Isles, Orkn. 142, 240, Fms. iv. 219, passim. Vestrfarar-vísur, f. pl. a name of a poem by Sighvat, verses on a journey to England and Normandy, Ó. H.

Vestr-Gautar, m. pl. the Western Goths, in Sweden, Ó. H. Vestra-Gautland, n. West Gothland, Orkn. 136.

vestr-hálfa and -álfa, u, f. the western region, Stj. 68: of the ancient Neustria, Fms. x. 235: of Western Africa, Al. 157, 158; ætlaði hann Cham vestrhálfu, Edda (pref.); þaðan (from Spain) fór hann í vestrálfu heimsins, Bret. 30. 2. mod. of America.

vestr-hérað, n. a western county (of western Iceland), Sturl. iii. 19 (cp. héruðin vestr, Skíða R. 31).

Vestri, a, m. one of the dwarfs; see Norðri, Edda.

Vestr-lönd, n. pl. the Western lands, of the British Isles, Grág. ii. 141, Ld. 82, Magn. 514: of Western Africa, 656 C. 24. 2. sing., Vestrland, Western Iceland.

vestr-sveitir, f. pl. the western counties of Iceland, Skíða R. 16, Grett. 140 A, Bs. i. 912.

vestr-vegir, m. pl. the ‘western ways’ the West, of the British Isles, Baut. 962; opp. to Austr-vegr, Suðr-vegr, Norðr-vegr, qq. v.

Vestr-Vindr, m. pl. the Western-Wends, Fms. xi. 398.

vestr-víking, f. a freebooting expedition to the West, i. e. to the British Isles (Normandy, etc.), Fms. i. 8, Eg. 513, Orkn., Korm. 2. Landn. 32, 108, 121, 133, 140, 174, 204, 205, 314; see víking.

vestrænn, adj. westerly; v. vindr, Fms. ix. 135, Merl. 2. 44.

vestr-ætt, f. the western quarter, of the heavens; líta í v., Nj. 194; stefna í v., Fb. i. 539; fljúga ór v., Ísl. ii. 196.

Vest-Saxar, m. pl. the West-Saxons, Fms. i. 110, v. l.

vesæla = vesla, to make wretched, Fms. vii. 186.

vesæll = vesall, q. v.

vesöld, f. (vesæld is never found), gen. vesaldar, [vesall], misery, Fas. iii. 129, MS. 677. 8, Hkr. iii. 288, Stj. 50; válaðs ok vesaldar, Clem. 135; víls ok vesaldar, Fms. iii. 95; eymdir ok vesaldir, Stj. 45: passim in old and mod. usage, vesaldar-maðr, a destitute person, Grett. 112 A.

vetlingr, m. a dimin. from vöttr, a glove, gauntlet, Fms. iii. 176, the common word in Icel.; band-vettlingar, prjóna-v., sjó-vetlingr, sea-gloves, used by fishermen.

vetna, prob. a gen. pl. from vetta = vettr or vættr, a weight (cp. the Lat. -cunque; Gr. ποτέ; Engl. -ever); chiefly used in hvat-vetna, whatever, or hvar-vetna, wherever, everywhere; it hardly occurs except in composition, for Alm. 9 is inserted from paper MSS.; see vættr B.

VETR, m., gen. vetrar, dat. vetri; pl., nom. and acc. vetr, gen. vetra, dat. vetrum: it was an assimilated form anciently written vettr or vittr, qs. vintr; vitrar or vittrar (gen.), Post. (Unger) 233; vettr is freq., esp. in N. G. L.; double consonants are in vellums difficult to distinguish from single, and so tt may well have been the current form, although the Edd. give the mod. form (vetr): in poets we find, mitt sextigu vittra, Glúm, (in a verse): vintr occurs in Icel. ballads of the 15th century, see Þryml., Völs. R., Skáld H.R., but here it is merely an imitation of Danish originals, for the word in Icel. always took the assimilated form: [Ulf. wintrus = χειμών and ἔτος; A. S., Engl., and Germ. winter; Dan.-Swed. vinter, for the assimilation of nt into tt did not prevail in the south of Scandinavia, see Gramm. p. xxx, col. 1.]

A. A winter; winter, like summer (see sumar), is a calendary period, containing 180 days, or six months of thirty days; the winter begins on the Saturday next before St. Luke’s day (old style), or on St. Luke’s day, if a Saturday. In the Gregorian style, for 1872 and 1873, vetrar-dagr fyrsti, the first winter day = Saturday, the 26th of Oct.; miðr vetr, mid-winter, the 24th of Jan.; síðasti vetrar dagr, the last winter day = Wednesday, the 23rd of April; Laugardagr skal fyrstr vera í vetri, en þaðan skal vera sex mánuðr þrjátigi nátta til sumars, K. Þ. K. 166; vetr kemr laugardaginn er næstr er fyrir Lúkas-messu, en hana sjálfa ef hlaupár ferr eptir, Rb. 490; Drottins-dagr inn fyrsti í vetri skal vera inn þriði frá messu-degi Cosmi ok Damiani, Rb. 434: as a general term, í vetr, this winter, Nj. 4; hafa blót hvern vetr, Ó. H.; Miðr vetr, Mid-winter, see above; miðs vetrar skeið, mid-winter time, Fb. i. 204; miðs vetrar blót, a sacrificial feast at mid-winter, see miðr B; á vetri, or í vetri, see prepp. á and í; mikill vetr, a cold winter, Bs. i. 873; harðr, kaldr, Kominn er kaldr vetr, initial words of a hymn. II. = a year; as in A. S. days were reckoned by nights (see nótt), so years were counted by winters; in Ulfilas (Matt. ix. 20, Luke ii. 42, viii. 42) ἔτος is rendered by wintrus; and so at present in Icel., a person is so many ‘winters’ old; tólf vetra gamall, K. Þ. K. 134; sextán vetra gamall, Grág. i. 197; and ellipt. leaving out gamall, tólf vetra, Fms. i. 8; tíu vetrum síðarr, 61; sex tigi vetra konungr, Eg. 367; sjau vetr ena ársömu, Ver. 17 (of king Pharaoh’s dream); þeirra var vetrar-munr, difference in age of one year, Dropl. 7; for more references, see tigr B. III. mythol., Vetr, a giant, the son of Vindsvalr or Vindlóni, Vþm., Edda i. 82. COMPDS: vetrar-blót, n. a winter-sacrifice; in miðs vetrar-blót, Ó. H. vetrar-bók, f. a winter-book, missal for the winter, Pm. 101. vetrar-braut, n. a winter-road, in winter time, Sturl. iii. 140, Dipl. ii. 5: cp. Dan. saying, ‘vise en vinter-vejen,’ to shew one the winter-way, i. e. leave one in the cold. 2. astron. the milky way, in Icel. called vetrar-braut, undoubtedly from old heathen times, although the word happens not to occur in old writers; Icel. weather-prophets use in the autumn to forecast the course of the winter, by the appearance of the milky-way; this is evidently a very old custom, whence probably the name, for in old times fortune-telling used to take place at the great autumnal feasts and sacrifices, see the references s. v. völva. vetrar-dagr, m. a winter day, N. G. L. i. 348; á vetrardag, in the winter, Fms. viii. 50, Bs. i. 324, v. l.; fyrsti vetrardagr, D. N. vi. 143, Icel. Almanack. vetrar-far, n. the course of winter; sagði hón (the Sibyl) mönnum forlög sín ok vetrar-far ok aðra hluti, Fas. ii. 506; blótuðu þeir þá til friðar ok vetrarfars góðs, Fms. iv. 235. vetrar-höll, f. the winter hall, D. N. ii. 409. vetrar-langt, n. adj. the winter long, Fms. vii. 25. vetrar-megn, n. the depth of winter;þá var vetrarmegn ok treystisk hann eigi á haf at halda, Eb. 6. vetrar-messa, u, f. ‘winter-mass’ = Oct. 14, D. N. vetrar-myki, f. winter-muck, manure, Gþl. 342. vetrar-nauð, f. ‘winter-need,’ a severe winter, Ísl. ii. 155, Lv. 206. vetrar-nótt, f. a winter’s night; þar skaltú sofa í ina fyrstu v., Fms. xi. 4. vetrar-ríki, n. = vetrarnauð, a severe winter, Eb. 290, Fbr. 41, v. l. vetrar-rúgr, m. winter rye, Gþl. 343. vetra-stefna, u, f. a winter term; nú vill hann til vetrar-stefnu jörð selja, fimmtán vetr, N. G. L. i. 92. vetra-tal, n. a number of winters, Rb. 508: years, fyrr rosknir at afli en vetra tali, Fms. i. 30, x. 230, 419. vetrar-tíð, f. winter-tide, Bb. 3. 34. vetrar-tími, a, m. winter-time, Stj. 69, 97, Bs. i. 324. vetrar-tungl, n. the winter moon, the moon when winter sets in, Icel. Almanack (Nov. 1, 1872).

B. REAL COMPDS: vetr-beit, f. ‘winter-bite,’ winter pasture, Vm. 18. vetr-björg, f. winter-provender, Sturl. i. 173 C. vetr-gamall, adj. a winter old, i. e. a year old, Fms. i. 185, Grág. i. 236, Ld. 108: of sheep, Grág. i. 503. vetr-gata, u, f. a winter-road, Eg. 742 A. vetr-gemlingr, m. a ‘winter-gimmel,’ sheep a winter old, Grág. ii. 247. vetr-gestr, m. a winter-guest, Eg. 167, Ísl, ii. 391. vetr-grið, n. a winter-stay; hafa eitt v. báðir, Eg. 252; bjóða e-m v., id. vetr-hagi, a, m. a winter-pasture, Grág. ii. 325, Jb. 298. vetr-hluti, a, m. the winter part, Vm. 52. vetr-hringr, m. = vetrarbraut, the ‘winter-ring’ the milky-way, Pr. 478. vetr-hús, n. pl. winter-houses; at vetrhúsum eðr í seli, Ld. 138, Fs. 105: opp. to setr, Gþl. 438. vetr-liði, a, m. one wbo has past a winter, esp. a ‘winter-old’ bear, Edda i. 590, Grett.: also freq. as a pr. name, Landn. (mod. Norse Vetle); cp. Sumar-liði. vetr-ligr, adj. wintry, Sks. 39, Róm. 259. vetr-lægr, adj. lying up in harbour for the winter (Fr.) vetr-messa, u, f. the 14th of Oct. = vetrarmessa, Pm. 90. vetr-nætr, f. pl. the winter nights, the three days which begin the winter season, (in Icel. Almanack, 1872, the 24th till the 26th of October are the ‘vetrnætr’): gener. the season when winter begins, fyrir vetrnætr, eptir vetrnætr, at vetrnöttum, etc., Grág. ii. 216, 220; for the feasts and sacrifices at that time (called vetrnátta blót), see Fms. i. 35, ii. 34, Gísl. 18, Eb. ch. 37; vetrnátta-helgr, the first Sunday in the winter-season, Sturl. iii. 167; vetrnátta skeið, the season when winter sets in; um vetrnátta skeið, Ld. 186, Gísl. 96. Fms. iii. 24, xi. 108 (cp. sumar-nætr). vetr-rúgr, m. winter-rye, Gþl. 343 A. vetr-seta, u, f. winter-quarters, Landn. 228, 310, Fms. ii. 29, Orkn. 112. vetr-seti, a, m. a ‘winter-sitter’ guest, D. N. i. 122. vetr-taka, u, f., in vetrtöku-maðr = vetrgestr, Grett. 100: vetrtaks-maðr, id., Rd. 286, Fbr. 89. vetr-vist, f. a winter-abode, winter quarters, Eg. 470, Landn. 218 (v. l.), Grág. i. 156, 158, Ó. H. 42.

vetra, að, to become winter; líðr fram haustinu, tekr at vetra, the winter began to set in, it became wintry, Fms. viii. 435 (v. l.), Finnb. 310; rak á hríðir ek vetraði, Orkn. 190.

vetr-grænn, adj. ‘winter-green,’ ever-green (cp. Dan. vintergrönt), Rkv.

vetrungr, m. an animal one winter old, yearling, esp. a calf, Edda i. 486; vetrungs eldi, Ám. 110.

vett, vettna, = see vættr.

vett-fangr or vett-vangr, see vættvangr.

vettir, m. [vöttr], a nickname, Fms. ix. 56.

vettki, see vætr, vættki.

vett-rim, see vættrim, Korm. 88.

vettugi, see vættugi.

vett-vangr, see vættvangr.

vetving = vættvangr (?); ok var herranum at komit at hann möndi tekinn verða, ok dvalði hann dauða í vetvingum, he was on the point of being taken, but escaped death for the present, Mart. 123.

vexa, t, I. [vax], to wax, to smear with wax; vexa vel blæju, Am. 101; vexa kyrtil sinn, Fms. xi. 420; vextr dúkr. II. [vaxa], to wax, grow; impers., en brim vexti, Fms. vi. (in a verse).

veykr, adj. weak, and veykja, u, f. to weaken; see veikr, veikja.

VIÐ, f., gen. sing. viðjar, pl. viðjar, [Dan. vidje; Engl. withy; akin is víðir, q. v.]:—a withy or with; síðan var viðin (a withy halter) dregin á hals honum, Fms. vii. 13 (see v. l.); þarmarnir urðu at viðu (sic) sterkri, Fas. iii. 34; ef röng eða viðjar slitna, Jb. 398; var enginn saumr í, en viðjar fyrir kné, of a boat, Fms. vii. 216; höggva tré til viðja, K. Þ. K. 88; viðjar af gulli ok silfri, on a dog, Hkr. i. 136, Fas. iii. 45; tún-svín þat er hringr, knappr eða við sé í rana, Grág. ii. 232; stjórn-við, the ‘rudder-withy,’ the strap in which the paddle-like rudder moved, like the ζευκτηρίαι in Act. Apost. xxvii. 40.

VIÐ, pron. pers. dual (= vit), we two (see ek C); this spelling, which is also that of the oldest vellums, answers to the mod. pronunciation, passim: in mod. usage it has quite taken the place of the old plur. vér.

VIÐ, prep., also used ellipt. without its case, or simply as an adverb; við is a curtailed form of viðr, which latter form remains in a few compds, even in mod. usage, thus, viðr-eign, viðr-kenna, viðr-nefni, viðr-lífi, viðr-væri; when found singly, við is the common form in Icel.; but as in MSS. it is commonly abbreviated, v̾, the two forms are hardly distinguishable; við, however, is received as the usual form, viðr being more freq. in Norse vellums, and in some later Icel. vellums imitating the Norse spelling: [Goth. wiþra = πρός; A. S. wider; cp. Scot. wither-shins; O. H. G. widar; Germ. wieder; but Engl. with; Dan. ved; Swed. wäd]:—against, towards, etc.

WITH DAT.

A. Against, denoting a leaning or resting on, striking against, or the like; hann hjó hann upp við garðinum, smote him standing against the wall, Nj. 120; stinga höndum við berginu, Symb. 59; ganga við brekkunni, up-hill, against the hill, cp. Lat. adversus montem, Valla L. 212; skjóta við honum skildinum, Fms. i. 44; ljósta skildi við kesjunni, Eg. 378; hann spyrndi við svá fast … spyrna við grunni, Edda 36; kasta sér niðr við vellinum, Nj. 58; leggja e-n við velli, Boll. 344; slá honum niðr við steininum, dashed his head against the stone, Finnb. 292; hann drap hann við borðinu, Korm. 236; hjó af honum höfuð við stokkinum, Fas. ii. 285; ok lagði (þá) við stokki, Am. 73; hús liggja við velli, lie down in ruins, Fms. iii. 144; er hinn efri kjöptr við himni enn hinn neðri við jörðu, the upper jaw touching the heaven, the lower the earth, Edda 41; skera af sér strenginn við öxinni, rubbing it against the axe, Nj. 136; vóru segl hans at sjá við hafi, the sails were seen out at sea, far in the offing, Fas. ii. 403. II. against, towards, of direction; gapa við tunglinu, Fas. iii. 622; horfa við e-m, to look towards, face, Eg. 293; horfa baki við e-m, Hkr. iii. 384; líta við e-m, Nj. 132, Fms. i. 125, vii. 314; horfa vid landi, A.A. 24; snúa baki við e-m, Fas. i. 296; snúask við e-m, Hkr. ii. 120. III. along with, with, denoting company; hann hafði við sér harpara einn, Str. 57; hann hafði marga smiðu við sér, Fms. ix. 377; fór Margaðr ok Guthormr við honum, Hkr. iii. 113; at Ástríðr mundi vera við feðr sínum, i. 188; er hér ok Sigurðr við jarli, Fms. ix. 327; hann var þar upp fæddr við henni, x. 421; bjóðum vér þér við Hákoni þangat, ix. 252; ferr heim við sínum mönnum, Rd. 312; fór hann við liði sínu, Hkr. iii. 44; við hundrað skipum, Fas. i. 461; gengr síðan í sæti sín við oðrum mönnum, Fms. x. 17; bað biskup ríða við sér (= með sér), 6. 2. with, of an instrument; jarl hljóp upp við sverði, Fms. ix. 340; sjau menn við vápnum, viii. 14; gengu tveir menn við merkjum, x. 15: the phrase, eiga, ala, geta barn við kouu, Grág., Fms. i. 113, iii. 110, Ld. 102, Eg. 31; merrin fékk við þeim hesti, Landn. 195. 3. spec. usages; við góðum vinskap, Boll. 362; halda vináttu við föstum trúnaði, Fms. ix. 375; at þær sagnir muni vera við sannindum, true, viii. 6; at berjask við honum eðr við honum lífit láta, ix. 332; fara við herskildi … eyða land við eldi, x. 134; ausa e-t við moldu, Hkr. i. 220; skipuðu mörgum hlutum við (with, among) sínum mönnum, Fms. x. 91; gengu síðan í sæti sín við öðrum mönnum, among other men, 17; skreiðask fram við (= með) landinu, viii. 437. 4. = ok, with, together with; Þórr við Grímni = Th. and G., Hallfred; höfuð við hjarta, head and heart, Kormak.

B. METAPH. USAGES: I. denoting barter, exchange, against, for (like Gr. ἀντί); gefa gull við grjóti, Fas. iii. 45; selja við verði, Fms. i. 80; seldu mik við hleifi, Hm.; við litlu verði, Eg. 100; við fémútu, Nj. 215; meta e-t við silfri, Fms. x. 5; gefa margra manna líf við yðvarri þrályndi, iv. 194. 2. denoting remedy, against; beiti við bit-sóttum en við bölvi rúnar, Hm. 140; hjálpa e-m við e-u, to help against, passim. II. against, denoting contest, warding off, withstanding; hafa afla við e-m, Lv. 43; hafa liðs-afla, liðs-kost við e-m, Ld. 372, Hkr. i. 272: ellipt., hafa (viz. afi) við e-m, to be one’s match, Lv. 109; þótti sem engi mundi hafa við þeim í vígi, Nj. 89; eg hefi ekki við þér, I cannot lift with (i. e. am no match for) thee; ábyrgjask e-t við e-u, Grág. ii. 216, 364; forða e-m við háska, Edda i. 116; halda þá við ágangi Hákonar, Fms. i. 224; varðveita e-n við e-u, Grág.; ekki hélzk við þeim, Eg. 125; rísa við e-m, Sturl. ii. 119; vera búinn, van-búinn við e-m, Ld. 324; sat hann þar við áhlaupum Dana, Fms. i. 28; vinna við sköpum, Fas. i. 199; sporna við e-u, göra við e-u, see göra, sporna; ef þat nemr við förinni, Ld. 70 (see nema A.I. 7, 8); mæla við e-u, Hkr. ii. 198; tölðu allir við förinni, Greg. 28; setja hug sinn við e-u, Fms. x. 232; kveða nei við e-u, Sturl. i. 27; drepa hendi við e-u, Hkr. ii. 164; reiðask við e-u, Nj. 182; e-m ríss hugr við e-u, Fas. i. 30; mér býðr við e-u, to loathe; sjá við e-u, to shun; varna við e-u, to beware of; vera hætt við e-u, in danger of, Ísl. ii. 262; ú-hætt við e-u, safe, Landn. 319. III. with verbs;liggja við e-u, to lie on the verge of; honum lá við falli, Fas. iii. 261; búið við skipbroti, Ísl. ii. 245; honum var við andhlaupi, Eg. 553; sjá, horfa, líta … við e-u, to look towards; taka við e-u, to receive; búask við e-u, to prepare for, expect, Ld. 106; verða vel, ílla, við e-u, to behave well, ill, on some occasion; komask við veðri, see veðr. IV. ellipt. usages; þeir snerusk þá við, turned round, facing, Nj. 245; hón drap við hendi, Lv. 38; hann laust við atgeirinum, Nj. 84.; hann stakk við forkinum, Eg. 220; hann stakk við fótum, stopped, Finnb. 300; hrífa við, to catch hold, Bs. i. 197, 423, Gísl. 125; búask við, to make oneself ready; göra við, to resist; rísa við, to withstand, Fs.; at ek bjóða við tvenn verð, Ld. 146; hvatz hinn fiðr við, whatsoever he may object, Nj. 99; taka við, to begin where another stops; þú skalt gefa mér við (in return) verjuna, Fbr.

WITH ACC.

A. By, at, close to: I. denoting proximity; skjöldr við skjöld, shield to shield, in a row, Nj. 125; skip við skip, Ó. H. (in a verse); samnask hlutr við hlut, Rb. 108; hálsinn við herðarnar, Ld. 40; sníða skeggið við hökuna, Eg. 564; við bryggju-sporðinn, Fms. i. 14; grafa barn við kirkju-garð út, K. Þ. K.; uppi við fjallit, Eg. 137; við Sandhóla-ferju, Nj. 29; við vaðit, 83; við veginn, by the way-side, Fb. ii. 330; hér við ána, by the river, Ld. 46; búa við Þjórsá, Nj. 93; liggja við land, Fms. i. 14; við Ísland, Grág.; binda stein við hálsinn, Ld. 154; draga segl við hún, hoist sail to the top, Hkr. ii. 6; reka spora við eyra e-m, Nj. 82; festa e-n við meið, tré, to fasten to a pole, a tree, Glúm. 391; nísta við gólfit, to pin it to the floor (see nista); binda við fót e-s, to bind up a broken leg, Bárð. 167; dró upp flóka við austr, in the east, Vígl. 22. 2. temporal, towards, at; við vetr sjálfan, Fms. ii. 97; Krók. 51 C; við sólar-setr, Fas. i. 514; við sól, with the sun, at sunrise. Eg. 717; við aptan, towards evening, Grág. (Kb.) ii. 143; við þat sjálft, at that moment, Fms. xi. 432; bregða í kross við hvert orð, at every word, K. Þ. K.; vera við aldr, to be stricken in years, Eb. 18, Ísl. ii. 192, Fms. ii. 81; ef barn er við dauða, on the point to die, N. G. L. i. 345; við sjálft, on the verge of (see sjálfr); við váða sjálfan, búið við geig, on the verge of, Eg. 158; Grettir var við svefn, just asleep, Grett. 127. 3. phrases, við svá búit, after all done, often with the notion of ‘in vain, nothing having been done’ (búa B. II. δ); fóru við þat heim, Fms. i. 54, ix. 469, Nj. 127; skildu við þetta, 260, Ísl. ii. 217. II. at, to; Hrútr er við skip, Nj. 4; Hrútr var við búð, 79; vera heima við bú sitt, 215; hanga upp við siglu-rá, Fas. iii. 659; bundinn við staf, Eg. 232; fastr við altara, fastened to the altar, Vm. 110; styðja sik vid e-t, to lean on, Fms. ix. 512; sitja upp við hægindit, leaning on it, Ld. 16; sitja upp við vegginn, Nj. 153; ganga við staf, 219; ganga við tréfót, Eb. 66; styðjask við höndina, Fas. i. 228; rísa upp við olboga, Þórð. 15; sitja við stýri, at the rudder, Eg. 385; hafa barn við brjóst, to have a bairn at breast, N. G. L. i. 340; leggja, bæta, auka, við e-t, to add to; blanda við e-t, to mix with; vera við e-t, to be present at, Ld. 92, Eg. 540; sitja við drykk, mat, to sit at drink, meat, Eg. 303, 420. III. denoting association, together with; vera samþingi, samfjórðungs við e-n, Grág. ii. 237; vera saman við e-n, vera samvista við e-n, eiga samneyti við, vera sammæðr við e-n, passim; vera utan-fjórðungs við víg, Grág. ii. 89; vera við e-t riðinn; þeir vildu eigi vera hér við heiðna menn, Íb. 4; búa við e-n, Gísl. 17. 2. direction; í sýn við bæinn, Fas. ii. 507; í örskots-helgi við garðinn, Grág.; standa í höggfæri við e-n, Nj. 97; við þat lík at lifa, Hm. IV. denoting company, with; bauð þeim heim við alla sína menn, Vígl. 27; riðu við sextigi manna, Nj. 10, 213, Ld. 164; gékk á land við einn svein, Fms. ix. 502; sækja land við útlendan her, Hkr. i. 198; við fá, marga … menn, Fas. i. 35; the phrase, við annan, þriðja fjórða … mann (see annarr I. 1); þú ert hér kominn við svá mikit fé, Ld. 112; sækja mál við níu búa, Grág.; við váttorð, Kb. i. 103; leyfa e-t við vitni, Ld. 104; bjóða e-t við váttorð, in the presence of, by witnesses, Nj. 243.

B. METAPH. USAGES: I. towards a person or thing, respecting, regarding; hryðja við aðilja, Grág. (Kb.) i. 127; missa fjár síns við þjóf, Grág.; skilja við e-n, to part with (see skilja); til metnaðar við sik, Edda i. 20; til huggunar við sik, Ld. 228; til þjónustu við e-n, Eg. 28; til gæzlu við e-n, for keeping, watching one, Ld. 152; ganga, koma, fara til fundar, til móts … við e-n, 62, 90, Nj. 4, Eg. 101; mildr, blíðr, léttr, kátr, ástúðigr, góðr, harðr, grimmr, reiðr, harðráðr, stríðr, … við menn, mild … towards, Nj. 2, 47, 48; víkjast undan við e-n, Ld. 42; fyrir kapps sakir við e-n, til liðveizlu, hjálpar … við e-n, Eg. 44, Nj. 75; sýna vinskap, halda vinskap við e-n, Ld. 150; leggja ást við e-n, 34; líka vel, ílla við e-n, Nj. 53; eiga eyrindi við e-n, Eg. 260; eiga orð við e-n, 255; hafa lög við e-n, Nj. 106; tala, mæla, ræða, segja, spjalla við e-n, to talk, speak … with a person, passim; skipta, eiga, … við e-n, to deal… with; berjask, deila við e-n, to fight with, against; göra e-t við e-n, so to act with, Greg. 43; reyna e-t við e-n, to contend with one, Nj. 46, 94, Edda i. 106; hafa misgört við e-n, Fms. viii. 103; láta vaxa óþokka við e-n, Nj. 107; tilför við Gunuar, 101; mála-tilbúnaðr við e-n, 100; sekr við e-n, útlagr við goða, Grág. 2. hræddr við e-n, afraid of one; verða varr við e-t, to perceive; vanr við e-t, used to a thing; hann var svá vanr við vini sína, Fms. viii. 220; fella sik við e-t, kunna við e-t, to apply oneself to, to like. II. of cause, by, at; falla við högg, to fall by a stroke, Nj. 163; hrata við lagit, Eg. 379; vakna við e-t, Fas. ii. 116; vakna við draum; verða glaðr, reiðr, hryggr, úkátr … við e-t, to become glad, wroth … at, Íb. 10, Eg. 102, 321, passim; bregða sér við e-t, Ld. 190: by, við minn atbeina, Fms. vi. 66; við samþykki e-s, Eg. 165; við ráð e-s, Grág. (Kb.) ii. 30; gört þat við einræði þitt, Ld. 188; et þat at vánum við skaplyndi Þorgeirs, Nj. 255; hlaða seglum við mikinn háska, with great danger, Korm. 168; sigla við stjörnu-ljós, to sail by star-light, Fms. i. 24; lesa við ljós, to read with a light; búa sik við skart, to dress fine. III. as compared with, set off against; sex sær við kú, Grág. i. 502–504; selja, virðing sína við íllgirni þínaa, Eb. 160; þrjóta mun mik íllsku við þik. Hkr. i. 322; mik skortir við hann, Nj. 90; hafa afta við e-n, Eg. 187; eigi minna virðr enn við konunginn, i. e. of equal worth with the king, Fms. xi. 45; er þetta við mikla fémuni, Hrafn. 19; fjórðungi skerð við goðorð önnur, Grág. (Kb.) i. 211; Skotland er þriðjungr ríkis við England, Nj. 266; þriðjung við liðsmenn, Eg. 57; at þriðjungi við ykkr, Ld. 102; helming við hann, Fms. i. 22; gaf þeim hálfar tekjur við sik, 7. IV. við þann kost, on that condition, Grág. (Kb.) i. 233: of medicine, for, við svefnleysi, við orms-bit, við offeitan kvið …, Lækn.: in mod. usage dat., and so in Hm. 138. V. denoting fitness, proportion; göra klæði við vöxt e-s, Eg. 516; við þeirra hæfi, 109; er þat ekki við þitt æði, Ld. 298; vera við alþýðu-skap, Fs. 63; við sik, in proportion, B. K. 8; neyta skógar við sik sem þarf, Grág. ii. 292; þat er hann má eigi sjálfr við sik njóta, himself alone, 623. 21; hann var skapaðr allr við sik, well shaped, symmetrical, Fas. i. 173; fagrt ok allt vel við sik, Fms. x. 321; veðrit vesnaði en nátt-myrkr á við sik. Bjarn. 52; vita hvat við sik væri, to know what was the matter, Fms. xi. 11, Fas. ii. 516; leggja mál við tré, Ld. 316; draga kvarða við lérept, vaðmál, Grág. i. 497, 498. VI. with, by, denoting means; tendra eld við fjallrapa, to light fire with, Bs. i. 7; við þessar fortölur, Ld. 204; kom svá við umtölur góðra manna, Nj. 267; við áskoran þína, 258; mýkjask við e-t, Fms. v. 239; húð skorpnuð við eld, Nj. 208. VII. with verbs; lifa við skömm, meizlur, harm, lifa við slíka harma, to live with or in shame, sorrow, Nj. 92, Hkr. ii. 107, Eg. 604, Ld. 332; leika við e-n, Nj. 2; kaupa við e-n, Grág.; binda við e-t, to bind, fasten to; sætta, rægja, friða e-n við e-n, Eg. 226, Grág. ii. 99; tala, … við e-n, to speak, deal … with, Nj. 2, 197, Ld. 22 (see I); hefja upp bónorð við e-n, Eg. 38; leita eptir við e-n, leita ráða við e-n, eiga hlut at við e-n, Nj. 75, 101, 213, Eg. 174; fæða, lifa, fæðask, ala, búa, bjargast, við e-t, to feed, live, subsist … on, Edda i. 46, Fms. i. 226, v. 219, Nj. 236, passim; vera við e-t, to be present at, and metaph. to enjoy, Hom. 87, Edda (pref.); nema lyfsteinn sé við riðinn, Ld. 250; hann brá upp við fætinum (viz. við lagit), Nj. 264; binda við e-t, to bind to, Fms. ix. 358; at þeim heimilum ok í örskotshelgi við (viz. þau) á alla vega, Grág. (Kb.) i. 88; þar við, hér við, at engi mundi þar þora við at etja, Nj. 89. 2. hagr við e-t, skilful at; kunna vel við e-t, id.; skjarr við skot, Ls.; temja, venja, … við e-t; drekka við sleitur (see sleita); kveða við raust, Sturl. iii. 317, Eg. 554; syngja vid tón, Sturl. iii. 210; búa sik við skart, skikkja búin við gull, Fms. x. 199; skyrta saumuð við gull, embroidered with, Fas. ii. 529; glóa við gull, to glow or gleam with gold, Lex. Poët. VIII. elliptical or ad- verbial usages; bregða við, to start; hann þagði við, remained silent, Nj. 2; verða bilt, felmt við, Ísl. ii. 274, Nj. 105; fá við þrjú skip, to add three ships, Fms. xi. 73; jók nú miklu við, it waxed much, Ld. 54; kveða við, gella við, to scream, yell; þurfa við, to need, Nj. 74; njóta e-s við, to enjoy, 85; komask við, to be touched; leita við, to try; bera við, to happen (see bera); koma við, to touch; standa, bíða við, to stop a bit; nema við, to hinder, cause a hindrance; kunna við, to like; koma e-u við, to bring a thing about, 101; ef ek viðr um kæmumk, if I could manage it, Hbl.; bjarga e-u við, hjálpa við, to help, put right; reisa við, rétta við, to raise up again, put right; kannask við, to recognise; vera við staddr, to be present, = við e-t staddr. IX. in recipr. phrases, talask við, eigask við, fásk við, etc., to speak … to one another, where the object is suffixed to the preceding verb. X. with an adverb or particle, of direction; upp á við, niðr á við, upwards, downwards; vestr á við, Fas. ii. 244; móts við, towards; á við, equivalent to (það er á við tvær merkr); austan við, vestan við, sunnan við, fram við, inn við, etc., followed by an accusative.

VIÐA, að, to furnish wood; þú skalt viða heim öllum sumar-viði, Hrafn. 6; viða í skógi, Landn. 214, v. l.; viða heim til eldi-branda, Fms. ii. 82. 2. to pile up wood; hafi sá björn er veiddi nema inni sá viðaðr, þá hafi sá er inni viðaði, N. G. L. i. 242 (cp. Orkn. 112, ok hlóðu köst fyrir dyrum); þeir viðuðu fyrir dyrr (dyrr öll, Sturl. l. c.) allar ok lögðu eld í þekjuna, Bs. i. 672.

B. Metaph. to cut down, fell, destroy; unz fótverkr vígmiðlung of viða skyldi, Ýt. 26; er sikling vágr vindlauss um viða skyldi, 1: at Aðils fjörvi vitta vettr um viða skyldi, 16. This sense of the word is poët., peculiar to the poem Ýt., for Bkv. 11 is somewhat corrupt: viða cannot stand for ‘vinna,’ for nn changes into ð only before an r.

VIÐA, u, f. a mast with its step and other supports (?); allt þat reiði er því skipi fylgir, bæði viðu, vatnker ok akkeri, Grág. (Kb.) ii. 168; hann braut skip sitt en meiddisk sjálfr í viðum, Landn. 272; hann lét ofan leggja seglit ok svá viðu … þá lét hann reisa viðuna ok draga seglit, Ó. H. 170; þá reistu þeir viðu ok settu upp segl sín, 165 (viðor, Fms. iv. 362, v. l.); reisa viður (viðurnar, viðuna, v. l.) ok draga upp seglin, Fms. viii. 146: reisit viðurnar dragit síðan seglin, vii. 310. 2. renna at viðum, to let her run under bare poles, of a ship; lögðu segl sín ok létu skipin renna at viðum at Eyrum, they took in sail and let her run under bare poles to E., Fms. viii. 161; létu renna skipin á viðum inn í höfnina er hlaðit var seglunum, x. 245; renndu skipin at viðum fyrir vindi, viii. 335; en skipin renndu at viðum fram þá renndi hvárt á árar annars ok braut í sundr, 288. II. a high deck or bridge raised as a shelter, amidships, on ships of war; þá er maðr stóð upp á viðunum, þá náðu þeir upp á þilfarit, Fms. ix. 33; þenna umbúnað þarf á skipi at hafa til varnar, víggyrðla vel ok vígása rammliga, leggja hátt viðu ok göra undir viðti fjögur hlið … en gera með bryggjum útan tvá vega slétt stræti til ástigs hjá viðum, Sks. 86 new Ed.; a mitt skipit fyrir aptan siglu undir viðurnar (viðuna, v. l.), Fms. viii. 388; féll Áskell ofan af viðunni, id. (af viðunum, v. l.); var hann upp kominn á viðuna hjá siglunni, id.; stóð konungr upp á viðuna, 381: Sverrir konungr hljóp upp á viðuna, 139; þeir urpu sér jafnan meðal viðanna, Nj. 126; eigi vóru viðurnar upp reistar á konungs skipum, en þat sá, Baglar ok ætluðu at kaupskip væri, Fms. viii. 417 (thus, viðurnir uppreistir Cod. F; viðurnar lagðar Ed., but erroneously). 2. of a bulwark on land; hleypr hann þegar út yfir viðuna, Sturl. ii. 251.

viða, u, f. a skein of yarn = vinda.

viðan or viðun, f. a ‘wooding,’ cutting and fetching wood, Ám. 22.

Viðarr, m. a pr. name. Landn.; the name of the god, Vsp., Edda.

við-band, n. a withy-strap, K. Þ. K. 88, Grág. ii. 295.

við-bára, u, f. an objection, pretext.

við-beina, n. (mod. viðbein), vin-bein, Bs. i. 367 (recent MSS.):—the collar-bone; maðr braut viðbeina sitt, Bs. i. 119; hjó í sundr við-beinat, 648; viðbeinit, in Nj. 27 and Finnb. 330, is prob. only an erroneous reading of an abbreviation, for a t above the line represents -at as well as -it.

við-bit, n. whatever is eaten with bread, esp. butter (cp. Gr. ὀψώνιον), Skíða R. 41.

við-bitull, m. a withy bit, of a bridle, O. H. L. 6.

við-bjóðandi and viðr-bjóðandi, part. a bidder, at a sale, Grág. ii. 240 (twice).

við-bjóðr, m. disgust, Fms. ii. 22, Þórð. 17: viðbjóðslegr, adj. (-liga, adv.), disgusting.

við-björn, m. a wood-bear, black bear, Bm., Grág. ii. 121, Glúm. 329, Fær. 48.

við-bland, n. an admixture; taka v. af e-u, Skálda (Thorodd).

við-blindi, a, m. wood-blind, name of a giant, Edda.

við-borði, a, m. [from viða (II); the spelling viðrborði, Al. 128, is therefore wrong]:—the broadside turned towards the enemy; in metaph. phrases, vera á viðborða, to be broadside on, in an exposed position, Fms. vii. 292; hann sparði ekki Grikki til at þeir hefði sik á viðborða, i. e. he used them as a forlorn hope, vi. 137; er því trúat at ek hafa látið hann vera á viðborða, Al. 128.

við-bragð, n. a quick movement, start; skjótligr í viðbragði, on the alert, Fms. vii. 175; seinligr í viðbragði, slow, Grett. 90 A; hermannligr í viðbragði öllu, Ísl. ii. 203, v. l.; hann bregðr nú engum viðbrögðum, made no starts, no movements, stirred not, Ld. 156: a pull, hratt fram í fyrsta viðbragði, Edda 38. 2. a look, coimtenance, appearance; líkir á vöxt ok viðbragð, Fms. vi. 12; undir því viðbragði (under the pretext) sem úskylda konu, Stj. 252; reiðuligr í viðrbragði, Mar.; með reiðu viðrbragði, id.

við-brekkt, n. adj. steep; þar var viðbrekkt mjök, Orkn. 450 (of a narrow hollow with steep walls on both sides).

við-bruni, a, m. a being burnt.

við-burðr, m. an event, accident.

við-búinn, part. ready.

við-búnaðr, m. a preparation, Fms. vii. 87, 256, xi. 339, Ísl. ii. 132, Bs. i. 137; viðrbúnaðr, Bret. 50, Fms. i. 121, iii. 223, ix. 19, xi. 244 (cp. búa …).

við-búningr, m. = viðbúnaðr, Nj. 44, Ld. 78, Fms. iv. 119, 378; viðr-búningr, Fms. v. 248, Sturl. i. 33, v. l.

við-bætir, m. an appendix.

við-dráttr, m., prop. a carrying wood, metaph. a providing of stores, Grönl. Hist. Mind. i. 566, v. l.

við-fall, n. the lowering the tree (the mast = viðr), Fas. ii. 515. 2. metaph., ná öngu viðfalli, to come to no conclusion, Bs. i. 911; væntir mik at eigi fái þeir viðfall þaðan af, Karl. 233.

við-fang, n. ‘wood-stores,’ whence gener. stores; mundi eigi út leitað viðfanga ef gnógt væri inni, Nj. 115; en er þat þrýtr þá mun íllt til viðfanga, Fms. viii. 349. viðfanga-laust, n. adj. without provisions, Fms. ii. 118. II. [við prep.] dealing with; verri (vestr, harðr) viðfangs, Finnb. 292, Nj. 32, Fms. vii. 20.

við-fellinn (mod. viðfeldinn, agreeable), adj. pliant, pleasant; vera v. við e-n, Bjarn. 4; liðugr ok v., Fb. ii. 135.

Við-finnr, m. a pr. name, Edda.

Við-fjörðr, m. a local name: Við-firðingar, m. pl. men from Withford, Landn.

við-flaki, a, m. (better vígflaki, q. v.), Sturl. ii. 54, v. l.

við-för, f. treatment, Barl. 104, Al. 57; hafa verri viðfarar, Fms. ii. 163; íllar viðfarir, x. 124.

við-ganga, u, f. access, admission; veita e-u viðgöngu, to admit, acknowledge, Jb. 173. 2. confession; v. synda, confession of sins, Greg. 22; eptir bréfi ok viðrgöngu sira Bjarna, B. K. 79, Sturl. iii. 293.

við-gangr, m. growth; vöxt ok viðgang.

við-gjald, n. = gagngjald, Grág. i. 174.

við-görð, f. a reparation, taking precautions against; veðr var hvasst ok viðgörðar-mikit, a strong gale requiring great efforts, Fms. ii. 194.

við-görningr, m. a treatment, Fas. iii. 312, Sturl. i. 10.

við-hald, n. preservation.

við-hjálp and viðr-hjálp (viðr-hjálpan, Art. 125), f. a help, support, Th. 22, Mar., Stj. 18, 19.

við-höfn, f. pomp, show, viðhafnar-laust, n. plainness.

við-högg, n. a wood-cutting, Vm. 134.

viði-hæll (or víði-hæll), m. a withy, willow-twig; hrökkva sem v., Fms. iv. 250.

viðja, u, f. = við, a withy; ef viðja slitnar, N. G. L. ii. 281 (við, v. l.)

við-kenning, f. as metrical term, an additional ‘kenning,’ Edda i. 534; but viðr-kenning = a confession.

við-koma, u, f. = viðkváma, a touch, Þiðr. 6.

við-komandi, part. coming; verandi ok v., D. N. i. 51.

við-kunnanligr, adj. agreeable.

við-kváma, mod. við-koma, u, f. contact, touch, Fas. ii. 150. 2. the young stock, which is to replace the old stock, esp. of animals.

við-kveð, n. a scream, yell, shriek, Fms. iv. 58, viii. 354; við-kvöð (n. pl.), Fb. ii. 27.

við-kvæði, n. the burden of a poem, a refrain, chorus.

við-kvæmr, adj. sensitive: við-kvæmni, f. touchiness, sensitiveness.

við-köstr, m. a pile of wood, Fms. i. 291, ii. 195.

við-lagning and viðr-lagning, f. an addition = viðlag, Stj., Skálda: addition, in arithmetic, Alg.: in the calendar = sumarauki, Rb. 564, 568; viðrlagslaust, 542.

við-látinn, part. ready to do a thing; vera v. at greiða, ready to pay, Fær. 125; eg er ekki viðlátinn, I have no time; nú er svá við látið, at …, now things stand so that …, Orkn. 118.

við-leggjanligr, adj. adjective, Skálda.

við-leggr, m. wooden-leg, a nickname, Eb.

við-leitinn, adj. trying one’s best; vera v. um e-t, Fms. iii. 113.

við-leitni, f. a trying to do one’s best, an attempt, Fms. ii. 271.

við-líka, adv. in a similar manner.

við-líkr, adj. ‘such like,’ similar; grjóns eðr annars viðlíks ávaxtar, Gþl. 524, freq. in mod. usage.

við-lægt, n. adj. on the verge of; var þá viðlægt at þeir mundi berjask, Fms. ii. 235; viðrlægt, Stj. 394.

við-lögur, f. pl. = viðrlög, fined; mannhelgr mikil ok miklar viðlögur við manns aftak, Fms. x. 391, Jb. 56 (sing.): mod. phrase, í viðlögum, in an emergency, stress. II. mod. also betting, staking money, kast um viðlögur, Sks. 26.

við-mót, n. manners; blíðr, góðr í viðmóti.

við-móta, adj. indecl. like; það viðmóta hátt, of the same height.

við-mæli and viðr-mæli, n. conversation; blíðr viðmælis, Þórð. 3; góðr viðmælis, Hkr. ii. 143; veita e-m v., to grant an interview to one, Stj. 536; með bróðurligu viðmæli, Hom. 26; viðrmælis er hverr verðr, a law phrase, every man is entitled to a hearing, = ‘audiatur et altera pars,’ Gþl. 30: a parley, colloquy, öngir heyrðu þeirra viðrmæli (= samtal), Nj. 13, Eluc. 2: an agreement, þóttusk honum eigi haldizk hafa viðmæli þeirra, Sturl. iii. 197.

við-mæltr, part. a metrical term, an apostrophe; hér er annarr fjórðungr mæltr til annarrar personu, ok köllu vér þat viðmælt, Skálda.

við-na = við (see -na), Fms. iii. 73.

við-nám and viðr-nám, n. resistance, an obstacle; ekki varð v., no resistance, Sturl. i. 129 C; farit víða um heim ok fengit hvergi viðnám, Fas. ii. 210; veita viðrnám, i. 105; var þar hart viðrnám, Orkn. 354; látum Völsunga viðrnám fá, Hkv. 1. 52 (Bugge).

viðr, see við.

VIÐR, m., gen. viða, dat. viði, pl. viðir, viðu (mod. viði): [Dan. ved; Swed. väd; A. S. wudu; Engl. wood]:—a tree; undir skugga eins viðar, MS. 4. 21; hrútr fastr á meðal viða, 655 vii. 2 (Gen. xxii. 13); grös ok viðu, Rb. 78: trees, collect., tekr viðr at blómgask, Fas. ii. 95; viðr vex, Grág. ii. 299; viði vaxinn, Íb. 4; igðurnar sátu í viðnum, Edda 74. 2. a wood, forest; villask á viðum úti, Clem. 59, N. G. L. i. 46; renna sem vargr til viðar, Sól.; er sól rann á viðu, Hkr. iii. 227 (or renna til viðar); sól gengr til viðar, Al. 51; sól rýðr á viðu á morgin, Trist. 3; til varna viðar, ‘to the wood-shelter,’ i. e. till sunset, Gm. 39; grjótið, urðr ok viðu, Edda; ganga til híðs fyrir ofan viðu (above the woodland) ok hleypa út birni, N. G. L. i. 46. 3. felled trees, wood; brúar ok lagðir yfir viðir, Eg. 529; rjáfrit, viðirnir ok þekjan, Grett. 85 new Ed.; stór-viðir, máttar-viðir: timber, svá mikinn við at þat má eigi eitt skip bera, Fs. 27; gjalda í vaxi eða viði, Grág. (Kb.) ii. 210; mjöl ok við, Nj. 4; viðar kaup, purchase of timber, Rd. 253; við ok næfrar, Fms. ix. 44; undir viði annars … neyta viðarins, … vöxtr viðar, Grág. (Kb.) ii. 111. II. compds; viðar-bulungr, -byrðr, -fang, -farmr, -flutningr, -hlass, a pile, armful … of wood, Stj. 132, 592, Rd. 306, Fbr. 209, Landn. 177, Grág. ii. 357, Eg. 565, K. Á. 176, Fms. viii. 174; viðar-verð, Grág. i. 195; viðar-mark, a mark on trees, ii. 353; viðar-rif, the right of picking fagots, Sturl. i. 195; viðar-föng, wood-stores, Bs. i. 81; viðar-högg or -högst, wood-cutting, right of wood-cutting (Dan. skov-hugst), Fms. ii. 84, Eg. 743, Grág. ii. 295; viðar-höggstir, id., Gþl. 77, D. N. ii. 202; viðar-val, picked wood, Fs. 27, Ld. 212; viðar-taka, wood-pilfering, Grág. ii. 356, D. N.; viðar-tálga, wood-cutting, Stj. 561; viðar-verk, wood-work, Sturl. i. 194; viðar-köstr, a pile of wood, Fb. i. 420; viðar-flaki, a hurdle of wood, Þjal.; viðar-lauf, wood-leaves, Al. 166; viðar-holt, a wooded holt, copsewood, piece of brushwood; at kirkjan ætti þrjú viðarholt, Dipl. ii. 20; viðar-heiti, names of trees, Edda; viðar-rætr, the roots of a tree; undir viðar-rótum, undir viðarrætr, Skm. 35, Fms. i. 113, x. 218, 219, Landn. 243; viðar-teigr, a strip of wood, Vm. 150; viðar-vöxtr, a young plantation, brushwood, Grág. ii. 300; viðar-runnr, a grove, Stj. 258; viðar-teinungr, a wand, Edda 37; viðar-taug or -tág, a withy twig, Hkr. ii. 11; viðar-öx, -ex, a wood-axe, Fms. ii. 100, Nj. 168, Rd. 306, Ld. 280.

viðra, að, to be such and such, of the state of the weather; ok viðraði þat löngum um sumarit, Eb. 259; fjöld um viðrir á fimm dögum en meirr á mánuði, Hm. 2. to snuffle, scent; hón viðraði í allar ættir, Fas. ii. 417, Gísl. 33; hann (the ox) viðraði mjök, Ísl. ii. 89; um daginn viðruðu þeir út (aired themselves) um skógar-runna karls, Fas. i. 4.

viðr-auki, a, m. an augmentation, addition, Hom. (St.): an appendix.

viðr-átta, u, f. dealings with, = viðskipti, D. N. i. 349.

viðr-eign, f. intercourse, management; úrigr, íllr, harðr viðreignar, ill to manage, Ld. 54, Nj. 18, Þiðr. 171, Stj. 380: an encounter, Fær. 88, Fms. viii. 158.

við-reisn, f. a restoration, rising again; hann á engrar viðreisnar von.

við-reki, a, m. a drift of wood, Grág. ii. 359, D. I. i. 476.

viðr-eldi, n. a stock of food or provisions; göra tíund af ávexti öllum ok viðreldi, fiski ok öllum réttum föngum, N. G. L. i. 6; viðreldis-tíund, a tithe of the stock, 137; en ostar standi fyrir viðreldi, ii. 355.

við-rétta, u, f. = viðrétting, Fs. 18, Mar., Orkn. 76.

við-rétting, f. a rising again, redress, restoration.

viðr-hending, f., a metric. term, the ‘sub-rhyme’ ‘after-rhyme’ the latter rhyme-syllable in a verse-line is so called, Edda (Ht.); thus, in fastorðr skyli fyrða, ‘orðr’ is the fore-rhyme, ‘fyrða’ the after-rhyme.

viðr-hjal, n. conversation, Fms. xi. 52.

-viðri, n. [veðr], weather; in compds, haf-v., land-v., hvass-v., etc.

við-riðinn, part. connected with; vera v. við e-t.

viðrini, n. [an obscene word, not recorded in old writers, but etymologically remarkable, not being related to the prep. við, but akin to A. S. wræne = libidinosus; the preservation of the initial v by turning it into ‘við’ is similar to vágrek, q. v.]:—an impotent person, viðrinis-legr, adj. impotent, and metaph. false, spurious.

Viðrir, m. one of the names of Odin, Edda, Lex. Poët.

viðr-kenna, d, to confess, (mod.)

viðr-kenning, f. = viðrkomning, Bs. i. 70, 304, Magn. 480: mod. a confession, acknowledgment.

viðr-komning, f. compunction (= eccl. Lat. compunctio), Stj. 380, Bs. i. 116, 387, Hom. 9, MS. 165. 164.

viðr-kvæmiliga, adv. becomingly, Stj. 25.

viðr-kvæmiligr (-kæmilegr), adj. becoming, Barl. 57, Stj. 57, Fms. vi. 54, Sks. 3 new Ed., Th. 11, Js. 51, Fær. 113.

viðr-lifnaðr, m. sustenance, Fms. i. 126, K. Á. 174.

viðr-lit, n. a looking towards, facing; augu heita ok lit eða viðrlit (an etymologising form for an older form vlit?), Edda i. 538. viðrlita-mikill, adj. big to behold, dangerous, Fas. iii. 387: the mod., það er viðrlita-mikið (sounded viðr-hluta-mikið), it is running too great a risk, it is not safe to do.

viðr-lífi, n. = viðrlifnaðr, Sks. 106 new Ed., B. K., freq. in mod. usage.

viðr-lífi, n. maintenance, Sks. 499; til viðrlífis mönnum, Sturl. iii. 19: spelt viðlíti, Ver. 10 (= behaviour).

viðr-líking, f. a comparison, imitation, Stj. 55.

viðr-líkjask, t, to imitate, with dat., Stj. 7, 36.

viðr-líkr, adj. = viðlíkr, similar, Bs. ii. 98, H. E. i. 520, Dipl. v. 10.

viðr-lög, n. pl. a fine, penalty; eru slík viðrlög ef frá er brugðit, Grág. i. 223; of lög tíund eru sömu viðrlög, 380; konungr hafði viðrlög mikil ef vitar væri rangt upp bornir, Hkr. i. 147.

viðr-mæli, n. a conversation, talking together, Nj. 89 (Lat. Ed.), Fb. i. 315; eptir viðrmæli þessi, Clem. 147.

viðr-nám, n. resistance, Stj. 406, Al. 11; see viðnám.

viðr-nefni, n. a surname, soubriquet, Finnb. 338, Fs. ii. 51.

viðr-orð, n. rendering of Lat. ad-verbium, an adverb, Skálda.

við-ræða, u, f. a speaking with, conversation; til fundar ok viðræðu við e-n, Sks. 284: a discourse, Nj. 194, Fms. xi. 4, Str. 10, 62, passim.

viðr-stygð, f. an abomination.

viðr-sýn and viðr-sýnd, f. = viðsjón, Sks. 9, 107 new Ed., Fms. vi. 134, Stj. 5.

viðr-taka, u, f.; góðr viðrtakna, obliging, charitable, Bs. i. 654.

viðr-tækiligr, adj. susceptible, Stj.

viðr-vist, f. presence, Gþl. 495; blíðu ok góðar viðrvistir, affability, Fms. ix. 535. 2. sustenance, maintenance; öll önnur skepna var sköpuð manninum til viðrvistar, Sks. 536, K. Á. 174; Sverrir hafði eigi annat til viðrvistar liði sínu, Fms. viii. 159. v. l. viðrvistar-maðr, m. a person present, N. G. L. i. 310.

viðr-væri, n. sustenance, = viðrvist; nægð mönnum til viðrværis, Stj. 89; viðrværis kostr, fare, Mar., freq. in mod. usage: viðværi, Bs. 862; O. H. L. ch. 78.

við-sjá, f. a shunning, being ware of; vóru viðsjár miklar ok varðhöld með flokkum, Sturl. i. 104; vóru þá dylgjur ok viðsjár með þeim, Eb. 214; gjalda viðsjá, to beware, be on one’s guard, Fms. vii. 263; at hann styrki til viðsjó synda, Hom. 130; veita viðsjá við e-u. Fms. viii. 18, Stj. 410; var Lambkárr at viðsjá görr (shunned) um bréfa-görðir allar, Bs. i. 475; hann görði at viðsjám at finna hann, shunned him deliberately, 143. COMPDS: viðsjár-maðr, m. a person to be on one’s guard against, to be shunned, Sturl. iii. 145, Lv. 49. viðsjár-verðr, adj. that which is to be shunned, guarded against, Nj. 156.

við-sjáll, adj. cautious, wary, Grett. 198 new Ed.: = viðsjár-verðr, það er viðsjált, ‘tis not safe.

við-sjón and viðr-sjón, f. a warning, a thing to be shunned; öðrum til viðsjónar, H. E. i. 436; viðrsjónar, 418, D. N. ii. 108; hataðr ok hafðr at viðrsjón, hated and shunned, Barl. 60.

við-skipti and viðr-skipti, n. pl. dealings, intercourse; íllr, hægr, góðr, … viðskiptis, ill, easy, good, … to deal with, Fms. vii. 193. xi. 8, 91, Band. 11. 2. plur. intercourse; þeirra viðskipti, Bs. i. 521; segir honum frá ferðum sínum ok viðskiptum þeirra Ásgríms, Nj. 221; urðn eigi löng vár viðskipti, Eg. 40; sáttir at öllum viðskiptum, Grág. ii. 179; at þú mundir eigi sigrask í okkrum viðrskiptum, Ó. H. 217; viðrskipti, Fms. viii. 136, 155.

við-skot, n. pl. an elbowing, pushing against; in viðskota-íllr, elbowing, malignant; tyrrinn ok viðskota-íllr, Grett. 111 A.

við-slag or viðr-slag, n. a ‘gain-blow,’ the parrying a blow, in fencing; nema hæfileg högg ok viðrslög, Sks. 84 new Ed.

við-smjör, n. ‘wood-smear,’ oil; smyrva með viðsmjörvi, Niðrst. 1: smurðr helgu viðsmjöri, of extreme unction, Bs. i. 144; hann steypti þessu inu helga viðsmjörvi yfir höfuð honum, Stj. 443; eigi smurðir þú höfuð mitt viðsmjörvi, Greg. 47; viðsmjöri, 623. 13; grýtur fullar af viðsmjöri, Fms. vii. 232; viðsmjörs-horn, ker, ketill, a horn, box, casket of ointment, Stj. 460, 625, MS. 656 C. 40; viðsmjörs ljós, an oil-light, Stj. 306; viðsmjörs kvistr, an olive branch, Ver. 9. COMPDS: viðsmjörs-tré, n. an olive tree, Stj. 304, 399, 403, Rom. xi. 24, Rev. xi. 4. viðsmjörs-viðr, m. = viðsmjörstré, N. T., Rom. xi. 17. viðsmjörsviðar-fjall, n. the Mount of olives, Acts i. 12 (elsewhere called Olíufjall, Pass.)

við-spellan, f. a conversation, 655 xxviii. 3.

við-spyrna, u, f. a thing to rest the feet against.

við-staða or viðr-staða, u, f. a withstanding, resistance; fékk hann enga viðstöðu, Eg. 34, 270, Fms. i. 28; þeir höfðu eigi viðstöðu ok flýðu, viii. 401; varð engi viðrstaða, Hkr. i. 67. viðstöðu-laust, n. adj. without a stop, instantly.

við-standa, stóð, to withstand, Stj. 69.

við-sæmandi, part. beseeming, Korm. 76.

við-sæming, f. seemliness, decorum, Fms. i. 261; göra einn at viðsæmingar manni, to put up with, Orkn. 454.

við-taka or viðr-taka, u, f. a reception, receipt, receiving; fé heimt at viðtökum eðr handsölum, Grág. i. 84; frændr skolu skipta viðtökunni með sér, ii. 181; synja viðrtöku, Gþl. 147; beiða sér viðtöku, Fms. i. 110; hann fékk þar enga viðtöku, he was rejected, vii. 207; veita konungi viðrtöku, Hkr. ii. 40; beiddi sér viðtöku af landsmönnum, 262, Orkn. 384; til varðveizlu ok viðtöku, Grág. i. 245; handsala faðerni at barni ok viðtöku, 361; biðja e-m viðtöku, Sks. 336, Ld. 232; þar verðr rúmfátt til viðrtöku, Al. 79; hann hlaut mikla tign ok viðrtöku, Fms. x. 417. 2. plur., esp. hospitality; vera góðr viðtakna, to be a good host, Ld. 268, Al. 79; þakka, fá góðar viðtökur, Fms. i. 20, vii. 247, Eg. 15, 75, 81, 172, Ld. 34, Nj. 4. 3. resistance; var þar lítil viðtaka, Orkn. 296; viðrtaka, 292, Fms. i. 60: varð þar all-hörð viðrtaka, 178; varð engin viðrtakan í bænum, viii. 333; líkligt at þar mundi vera v. er bæjarmenn væri. Eg. 241; hann hafði enga viðtöku. Fms. i. 258; hann sá engi sín efni til viðtöku móti Hákoni, 22, v. l. viðtöku-maðr, m. a receiver, Grág. i. 394; v. arfs, Jb. 153.

við-takandi, part. a receiver, Grág. i. 245.

við-tal, n. (viðr-talan, Fms. x. 392), a conversation, parley; viðtal konungs ok bónda, Fms. i. 32; eptir viðtal þeirra föður hans, Fas. i. 50: lauk svá þeirra viðtali, Fms. viii. 324; hón hafði heyrt viðrtal þeirra, Nj. 60.

við-tekja, u, f. a reception, Hkr. i. 134, Fms. iii. 71.

við-tekt, f. = viðtaka; hafa góðar viðtektir, Fbr. 73.

við-útan, adv. [Engl. without], without, outside of, in a nickname. Fas. iii.

við-varnan, f. abstinence from, Hom. 14.

við-vik, n. a stirring; lítið viðvik, a small act.

við-vindill, m. [Dan. vedbende], ‘wood-windle’ ivy, Edda (Gl.) ii. 483, Str. 66, Pr. 431.

við-væningr, m. a tiro, beginner, viðvænings-legr, adj. bungling. viðvænings-skapr, m. a bungling.

við-vörun and við-varan, f. a warning, Nj. 166, 254, Fas. i. 491.

VIGG, n. [A. S. wicg; akin to vega = to carry; cp. Lat. vehic-ulum]:—a horse, steed, Edda (Gl.); vigg at söðla, vagn at beita, Gkv. 2. 18: freq. in poët. phrases for a ship, sund-vigg, the horse of the sea, sea-steed; öldu vigg, unn-vigg, haf-vigg, sund-vigg, borð-vigg, hlunn-vigg, hlýr-vigg, súð-vigg, stafn-vigg, segl-vigg, = the wave-steed, … sail-steed; veggjar vigg = a house, Lex. Poët.: as also in compds, vigg-baldr, -beitir, -finnandi, viggj-álfr, vigg-rennandi, -ríðandi, -runnr, -þollr, = a sailor, mariner, farer on the sea-steed, Lex. Poët. II. Vigg, an island in Norway: viggjar-skalli, a nickname, Fms. vii.

viggi, a, m. a bull (?). Edda (Gl.)

viggr, m. = vigg, a steed, Lex. Poët.

vigilia, u, f. [Lat.], a vigil; vigiliu-dagr. Vm. 24.

VIGR, f., pl. vigrar, [the short vowel and the radical r are against deriving vigr from víg]:—a spear, Edda (Gl.); flugbeittra vigra, Hornklofi; vigrar rjóða, to redden the spears (vigrat Cod.), id.; vel hefir vigr of skepta, Kormak; vigrar seiðr, a spear-charm, spear-song, i. e. battle, Sturl. (in a verse); vigra dunur, dynr, él, = the din, song, shower of spears, Lex. Poët. passim. II. Vigr, a local name of an island (in shape like a spear’s head) in north-western Icel.; í Vigr (acc.), Bs. i. 651; í eynni Vigr (dat.), 652: in the Orkneys, the mod. Veir; in the Orkn. S. Fb. ii. l. 9 from the bottom, einn ‘ungr’ read ‘í Vigr’ (i. e. Veir, the island where Kolbein Hrúga lived, after whom is named ‘the Castle of Cuppi Row’).

vik, n. a stirring, moving; handar-vik, a hand-waving; við-vik, at-vik, an accident. II. [cp. vík], the corners in the hair above the temples (vik-óttr); munn-vik, the corners of the month.

VIKA, u, f., gen. pl. vikna, pl. vikur: [this can hardly be a genuine Teutonic word, but rather is adopted from Lat. vice, otherwise the k could not have remained unchanged; thus Lat. vicus is Icel. vé, Goth. weihs: Ulf. only uses the word in a single instance, viz. to translate ἐν τη τάξει της ἐφημερίας αὐτου by in wikon kunjis seinis in Luke i. 8, where the Latin text ‘in vice sua’ perhaps suggested the word to the translator; A. S. and Hel. wica; Engl. week; O. H. G. wecha; Germ. woche; Dan. uge; Swed. wecha; in Norse dialects vika, veka, vuku, uku, and in compds -oke, Jóns-oke, Ivar Aasen.]

B. USAGES.—A week, passim: used in a peculiar manner, as marking the remaining weeks of the summer; líðr á sumarit til átta vikna, viz. till eight weeks remained before winter, Nj. 93; var Rútr heima til sex vikna, 10; vá Böðvarr Kolbein Drottins-daginn at fjórum vikum, Ann. 1376. The ancient Scandinavians and Teutons in heathen times seem to have counted the year by pentads, called fimt, as has already been remarked s. v. fimt (p. 153), to which may be added the authority of the late Prof. Schlegel of Copenhagen in a notice of 1825, mentioned in Lex. Mythol. p. 753. The time when the Scandinavians changed their system is quite unknown; it would seem that in Icel. ‘weeks’ were already in use in the middle of the 10th century, could we but trust the record in Íb. ch. 4 as authentic in its details. II. spec. usages in the calendar; Helga vika, the Holy-week (i. e. after Whitsun), Thom. 22, Dipl. iii. 10, D. I. i. 594; Efsta-vika, the last week of Lent, i. e. Passion-week, Orkn. 386, D. I. i. 594; Páska-vika, Easter-week; Sælu-vika, Ember-week, passim, see Icel. Almanack; as also Auka-vika or Lagningar-vika, the additional week, intercalary week, = sumar-auki, see p. 604; fyrsta Sumar-vika, síðasta vika sumars, síðasta vika vetrar. COMPDS: viku-dagr, m. a week-day, Hom. (St.) viku-frestr, n. a week’s notice, Grág. ii. 405, Fms. v. 50. viku-för, f. a week’s journey, of distance, Symb. 15. viku-gamall, adj. a week old. viku-lagning, f. the addition of a week, of the sumarauki, Rb. 564. viku-munr, m. a week’s difference, Grett. 150. viku-stafr, m. a week-letter, an almanack term, Rb. 510. viku-stef, n. a week’s term, week’s notice, Eg. 274. 394, Grág. ii. 349. viku-stefna, u, f. a week’s summons. Eg. 274, 294, v. l. viku-þing, n. a meeting that lasts a week, Grág. i. 99. vikna-mót, n. a ‘week’s meet,’ the ending of one week and beginning of another, Rb. 94. vikna-tal, n. a tale or number of weeks, Rb. 38, 48, 568.

VIKA, u, f. [a word quite different from the preceding, akin to vik and vík, the root word being víkja, q. v.]:—a sea mile, knot, answering to a mod. geographical mile, and equal to a ‘röst’ on land (see röst, p. 508): the term seems to have been derived from vík, a small bay, denoting the distance from ness to ness, and so referring to a time when ships coasted along-shore; the word is still in almost exclusive use in Icel. The following instances may suffice:—the distance from Reykjanes to Flatey in western Icel. is counted as three viknr (frá Reykjanesi til Flateyjar, þat eru þrjár vikur sjófar, Bs. i. 461); from Drangey in the north to the nearest point on the mainland as one vika (frá Revkjum er skemst til eyjarinnar ok er þat vika sjóvar … þat var vika sjáfar sem skemst var til lands ór eyjunni, Grett. 144, 148); eyjar þær sem Ólafs-eyjar heita, þær liggja út á firðinum hálfa aðra viku undan Reykjanesi, 125; heyrði yfir til Skarfstaða hálfa viku sjóvar (viz. from Ljárskógar), 129; for the respective distances see the map of Icel.: so in Norway, vatnið var hálfrar viku breitt, Fms. viii. 32; sigla þeir fyrir þat torleiði sex vikur sævar, Fb. i. 186: in the Faroes, þangat var skemst ok var þat þó löng vika sjóvar, Fær. 173 (viz. from the Great Dimon to Suðrey): in Greenland, hann lagðisk eptir geldingi gömlum út í Hvalsey, ok flutti á baki sér, þá er hann vildi fagna Eireki frænda sínum, en ekki var sæfært skip heima, þat er löng hálf vika, Landn. 107: great distances at the open sea are counted by ‘tylpt,’ ‘dozens, sc. of knots,’ leaving out the word ‘vika,’ þá mun siglt vera tylpt fyrir sunnan Ísland, Landn. 25: a writer of the 14th century calculates the voyage round Iceland direct from headland to headland at ‘fourteen dozens,’—fjórtan tylptir umbergis at sigla réttleiðis fyrir hvert nes, Bs. ii. 5.

viki-vaki, a, m. [this word, which hardly occurs in old writers, seems in the 15th century to have been adopted]:—a weekly wake, popular festival meetings and entertainments on Sunday evenings, with song and dance; förum vér til vikivaka | værðir þar og hvíld að taka, Eggert; songs and ballads sung at such weekly wakes were called either vikivaka-kvæði or forn-kvæði, q. v.

vikna, að, [víkja], to give way, to bend; reksaumr viknar í straumi, Edda (in a verse): of ranks in battle, gékk Ljótr svá fast fram at þeir viknuðu fyrir Skotarnir, Orkn. 28; freistum ef þeir vikni fyrir, Fms. viii. 68; veitum þeim þaðan áhlaup sem harðast, vænti ek at þeir vikni við, 356; ætlaði hann at Glámr skyldi vikna við, to bend, give way in wrestling, Grett. 114 A (for kikna). 2. to be moved to tears, compassion, or the like, freq. in mod. usage; viknar hann við það, já, hún verðr dýrari, Jón Þorl.

vik-óttr, adj. [vik], bald on the forehead above the temples, Ld. 272; rauðbleikr á hár ok v. snemma, Eb. 30.

VIKR, f., gen. vikrar, pumice-stone, from a volcano; vikr svá mikil, Bs. i. 803; vikrin sást reka hrönnum fyrir Vestfjörðum at varla máttu skip ganga fyrir, Ann. 1362; vikra(r) kast, a fall of pumice, 1390; stála vikr, ‘steel-pumice,’ a whet-stone, Haustl.

vikra, að, to rub with pumice.

VIL, n. pl., root vili, dat. viljum, the bowels; þau vil er fúnat hafa af sællífis krásum, 677. 9; ok er hann sundraði griðunginn knýtti hann tvá knúta á viljunum, Róm. 187 (a loose version of ‘pallida taetris viscera tincta notis,’ Lucan. Phars. i. 619, which, may be, the translator misread as ‘cincta nodis’); takið ór mér svangann ok langan, … takið ór mér svilin og vilin, Ísl. Þjóðs. i. (in a ditty).

vil, n. [vilja], self-will, wilfulness, self-indulgence; in vil ok dul, wilfulness and conceit. Sól. 34; fyrir dul ok vil, Gkv. 2. 38; vil er mest ok dul flestum, Hallfred; dul vættir ok vil at linna muni erfiði ok víl, Skálda (Thorodd), with a play on ‘vil’ and ‘víl,’ which are diametrically opposed. 2. in the phrase, í vil e-m, at one’s will, to one’s liking, favour; at þeir (the dreams) sé í vil ráðnir, Ld. 126; konungr trúir því er þessi skræfa segir í vil honum, Al. 30; and freq. so in mod. usage, göra e-ð mér í vil, það er honum í vil, in his favour; cp. vil-hallr, vil-gali, vil-mæltr, vil-gi. II. in pr. names, Vil-hjálmr, Vil-mundr, Vil-borg, Landn., Edda.

vil, n. [Lat. velum], a veil, of nuns; taka vilit af höfði sér, Mar.; hún er sárliga hrygg, látið vilið, sem fyrr segir, id.; taka vil, to take the veil, K. Á. 214.

vil-björg, f, a doubtful απ. λεγ., help desired or help in need (víl-björg), Gm.

vild, f. [vili], will, liking, good-will; með vild ok samþykki allra höfðingja, Fms. xi. 97; tók ríki af vild (villd) alls lands-fólksins Haraldr Guðinason, x. 372; með vild, favourably, as one wills; endask með vild, to end well, MS. 4. 10; eptir várri vild, after our will, Fms. vi. 261; í fyrstu gékk honum með vildum, at first all went to his will, x. 414. 2. a favour; fyrir vildar sakar við lýðinn, Fms. x. 381; ok görði honum mart í vild (villd), Ó. H. 249; með vild ok vináttu, Str. 14, D. N. ii. 12: goodness, good quality, skulu þeir skipta at jafnaði millum sín eptir bónda vild, bæði boðburð ok stafkarla-færslu, N. G. L. i. 138. COMPDS: vildar-fólk, n. the chosen people, Clar. vildar-klæði, n. pl. the best clothes, state-robes, Stj. 599. vildar-lið, n. the best men, chosen men, picked troops, Fms. vii. 169, ix. 353, 392. vildar-maðr, m. the best man, a trusted, distinguished man, Fms. x. 293; konungr ok mart vildarmanna, vi. 279; féll mart vildarmanna, ix. 408. vildar-mær, f. a favourite maid, maid of honour, Mag. 30.

vildi-, n. = vild; only in COMPDS: vildis-gripr, m. a fine animal, of a steed; það er mesti v. vildis-lýðr, m. the best men; höfðingjar ok v., Fas. iii. 432. vildis-maðr, m. = vildarmaðr, Sturl. i. 20.

vildr, adj., compar. vildri and vildari, ‘willed,’ i. e. chosen, choice, good; vildir menn = vildar menn. Dropl. 25; vildri hestar, Karl. 334; hinn vildasta vápnhest minn (cp. Dan. vælig), MS. 4. 6; vildra sverð, a finer sword, 30, Karl. 332; með hinum vildastum klæðum, Str. 12; skikkju muni vildri, a cloak a good deal better, Fms. vii. (in a verse); gangvera þeim sem þú hefir vildastan til …, vildasta yfirhöfn, Sks. 286; vildastan miklu, the very best man, Sighvat; ef ekki eru vildari föng á, if there is no better choice, Fær. 207, Bs. i. 66; kauss hann þann af sem honum þótti vildastr, Fms. ii. 165; honum var ekki vildara af ván, he could expect nothing better, Eg. 364; kvaðsk þat gjarna vilja ef Grími væri þat nokkoro vildara, … vildra ok öruggra, better and safer, Magn. 468.

vil-gali, a, m. flattery (= fagr-gali), Hom. (St.)

vilgi, adv. (see -gi), very; vilgis oft, very often; enda er úsýnt at vit finnimk svá vilgis opt at mitt sé vænna, Mork. 50; vilgi mjök, very much; hann langaði til engra dægra, hann kvíddi ok engu vilgi mjök, Bs. i. 393; ef þú ættir vilgi mikils vald, Hbl. 25; vilgi víðr, very wide, immense, Hd. II. negative, not at all; hann vissi þat vilgi görla, Skv. 3. 13; vilgi tryggr, untrue, false, of Loki, Þd. 1.

vil-hallr, adj. partial, leaning to, favouring; hitt grunar mik at liðsmenn yðrir muni vilhallt sagt hafa, given a partial, unfair report, Fb. ii. 124; hón sagði nökkut vilhallt sem henni var beini veittr, Glúm. 354; liðsmenn segja opt vilhallt ok segja þat er þeir vildi at væri, Karl. 383.

VILI, m. (sounded vilji), gen. vilja; [Ulf. wilja = θέλημα; Dan. villje]:—will, a wish, desire; sigr-sæll er góðr vili, Bs. i. 746; göra e-t vilja hendi, to do with willing hand, purposely, Jb. 363 A. 2. good-will, liking, favour; nema hennar vili væri til, Nj. 24; ef þat er þinn vili, id.; þeir menn er vaka í kirkju til Guðs vilja, Hom. 34; mót þínum vilja, 625. 68; fá sinn vilja, Skálda; nú hefi ek minn vilja beðit, Fsm.; vili minn enn væri, Am. 83; at ossum vilja, 30; góðr-vili and góð-vili, good-will. II. in old poets, delight, joy, desire; glaðr, með góðan vilja, ok úhryggr, Stor. 24; at vilja gefin, happily married, Skv. 3. 54; vaðin at vilja, joy-bereft, Skv. 3. 55, Hðm. 4; vaki hann at vilja, may he wake with joy, Gs. 5; vön vilja, Skv. 3. 9; en hón vaknaði vilja firð, joy-bereft, 24. 2. carnal lust; unna vísum vilja frá, Hm. 98; cp. göra, fremja vilja sinn við konu, Stj. 121, Karl. 472; hafa konu vilja, Þiðr. 247. COMPDS: vilja-klæði, n. = vildar-klæði, Vm. 117. vilja-lauss, adj. joyless, joy-bereft, Vkv. 11 (29?); mér viljalaussi, Gkv. 2. 9: árna viljalauss á vegum, Gg. 7. vilja-leysi, n. unwillingness, Gþl. 338.

vili-sess, m. the mind’s seat, the breast or heart (?), Sdm.

VILJA:—the FORMS of this verb, α. the 1st pers. pres. indic, was originally dissyllabic, like the pres. subj., both in Goth. and Icel.; the only form used in the Saga-times (10th century) being prob. vilja; vilja’k hljóð, Eyvind (Edda i. 248; the v. l. ‘vilra’ and ‘vilka’ shew that the scribes did not know the old form); eiga vilja heldr, Alm. 7 (but ek vil in the following verse); segðú mér þat ek vilja vita, Skm. 3; vilja ek sofna, Vkv. 31; né ek þik vilja níta, 37; ek vilja’k, Hým. 9; vilja ek þat líta, Am, 58: in prose, enn þó vilja ek heldr einn staf ríta, Skálda (Thorodd): in law formulas, at ek vilja skilja við félaga minn, = Gr. ὄτι βούλομαι; þat villag, Fms. vi. 205, v. l.: the monosyll. form is later, vil’k eigi ek, I will not, Gkv. 2. 27; accordingly the ‘ek vil’ in Alm. 8 should be restored to ‘allt þatz ek vilja’k vita,’ as is required by the preceding verse; so also in Vsp. 1 the true reading may be ‘vilja ek’ valfoður (see foot-note 5 in Bugge, l. c.) β. 2nd pers. pres. is monosyll. vill and vilt; þú vill, Vþm. 11, Hbl. 55, Gkv. 2. 8, 33; vill þú, Ls. 28: the older vellums have vill, the later vilt, ef þú vilt, Hm. 130, Ísl. ii. 214 (thrice), Nj. 41, 77, and so in mod. usage (ek vil, þú vilt, hann vili). γ. 3rd pers. vill, Skv. 1. 4, Hm. 63. δ. pret. vilda; part. viljat; pret. infin. vildu, Nj. 259, Ld. 216, Mork. 168. ε. forms with suffix; with pers. pron., 2nd pers. vil-du [Chaucer willow], wilt thou, Post. 134, 135, 231; but in mod. usage, viltu, and so Fb. i. 222, l. 36: with neg. suff., vilka ek, Am. 13; vilkat ek, I will not, Skv. i. 26; þú vill-at, thou willest not, Hm. 114; vildigak, I would not, Gkv. 2. 40; er ek vildigak, Helr. 13 (all the references to Bugge’s edition). [Ulf. wiljan = θέλειν, βούλεσθαι; A. S. willan; Engl. will; Dan. ville; Swed. vilja; Lat. velle; Gr. βούλεσθαι.]

B. USAGES.—To will, wish: I. with infin., sá maðr hefir viljat villa leitina fyrir oss, Fms. i. 72; Guðrún kvaðsk vildu (pret. infin.) vita hvat þeir vildu at hafask, Ld. 216; hverjum vilt þú heldr gipta dóttur þína … ef þú vilt eigi … hverju þú vilt svara, Ísl. ii. 214; spurði ef hann vildi ríða, Gunnlaugr kvaðsk þat vilja, … hví býðr þú mýr eigi þat er ek vil þiggja, 212, 213; Austmaðr kvezk vildu (said he would) fyrir hafa land, Nj. 259; hann létzk eigi þat vildu, Mork. 168; nú vil ek spyrja yðr, Nj. 35; hví vildo ljúga, Clem. 134; enda vildu trúa þá mundu miskunn fá, 135; hér vil ek bjóða fyrir góð boð, Nj. 77; sumir vilja skilja, 673. 51; Þorgeirr játaði því sem Kári vildi beitt hafa, Nj. 257. β. denoting futurity; maðr er andask vill, a person about to die, Hom. 155 (in a Norse vellum); in mod. Danish this usage has prevailed, but is hardly known in the old language, for in Icel. vilja always implies a notion of volition; hvárn þú vill (vilt, v. l.) hafa valit, Post. (Unger) 20. 2. with subj., þat vilda ek bróðir, at þú, Nj. 2; vildir þú at ek stæða upp, … þá vildi (= vilda) ek, Fms. vi. 205; viltu at ek fara til eyjanna, Fb. i. 222. 3. with acc., vita skyldir þú hvat þú vildir, Ísl. ii. 214; eigi vil ek þessa, 215; þú vilt eigi þessa kosti, Nj. 77; hvat vilt þú hánum, what do you want him for? 41; hvað viltú mér? vilja hverjum manni gott, to will (wish) good to everybody, Fms. i. 21. 4. ellipt. an infin. being left out or understood; vildi Aðalráðr hann ekki þar, A. wished him not [to be] there, Fms. xi. 419; ek vilda ekki vistir hans hér í landi, Eg. 523; hón vildi hann feigan, wished him dead, Nj. 269; ok skýra þat hvat hverr þeirra vill lög um þat mál, what he thinks to be the law, Grág. (Kb.) i. 214; ek vil á fund Ólvis, I wish to go, Nj. 41; ef hann vildi upp ór gröfinni, Eg. 234; hvárt sem heldr vildi (viz. göra), Nj. 251; vildi alþýðan hann til konungs, Fms. ix. 8; út vilja vegar þínir til Íslands, Fb. i. 222. 5. impers., var siglt inn eptir firðinum svá sem vera vildi, as it would be, at random, Fms. ix. 22; sjaldan fór svá þá er vel vildi, seldom went it thus when the luck was fair, x. 408, Ld. 290 (of a bad omen); svá kann ok stundum at verða ef eigi vill vel, when matters go wrong, Sks. 323. 6. vilja e-m, to favour one; þat er ván at þér mundi sæmðin vilja, Karl. 230. 7. with prepp., vilja til, to happen; ef þat á til at vilja, Fas. i. 11. II. reflex., viljask e-t, to with for, Fr. 2. to bear good will to one;(þeir) viljask eigi við oss, they bear no good will towards us, Fas. ii. 337 (but rare). 3. part. viljandi, willing; göra e-t viljandi, Greg. 41, and passim. 4. past pret. neut. vilt, q. v.

viljaðr, adj. (prop. a part.), willing, inclined; nú væra ek á þat viljaðr, at …, I should like to …, Sturl. i. 6l, 67; (á-viljaðr), Fb. i. 63; skal ek eigi verr v. (less eager, less ready), en hann, Fms. vii. 275; at allir mundi vel til viljaðir at styrkja hans ríki, viii. 104; engi skal vera v. betr enn ek (more eager than I) at vera úþarfr þeim búöndum, Ó. H. 209; augu jafnt viljuð til allrar umsjá, 655 xiii. A. 2. 2. intentioned, disposed; at drottning mundi miklu verr viljuð, Eg. 339; vera e-m vel viljaðr, well disposed, Ísl. ii. 325; yðr vel viljuð í því er ek mætta, Boll. 356; vitrastir ok bazt viljaðir, Sks. 640 B; mann yðr vel viljaðan, Lv. 7; ok mér bezt viljaða, Fms. vi. 5: e-m er (lítt) viljað til e-s, to like, like not, Stj. 169; svara því sem vér vitum at honum er vel viljat, to answer what we know to be most to his liking, 137; játta því nökkuru er þeim væri eigi vel viljað, not to their liking, Fms. ix. 445; þér eruð allir viljaðir til líkamans en eigi til sálarinnar, Barl. 5: in mod. usage obsolete except in the phrase vel viljaðr, well-wishing.

vilja-ligr, adj. willing, N. G. L. ii. 365.

viljan, f. = vild, Skáld H. i. 20, 37.

viljandi, part. willing; göra e-t v.: = viljugr.

viljanliga, adv. willingly, Fms. xi. 442, Skálda 208.

viljanligr, adj. willing, Fms. ii. 33, K. Á. 74, Skálda 208.

viljari, compar. viljastr, = vildari, vildastr, Sks. 286 B, Barl. 98; viljastr = vildastr, Barl. 12, 121, 126, 174; tvá menn þá sem viljastir eru (the two best men) á þeim fundi, N. G. L. i. 383.

viljugr, adj. willing, ready, Sks. 348; v. til e-s, Fms. v. 144: to one’s liking, honum var viljaðra en nokkurum öðrum gott at göra, Karl. 543; var mér ok viljugt at heyra ekki bréfit, Bs. i. 861; hvárt sem henni væri þat viljugt eða miðr, Fas. i. 17; þann veg sem honum væri viljugastr, Bs. i. 910.

vilkit, adj. n. [this word is a απ. λεγ., formed from vilgi, by turning the indecl. gi into a regular adjective form, analogous to what has taken place in einginn or öngr from einn-gi, margr or manngr from mann-gi]:—not wished for, dismal; þótt vilkit sé, though it is dismal news, Skv. 1. 26.

vil-kviðr, adj. speaking good of, singing one’s praise, Ad. 1.

VILLA, u, f. a going astray, losing the way: metaph. error, falsehood, villa ok fáfræði, Sks. 613 B; lögvilla (q. v.), hann snöri því í villu er hón hafði mælt, Nj. 161; Þorleifr spaki er með viti lagði þá villu, Fms. x. 379: eccl. false doctrine, heresy, Rb. 338; Djöfuls villa, 655. 56; villa Arii, the Arian heresy, Ann. 2. villu-andi, Stj. 240; villu-kenning, a false doctrine; villu-átrúnaðr, false belief, unbelief, 103; villu-efni, Fb. i. 409; villu-bönd skurðgoða, Fms. ii. 96; villu-boðorð, fortala, Anecd. 32, 70; villu-glapstigr, Stj. 49; villu-hellir, Barl. 154; villu-myrkr, Post.; villu-ráð, Anecd. 28; villu-draumr, a false dream, Barl. 108; villu-nótt, a night of error, Hom. 41; villu-þoka, Gþl. 45; villu-biskup, villu-páfi, a false bishop, a false pope, Fms. viii. 369, Ann. 415. 19; villu-prestr, a false priest, Anecd. 12; villu-spámaðr, a false prophet, Stj. 593. COMPDS: villu-dýr = villidýr, N. G. L. i. 317. villu-karl, m. = villumaðr, Barl. 102. villu-lauss, adj. free from error, orthodox, Barl. 99. villu-maðr, m., eccl. a heretic, Barl. 149, Stj. 21, Clem. 52; Maumets villumenn, Orkn. 364, N. T., Vídal. passim. villu-ráfandi, part. roving astray; v. sauðr. villu-samligr, adj. false, Anecd. 30, Sks. 528. villu-samr, adj. erroneous, false, Barl. 157. villu-stigr, m. a false path, Barl. 145, Anecd., Stj. 637, v. l. villu-trú, f. unbelief, Barl. 103. villu-vegr, m. a way of error, Fb. i. 117. villu-víg, n. an intended murder; e. g. vega mann til arfs, Gþl. 252.

villa, t, to bewilder; ok er svá villt fyrir mér (there is such bewilderment before me) at ek veit eigi frá mér, Háv. 56. 2. to falsify, forge, counterfeit, as a law term; um fé þat er hann hafði markat, ok villt á heimildir, Lv. 48; hinn skal segja heimili sitt, en ef hann villir heimili sitt, N. G. L. i. 223; er þeim lítið fyrir at villa járnburð þenna, Ó. H. 140; sá maðr hefir viljat villa leitina fyrir oss (cp. Dan. ‘bringe en paa vildspor’), Fms. i. 72; hvárt sem þeir villa (give a false account of) faðerni eðr móðerni eða bæði, Grág. i. 357; ef hann leynir fé eðr villir heimildir, gives a false title, Jb. 336; hvar þess er aðrir taka arf enn erfingi réttr fyrir því at kyn var villt, Grág. i. 191; villir hann vísdóm allan, to belie, Fms. vii. (in a verse); draumar villa oss, ef …, do our dreams belie us, if …, Gísl. (in a verse); villtar rúnir, falsified. Am. 9; rísta villt, to write falsely, mis-write, 12; allr lands-lýðr syrgði hann villtan, Hkr. i. 102 (Fms. x. 379). II. reflex. to go astray, miss the way; kenndi þá hvárr öðrum þat er þeir höfðu villzk, Bs. i. 288; hafði hann villzk ok snúisk frá guði, Fb. ii. 392; nú villask þeir þaðan á braut, Grág. ii. 312; þá er frá honum villtisk, 192: with gen., nú villtusk þeir vegar, lost the road, Fms. ii. 77; villisk er nú vegarins, Valla L. 217; villtusk hundarnir farsins, the hounds lost the track, Hom. 120. 2. metaph., þat verðr mörgum manni, at um myrkvan staf villisk, Eg. (in a verse); ef þeim villask váttar, Grág. ii. 209; villtusk allir spådómar, Rb. 381; ok er svá villt fyrir mér (I am so bewildered) at ek veit eigi frá mér, Háv. 56; þeim öllum villtisk sýn, at engi þeirra mátti finna hann, Fb. ii. 385; villtisk hann mér ok mátti ek eigi finna hann, Karl. 309; hón villtisk öll frá mér (she forsook me quite) ok lagði hón íllt fyrir sik, Clem. 137.

villátta, u, f. = villiátt, a false direction, bewilderment; ef maðr gengr á villáttur á mörk …, ganga á mörk ok villáttu, N. G. L. i. 393, 400.

villi-, in COMPDS: villi-átt, f. a false direction, Sks. 1, 4, v. l. villi-bráð, f. [mid. H. G. wilt-prât; Germ. wild-pret, -braten]:—venison, Stj. 80, 160, Fas. iii. 274; in western Icel. a kind of minced-meat is called villibráð (= kæfa, q. v.) villi-dýr, n. a wild beast, Sks. 50, Stj. 18, Barl. 81. villi-eldr, m. wild-fire, Edda 34. villi-fygli, n. a wild fowl, Karl. 472. villi-færr, adj. bewildering, difficult to find the way: þeim var villifært til bæjarins, Bjarn. 53. villi-gata, u, f. a wild path. villi-graðungr, m. a wild ox, Art. 78. villi-göltr, m. a wild boar, Stj. 80, Karl. 472. villi-ráða, adj. bewildered, confused, Róm. 226, Eg. 389. villi-sauðr, m. a wild sheep, Karl. 246. villi-skógr, m. a wild forest, Karl. 71. villi-ský, n. a bewildering cloud, Hom. 47. villi-stigr, m. a wild path, Barl. 50, Stj. 637, Sks. 1, 616, Fms. viii. 48, v. l. villi-svin, n. a wild boar, Fms. x. 88, Karl. 10.

VILLR, adj. [Ulf. wilþeis = ἄγριος; A. S., Engl., and Germ. wild; O. H. G. wildi; Dan.-Swed. vild]:—wild; hverfa af villum götum, from wild (false) paths, Sks. 4. 2. bewildered, erring, astray; þeir urðu villir á hvára hönd þeim sjór skyldi liggja, Landn. 215 (Hb.); þá ferr þú eigi villr, 625. 75; bera e-t villt upp, to report it wrong, Trist.; dag-villr, N. G. L. i. 400; villr á mörkum, Fms. iii. 56. 3. with gen., þá varð ek villr vega, Hm. 46; villr ertú vegarins, Fas. iii. (in a verse); en þeir villir fari sinna heimhama, Hm. 156; fara daga villt, to confuse the days, to take e. g. Thursday for Friday; also verða daga-viltr; so also átta viltr, confused as to the ‘airts’ or quarters of heaven, e. g. whether south or east. 4. neut., fara villt, to go astray, Fb. i. 131.

vil-mál, n. = vilmæli, Skv. 3. 12.

vil-mæli, n. a kind word, word of good will; bréf með vilmælum ok gjöfum, Stj. 676; hafa vilmæli við e-n, Háv. 50; nú var svá komit at Steinn heimti þessi vilmæli af Ragnildi, Ó. H. 114: völu vilmæli, Hm. 86.

vil-mæltr, part.; vera e-m v., speaking well of a person, Róm. 298.

vilnaðr, m. a joy, comfort; þat eina var veslum til vilnaðar, Al. 57.

vilnan or vilnun, f. = vilnaðr; styrkrleik vilnunar, … heilsu fyrir vilnun, Greg. 46; iðrask með vilnan, to repent with hope, Hom. 78; vera í góðri vilnun, in good cheer, Sks. 168 B; vænta sér engrar vilnunar, Al. 109: in mod. usage, favour; ör-vilnan, despair.

vilnask, að, to hope for a thing, deem so and so of it, with gen.; vilnumk ek þess nú, at …, would that, Vkv. 29; þó vilnumk ek hins, at …, Fbr. 213; vilnaðisk hann jafnan Guðs miskunnar, en tortryggði aldri, Fms. v. 152; mun ek þess vilnask at hamingja mun fylgja, Fs. 23; vilnumk ek ok gleðjumk ek af Dróttins várs gæzku, 655 xxxiii. 3. 2. act. in mod. usage, to favour, make concession to one; vilna e-m til or vilna e-m í, to remit, a debt or duty. II. er honum mikit í því vilnað, it will do him good, ‘tis a favour to him, Clem. 57; þau ein kaup höfðu þeir við áttzk, at þeim var eigi vilnað í, Ölk. ch. 1; ör-vilnask, to despair.

vilpa, u, f. a cesspool, a word freq. in mod. usage, but not recorded in old writers.

vil-reitni, f. = vilnaðr, Hom. (St.)

vilt, n., part. from vilja, wished, desired; era sá vinr öðrum er vilt eitt segir, he is no friend who only speaks as one wills, Hm.

vil-yrði, n. a favourable word, promise.

vilza, u, f. matter out of a sore; vogr ok vilsa.

vim or vím, n. giddiness, a swimming in the head, wavering, as if out of one’s senses.

vimarr, m. one who waves or brandishes (Lat. vibrator), Kormak.

vimpill, m. [Old Engl. wimple], a ‘wimple,’ a kind of hood, veil, Edda ii. 494.

vimul, f. = vimarr; in geir-vimul, name of a Valkyrja, Gm., Edda.

Vimur, f., gen. Vimrar, [cp. Germ. wimmern], the name of a myth. river, Edda 60, Lex. Poët.

VIN, f., gen. vinjar; [Ulf. winja = νομή, John x. 9; A. S. wine = a pasture; O. H. G. wini; see Grimm’s Gramm. ii. 55, 56]:—a meadow; nú görir hann sér hús ok hagi (perh. haga) ok vini (a house, a pasture, and a ‘vin’) þá skal biskup eigi taka hann ór setu sinni, N. G. L. i. 9: this ancient word also remains as appellative in vinjar-spann and vinjar-toddi, the technical name for an old Norse tax payable by every household, Ó. H. (see spann and toddi). II. freq. in Norse local names, Björg-vin, Sand-vin, Leik-vin, Horn-vin, Hellu-vin, Enda-vin, Skerf-vin, Töð-vin, Skað-vin, Dal-vin, Döl-vin, Vað-vin or Vöð-vin: usually altered into -yn, Björg-yn (-ynjar), Þópt-yn, Bambl-yn, Töð-yn: or -in, Leir-in, Ullar-in: or -ini, Vöð-ini, Döl-ini, Sköð-ini, Bónd-ini: lastly into -en, Berg-en: so also Skand-in qs. Skand-vin, cp. Scandinavia qs. Scand-in-avia. In Icel. these names are unknown,—shewing that as early as the time of settlement the word had fallen into disuse as an appellative, see Munch’s Norg. Beskr. (pref. xii, xiii).

vin, m. = vinr, q. v.

vina, u, f. a female friend, Lat. amica; vinur ok kunn-konur, Greg. 33; trygg vina, Al. 92, Art.

vinast, að, recipr. to fondle one another, i. e. to pair (sexually, Dan. parres), esp. of birds; fuglar vinast með sætum söng sízt verða þessum dægrin löng, Bb. 1. 18; mátti svo vinast hvort eitt par, 2. 29 (of fishes).

vinátta, u, f. friendship, Nj. 81, Eg. 96, 170, Hrafn. 23, Stj. 171, Ó. H. 126; forn vinátta, Eb. 32, passim in old and mod. usage: vináttu boð, a friendly offer, Hkr. ii. 207; vináttu kærleikr, affection, Stj. 38; vinúttu bragð, a friendly turn, Nj. 228; vináttu góðvili, Stj.; vináttu heit, a promise of friendship, Fms. vii. 18; vináttu kveðja, a greeting of friendship, Sturl. ii. 108; vináttu mark, -merki, a token of friendship, Ó. H. 125, Fms. iv. 280; vináttu-mál, a message, intercourse of friendship, Nj. 18, Fms. i. 53, xi. 229, 249.

vináttu-liga, adv. a friendly manner, Dipl. ii. 11.

vináttu-samliga, adv. in friendly wise, Dipl. i. 3. vináttu-samligr, adj. friendly, amicable, H. E. i. 388, Bs. i. 712.

vin-beina, n. = viðbeina, Bs. i. 367.

VINDA, pres. vind, (vin’g = vind ek, Grett. in a verse, ving ek háls af kjúklingum); pret. vatt (Dan. vandt), vazt, vatt, pl. undu (vundu); subj. yndi; part. undinn: reflex., pres. vizt, and pret. vazt, see below: [Goth., A. S., and Hel. windan; Engl. wind; Germ. winden; Dan. vinde]:—to wring, twist, Fas. ii. 525; vinda klæði, to wring (wet) clothes, Ld. 46; en er hann kom í eyna vatt hann klæði sín, Eg. 219; vóru allir vátir, settusk þeir niðr við eldinn ok tóku at vinda sik, Eb. 274; hann vatt þar ór skál fulla vatns, Stj. 392; hann tók til fjötursins ok vatt hann í sundr, Fms. xi. 289; hann vatt ljáinn í sundr milli handa sér, Fb. i. 522. 2. to wind; ok undu svá tréit allt at rótinni, Fms. v. 286; vinda vef, to wind the woof; vindum vef Darraðar, Darr.; vinda segl, to hoist sail; undu þeir segl sín, Orkn. 356, Fms. ii. 176; vindit þá upp akkeri yður, to wind up the anchor, weigh it, Fb. iii. 384; vindum af ræfrit af skálanum, Nj. 3. to twist; þær ór sandi síma undu, Hbl.; salr undinn orma hryggjum, Vsp.; Ulfarr vatt við skegginu, U. twisted his beard (Germ. ‘sich den bart streichen’), of a person being flattered, Eb. 164; höfði vatt þá Gunnarr ok Högna til sagði, G. turned his head round and spoke to H., Akv. 6. 4. to put, thrust; Eyvindr vatt þá miklu horni í hönd Sveini, E. thrust a big horn (cup) into Sweyn’s hand, Orkn. 248; hón vatt upp skriðljósi, hoisted up a lantern, Nj. 153; vili sá er ymsu vindr fram, that puts forth various things, 677. 8; greip á stafni, vatt með austri upp lög-fáki, he launched the boat with the water in her, Hým. 27. 5. to throw, hurl; svipti hón blæju af Sigurði, ok vatt (á) vengi, fyrir vífs knjám, and flung it on the ground, Gkv. 1; svá segja menn at Friðþjófr hafi undit elda-skíðu í næfrarnar, F. hurled a burning brand on the roof, Fas. ii. 87. II. reflex. to turn oneself, vindask við; þá undusk hestar af götu (they strayed from the road) ok vöfðusk í taumum, Mart. 131; vizk eigi þat (vinnz, v. l.), that will not go amiss, will not fail to pass, Ó. H. 208 (in a verse, cp. Fms. v. 6l, v. l. 4); nú mun ok endr undit þessari frásögn, to turn back in the narrative, Orkn. 202. 2. to make a quick movement, turn quickly; en er Helgi sá þat, þá vizt hann undan þeim, Fms. viii. 75, v. l.; Jökull vazk (vazt) við hart ok féll skíða-hlaðinn, Fs. 42; ok nú vizt (i. e. vizk) hann við hart, svá at spjótið gékk af skaptinu, Fas. i. 239; í því kemr Þorgerðr inn, ok vizt Helgi við fast ok fellr ofan af þilinu, Gísl. 47; ok er minnst er vánin vizt Gísli við ok hleypr upp á hamar, 70. 3. part. undinn, wound, twisted; undinna festa, twisted moorings, Edda (in a verse); ljós-undinna landa linns, the bright-twisted serpent-land, i. e. gold (A. S. wunden gold).

vinda, u, f. a hank of yarn; vindur er hafa skal í vef, Fbr. 58.

vindandi, f. [vend], a gramm. term, implying the use of the old letter ‘vend’ in spelling v-rungu, v-rangr, v-reiðr, see introduction to letter R; sem þá at v sé af tekit fþessu nafni ‘vrungu,’ því at Þýðerskir menn ok Danskir hafa v fyrir r í þessu nafni ok mörgum öðrum ok þat hyggjum vér fornt mál vera, en nú er þat kallat vindandin (vindandi in) forna í skáld-skap, því at þat er nú ekki haft í Norrænu-máli, Skálda 189 (in the treatise of Olave Hvíta-skáld).

vinda-spíka, u, f. = vindáss, Fas. iii. 232, v. l.

vind-auga, n. [from vindr, m.; A. S. wind-eâge; Engl. window; Dan. vind-ue]:—‘wind’s-eye,’ a window, Grág. ii. 286, Sturl. i. 155.

vind-áss, m. [Chaucer windas], a winding-pole, windlass, N. G. L. i. 335, Ó. H. 28, Nj. 115, Fas. iii. 232.

vind-háls, m. the ‘winding-neck,’ the twisted ornamental work at a ship’s prow and stern, Björn.

vind-högg, n. a stroke in the wind or a stroke aslant; in the phrase, hann slær ekki vindhöggin, of a steady worker who never loses a minute.

-vindi, n. a wind; in compds, blíð-vindi, þýð-vindi.

vindill or vindull, m. a wisp.

vindingr, m. windings, = spjörr, strips wound round the legs, instead of hose, Art. 4.

Vindir and Vindr, m. pl. the Wends; Vinda-höfðingi, -herr, -skip, -snekkja, Fms. ii. 299, 308, v. 134, xi. 375. COMPDS: Vind-land, n. the land of the Wends. Vind-lenzkr, adj. Wendish, Fms., passim; for Vindlendingr, Grett. 90, read Vínlendingr. Vind-verska, n, f. the Wendish language, Fms. vii. 192. Vind-verskr, adj. Wendish, Fms. i. 290.

vindla, að, (sec vindill), to wind up; þú sitr yfir ull-laupi konu þinnar ok vindlar ull, er hón kembir, Bret. (1849) ch. 13, v. l.

vindli, n. = vindill; stundum fauk hann sem vindli, Mork. 41.

vindligr, adj. windy, Sks. 605 15; veðr var vindligt, Fms. ix. 353, v. l.

vindóttr, adj. bay-coloured, of a horse.

VINDR, m. [Ulf. winds = ἄνεμος; A. S., Engl., and Germ. wind; O. H. G. wint; Lat. ventus]:—the wind, passim: the air, fram í loptið í vindinn, into the air, Fms. vi. 313; sem hann væði vind, 419; kasta e-u út í vind, Mar.; verpa orðum í vind, id.; láta e-t sem vind um eyrun þjóta (see eyra): allit., veðr ok vind, kvíða fyrir vind ok vatn, Fms. viii. 234; í vindi skal við höggva, Hm.; þokur miklar en vinda litla, Ld. 74; vindr hafði hlaupit milli, Bs. i. 336; blés mikinn vind á ljósit en þat sloknaði, Bárð. 180; gékk vindr ór filnum, Al. 144; austan-v., vestan-v., sunnan-v., norðan-v. (but út-synningr, land-nyrðingr, etc., of the ‘middle-airts’).

B. COMPDS: vind-auga, n., q. v. vind-belgr, m. wind-bellows, bellows, Edda. vind-blaka, u, f. a wind-flaw, a breeze, Sks. 234, Grett. 153 A. vind-blástr, m. a wind-blast, Barl. 133. vind-blær, m. a gentle air, Stj. 16, 78. vind-bylr and vinds-bylr, m. a gust of wind, Stj. 608, Th. 23. vind-egg, n. a wind-egg. vind-frosinn, part. wind-frozen, Sks. 230. vind-fullr, adj. windy, Fas. iii. 636: so also vinds-fullr, adj., Fas. ii. 150. vind-gangr, m., medic. flatulence. vind-gluggr, m. a window, of an opening in the clouds, Bárð. 170. vinds-gnýr, m. a squall of wind, Ld. 326. vind-gul or vind-gol, n. an air, wind, breeze, Fms. viii. 382. vind-heimr, m. ‘wind-home,’ Vsp.: a local name, Grett. vind-hjálmr, m. ‘wind-helmet,’ i. e. the sky; vindhjalms-brú, the ‘wind-helm-bridge,’ i. e. the rainbow, Hkv. 2. 47. vind-kaldr, adj. wind-cold, Hðm. 18. vind-ker, n. the ‘wind-basin,’ the vault of heaven. Ad. vind-lauss, adj. windless, calm, smooth, Ýt., Fms. vi. 262, vii. 68, Bs. ii. 224. Vind-lér (i. e. Vind-hler), m. the ‘wind-listener,’ i. e. the god Heimdal, Edda. vind-lítill, adj. calm, light of wind; veðr vindlítið, Eg. 370, Ld. 56, Fms. 353. Vind-lóni, a, m., myth. the Father of the Winter. vind-rúm, n. a passage of wind, Stj. 91. vind-stæði, n. the direction of the wind, Fas. i. 14, v. l. vind-svalr, adj. = vindkaldr, Fas. i. 78; the myth. name of the Father of Winter, Edda. vind-þrotinn, part. short of wind, Sks. 629 B. vind-þrútinn, part. ‘wind-swoln’ Sks. 230. vind-þurr, adj. ‘wind-dry,’ of wood, Vkv. 9. vind-æð, f. a ‘wind-vein,’ Al. 22: prop. an artery, according to vulgar belief that the arteries were ducts of air, and the veins of blood. See Liddell and Scott’s Lex. s. v. ἀρτηρία. vind-öld, f. ‘wind-age,’ time of tempests, Vsp.

vindr, m. a winding; austan við bergit er vindr upp út ganga, Symb. 56; hann hyggr at um steina nokkura þá er svá lágu sem vindr er görr, Róm. 309.

vindr, adj., vind, neut. vint, [vinda, vatt], awry; telgja vint né skakkt, Krók. 42 C; or Jonathe flaug aldri vint né skeift, Stj. 495.

vind-skeið, f. [from vindr, adj., or vindr, m.(?)], the ‘wind-sheath,’ barge-rafter, the edge-boards at a gable end, prob. so called from being twisted in the shape of dragons twisting their tails at the top, while their heads are at the eaves, N. G. L. i. 101, Fs. 62, Eg. 749.

vind-skeiða, að, to furnish with vindskeiðar, D. N. i. 477.

vindugr, adj. windy; vindga, contr., Hm. 139.

vin-fastr, adj. steady as a friend, Nj. 30, Fs. 23.

vin-fengi, n. friendship, Nj. 38, Ld. 246, Bs. i. 76, 657, passim.

vin-festi, f. steadfastness in friendship, Bs. i. 80.

vin-flaki, a, m. a rendering of Lat. vinea, Róm. 292, 309.

vingan (vingun), f. friendliness, friendship (but less emphatic than vinátta), Karl. 17, Fms. v. 135, xi. 55, Fs. 15, 24, 144, Bær. 7: favour, hafa Guðs vingan, Grág. ii. 167; alþýðu vingan, popularity, Fms. i. 31; koma sínu máli í betri vingan við e-n, v. 136; vinganar-heit, -mál, -orð, -svipr, friendly assertions, words, looks, Bjarn. 51, Ld. 344, Fas. ii. 249, Fms. vi. 279.

vingask, að, dep. to make friends; in vingask við e-n, to enter into friendship, friendly intercourse or relation with a person, Eg. 42, 175, Fms. viii. 214, x. 298; vingask til e-s, viii. 108. II. part. vingaðr, in friendly relations; vel vingaðr veð lenda menn, Hkr. ii. 48: well-liked, var hann svá vingaðr af mörgum manni, at …, Fms. xi. 277; hann átti ok vel vingat við höfðingja innan-lands, vi. 397: friendly, well-disposed, iv. 87.

vin-gáfa, u, f. = vingjöf, D. N.

vin-gjarnliga, adv. friendly, kindly, Ld. 38, Fms. xi. 244.

vin-gjarnligr, adj. friendly, kind, Fms. vii. 62, Sturl. ii. 8, Barl. 59.

vin-gjöf, f. a friendly gift. Eg. 52, 278, Clem. 133: sendi hann konungi vingjafir, Fms. i. 53; gefa á maðr vingjafar at sér lifanda, Grág. i. 202; vingjafar þágu þér, enda veitið ér svá, 656 C. 12 (Matt. x. 8), and passim; cp. Hm. 40, and the old custom of exchanging gifts.

vingl, n. disturbance, vacancy of mind.

vingla, að, [vingull], to confound, disturb; vinglaðr, confused, out of one’s mind.

Vingnir, m. a mythic. pr. name, Edda, Örvar Odds S.

vin-góðr, adj. = vingaðr; lét Hánef vera vingóðan mann (a popular man), Rd. 239. 2. neut. vingott in phrases as, með þeim var vingott, they were good friends, Eg. 514, Rd. 289, Nj. 135; eiga vingott við e-n, to be good friends with a person, Fms. ix. 219.

Vin-gólf, n. [vin, f., or vinr, m.], the ‘mansion of bliss,’ a kind of Elysium or ‘Sans-souci’ of the Northern mythology; Óðinn … hans óska-synir eru allir þeir er í val falla, þeim skipar hann Valhöll ok Vingólf, ok heita þeir þá Einherjar, Edda 13; Gimli eða Vingólf, þat var hörgr er gyðjurnar áttu ok var hann allfagr, þat hús kalla menn Vingólf, 9.

vin-gretta, u, f. a law term, wrangling, contemptuously so called when (e. g.) two persons pull one another by the hair, but use no weapons, N. G. L. i. 70.

vingsa, að, to swing round, with dat.; vingsa stafnum kringum sig.

vingull, m. an oaf, simpleton, freq. in mod. usage; þú ert mesti vingull! and vinguls-ligr, adj. oafish. 2. a horse’s pizzle, Fb. ii. 332. 3. botan. fesuca, Hjalt. Vingul-mörk, f. name of a county in Norway (referring to phallus worship?), Fms.

vin-gæðask, d, = vingask, N. G. L. i. 137 (prob. only an error).

vin-gæði, n. kindness, amiability, Róm. 175: friendship, Landn. 215, v. l.

vin-hallr, adj. biassed, partial in one’s friendship; eigi var hann v. í dómum, be was no respecter of persons in his judgment, Orkn. 160; vinhallr undir höfðingja, Bs. i. 142; at erki-biskup hafi nökkut v. verit í málinu, Fms. viii. 100, ix. 331, v. l. 2. = vinhollr, an affectionate friend, Þorst. Síðu H. 171: prob. only an error (hallr for hollr).

vin-hollr, adj. [Dan. venne-huld], true, steadfast as a friend, affectionate as a friend, Orkn. 460, Fms. vii. 103, passim. 2. = vinhallr, Fms. ix. 331 (if not an error, as is vice versa the Þorst. Síðu H. 171).

vinjar, gen., in vinjar-toddi, vinjar-spann; see vin, f.

vin-kaup, n. the acquisition of a friend; honum þótti í þér mest vinkaup vera, Fms. v. 188.

vin-kona, u, f. a female friend, Stj. 230, Ísl. ii. 260, 369.

vin-lauss, adj. friendless, Rd. 308, Fsm.

vin-leysi, n. friendlessness, lack of friends, Norske Saml. v. 159.

vin-ligr, adj. friendly, Sks. 229, v. l.

vin-margr, adj. having many friends, Sturl. ii. 236, iii. 180.

vin-mál and vin-mæli, n. friendly words, greetings; Egill þakkaði konungi gjafar ok vinmæli, Eg. 312, Ó. H. 133 (vinmál, Fb. ii. 255, l. c.); hneigjask fyrir mínum vinmælum eðr ógnar-orðum, Fms. vii. 104; með fégjöfum ok vinmælum, i. 53; bar Karl fram vinmæli þeirra Leifs ok Gilla, Fær. 211; sendi hann þú menn austr á fund Haralds konungs með vinmálum, Orkn. 122; senda menn með vinmálum (vinmælum, v. l.) ok presentum, Stj. 503.

vinn (?), in the phrase, göra e-t of vinn, to over-exert oneself, 677. 12 (a απ. λεγ. and doubtful).

VINNA, pres. vinn, vinnr, older viðr, Gkv. 2. 30, Fms. vii. 239 (in a verse), Edda i. 492, Am. 45, Ad. 21, etc.; pret. vann, vannt (mod. vanst), vann; pl. unnu; subj. ynni; imperat. vinn; part. unninn (vunnu, vynni, vunninn): with suffixed pers. pron. vinn’k, Hm. 158; vann’k, Bkv. 2. 26: pres. reflex. vinnz, Grág. (Kb.) i. 3, 85, 86: pret. vannz, Stj. 131, and passim: with suffixed neg. vant-attu, thou workedest not, Hkv. 2. 20; plur. vinna-t, 2. 21; [Ulf. winnan = πάσχειν, ὀδυνασθαι; A. S., O. H. G., and Hel. winnan; Engl. win; Dan. vinde; Swed. vinna.]

A. To work, labour, of any household work, as also in a wider sense; fasta ok vinna til nóns, Dipl. ii. 14; hann var félauss ok vann til matar sér, worked for his food, 656 C. 24; þessi er svá röskliga vann, worked so well, Nj. 270; þat verðr hverr at vinna sem ætlað er, 10; vinna hvárt er vill, to do whichever he will, Grág. (Kb.) i. 99; eiga sem mest at vinna, to be very busy, Nj. 97; Ásmuudr vildi lítið vinna, would not work, Grett. 90; þrællinn vann allt þat er hann vildi … at honum þætti þrællinn lítið vinna, Nj. 73; hvat er þér hentast at vinna (?), 54; vinna verk sín, to do one’s work, Eg. 759; vinna e-m beinleika, beina, reiðu, to do one service, attend on him as a guest, Fs. 52, MS. 623. 52, 54: ellipt., vinna e-m, to wait upon, tend; bað hana vinna þeim hjónum, Ld. 34. 2. to work, till, cultivate; þeim manni er jörðina vinnr ok erviðar, Stj. 30; vinnit hana (the earth) ok plægit, 187. II. to work, perform; nú hefir þú þat unnit er þú munt eigi með feðr mínum lengr vera, Nj. 129; vinna e-m geig, bana, to work harm, death to, 253, Fbr. (in a verse), Korm. 116; v. e-m úsæmd, Fs. 32; vinna e-m bót, to do good; er mörgum manni vann bót þeim er aðrar mein-vættir görðu mein, Landn. 211, Hkr. iii. 69; vinna bætr á e-u, to redress. Eg. 519; vinna e-m hefnd, to take revenge on: of feats, prowess, deeds, hvat vanntú meðan (?), Hbl.; keisari vann þar mikinn hernað, Fms. xi. 301; herja ok vinna margs kyns frægðar-verk, … af stórverkjum þeim er hann vann, x. 231, 232. 2. to win, gain; vann hann aptr borgir ok kastala, Fms. x. 231; vita ef ek mega aptr vinna þat ríki er látið er, id.; hann viðr sér frama, Fas. ii. 472; vinna mikla sæmd, Fms. i. 96; vinna land, kastala = expugnare, i. 23, vii. 79, x. 414; vinna undir sik allan Noreg, i. 4, 87; vinna orrostu, to gain a battle, vii. 123; vinna sigr, to gain a victory, i. 85, x. 231, passim; er vunninn var Ormrinn langi, iii. 29. 3. to conquer, vanquish; er hann vann konung svá ágætan, Fas. i. 34; vinnr Sigmundr hann skjótt, Fær. 82; at Egill ynni flesta menn í leikum, Eg. 191. 4. to avail; veit ek eigi hvat þat vinnr, Fms. vii. 160; margir lögðu gott til ok vann þat ekki, Sturl. iii. 261; vinna e-m þörf, to suffice, be sufficient, do, Grág. i. 457, Orkn. 138; þörf vinnr hverjum presti at segja eina messu, H. E. i. 473; nægisk mér ok þörf vinnr, ef son minn Joseph lifir, Stj. 221; mætti þörf vinna lengi at ærnu lítið mjöl. Blas. 43; þá tók hann sótt þá er honum vann at fullu, Fms. xi. 2; galdrinn vann honum at fullu, i. 100. 5. special usages; vinna eið, særi …, to take an oath, Grág., Nj., passim; þeir unnu honum land ok trúnað, swore homage to him, Fms. x. 401. 6. to make, followed by an adjective or participle; hann vann væltan hann, Post. 645. 68; hrútr, er hann mátti eigi heimtan vinna, Grág. i. 419; með sínum vælræðum vann hann yfir kominn Harald, Fms. x. 257; ef goðinn viðr eigi dóm fullan áðr sól komi á þingvöll þá er hann útlagr, Grág. (Kb.) i. 50; ef hann viðr dóminn fullan, 80; ef hann viðr eigi heimilt, ii. 142: esp. in poët. phrases, vinna e-n felldan, barðan, sáran, reiðan, hræddan, to make fallen, i. e. to fell, etc.; as also, vinna brotið = to break; vinna hefnt, to take revenge; vinna svarat e-u, to respond to, Lex. Poët.; Paulus vann þat sannat, at …, Post. (Unger) 231. III. with dat. to withstand (ellipt. for vinna við …?); sköpum viðr manngi, Am. 45; vinnat skjöldungar sköpum, Hkv. 2. 21; ek vætr honum vinna kunna’k, Vkv. 39; munat sköpum vinna, Skv. 1. 53; Korm. 104 (in a verse). IV. to suffer, undergo; according to the Gothic this would be the original sense, but it only remains in such phrases as, vinna víl, vinna vás, Lex. Poët.; vinna eld, to suffer fire, Fms. viii. 9. V. with prepp.; vinna at, to ‘win to’ a thing, effect; þeir fá ekki at unnit, Fms. vii. 270; drekinn vinnr síðan at honum, does away with him, Stj.; vinna at sauðfé, svínum, to tend sheep, swine, Dropl. 16, Rm. 12; vinna at segli, to manage, attend to the sail, Grett. 94 B:—vinna á, to make, effect; höfum vér mikit á unnit, Fms. xi. 264; þú munt mikit á vinna um þetta mál, Fas. i. 459: to do one bodily harm, kill, ef griðungr viðr á manni, Grág. (Kb.) ii. 188; ef fé viðr á fé, i. 192; maðr vinnr á manni, Nj. 100, Lv. 29; á-unnin verk, bodily injuries, Kb. i. 145; maðr á sín at hefna, ef vill, sá er á verðr unnit, 147:—vinna fyrir, ok var ekki fyrir unnit um sumarit, Þorf. Karl. 414; vinna fyrir sér; vinna fyrir mat sínum, to win one’s food; hann vinnr ekki fyrir mat sínum, he wins not his bread (mat-vinnungr):—þat vinn ek til eingis at svíkja þá er mér trúa, Band. 31 new Ed.; vildi hann vinna þat til sættar með þeim bræðrum, Fms. iv. 17; hann hirti ekki hvat hann vann til ef hann fengi þat, x. 7; þat vil ek til vinna, Nj. 170; mun ek heldr þat til vinna at giptask Þorbirni, Ld. 70; vilja gjarna nökkut við hann til vinna, Fær. 25; það er ekki til vinnandi, it is not worth the trouble; fé því er ek vann til, earned, Eg. 519:—vinna við e-u, to withstand; sköpum viðr manngi, mátti hann eigi við sköpum vinna né sínu aldrlagi, Fas. i. 199:—vinna e-n yfir (Dan. overvinde), to overcome, Fms. iii. 156, Finnb. 266.

B. Reflex., ekki unnusk þau mjök fyrir, they did little to support themselves, Ld. 146; láta fyrir vinnask, to forbear, desist from; þó skal enn eigi láta fyrir vinnask, Fms. vii. 116; Þorgeirr lét eigi fyrir vinnask um þetta mál, Rd. 296; lét prestrinn fyrir vinnask of umbræðuna þaðan frá, Bs. i. 341. 2. to last, suffice; alla þessa þrjá daga vannsk (vannz Ed.) þeirra vegr, Stj. 131; ríki Assyriorum vannsk (lasted) um þúsund ára, 140; Illugi elti hann meðan eyin vannsk, to the end of the island, Grett. 172 new Ed.; meðan dagrinn vannsk, as long as the day lasted, till evening, Fas. iii. 4; festrin vannsk eigi til jarðar, the rope was not long enough to touch the ground, Fms. ix. 3: to reach, smíðuðu stöpul þann er vinna(sk) skyldi til himins, Edda (pref.); þar sátu konur úti frá sem vannsk, as there was room, Fms. x. 16; skyldi drekka saman karlmaðr ok kona svá sem til ynnisk, Eg. 247; meðan Jólin ynnisk, Hkr. i. 138 (vynnisk, Fms. 1. 32, l. c.); Ketill bað Eyvind svá vítt nema land at þeim ynnisk báðum til vel, Rd. 231; ef eigi vinnsk til (fé) til hvárs-tveggja, Grág. i. 288; fé þat skulu þeir hafa sem vinnsk, … ef fé vinnsk (vinnz Ed.) betr (Dan. slaae til), Grág. (Kb.) i. 85, 86; fé svá at vinnask mætti at ærnu þúsund manna, 623. 21; þess viðar er vinnask megi mál ok misseri, Hm. 59; ef hánum vinnsk (vinnz) eigi fróðleikr til þess, Grág. (Kb.) i. 209; vér trúum orku, afli ok sigr-sæli, ok vinnsk oss þat at gnógn, Ó. H. 202 (cp. ‘vinna þörf’ above); ek vinnumk eigi til þér at launa, I am unable to reward thee, Finnb. 238; ek vinnumk eigi at dýrka þitt nafn, Barl. 181. II. recipr., vinnask á, to wound one another; þar er menn vinnask á, Grág.; þau vinnask á þann áverka, er …, Kb. ii. 40; vinnask á enum meirum sárum, K. Þ. K. 116.

vinna, u, f. a work, labour, business; fá sér e-t til vinnu, Gþl. 483; taka vinnur af e-m, Fms. i. 33; vera at vinnu, to be at work, vi. 187; at-vinna, q. v. COMPDS: vinnu-afli, a, m. earnings, produce of labour, H. E. i. 396. vinnu-fólk, n. = vinnuhjún. vinnu-fullr, adj. having plenty of work, Stj. 25. vinnu-færr, adj. able for work, able-bodied, Gþl. 483, 531. vinnu-góðr, adj. doing good work, Fs. 31, Finnb. 296. vinnu-greifi, a, m. an overseer, Stj. 570. vinnu-hjún, n. pl. work-people, servants on a farm, Lv. 22, (mod. vinnu-fólk, as opp. to húsbændr.) vinnu-lítill, adj. doing little work, Grett. 69, 70, 120 A. vinnu-maðr, m. a labourer, man-servant on a farm, Fms. i. 33, Ld. 98, N. G. L. ii. 163, Stj. 562, MS. 134. 69, 70: in a town, N. G. L. iii. 15, 44.

vinnandi, part. a doer, worker of; ér vinnendr ílsku. Greg. 24; v. eða fremjandi, Edda 68.

vinnanligr, adj., in u-vinnanligr.

vinnari, a, m. a worker, maker, Skálda 204.

vinningr, m. a gain, profit, Stj. 225, Mag. 62, 66; á-vinningr.

vinon, f. = vinan, friendship, Korm. (in a verse).

VINR, m., gen. vinar; dat. vin, Hm. 41, 42 (seldom vini); pl. vinir, acc. vini, 24 (vinu, Hkr. i. 183, in a verse, cannot be an acc. from vinr). As in sonr (q. v.) the nominative r is freq. dropped, and vinr and vin are both in old and mod. writers and speech used promiscuously: [in A. S. wine; Dan. ven; Swed. vän; vinr is ‘par excellence’ a Scandinavian word, frændi being used only in the sense of a kinsman; vinr is akin to vin, f., referring to a lost root verb vinan, van, vunun, to which also belongs the verb una, q. v.; analogous to vin and vinr are the Lat. amicus and amoenus.]

B. USAGES.—A friend, prop. an ‘agreeable man;’ vin sínum skal maðr vinr vera, þeim ok þess vin, en óvinar síns skyli engi maðr, vinar vinr vera, Hm. 42; til ílls vinar, til góðs vinar, 33; með íllum vinum, 50; vápnum ok váðum skulu vinir gleðjask, 40; til góðs vinar liggja gagn-vegir þótt hann sé firr farinn, 33; ek vil vera vin þeirra, Nj. 5; Guðs vin, Blas. 49; hann var vinr Otkels, Nj. 73; hann gaf Frey vin sínum þann hest hálfan, Hrafn. 5; vinar míns, Ad. 16; tryggr vinr minn, 10; vinr þjóðans, 11; þinn vin fullkominn, Fær. 132; mesti vin beggja, Fms. i. 12; leyniligr vin, Bs. i. 760; segjanda er allt vin sínum, Eg.; era sá vinr öðrum er vilt eitt segir, Hm.; í þörf skal vinar neyta, a friend in need is a friend indeed, Fms. viii. 399; hverr á sér vin með úvinum, every man has a friend among foes, Fs. 96; en þá var sem mælt, at hverr á vin með óvimim, Ó. H. 62; missa (or sakna, Fas. ii. 179) vinar í stað, to ‘miss a friend’ = the bird is flown, Grett. 139; þegnar gripu þá í tómt þóttusk vinar missa, in a ditty; vera e-m í vinar húsi, t o 6 e one’s friend; þat mun ek kjósa, at þú sér mér í vina húsi, Sturl. i. 96; göra vina skipti, to change friends, ii. 142; Freyr lítr eigi vinar augum til þín, Fms. ii. 74; Hrungnir sér eigi vinar augum til Þórs, Edda 5; ást-vinr, lang-vinr, alda-vinr, trygg-vinr, ú-vinr (or óvinr), qq. v.: in. the saying, vera vinr vina sinna, to be the friend of one’s own friends, of one whose sympathies are narrow, with a notion of self-willed, fanciful friendship; e. g. hann er ekki allra vinr, en hann er vinr vina sinna; vinr em ek vinar míns, en geld ek þat er ílla er til mín gört, Nj. 128. COMPDS: vina-boð, n. a feast of friends, Nj. 2, Fs. 12, 54, Fb. ii. 185, 227, Sturl. iii. 105. vina-fundr, m. a meeting of friends. Glúm. 336; var með þeim engi vinafundr, Fms. x. 60. vina-styrkr, m. strength, backing of friends; með frændafla ok vinastyrk, Vall. 213 vina-vandr, adj. particular as to friends; an expressive word, in phrase, vinfastr ok vinavandr, to have few but chosen friends, Nj. 30. vina-veizla, u, f. friendly = vinabod, Sturl. iii. 105, 125, Fs. 132, v. l.

vin-raun, f. a trial of friends or friendship; hörð mun v. verða, viz. to choose between two friends, Orkn. (in a verse): a proof of friendship, hann tók allvel við Þorkatli ok kvað slíkt v. mikla, Dropl. 23.

vin-reið, f. a troop of friends, Ad. 19 (but the reading is doubtful).

vin-ræði, n. friendliness = vinsemd, Fb. i. 163.

vin-samliga, adv. in a friendly manner, Fms. viii. 129;, allt tal fór með þeim v., ii. 262: in mod. usage, often at the end of a letter.

vin-samligr, adj. friendly, amicable, Róm. 302, Eb. 241; vinsamlig orð, ráð, Fms. vi. 278, Sól. 32.

vin-samr, adj. ‘friendsome,’ friendly, Sks. 19, v. l.

vin-semd, f. friendliness (less than vinátta), Fms. xi. 423.

vin-semi, f. = vinsemd, O. H. L.

vin-sending, f. a friendly message; mun hann sent hafa oss enga v., of a Urias message, = forsending (q. v.), Fas. ii. 79.

vin-skapr, m. [Dan. venskab], friendship, Hm. 50. Fs. 160, Eg. 41, Fms. i. 284, x. 37; the saying, svá fyrnisk vinskapr sem fundir, Fb. i. 392 (mod., svo fyrnast ástir sem fundir).

vin-slit, n. pl. a breach of friendship, Ísl. ii. 217.

vin-spell = vinslit, a spoiling of friendship, Gkv. 1, 24.

vinstr, f., pl. vinstrar, = the third stomach in ruminating animals; eina vinstr, vinstrina, freq. in mod. usage, but not recorded in old writers.

VINSTRI, compar. [Dan. venstre; Swed. vänstre], the left; um vinstri hönd, Nj. 28, Fms. vi. 165; til vinstri handar, 439; hvárki til hægri handar né vinstri, Stj. 438; á vinstri hlið, Fms. ii. 330; vinstri hönd, vinstra auga, eyra, vinstri fótr, etc.; görask vinstri handar menn e-s, one’s left-hand men, i. e. adversaries, Hom. 102; vinstra megin, Hrafn. 13.

vin-sælask, d, to endear oneself, Str. 3.

vin-sæld, f. a being beloved, popularity; kom svá við vinsæld hans, at …, Fms. i. 32; um fram alla menn at vinsældum ok harðfengi, Eb. 30; öfundsjúkr um vinsældir Magnúss, Orkn. 160; aflaðisk honum vinsæl(ð) mikil, Fms. x. 402, passim.

vin-sæll, adj. [Dan. vensæl], compar. vinsælli, superl. -sælstr and -sælastr:—blessed with friends, endeared, beloved by many, much liked; hann var vinsæll af öllum mönnum, Eg. 3; þú ert maðr vinsæll af bóndum, Nj. 17; Ketill var yngri sona biskups ok enn vinsælli, and the more popular, the most liked, Sturl. i. 226; var nú skipan á komin um lund hans,—maðrinn var miklu vinsælli enn áðr (much more liked than before) … Sámr var vinsaell af sínum þingmönnum, Hrafn. 24; hinn vinsælasti af öllum góðum mönnum, Fms. vi. 59; hinn vinsælasti af Væringjum, very popular with the Wærings, 144; manna vinsælastr ok góðgjarnastr, ii. 19; hann hefir verit einn hverr höfðingi vinsælstr í Noregi, vii. 4: of a deed, action, case, eigi mun vinsælt vera málit, Glúm. 380; mungátin eru misjafnt vinsæl, a saying, Ölk. 34.

vin-tengdr, part. bound in friendship, Þjal.

vin-traust, n. trust in a friend, Hm. 64.

vinu-ligr, adj. [Dan. venlig], friendly; in ú-vinuligr.

vin-vandr, adj. = vinavandr; fastúðigr ok v., Fms. viii. 447, v. l.

vin-veittliga, adv. kindly, good-naturedly, Nj. 217.

vin-veittligr, adj. friendly; þeygi v. hlutr, a thing not agreeable, Bjarn. 33.

vin-veittr, adj., prop. given in a friendly spirit, friendly, agreeable, favourable, of things; göra þeim vinveittar samfarar, Skálda (Thorodd); byrrinn ekki vinveittr, Ld. 56; nú mun ek göra þér um vinveitt (shew thee a good turn of friendship, humour thee) ok ríða til þings með þér, Nj. 215; eigi er þá vinveitt gjöfin, Fms. vi. 238; Úlfi þótti ú-vinveitt skemtan konungs, unfriendly, spiteful, 347. 2. of a person, easy to please; úvandblætr ok vinveittr at veizlum, Bs. i. 394: in mod. usage, graceful, friendly, hann var mér mikið v.

vinza, að, [Engl. winnow; from vindr], to winnow corn; ferr hón til iðju sinnar at vinza korn, Thom. 484. 2. mod. to pick out; vinsa úr það bezta, and the like.

vinzari, a, m. [provinc. Dan. vindser; corrupt from bismer?], a steelyard; pundara rangan eða vinzara, N. G. L. i. 324.

vin-þjófr, m. a ‘friend-thief,’ a false friend, Ad.

vippa, u, f. [cp. Dan. vippe = Engl. whip], a nickname, Sturl. i. 118 C.

vipr, f., pl. viprar (?), not vipur, for the r is radical, as is seen from the spelling in vellums and also from Norse vipre, Ivar Aasen:—a toy; barna vipr, a child’s toy; þat þótti allt sem barna vipr er aðrar konur görðu hjá því sem hón görði, Mirm. 140 (Ed. Kölbing); þykkir honum allt sem ungmennis-leikr eðr barna vipr þat sem hann hafði áðr numit hjá klerkdómi meistara Peri, Clar.; þótti allt barna vipr þat er aðrar konur höfðu í skarti hjá henni, Ld. 122 (vipur einar, Fms. ii. 21, l. c., should be viprar einar?).

vipra, að, to draw the lips together; vipra varirnar, Björn.

vipta or vifta, u, f., in Darr. perh. read ‘vipt’ er orpin, [vefa], the woof; þarmar ór mönnum fyrir viptu ok garn, Nj. 275.

VIRÐA, pret. virði, mod. virti; [cp. verð; this word and its derivatives are in mod. Norse proncd. and spelt with y, vyrda; Swed. vörda]:—to fix the worth of a thing, to tax, value; síðan vóru virð fé Hallgerðar, Nj. 24; búar skolu virða fúlgur ómagans tvennar, Grág. i. 259; þar skolu fylgja einn eyrir ok tuttugu, ok virða til friðs, D. I. i. 199; þrjár merkr ok virt til vaðmála, 203; búar skolu virða skip þat til vöru eðr til brends silfrs, Grág. (Kb.) ii. 68; virða e-t til smœrs, D. N. ii. 93. II. metaph., þat kann engi virða nema Guð einn, Fms. vii. 144: with gen. of the price, virða enskis, Blas. 44; virða mikils, to rate highly, Eg. 167; konungr virði hann mikils, Fms. vi. 132; virða e-t lítils, O. H. L. 76; úvinir hans höfðu grun á ok virðu til utrúleika við konung, Fms. ix. 428; er þat ílla virðanda fyrir þér, it is to be ill-esteemed, blamed, ii. 53; mun þat vera vel virt fyrir þér, Karl. 99; svá virðu vinir jarls sem Þorkell mundi þá bræðr sízt spara til deilu, Orkn. 180; vita ok virða, Stj. 145; virða e-t með sjálfum sér, to bethink oneself of, consider, 132; hygg at ok virð meðr þér sjálfum, 142; virð með sjálfum þér hvat haun mun mega með síns herra fulltingi, Karl. 542. 2. with prepp.; virða at e-u, to give heed to a thing, consider it, Stj. 153; virða e-t fyrir sér, to count, consider; virða til, to pay heed to, regard; Rafn vildi eigi þat, þvíat hann kveðsk vilja virða til enn heilaga Jacobum postola, ok berjask eigi við Þorvald, i. e. Rafn said he would respect the holiness of St. James and not fight Th., Bs. i. 668; heldr skal hitt til virða, at hann vildi Kristni sinni í þyrma, Hom. 109; eg vil ekki virða mig til þess, not demean myself to that: virða um e-t = virða til, D. N. ii. 95: virða e-t við e-t, to value, count; virða við saur ok hégóma, Barl. 74: virð einskis við þá er þér göra í mein, take no account of it if they do thee wrong, Hom. (St.); virða sakar við annan, id.; Guð virði við hann (may God reward him) undir hvílíkan þunga hann á at standa, Bs. i. 821; biðju vér at þér takit vára dvöl eigi til þrjózku, virðandi vid oss um leiðar-lengd ok harða veðráttu, we beg you not to account it for disobedience in us, but consider the length of the way, and the severe weather, D. N. iii. 80: also of gratitude, eg virði það við hann, að …, to regard past services. III. reflex., impers. to like; mér virðisk ekki skapferði hans, Ísl. ii. 217; virðisk þeim vel allt til konungs en eigi verr til dróttningar, Fb. ii. 120; hann virðisk þar hverjum manni vel, everybody liked him, Eg. 27, Nj. 46, Fms. i. 6l. 2. to deem, think; virðisk oss svá, sem minnkaðisk vár sæmd í því heldr enn yxi, Fms. x. 7; virðisk konunginum hann af bragðs-maðr, Bjarn. 4: very freq. in mod. usage, mér virðist, methinks. 3. to deign, vouchsafe; af hans ætt virðisk várr Drottinn Jesús at fæðask, Stj.; þú skapari minn virzk at miskunna mér, Barl. 92; þau miskunnar verk er hann virðisk at göra, 95; öll bréf þau er þeir virða sik (= virðask) við at taka, Róm. 248.

virða, u, f., in ú-virða, disregard.

virðar, m. pl. [from verð; cp. hirð, verðung], poët. king’s men, men in the king’s pay, a body-guard; the etymology implied in ‘virðar’ heita þeir menn er ‘meta’ mál manna, Edda 107, is scarcely true; heill skaltú, vísi, virða njóta, Hkv. 1. 54; vápn-söngr virða, Akv. 32; afkárr söngr virða, 38; efla víg með virðum, Skv. 1. 12.

-virði, n. the worth of a thing; in compds, and-virði.

virði-liga, adv. worthily, honourably, respectfully; kveðja e-n v., Ld. 32, passim: magnificently, skrýðask v., Fms. i. 147.

virði-ligr, adj. worthy, worshipful; v. herra N.M., gracious lord, the title of a king, Gþl. 130, Bs. i. 755, Stj. 2. 2. venerable; hann spyrr þenna inn virðiliga mann, hverr hann sé, Fms. x. 245; fríðr sýnum mikill ok inn virðiligsti, stately, imposing, 380. 3. of things, fine, splendid; bústað góðan ok virðiligan, Eg. 197; göra virðuliga kirkju, Ld. 334; virdulig veizla, Fms. ii. 16, 103, xi. 4; virðiligt boð, 11; erfi gott ok virðiligt, 18; með góðum gjöfum ok virðiligum, 4; inn virðiligsti gripr, Eg. 180.

virðing, f. a valuation, taxing; ef eigi er rétt at virðingu farit, Grág. i. 189; kveðja búa til skiptinga eða virðinga, ii. 342; þau þrjú hundruð er hón átti þar í, eptir góðra manna virðingu, Dipl. iv. 16; at lögligri virðingu, Nj. 103. II. metaph. worship, reputation, honour; konungr hét at auka virðing þeirra, Eg. 33, Fms. i. 20; göra e-m þá virðing, to do that honour to one, v. 309; vér skulum halda Páska-dag með allri virðing, K. Á. 154; með mikilli virðing, with great respect, 178; með allri sæmd ok virðing, Bs. i. 123. 2. opinion, esteem; at minni virðing, to my mind, opinion, Fms. vii. 261; í öllum löndum er sú virðing á, at …, Bs. i. 131; var þat ok v. manna, at …, Ó. H. 232. 3. plur. rank; völd, léni makt’ ok virðingar, Hallgr. COMPDS: virðingar-fé, n. a thing of special value, Grág. i. 500; kirkja á þrjú hundruð í v., Vm. 9; Bjarni bauð úfrítt v., bæði fyrir vaðmál ok kúgildi, Dipl. iii. 13; tíu hundruð í v. ok sjau hundruð í flytjanda eyri, v. 12. virðingar-för, f. an honourable journey, Fms. vii. 99. virðingar-gjarn, adj. greedy of honour, ambitious, Valla L. 206: in mod. usage, vain, fond of flattery. virðingar-heimboð, n. an honourable invitation, Sturl. i. 40. virðingar-hlutr, m. an honourable share, great credit, Lv. 13. virðingar-kona, u, f. a worthy lady, Sturl. i. 19. virðingar-lauss, adj. without honour, rank, distinction, Hkr. ii. 90. virðingar-maðr, m. an appraiser, Grág. i. 208: a man of distinction, rank, Eg. 162, 466, Nj. 22, Fms. vi. 113; höfðingi ok v. mikill, Fs. 156; Helgi var v., Gullþ. 3. virðinga-mikill, adj. of mickle worth, worshipful, Ísl. ii. 9. virðingar-munr, m. disparity in rank, Fms. iv. 28, 260, vi. 359. virðingar-ráð, n. a respectable estate, condition, Þorf. Karl. 370: an honourable offer, Fms. vii. 26. virðingar-vænligr, adj. honourable, Fs. 44, Grett. 100 new Ed. virðingar-vænn, adj. honourable, Sturl. i. 105 C.

virðir, m. a taxer, Edda, Lex. Poët.

virði-samr, adj. vain-glorious, Þiðr. 96.

virðr, m. = verðr (q. v.), a meal; in the allit. law phrase, at verði eðr at virði, neither at meal nor mess, Grág. ii. 92, cp. Hm.

virðu-ligr and virðti-liga = virðiligr, virðiliga, qq. v., Stj., Fb., Barl., passim, and so in mod. usage.

VIRGILL or virgull, m. [Goth. wurgils; the root is in Germ. erwürgen]:—a halter; höggva virgulinn sundr, Hom. 117; virgilinn, Bs. i. 225, Pr. 414; var virgill dreginn á háls honum, Fms. vii. 13; virgul (acc.), Fb. ii. 330; hvárki gálgi né virgill, Hom. 118 (virgull, Fms. v. l. c.): poët., virgill handar = a bracelet, Edda; hryn-virgill brynju, a ring in chain-armour, Eg. (in a verse). virgil-nár, m. a corpse on a gallows, Hm.; cp. gálg-nár, Grág.

VIRKI, n. = verk, Anecd. 8 new Ed.: esp. in compds, íll-virki, stór-v., þrek-v., mann-v., qq. v. II. a work (= wark in bulwark, Southwark, etc.), wall, stronghold, castle, Bs. i. 672, Landn. 69; hann lét göra kirkju á Agðanesi, ok þar virki ok höfn, Fms. vii. 100; virki þat er heitir Skarðaborg, the work that is called Scarborough, Korm. 24, Stj. 509, O. H. L. 10; virkis-armr, the wing of a castle, Nj. 247; virkis-dyrr, -garðr, -horn, -hurð, -veggr, -stokkr, Fms. iii. 148, Sturl. i. 31, Krók. 56, Bs. i. 672, Eb. 310, Gullþ. 10; virkis-maðr, a defender in a work, Eb. 310; Suðr-virki, Southward in London, O. H. L. 2. in mod. usage the wooden frame of a saddle is called virki (söðul-virki). 3. a building; lögðu fjár-hluti til þessa helga virkis, O. H. L. 78; til kirkju virkisins, 86. virkis-búð, the name of one of the booths in the alþing, see búð.

virki, a, m., gen. virkja, a worker, doer; in compds, íll-virki, spell-v.

virkja, ð, = verkja, to pain; sárið virkti, the wound was painful, Art. 25.

virkr, adj. working; in compds, stór-virkr, mikil-v., harð-v., góð-v., etc.; virkr dagr, a work-day, week-day, K. Á. 176, Rb. 78. 2. careful, painstaking; virkr at e-u, working at, busy at, fond of; hann var virkr at hestinum, Fs. 55; virkr at henni ok kærr, Sks. 131. 3. valued, dear; kærr var hann ok virkr konunginum, dear was he and valued by the king, O. H. L. 76; þeir menn vóru þeim goðum virkastir er mestar údáðir görðu, to those gods the men were dearest who did most evil, Hb. (1865) 23.

virkt, f., older virkð, [verk = work], prop. work, but with the notion of special care, tender care; hann skalt þú varðveita með allri virkð, 623. 15; Ástríðr læknaði hann með mikilli virkð, Fms. x. 370; hann bað af þeim virkta vinum sínum ok frændum, he bespoke their kindness towards his friends and kinsmen, i. e. he recommended his friends and kinsmen to their special charge, Hkr. i. 160. 2. good wishes; Hrútr fór í Fjörðu vestr, ok bað henni virkta áðr, H. left for the Fjords, having bidden her a fond farewell, Nj. 14; Ásdís bað honum margra virkta, A. wished him all good wishes, Grett. 94; ok bað honum virkta við konunginn Svein áðr þeir skildi, recommended him to king Sweyn before they parted, Fms. xi. 64. 3. fondness, affection; konunginum var mikil virkt á honum, the king liked him much, Barl. 101; spurði hverja gripi Haraldr hefði þá er honum væri mest virkt á, which were dearest to him, Fms. vi. 178; hafa e-n í kærleik ok í virktum, to hold one in love and affection, x. 413; með virktum, id., Karl. 286; leggja á þá alla virkt, to cherish them in every way, Sturl. iii. 261; í kærleikum ok virkðum, Mork. II. hann lét göra skip af virktum, he had a ship built with care, i. e. had it well built, Fas. ii. 28; lít hér skepnu af virkt skapaða, Bær. 12. III. virkta vel, very well; verjask virkta vel, to make a gallant defence, Al. 47. COMPDS: virkða-hús, n. a private chamber, where one receives intimate friends, Clem. 130. virkta-lið, n. = virktamenn, Ísl. ii. 91. virkta-maðr, m. a chosen man, favourite man; virktamenn Sveins konungs, the king’s best men, Fms. xi. 366; þeir kváðu hann vera virktamann, said he was a capital man, Ó. H. 152; þræli þeim er lengi hefir hennar virkðamaðr verit, Clem. 130. virkta-ráð, n. excellent advice, Sks. virkta-vinr, m. an intimate friend, Fs. 80, Sól. 13, Gísl. 35.

virku-liga, adv. carefully, Al. 7.

virtr, n. [A. S. wyrt; Engl. wort; Ivar Aasen vyrt or vurt; Swed. vört]:—the sweet-wort, new beer, not yet fully fermented; virtr ok vín (ale and wine) is an allit. phrase; á víni ok virtri, Sdm. 8; and so in the Faroe lays, virtur og so vin, A.A. 322.

VISINN, adj. [Dan. vissen; Engl. wizened], wizened, withered, also of a limb palsied; var visinn annarr fótrinn, Fms. vii. 239. 2. of grass, herbs; sjau öx mjök visin, Stj. 201.

visitera, að, [Lat.], to visit, of a bishop or dean, Vm. 15.

visiteran, f. a visitation, Vm. 49: mod. visitázia, u, f.; visitáziu-bók, a register.

visk, f. a wisp, of hay or the like, freq. in mod. usage; cp. sef-visk, hálm-visk, qq. v.

visna, að, to wither, of limbs; visnaða hönd, Bs. i. 123; höndin tók at skjálfa ok visnaði, 781, Stj. 184; morkna ok visna, 185, Karl. 341: esp. of grass, herbs, trees, Matth. xxi. 19, 20; visnað tré, Pass. 32. 19.

visnan, f. a withering, palsy, medic.: al-visnan, hálf-visnun.

VISS, adj. [Germ. gewiss]; viss and víss are two forms of the same word, the former of a more limited use, = certain, sure; thus Icel. say, það er vísast (it is most likely); but það er vissast, ‘tis safest; er sú regla vissust, the safest rule, Rb. 262; see víss.

vissa, u, f. certain knowledge, certainty; hafa vissu af e-u, to have a certainty, certain knowledge of, Stj. 12; hafa örugga vissu af hvar hann er, id.; þó at hann hefði eigi fulla vissa af hverr sá Guð var, Fms. ii. 47; hafa skynsemd eðr vissu af e-u, i. 138; útan alla vissu, Stj. 6; göra e-m vissu af e-u, to give notice of, Grett. 68 new Ed., Fas. iii. 118, Fb. iii. 316; þá kom sú vissa (certain news) norðan frá Hólum, at …, Bs. i. 824; vita sína fulla vissu, to know for certain, Rétt. 30. 2. a surety, as a law term; setja vissu fyrir e-u, N. G. L. ii. 336, D. N. i. 480.

vissu-liga, adv. certainly, verily, Stj. 147, Mar.

vissu-ligr, adj. certain; v. ván, Stj. 4; v. máls-rödd, 81; v. sannleikr, 8; v. mark, 203.

VIST, f. [from vera, i. e. vesa, preserving the radical s; cp. Germ. wesen, whence mod. Dan. væsen]:—an abode, dwelling, domicile; the word is, both in olden and modern times, mostly used of the domicile of servants or labourers of any kind; vera í vist, fara úr vist; hann fór til vistar til Hlíðarenda, Nj. 40; nú em ek á vist með bróður mínum, Hrafn. 13; hann skal þá fara til vista sinna enna sömu, Grág. i. 91; hann var vistum með föður sínum, Nj. 39; hann var vistum með þeim bónda er Þorlákr hét, Magn. 524; Einarr leitar til vistar við Hrafnkel, Hrafn. 5; nú hafa vistir þínar verit hér nokkurar stundir, Fms. xi. 310; ek vildi ekki hér í landi hafa vistir hans, Eg. 533; er þar góð vist ok gleðilig, … mun eigi vera hér vistin jafn-glöð sem í Noregi, Fs. 25; veita e-m vist, to lodge one, 13; fara ór griði ok hafa ekki vistar, to have no home, of a servant, Grág. (Kb.) ii. 181; vísa e-m ór vist, id.; hann ætlaði sér vist um vetrinn með Haraldi Gorms-syni, Fms. xi. 19; þú skal fara brott ok vera eigi vistum milli …, Fs. 57; at hón skipti öllum vistum með þeim er til hennar vóru sendir, Edda 18; margar eru vistir í húsi föður míns, Greg. 69 (John xiv. 2); ef þau hafa vist tvau misseri eptir húsgang, Grág. i. 301; manna-vistir, see maðr C; brott-vist, þar-vist, hirð-vist. II. food, provisions, viands, often in plur.; önga vist þarf hann (he requires no food), vín er honum bæði drykkr ok matr, Edda 24; settu borð ok báru á vist fyrir þá, Fms. ii. 98; brott var sópat öllum vistum, Fs. 145; hvat hefir hann at fá þeim at vistum, Edda 23; vápn ok klæði ok vistir, Hrafn. 12, Eg. 76, Ísl. ii. 341; Hrapp þraut vistir í hafi, Nj. 128: vist ok drykk, meat and drink, Fms. i. 213, x. 270, Eg. 420; vistir ok drykk, Fms. i. 11. COMPDS: vistar-byrðingr, m. a store-ship, Fms. vi. 402, vii. 310, viii. 121. vista-fang, n. provisions, stores, Bs. i. 781, Fb. iii. 453, Brandkr. 62. vistar-far, n. a domicile, Fs. 64; ráðask að vistarfari til e-s staðar, Sturl. i. 75; hafa bústað né vistarfar, Eg. 737; vera þar at vistarfari, Ld. 34, Grág. i. 180. vista-fari, adj. changing one’s abode; fara vistafari, Sturl. ii. 21, Fb. i. 256. vista-fátt, n. adj. running short of provisions, Fms. x. 133; lengi hafði vistafátt verit á skipinu, 655 xvii. 4. vistar-ferli, n. = vistarfar, Eg. 737, Grett. 125 A. vista-fæð, f. a running short of provisions, Róm. 307. vista-gjald, n. a contribution in food, Fms. ii. 216, viii. 323. vistar-görð, f. a sojourn, fare; eigi er hér vönduð vistargörð, Grett. 125 A. vistar-laun, n. pl. board-wages, Lv. 41. vista-lauss, adj. without provisions, Fms. i. 126, x. 249; but vistar-lauss, homeless, of a servant. vistar-maðr, m. a lodger, boarder, Vm. 120. vista-malr, m. a meat-bag, Grett. 93 A. vista-skortr, m. = vistafæð, Fs. 177, Fms. i. 128. vista-taka, u, f. a charge for boarding, N. G. L. ii. 41: foraging, Fms. x. 146. vistar-tekja, u, f. a sojourning, boarding, lodging, Fms. v. 314; bjóða e-m vistartekju, Glúm. 326. vistar-veizla, u, f. a boarding, housing a person, Fbr. 33, Fms. vi. 345. vistar-vera, u, f. a sojourn, Grett. 144: a mansion, John xiv. 2 (Vídalín). vista-þrot, n. = vistaskortr, N. G. L. ii. 44, v. l.

vista, að, to lodge, board; lét hann setja upp skip sitt, ok vista lið, Eg. 320; hann vistar kaupmenn nær skipi, Korm. 190; vistaði annat lið sitt í Danmörk, Fms. xi. 19; ef menn vilja vista eðr ala fátæka, Jb. 185 B. 2. with dat.; ok vista þeim þar, N. G. L. i. 168. II. reflex. to take a fixed abode, lodgings, board; Austmenn vistuðusk, Ísl. ii. 192, Lv. 5, Fb. 152: to sojourn, hann vildi hér vistask um sumarit, Glúm. 324; í hvers biskups-dæmi sem þeir vilja vistask eðr vera, Norske Saml. v. 550. 2. in mod. usage esp. of servants in a household, see vist.

vist-fang, n. stores, Orkn. 410: = vistafang.

vist-fastr, adj. having a fixed abode, Grág. i. 52, D. I. i. 174.

vist-lauss, adj. homeless, with no fixed domicile, a condition liable to a fjörbaugs-garðr, Grág. i. 279, Nj. 54; gefa húsrúm vistlausum, 625. 171.

vist-liga, adv. = vissuliga, Fms. i. 185.

VIT, n. [from vita; A. S. ge-wit; Engl. wit; Germ. witz; Dan. vid]:—consciousness, sense; vera í viti sínu, to be in one’s senses, to be conscious, of a wounded person, N. G. L. i. 306; ef hón mælir eigi í viti, 340; vitandi vits, Hm., Fb. ii. 76; ú-vit, insensibility; öng-vit, a swoon: inn fyrsti gaf önd ok líf, annarr vit ok hræring, þriði mál ok heyrn, Edda. 2. intelligence, cognisance (= vitorð); var þetta fyrst á fárra manna viti, Nj. 229; ok var þat á fárra manna viti, 258, Mar. 656 A. 18; þat er eigi var á allra manna viti, within all men’s knowledge, Sturl. iii. 5; er þat eigi á váru viti, Stj. 216. 3. wit, understanding, reason; þá mælti Austmaðr at Sighvatr skyldi fyrst eta höfuðit af fiskinum, kvað þar vit hvers kvikendis í fólgit, Fms. iv. 89; ganga af vitinu, to go out of one’s wits, go mad, Fas. i. 92, Karl. 468; hann var fyrir reiði sakir mjök svá af vitinu, Barl. 102; vit heitir speki, Edda 110; minni, vit, skilning, Skálda; engi er hans maki at viti, Nj. 36; ágætr fyrir vits sakir, Fms. ii. 44; spakr at viti, wise, i. 58; þar ferr vit eptir vænleik, Ld. 198; manna vænstr til vits, Fms. ix. 480; em ek svá viti borinn, Fær. 200; vel viti borinn, with a good understanding, Fb. ii. 109; mann-vit, ú-vit, verks-vit, hug-vit; the allit. phrase, með vitum (= vitnum) ok váttum, with wit and witness, N. G. L. i. 180; þat er mitt vit (my opinion), at …, Sturl. i. 45. II. plur. in spec. usages, a place where a thing is kept or hoarded, a case (Dan. gjemmer); fannsk engi hlutr í vitum hans, Fms. ii. 57; hann varðveitti í vitum sínum annars manns fingr-gull, Bs. i. 197; þú hefir í vitum þínum lík barns, … láta rannsaka vit sín, Clem. 134; ek ætla annat heldr at þú munir hafa hann í vitum þínum, Vápn. 9; rannsökum vit Simonar ok vitum hvat vér finnum þar, … Simon vill eigi láta rannzaka vit sín, Clem. 134. 2. a dual (?), the nostrils, including the mouth, i. e. the ‘cases’ of breath and life; blóð rann ákaft af munni hans ok vitum, Fas. iii. 437 (a paper MS.); hélt hann þeim (the hands) fyrir vitin á sér, ellegar hefði hann öndina misst í ógna hver, he held his hands before his nostrils and mouth, or he would have lost his breath in that dreadful cauldron, Stef. Ól.; rann mikill sjór af vitum hans = ἂν στόμα τε δινάς θ, Od. v. 456: hence later, esp. in eccl. usage, one’s wits, the five senses; fimm líkams vitum várum, Greg. 23, MS. 625. 177; öllum vitum ens ytra manns ok ens iðra, Hom. 53; gæta fimm líkams vita várra, Hom. (St.); also skilningar-vit = ‘wit-cases’, i. e. the five senses.

B. vit [vita A. IV], in the adverbial phrase, á vit e-m or e-s, ‘towards a person,’ calling on, visiting; koma e-m á vit e-s, to bring one towards, Ýt.; jarl sneri þá þangat á vit þeirra, turned towards them, Fms. ix. 310; Englands á vit, towards England, Ód.; for Magnúss jarl vestr um haf á vit ríkis síns, M. returned to his kingdom, Orkn. 158; nú kaupir hann skip, ok ætlar at fara útan á vit fjárins, Bjarn. 13; jarl átti festarmey þar á Englandi ok fór hann þess ráðs á vit, Ó. H. 192; ríða á vit sín, to look after one’s own affairs, Ld. 150 (see ríða); lyfja þeim sitt ofbeldi, nema þeir riði skjótt á vit sín, Al. 10.

vit, pers. pron. dual, we two; in mod. usage við, and so in old vellums, but mostly abbreviated v̾, passim; see ek C and Gramm. p. xxi.

VITA, a verb whose present is in a preterite form, see Gramm. p. xxiii: pres. veit, veizt (veiztu), veit; plur. vitum, vituð, vitu, later and mod. vitið, vita; the latter form appears in vellums early in the 14th century, e. g. þér vitið, Fms. vi. 144, from the Hulda: pret. vissa, vissir, vissi (never visti, cp. Goth. wissa, mod. Dan. vidste): subj. pres. vita, pret. vissa; imperat. vit, vittú; part. vitaðr (vitinn, Hornklofi): with neg. suff. veit-at, knows not, Hm. 74; veit-k-a-ek, ‘wot I not I,’ Hkr. iii. 376; veizt-attu, Hbl. 4; vitum-a, we know not, Skv. 3. 18; vissi-t, knew not: [Ulf. witan = εἰδέναι, γιγνώσκειν; A. S. and Hel. witan; Engl. wit; Germ. wissen; Dan. vide; Swed. vita; Lat. videre; Gr. εἰδέναι.]

A. To wit, have sense, be conscious; hneig hón aptr ok vissi ekki til manna, Bjarn. 68; varð hann svá feginn at varla vissi hann, Flóv.; faðirinn vissi ekki lengi, svá þótti honum mikit, Bs. i. 369; hann þóttisk nær ekki vita fyrir hræzlu, Fms. vii. 142; hann var enn eigi örendr en vissi þó ekki, Fb. ii. 453; ek var svá syfjaðr at ek vissa fátt frá mér, Gísl. 6l; hestr laust einn ungan mann í höfuðit, ok sprakk mjök, ok vissi ekki, Bs. i. 314, l. c.; tók hann einn þeirra ok varðisk með, þar til er sá vissi ekki til sín, Fms. vi. 110; hann tók augna-verk strangan, ok vissi hann löngum hvárki í þenna heim né annan, Bs. i. 317; hann vissi lengi ekki hingat, 336; ok vissi þá ekki til sín löngum, 335; hvárt skal hjóna færa annat fram þat sem heldr hefir fé til, nema annat þeirra viti eigi vel (unless he be not in the enjoyment of his full senses) en þegar er því batnar, Grág. i. 300: with gen., gráðigr halr nema geðs viti, Hm. 19 (see B. 3). 2. vita skyn á, to understand, know, Nj. 223, Grág. ii. 167, Fms. i. 186, xi. 323 (see skyn); vita ván e-s, to expect, Eg. 746, Fms. viii. 180, Nj. 75, Blas. 46. II. to wit, know; vituð ér enn eða hvat, Vsp.; þeir er vel mart vitu, Hm. 53: ek veit, 76; vita sik saklausan, to know oneself to be sackless. Eg. 49; síðan skaltú vita þitt eyrendi, Finnb. 258; ef þeir vitu þetta eigi, Nj. 231; skaltú ok þat vita, at …, 88; lát sem þú vitir eigi, Ísl. ii. 250; þeir munu vitað hafa með Þráni, Nj. 136; ek veit allt með henni, El.; hitt veit ek eigi hvaðan þjófs-augu eru komin í ættir várar, Nj. 2; veit ek þann mann er þora man, 89; veizt þú hvat þér man verða at bana?—Veit ek, segir Njáll, 85; veitat hinn er vætki veit, Hm. 74. 2. with prepp.; vita fram (fram-viss); vissi hann vel fram sem Vanir aðrir, Þkv. 15: vita fyrir, to foreknow (for-vitri); vita örlög sín fyrir, Hm. passim; mundi hann þat vita fyrir er hann vissi dauða sinn, Nj. 98: vita til e-s, to know of. Fms. x. 337; ekki vissu landsmenn til um ferð Þórólfs. Eg. 78. 3. with the particle ‘at;’ þóttisk Þorkell vita at Grímr var þar, Dropl. 34; hana vissi at skíða-hlaði var við dyrr þær, 29; eigi munda ek vita at blóðrefillinn kæmi við mik í gær líttað, Fms. xi. 144: veitka ek nema þú þykkisk nú minn lávarðr, Hkr. iii. 376. III. in exclamations; hvat veit ek hvárt menn munu aldri hætta lygi-sögum, Fb. i. 184; var þetta hans bani, sem vita mátti, i. e. of course, Stj. 541; hvat ek veit, hvárt ek mun, what know I! should I? …, as an interjection, Nj. 85; veiztu, ef þú vin átt, farðú at finna opt, Hm. 43; veit þat trúa mín, upon my faith! Edda; veit menn, mod. viti menn! see maðr B. 3; hvar viti menn (whoever knew) slíku bellt við konungmann, Eg. 415; hvar viti áðr orta mærð með æðra hætti, Edda (Ht.) IV. to see, try; má ek vita at ek fá af henni nökkurn vísdóm, Stj. 491; ek mun ríða ok hitta Óspak, ok vita at hanni vili sættask, Band. 5; ok vita at vér næðim Sokka víkingi, Fms. ii. 5; sá skal vita, er á strenginum heldr, hvárt hann skelfr, Fb. ii. 129; vil ek fara ok vita, at ek mega bjarga honum, 623. 16; vittu ef þú hjálpir, see if than canst help, Og. 5; vit at þú náir sverði því, Dropl. 28; fara heim ok vita hvers víss yrði, Nj. 114; vér skulum hlaupa at fylkingu þeirra, ok vita at vér komimk svá í gegnum, Fær. 81; skal yðr þat heimilt, ok vita at þit þroskizk hér, 45; sendi Sirpa bónda sinn at vita sér um brún-gras, to fetch for her (cp. vitja), Finnb. 258; ókunnugr ertú mér, ok vil ek vita við skipverja hvat þeim sýnisk ráð, Fbr. 62 new Ed.; ok bað hana vita af hón kenndi höfuðit, Bjarn. 68. V. to look towards, of a place, = Lat. spectare ad, vergere in; in þat er vissi til norðr-ættar, Edda 22; sá armr er vissi at dikinu, Fms. vi. 406; ok lögðusk þaðan undir sem at veit bænum, viii. 377; bæði þat er aptr vissi ok fram, vii. 94; á þann bekk er vissi móti sólu, vi. 439; þann arminn er vissi at sjánum, viii. 115; rökðu þangat sporin sem klaufirnar höfðu vitað, Ó. H. 152; vissu þá grundvellir upp, en veggir í jörð niðr, Sks. 142 new Ed.; fætr vissu upp, Eg. 508; þar á eynni er vissi til Atleyjar, 222; þeir fundu vínvið allt þar sem holta vissi, they found the vine wherever there was woodland, Þorf. Karl. 420; en þróask, ef hann vissi til mikilleiks, if it shewed growth, Korm. 8; allt þat er honum þótti grjóts vita, þótti honum við gull glóa, Konr. 2. metaph. to come under that and that head, to respect, mean, have such and such bearing; sökin veit til lands-laga en ekki til Bjarkeyjar-réttar, this case comes under the country-law, and not under the town-law, Fms. vii. 130; eigi veit þannig við, that is not the case, Nj. 180; ef öðru-vísi veit við, Al. 106; seg mér et sanna, hversu við veit, how things stand, Fms. iii. 70; konungr svarar, at mál þat vissi allt annan veg við, Ó. H. 199; hvat veit hrygð þessi? Stj. 600; hvat veit óp þetta, what means this shouting? Fms. viii. 141; hvat vissi laga-frétt sú er Emundr spurði í gær? Ó. H. 87; skipan er hér á vorðin, ok veit ek eigi hvat þat veit, I know not what it means, cannot understand it, Fs. 6; þat man eigi öngra tíðenda vita, i. e. that will mean something great, Nj. 83; gör sem ek býð þér, ok kann vera, at þór viti vel, do as I bid thee, and may be, it will be well with thee, 655 xiii. B. 4; ok rædda um þat at nú mundi vel vita, Ísl. ii. 354; hræzlu (gen.) þat vissi, it savoured of fear, Am. 97; ekki vita slík orð lítils, Sd. 151; hlæra þú af því at þér góðs viti, it is for no good that thou laughest, Bkv. 2. 31; er lítils góðs vissi, Barl. 20: þá gleði er viti til meins, Hom. (St.); þat er til hans veit, what respects him, Orkn. 314; þat er til heiðins siðar veit, N. G. L. i. 383. 3. vita á, to forebode; brakar í klaufum, vind mun á vita, Mar. 1057 (cp. á-vitull); það veit á regn, storm, …, of weather marks.

B. Recipr. to know of one another; þeir vissusk jafnan til í hafinu, Landn. 56; ok vitask þeir við mála-munda þann sín á miðli, to know mutually, Grág. i. 469; better, ok vitusk þeir þat við mála-munda þann, Kb. i. 131. 2. pass.; skyldi aldrei annat vitask, to be known, Fas. i. 22. 3. part.; vitandi né valdandi þessa verks, Fms. ix. 412; margs vitandi, Vsp. 20, Edda 11; vitandi vits, Hm. 17, Fms. v. 258 (cp. A l); vitandi mann-vits, Edda 9; viss vitandi, intentionally, knowingly, jb. 309 A; visir vitendr, Grág. (Kb.) i. 243, ii. 57; visar vitendr, Grág. i. 228. 4. the past pret.; á morgun skal okkur saga vituð verða, to be known, proved, 655 xiii. B. 1; þat mátti eigi vitað verða, 625. 83; ef þetta er satt, þá er þat vitað (clear, manifest) at hón hefir eigi mær verit, Fms. x. 294; þat er vitað (well known) at sjá. maðr er afbragð annarra manna, vi. 144; ok er þat vitað hver stóriðendi görðusk um hans mál, vii. 124; sá er þeim völlr of vitaðr, that field is marked out for them, Vþm. 18; valr vitinn Friggjar faðm-byggvi, allotted to Odin, Hornklofi.

vita-fé, n. a law phrase, secure money, i. e. secured by a verdict or the like; þat er allt vitafé er váttar vitu, ok allt þat er dómr dæmir manni, etc., Gþl. 508; sækja sem vitafé. 306; þat er v. er fest er fyrir váttum, N. G. L. i. 221: mod. vita-skuld.

vitand, vitend (mod. vitund), f. intelligence, consciousness, a being privy to, conscious of; var þat gört með yðvarri vitand ok ráði, Fms. vii. 305; í því ráði ok vitand hafði verit Hákon dúfa, ix. 452; þú Búi hefir hér vel verit í vetr, at várri vitnud, in our opinion, to our knowledge. Ísl. ii. 442; at minni vitund, Orkn. 254; at vér fám hvárki af þeim vitand né sýn, Fb. iii. 156; hin minnsta synd at vitan gör, a willing, conscious sin. Eluc. 675. 26; halda fyrir eins-eiði at sinni vitend (sic), N. G. L. ii. 68, 128; um sum íllvirki eigi tvímælis laust hvárt þér manit þurrt hafa um setið allar vitundir, Sturl. iii. 261; hyggr þú at hann muni at þér bera vitundina þá er hann skal sik undan sökum færa, Orkn. 454; með-vitund. II. a whit, bit; ekki vitund, not a whit, freq. in mod. usage, but only with the negative.

vitandi, part. knowing, witting: göra e-t vitandi or ó-vitandi.

vitan-liga, adv. wittingly: ekki mér vitanliga, not in my knowledge.

vitan-ligr, adj. known; ekki mér vitanligt ‘tis not known to me.

vita-skuld, m. an acknowledged debt; at loknum öllum vita-várskuldum, debts contracted in the spring, Dipl. v. 18. 2. metaph. in mod. usage, a matter of course; það er vitaskuld!

Vitaz-gjafi, a, m. (of a gen. vitaðr = surety), a ‘sure giver,’ the name of a field, the crop of which never failed; þat var akr er kallaðr var Vitazgjafi þvíat hann varð aldregi úfrær, … eigi brásk hann Vitazgjafi enn, Glúm. 340, 343.

vit-fátt, n. adj. short of wit; e-m verðr vitfátt, Fas. i. 104.

vit-firring, f. ‘wit-estrangement,’ insanity, madness, Grág. i. 154, Fms. vi. 141, Bs. i. 371.

viti, a, m. a signal; þat þótti eigi góðs viti, it boded nothing good, Fs. 20; ílls-viti, boding evil. 2. as a naut. term; hafa vita af landi, to stand so near land as to be aware of it, of the marks by which sailors note the proximity of land; hann sigldi fyrir sunnan Ísland ok hafði vita af, Ó. H. 75; allir settu augu sín aptr um skut, meðan þeir máttu nokkurn vita sjá til fóstr-jarðar sinnar, Al. 12. 3. a beacon kindled as a warning signal when a fleet or enemy was in sight or had arrived, see Hák. S. Góða ch. 21, and Orkn. ch. 71–74, N. G. L. i. 102; eld sé ek brenna fyrir austan borg … þat mun viti kallaðr, Gs. 18; vita skyldi göra á hám fjöllum … svá at hvern mætti sjá frá öðrum, sú var siðvenja, at vitar fóru austan eptir landi, Hkr. i. 147; skjóta upp vita, Fb. ii. 458; fleygja eldi í vitana, Fms. viii. 74, 188; lögðu þar í eld ok görðu þar vita, Eg. 222; brenna vita, Fær.; halda vita, gæta vita, kynda vita, slá eldi í vita, etc., Orkn. l. c.; veðr-viti, a vane, weather-cock. vita-karl, vita-vörðr, m. a beacon-watchman, Fms. viii. 73, 188, Gþl. 86, N. G. L. i. 102.

viti, a, m. a leader; in odd-viti; ú-viti, an artless person, e. g. a child; íll-viti, an evil boder; ör-viti or ör-vita, insane.

viti, n.(?), a moment, point of time (?); en hvert viti (every time) er maðr festir útlegðar-eið, þá skal …, N. G. L. i. 161.

vitja, að, [vit B], to call on, visit, with gen.; vitja frænda sinna, Fms. i. 184; at þeir mundi koma ok vitja Gizorar, pay G. a visit, attack him at home, Sturl. iii. 183, Fms. vii. 37; þóttusk þeir vita, hvar hans var at vitja, where he was to be found, 203: to come to look after a previous agreement or promise, vitja þessa mála, Fær. 255; hann er kominn at vitja heita þeirra, er …, Fms. v. 43; vitja þeirra einka-mála, er …, vi. 288; vitja ráðsins, Ísl. ii. 241; þeir vitja graðungsins (they went to fetch the bull = Germ. abholen), en selja Kormaki bauginn, Korm. 218; at vitja gjafar þeirrar er hann hafði þegit, Eg. 35; ver hér í nótt ok vitja heilla, of soothsaying, Korm. 206. 2. with prep.; at vitja eigi optarr út til Íslands, Fms. i. 275; Guð Drottinn vitjaði til Saram, the Lord God visited Sarah, Stj. (Gen. xxi. i). 3. eccl. to visit, of a bishop; þegar hann vitjar, D. N. iii. 10: vitja sjúkra, to visit the sick; hús-vitja, q. v.

vitjan or vitjon, f. a visit, Fms. vii. 88; þú kennir eigi tíð vitjunar þinnar, Greg. 39, = þekkja ekki sinn vitjunar-tíma, N. T. 2. eccl. a visitation; lét hann Árna biskup taka af sér vitjun til þess er vera átti eptir nýjum lögum, Bs. i. 783, v. l.; hús-vitjan, q. v.

vitka, að, to bewitch; in finn-vitka, q. v., and perh. in Hm.—skylit þann vitka vár, 74.

vitkask, að, to recover one’s senses, Ver. 31, MS. 625. 72; œrir vitkask, Hom. (St.) 2. to recover from a swoon, Orkn. 212; hann féll í öngvit, en er hann vitkaðisk, Fms. vi. 230; ljósta hann í svíma … Ögmundr vitkaðisk, ii. 69; endr-v.

vitki, a, m. [A. S. witiga = a prophet; whence Engl. wizard, witch; O. H. G. wizago; of which word the mod. Germ. weissager is a corruption, as if from sagen]:—prop. a wise man, but only used of a wizard; eru völur allar frá Víðólfi, vitkar allir frá Vilmeiði, Hdl. 32; vitka líki (in a warlock’s shape) fórtu verþjóð yfir, Ls. 24.

vit-lausa (mod. vitleysa), u, f. witlessness, nonsense, Nj. 214.

vit-lauss, adj. witless; vitlaus hljóð, Skálda: witless, foolish, Fms. ix. 335, Barl. 127: mad, Boll. 350; v. snápr, Stj. 625, Bs. i. 371, Magn. 518, Eg. 217 (of a drunken person).

vit-leysi, n. madness, Stj. 91, Fms. vii. 150.

vit-leysingr, m. a witless, insane person, idiot, Fms. i. 292.

vit-lítill, adj. small-witted, of little wit, Grág. ii. 112, Fms. ii. 154, Hrafn. 10: compar. vit-minni, Lv. 32.

vit-lostinn, part. ‘wit-struck,’ insane, K. Á. 120.

vit-maðr, m. a wit, a clever person, Bárð. 169.

vit-menni, n. = vitmaðr, Lv. 32.

vit-mikill, adj. of much wit, clever, Odd. 4.

vitna, að, [Dan. vidne], to witness, attest, with acc.; vitna málit ok segja …, Al. 125; vitna með lyrittar-eiði, Gþl. 435; vitnað kaup, N. G. L. i. 24; vitna e-t undir e-n, to call one as a witness, ii. 259, Nj. 35. 2. pass. to be proved by witness, Bs. i. 786.

vitna, u, f. = vitni; bera vitnur, Mar.

vitneskja, u, f. a sign, signal; reisa upp háfa stöng til vitneskju, Al. 88; kvað þat vera myndu góða vitneskju (a good sign) er svá hafði at borizk, Ó. H. 26. 2. intelligence, information; hafa vitneskju af e-u, to be aware of a fact.

VITNI, n. [A. S. witnes; Engl. witness; Dan. vidne = testis]:—witness, testimony (prop. vitni is the act, ‘váttr’ the person, but sometimes the terms are confounded, as witness is in Engl.); bera vitni, to bear witness; bera vitni með e-m, Eg. 61, Fms. vi. 194; sama vitni berr Galenus, Lækn.; bera e-m gótt vitni, Nj. 11; eins þeirra vitni skyldi hrinda tíu Norðmanna vitni, Ó. H. 227: an evidence, outward mark, var þar orpinn haugr til vitnis, 655 xiv. B. 2. 2. = váttr, a witness, of persons; nefna vitni, to call witnesses, Fms. vii. 142; nefna vitni at e-u, Grág. i. 211, 214; flutti hann fram vitni sín ok váttorð, Fms. vii. 142; kjósa með vitni, hvart …, Grág. i. 210; eptir vitnum ok gögnum skal hvert mál dæma, N. G. L. i. 31; nú eru þau vitni er eigi skolu and-vitni í móti koma, þat er heimstefnu-vitni …, 32; var þat vitnum bundit, Fms. vi. 149; ef maðr kallask lostinn, ok eru eigi vitni við, þá …, if a man says that he has been beaten, there being no witnesses, N. G. L. i. 73; hann skal beiða hinn með vitnum at bregða af marki, Jb. 290: allit., þá lét hann ganga fram vitni sín ok vátta, Fms. vii. 141. COMPDS: vitnis-burðr, m. a bearing witness, giving evidence, K. Á. 50, Fms. x. 22: as a law term, Gþl. 475; gjalda samkvæði at v. þeim er hann hefir borit, Grág. i. 39; leita vitnisburða, Fms. vi. 194, passim. vitnis-búð, f. the ‘booth of witness,’ the Tabernacle, Stj. 310. vitnis-bærr, adj. able to bear witness; vera v. um mál, Gþl. 400; skal hann með engu móti v., H. E. ii. 67. vitnis-fastr, adj. ‘proof-fast,’ that can be proved, Fms. ii. 242. vitnis-fjall, n. = the mount of the Covenant, Hom. 107. vitnis-lauss, adj. unattested; vitnislausar sögur, Hkr. iii. 96. vitna-laust = vitnislaust, Sd. 140. vitnis-maðr, m. a witness, = váttr, 655 xxiii. 1, D. N. i. 51, Grág. i. 219, Jb. 406. vitnis-sannr, adj. convicted by evidence, Gþl. 393. vitnis-örk, f. the ark of the covenant, = sáttmáls-örk, Stj. 311, Eluc.

vitnir, m. [vitt = charms], a poët. name of the wolf, no doubt from its being a charmed, bewitched animal (witches rode on wolves), Lex. Poët., Gm. 23, passim.

vit-orð, n. [cp. Ulf. weit-wods = μάρτυς, weit-wodiþa and weit-wodei = μαρτύριον, weit-wodian = μαρτυρειν; thus Icel. vitorð would be qs. vitoð]:—private counsel, confidence; vera á fleiri manna vitorði, in the confidence of more men, Nj. 231; var þetta fyrst á fárra manna vitorði (viti, v. l.), 229; ekki var margra manna vitorð á hans ætterni, Fms. x. 391; ekki var þat í vitorði alþýðu, vi. 134; af nökkuru vitorði, Róm. 286; þat var á margra manna vitorði með hverjum skildaga …, Ó. H. 95; vera í ráðum ok vitorðum með e-m um verk, Eg. 139; nema hann kalli þik til vitorðs með sér, unless he takes thee into his counsel, Sks. 361 B; fyrir útan vitorð e-s, without one’s knowledge, 745: allit., fyrir útan vitorð eðr vilja þess er átti, Grág. ii. 348; fékk hann ekki skírt sik frá vitorðinu, he could not clear himself from the charge of cognisance, Róm. 287: in mod. usage, vera í vitorði með e-m, as a law term mostly in a bad sense. 2. a report; tók at vaxa vitorð of hann ok svá metorð ok yfirlæti, Fms. x. 391. vitorðs-maðr, m. a person cognisant (Dan. medvider), D. N. v. 61.

VITR, vitr, vitrt, adj., the r is radical; compar. vitrari, superl. vitrastr:—wise, of a person; vitr ok víðfrægr, Symb. 32; þú ert okkar vitrari, Fms. i. 59; vitr maðr ok réttorðr, Fb. i. 516; manna vitrastr, Nj. 2; kvenna vitrust ok vænust, Fms. vi. 119; þeir sem vitrari váru, 13; honum virðisk mærin vitr ok hæversk, 57; at ráði allra vitrustu manna, Anal. 160; þeir er vitrir hugðusk vera, Barl. 127; vitr kona ertú, Ragna, Orkn. 254; hvat þá varð vitri (dat. fem.), Am. 12; Sigurðr jarl var manna vitrastr, Fms. i. 13; hann var vitr maðr ok forspár um marga hluti, Eb. 42; jafnan vægir inn vitrari, Fms. vi. 220; fár er svá vitr at allt sjái sem er, a saying, Orkn. 304; stór-vitr, all-vitr, al-vitr, ú-vitr, spak-vitr, mis-vitr, slæg-vitr, qq. v. 2. = vitrligr, of a rare thing; vitr áhyggja, Eluc. 2.

vitr, f. = vættr, a wight, Hkv. 1. 53.

vitra, u, f. wit, wisdom, sagacity; talði þá hafa litla vitru sýnda í sínum ráðum, Fms. viii. 168; fyrir vitru sakir ok dirfðar, iv. 263; bæði sakir vitru ok framburðar, Orkn. 62 (in Lex. Run.); at vitra ormsins efldi einfaldleik dúfunnar, Greg. 20; af heilagri vitru, Clem. 143.

vitra, að, to manifest, lay open, reveal; vitra mönnum úorðna hluti, Greg. 75, Magn. 538; Drottinn lýsir ok vitrar öll ráð hugskota, Hom. 84; Helgr andi vitraði þeim berliga, 656 C. 13; fyrir Gedeon vitraði Engill Guðs, Rb. 376; enn fimta dag at aptni þá var vitrat fyrir þeim at Guðs maðr myndi finnask, 623. 55. II. reflex. to reveal oneself, appear in a dream or vision, Al. 16; mikit er um fyrirburði slíka, er hann sjálfr vitrask okkr, Nj. 119; á næstu nótt vitraðisk inn helgi Martinus biskup Ólafi konungi í svefni, Fms. i. 280; þá vitrask Ólafr konungr konu hans í draumi ok mælti svá við hana, v. 210; sjá, þá vitraðist honum Engill Drottins í draumi, og sagði, Matth. i. 20.

vitran and vitrun, f. a revelation; Guðlig vitran, Magn. 492. II. a vision, appearance in a dream, Mar.; eptir þessa vitran, Fms. v. 210; í vitran Þorvalds prests, Bs. i. 133, 302; vitranar-draumr, Post. 656 C, 6; vitranar-staðr, 655 x. 1.

vitringr, m. a wise man, sage (like A. S. wita), Barl. 127; hann var höfðingi mikill ok vitringr, Ld. 24; hinn mesti vitringr, Fb. ii. 80; freq. in mod. usage, lög-vitringr.

vitr-leikr (-leiki), m. wisdom; at þú ráðir drauminn ok lýsir svá yfir vitrleik þínum, Fms. xi. 6; svá bar v. hans af öllum mönnum, Edda (pref.); skörungr at lærdómi ok vitrleik, Bs. passim; snilld ok v., Fms. i. 141; vitrleiki Einars, Lv. 53: of a dog, cleverness, Fms. x. 254: ironic., vitringinum Eyjólfi, the wiseacre E., Nj. 235. vitrleiks-maðr, m. = vitringr, Gísl. 48.

vitr-liga, adv. wisely, with wisdom, Fms. i. 203, Sks. 772, Fb. ii. 136, passim; ú-vitrliga.

vitr-ligr, adj. [Old Engl. witterly], wise, of a thing or action; v. stjörn. Fms. vi. 30; v. ráð, ix. 442, xi. 28; vitrligar ráðagörðir, Ld. 238; snjallara ok vitrligra, Fms. i. 104: er þat vitrligra, vi. 8; vitrlig andsvör, Barl. 125, passim; ú-vitrligr.

vitr-máll, adj. wise in speech, Clem. 128, Stj. 460.

vit-samligr, adj. = vitrligr.

vit-skertr, part. ‘short of wit,’ insane.

vits-munir, m. pl. ‘stores of wit,’ sense, sagacity, cleverness; mun nú betra at hafa vitsmuni við, Nj. 76; lærdóm ok vitzmuni, Bs. i. 90; hefir hann komit á vitzmuni við mik, outwitted me, Lv. 48; með vitzmunum mínum ok hvatleika, Nj. 276; ok er hann var nökkurra vetra gamall, óxu þó eigi mjök v. hans, Sd. 176; heill í sínum vitzmunum, in one’s full senses, D. N. (phrase in wills); eigi er jafnkomit um vitzmuni með ykkr, Fb. ii. 43; freq. in mod. usage. 2. = vit, the five senses; allra vitsmuna, augna, heyrnar …, Hom., St. (rare).

vit-stola, adj. ‘wit-stolen,’ insane, Fas. iii. 300: freq. in mod. usage, = wild, frantic; cp. ham-stola.

vit-stolinn, part. = vitstola, Fms. vi. 198, K. Á. 120, Stj. 153; vitstolnir menn ok vanaðir, N. G. L. ii. 300.

VITT, n. [akin to vita], witchcraft, charms; engi maðr skal hafa í húsi sínu staf eðr stalla, vitt eðr blót, N. G. L. i. 383; engi maðr má trúa á vitt eðr blót, eor rót, 389; ok draptu á vitt (vætt Cod.) sem völur, Ls. 24; vitta-vættr, a bewitched wight, a wizard, witch, Ýt.

vitta, ð, to bewitch, charm; vitti hón ganda, Vsp., cp. vitka.

vitta-fullr, adj. full of charms; belgr vittafullr, a bag filled with charms, Kormak., cp. Þorf. Karl. 374 (see taufr).

vittlingr, m. a witling, simpleton, Krók. 6 new Ed.

vittugr, adj. skilled in witchcraft; nam hann vittugri valgaldr kveða, Vtkv. 4.

vittull, m. a wittol, simpleton; in mann-vitull (q. v.), Ísl. ii. 340.

vitugr, adj. [Engl. witty], clever; vitugr ok snjallr, Fms. viii. 390 (v. l.), Fagrsk. 14; svá vitugir, at þeir kunni at ráða fyrir orði ok eiði, Grág. ii. 46.

vitu-ligr, adj., in ú-vituligr.

vitund, f. conscience (see vitand). II. ekki vitund, not a whit.

vit-vandr, adj. requiring cleverness, Konr.

vixtr, part. [see vitka], bewitched; at hann myndi vixtr vera, ok eigi svá vitandi sem hann skyldi (sem hann myndi vixtr verða eða óvitandi, v. l.), Fagrsk. 32.

viz, adv. far, widely; see víðr II.

vizka, u, f., qs. vitska, [vit], wisdom, Fas. i. 392; sýnit vizku yðra, 623. 29; kraptr ok v., Barl. 99; gef honum vizku þíns helga anda, 100; skildi konungr þat af vizku sinni, at …, Ó. H. 98; er þat eigi undarligt at gæfa fylgi vizku, 123, passim; vizku-bragð, a wise contrivance, Fær. 157; mikill er vizku-munr orðinn, Nj. 36; vizku-tré, the tree of knowledge, 671. 6: freq. in mod. usage, Jesu óx aldr og vizka og náð, N. T., Pass., Vídal.: ú-vizka, foolishness; sér-vizka, q. v. COMPDS: vizku-liga, adv. wisely, Barl. 98. vizku-ligr, adj. wise, Sturl. iii. 246, v. l. vizku-maðr, m. a wise man, Fms. vi. 204, x. 170.

vizkr, adj. clever, sensible; vizkan (Cod. viþcan) mann, Fms. x. 405; kona knó ok vel vizk, Bs. i. 345.

ví, ví, ví, interj. expressing the twittering of a young bird.

VÍA, að. to twitter, of young birds in the nest; og víðka kokin vesallig, víandi láta mata sig, Bb. 2. 25.

vía, u, f., mostly in plur. víur, the eggs of flies in blown meat, freq. in mod. usage.

vía, að, to blow meat, lay eggs, of flies (Lat. verminare), also to swarm; prob. akin to úa, ýja (qq. v.), to swarm.

víða, adv.; víðar, víðast, widely, far and wide, in many places; sá víða ratar, Hm.; fara víða, Eg. 41; víða um lönd, 32; hann skal svá víða vargr heita, sem …, Grág. ii. 169; hann var víða blár, Fs. 141; víða ónumit land, 18; víða um heiminn, Anal. 39; um Agðir ok víðar, Eg. 32; um allt Hálogaland ok viðarr, Fas. ii. 161; sem víðast er veröld bygð, the farthest, Grág. ii. 169; víðast um veröldina, ‘widest in the world,’ cp. the wide world, Edda (pref.): with gen., víða veraldar, Stj. 43, 2. metaph., hann ló víða, lied in many cases, Nj. 270; þykkir mér víðast (in most instances, mostly) sakir hafa til verit, Orkn. 120; víðast hvar, in most cases or places; það er víðast hvar rétt, it is correct in most parts.

víða, d, to widen; brant ísinn ok víddi vökna, Bs. i. 346; var brotinn íssinn ok vídd vökin, 319.

víðátta, u, f. wideness, openness, of a district, Sks. 504; á víðáttu sléttra hafa, 506; víðátta jarðar, 549; víðáttu skáldskapr, loose, libellous poetry, Grág. ii. 150.

vídd, f. width, wideness, extension; breidd, vídd, lengd, Fms. x. 272; svá vitt land at þat var mikil borgar-vidd, of the size of a large town, Fas. i. 289; víðr sem stakkgarðs-vídd, Bs. i. 669.

víðerni, n. width, widening, extension; innan þess víðernis, H. E. i. 467; mátti þat varla standa fyrir víðerni Kristninnar, it could not hinder the widening of the Church, Mar.

víðga, að, = víðka, Mar.

VÍÐIR, m. [A. S. wiðig; Engl. withy; cp. Lat. vitis], a willow, Edda (Gl.); þat er vex á víði, Pr. 474: in Icel. esp. willow-scrub, dwarf-willow, salix repens, fjalla-grávíðir = salix alpina glauca; bein-víðir, q. v.; loð-víðir or kotuns-víðir, the cotton-willow; haga-grávíðir, salix repens, Eggert Itin. ch. 267; used for thatching (cp. taug-reptr, Hm.), but esp. as fodder; many local names are derived from this plant: Víði-dalr, -nes, -hjalli, -ker (see kjarr), -skógr, Landn., Fs., map of Icel.: Víð-dælir, men from Víðidalr (whence the family name Vidalin, descended from Arngrim lærdi). COMPDS: víð-dælskr, adj. from Viði-dalr, Sturl. iii. 263. víði-hæll, m. a peg of willow; þeir hrukku fyrir sem viðihæll, as a willow-twig, Fms. iv. 250. víði-rif, n. the picking willow-twigs for fodder, Sturl. i. 195 C.

víðir, m., poët. the wide sea, the main, Lex. Poët.; freq. also in mod. ballads, cp. Úlf. 2. 29.

víðka (sounded víkka), að, to widen, Bb. 2. 25; dalrinn víðkar, Bárð. 173; víðkast, id., Stj. 163.

VÍÐR, víð, vítt, adj., compar. víðari, superl. víðastr; [A. S. wid; Engl. wide; Germ. weit; Dan. vid]:—wide, large, of extension; víðr ok rúmr sjór, Stj. 78; víðir skógar, Eg. 130; víð mörk, 57; víðan skjöld, Stj. 461; víða öxi, Sturl. i. 63; pallar svá víðir, at …, Grág. i. 4, passim: allit. phrase, á víða vega, wide abroad, broadcast, Sdm. 46; víðs vegar, in all directions, being scattered about; flýja víðs vegar, Fms. ii. 217, vi. 87; dreifask víðs vegar, Eg. 530. 2. neut.; yfir Noregi svá vítt sem Haraldr inn Hárfagri hafði átt, Fms. v. 238; nú brennr víðara enn hann vildi, Grág. ii. 295; áin féll miklu víðara, Stj. 284; nema hann hafi hross lengr eða víðara, more widely, for a greater distance, Grág. i. 433; um allan Noreg ok enn miklu víðara, Hkr. i. 71; um allt Hálogaland ok þó víðara hvar, Fas. ii. 504; förum heldr víðara til, Fms. vi. 151; leggja eld í Hallvarðs-kirkju ok víðara (in more places) í bæinn, vii. 212. II. víðs, gen. used as adverb, mostly spelt viz, very far, full; enn er hann vildi tala hann þá var hann víðs fjarri, very far off, Edda i. 344 (Cod. Worm., vitz Cod. Reg.); viz ramligr, full strong, Merl. 2. 50; viz errilig, very fierce, Fms. vi. 169 (in a verse); viz mörg ekkja, full many a widow, Mork. (in a verse).

B. COMPDS: víð-bláinn, m. the wide blue, poët. the heaven, Edda. víð-bygðr, part. wide-peopled, Lex. Poët. víð-faðmr, adj. wide-fathoming; víðfaðmara ríki, Fms. v. 344; víðfaðmi, nickname of an ancient conqueror (the Danish king Ivarr Víðfaðmi), Skjöld. S., Landn. víð-feðmir, m. wide-fathomed, name of one of the heavens, Edda (Gl.) víð-fleygr, adj. wide-flying, Sks. 78, Róm. 331. víð-flögull, adj. id., Lex. Poët. víð-frægja, ð, to make wide-known, of praise, Bs. i. 329, Fms. i. 258; mun nafn þitt víðfrægjask um veröldina, Fms. i. 136. víð-frægr, adj. far-renowned, famous, Symb. 32, Fms. vi. 431; ágætari ok víðfrægri, Fb. ii. 118. víð-förli, f. a far-travelling, Bret. 30. víð-förull, adj. far-travelling, Fms. i. 100, Al. 11; as a nickname, inn víðförli, the far-traveller, Oddr, Þorvaldr, Eiríkr, Hrani inn víðförli, Fms. i. 60, 274, Fb, i. 29 sqq. víð-gymnir, m. the wide-grappling, poët., Lex. Poët. víð-gyrðill, m. the wide girdle of the earth, i. e. the sea, Lex. Poët. víð-heimr, m. the wide world, the heavens, Edda (Gl.) víð-leikr (-leiki), m. width, extent, Stj. 67, 89, 163, 174, 348. víð-lenda, d, to extend a territory, Sks. 460. víð-lendi, n. broad lands, wideness of land, Stj. 618, Þiðr. 146, Hkr. ii. 171; mart er at segja af víðlendi ferðar Ólafs, the extent of his travels, Fms. x. 395: the wide, open, flat country, Eg. 294; víðlendis-ferð, O. H. L. ch. 8. víð-lendr, adj. having broad lands, of a king, Fms. i. 199, vi. 94, xi. 201, Al. 17, Stj. 610. víð-liga, adv. widely, H. E. i. 512. víð-ligr, adj. wide. víð-opnir, m. the ‘wide open,’ the hall of Hel, Edda ii. 494. víð-ræðr, adj.; verða víðrætt um e-t, to talk far and wide of a thing, Sd. 148. víð-ræss, adj. [rás], running far, far-roaming, of deer; dýr ólm ok víðræs, Art. 79; in Gkv. 2. 11, the true reading may be, á víðræsar varga leifar (an hypallage for víðræssa varga leifar), into the realm of the wide-roaming wolves, i. e. into the wild forest (see vargr, and leif I). víð-sýni, f. a wide outlook. víð-sýnn, adj. with wide prospect; menn vóru úti staddir á haugum nökkurum þar sem víðsýnt var, Fms. vi. 120; á víðsýna vegu, Mar.

VÍF, n. [A. S. wîf, wîf-man = woman; Engl. wife; Germ. weib; supposed to have originally meant a weaver, from vefa, vífiðr]:—a woman, but only in poetry; for in Icel. prose, old as well as modern, the word is quite obsolete, Rm. 22; er vaknaði víf ór svefni, Skv. 1. 16; þá varð hilmi hugr á vífi, Hkv. 2. 13; hafða ok þess vætki vífs, Hm. 102; víf en fögru, Fms. vii. 61 (in a verse); vant er stafs vífi, Am. 12; velskúfaðra vífa, Orkn. (in a verse); hamra víf, the wife of the rocks, a giantess; gjörninga víf, a witch; ósk-víf, a ‘wish-wife,’ chosen, wedded wife; geir-víf, spear-wife, = Bellona, Lex. Poët.

vífandi, part., in the phrase, koma að vífandi, to arrive as of a sudden, or by chance.

vífiðr, part. wound round; svell-vífiðr, wrapt in ice, Lex. Poët.

vífi-lengjur, f. pl. = Lat. ambages; also vain pretexts, subterfuges.

vífill, m. [A. S. wifel; Engl. weevil; Germ. webel], prop. a beetle; cp. tord-yfill qs. tord-vifill, this sense, however, is lost. 2. a pr. name, Landn.; whence in local names, Vífils-fell, -dalr, etc.

vífinn, adj. given to women, = kvennsamr, Fagrsk. ch. 66, Konr. 14, Krók. ch. 11, Völs. R. 47.

VÍFL, f. a cudgel, bat, used in washing; með víflinni, sem konur vóru vanar at hafa til þváttar, Rd. 297; kona fór með klæði til þváttar, hón hafði vífl í hendi, ok barði hann í hel með víflinni, Fms. v. 181; grið-kona hefir vífl í hendi, ok lýstr á helluna, viii. 243; vera sem vífl at brunni, to be like a bat at the well, i. e. to be in a surly, beating mood, Kormak.

vífl, n. hesitation; also víl, víla.

vífla, að, to stutter; það víflaðist fyrir honum, Björn.

víflur, f. pl. waverings, stutterings, confusion; það kómu víflur á hann.

vífni, f. the being vífinn, = kvennsemi, Merl. 2. 74.

VÍG, n. [from vega B; Ulf. waihjo = μάχη], a fight, battle; this is the oldest sense of the word, prevalent in old poems and in compds; finnask at vígi, to meet for battle, Vþm. 17, 18; at vígum, Gm. 49; vígs ótrauðr, Skm. 24; varr við víg, Ls. 13; val þeir kjósa, ríða vígi frá, Vþm. 41; vápn til vígs at ljá, Fsm.; víga guð, víga Njörðr, víga Freyr, the god of battle; verja vígi brúar-sporðana, Fms. ii. 207; Heiðar-víg, the battle on the Heath, Heiðarv. S.; hvar sem hón (Freyja) ríðr til vígs, þá á hón hálfan val, Edda 16; verja þeim vígi þingvöllinn, Íb. 11; verja þeim vígi völlinn, Eb. 20; at vit myndim jafn-færir til vígs, Nj. 97; eiga víg saman, to have a fight together, Bret. 48; engi hestr mundi hafa við þeim í vígi, Nj. 89 (hesta-víg, a horse-fight); Tanni ræðsk í móti Bárða, teksk þar víg afburða-fræknligt, Ísl. ii. 369; hann á víg móti Tý, Edda 42; vígs atvist, presence, abetting at a fight, Grág. ii. 138 (as a law term); hence is derived II. as a law term, homicide, any slaughter with a weapon, in open warfare and private feud; for the legal meaning, see the remarks s. v. morð, Grág., and the Sagas, passim. COMPDS: 1. with gen. plur.: víga-brandr, m. a ‘war-brand,’ a sword in the heavens, a kind of ‘aurora’ boding war. víga-far, n. ‘warfare,’ battle, slaughter; ófriðr ok v., Laudn. 270; göra margar úspektir um kvenna-far, ok vígaför, Orkn. 444. víga-ferðir = vígaferli, Js. 8: or víga-ferði, n., N. G. L. i. 19, Sks. 252 B, Gþl. 26. víga-ferli, n. pl. ‘warfare,’ war and slaughter of men; mun þetta upphaf vígaferla þinna, Nj. 85; hólmgöngum ok vígaferlum, Eg. 645; óeirðar-menn um kvenna-mál ok vígaferli, Lv. 3; újafnaðar ok vígaferla, Krók. 36. víga-guð, n. the god of battle, Edda (of Tý). víga-hugr, m. a ‘war-mood,’ a murderous mood, = víghugr. víga-maðr, m. a fighting man, one ever at war, one who kills many men, Nj. 22, Landn. 150, Eg. 770; hann lézk vera v. ok eiga úvært, Glúm. 360. 2. with gen. sing.: vígs-bætr, f. pl. compensation for manslaughter, Grág. ii. 95, Fms. iii. 56. vígs-gengi, n. the backing one, fighting side by side with one in battle; heita, veita e-m v., Ld. 222, Eb. 100, Lv. 95. víga-gjald, n. = vígsbætr, Sturl. ii. 168. vígs-maðr, m. a champion, Bs. i. 763. vígs-mál, n. a trial for manslaughter, Nj. 71, 100, Boll. 340. vígs-sök = vígsök, Fms. iii. 155.

B. REAL COMPDS: víg-áss, m. a war-beam, for defence; þeir Brandr höfðu vígása í dyrum, Sturl. ii. 97. víg-bjartr, adj. ‘war-bright,’ glorious, Lex. Poët. víg-blær, m. ‘War-breeze,’ name of a war-steed, Hkv. 2. 34. víg-bætr, f. = vígsbætr, Grág. ii. 95. víg-bönd, n. pl. the gods of battle, Vsp. víg-dís, f. ‘war-fairy,’ name of one of the Valkyrja; a pr. name of a woman, Landn. víg-djarfr, adj. daring, gallant, stout-hearted, Hm., Al. 8. víg-drótt, f. warriors, Hm. 39. víg-dvalinn, m. name of a dwarf, Sól. víg-fimi, f. skill in arms, a feat of arms, Dropl. 24, Fær. 129, Fms. i. 97. víg-fimr, adj. skilled in feats of arms, Ld. 242, Sturl. i. 150. víg-fleki and víg-flaki, a, m. a ‘war-board,’ mantlet of boards, used in battle, = Lat. vinea (vígflaki, 655 xxv. 2), Sturl. ii. 54; færa út á borðit vígfleka ok verjask sem bezt, en vega lítt í mót, Fb. i. 542. víg-frekr, adj. ‘war-eager,’ Edda (in a verse). víg-frækn, adj. martial, Lex. Poët. víg-frömuðr, m. a partisan of war, Lex. Poët. víg-fúss, adj. eager for battle, Grett. (in a verse): a pr. name (cp. Gr. φιλο-πτόλεμος, φιλο-μαχος), Landn., Glúm. víg-glaðr, adj. rejoicing in war. Lex. Poët. vig-grimmr, adj. murderous in battle, Lex. Poët. víg-gyrðill, m. a ‘war-girdle,’ a shelter made in ships during battle, Fms. vi. 263, viii. 216, N. G. L. i. 335. víg-gyrðla, að, to put up the shelter before battle; skip búin ok víggyrðluð, Fms. viii. 132; v. skip sín, Orkn. 360, Sks. 397; on land, Sturl. i. 185. víg-harðr, adj. hardy in war, Lex. Poët. víg-hestr, m, a war-horse, Eb. 54. víg-hugr, m. a ‘war-mood,’ martial mood; ef þú verðr með víghug til nokkurs manns, Fms. xi. 429; þá var hann svá búinn er v. var á honum, Valla L. 208: a murderous mood, sér þú eigi at hann stendr með víghug yfir þér uppi? Fms. vi. 249; þann veg brá honum opt við síðan er v. var á honum, Glúm. 342. víg-kæni, f. a feat of arms, = vígfimi; vel lærðr til allrar v. á hesti, Sks. 402. víg-kænn, adj. = vígfimr, Fms. i. 257, x. 358. víg-kænska, u, f. = vígkæni, El. víg-leysi, n. defencelessness Stj. 213. víg-lið, n. war-folk, warriors, Hkv. 1. 25. víg-ligr, adj. martial, doughty, Am. 51, Ld. 80, 276, Fms. vii. 69, Bs. i. 559: v. á velli at sjá, of martial appearance, Eg. 475: lét hann it vígligasta, Grett. 118 A. víg-ljóss, adj. having daylight for fighting; en þá var þó svá kveldat, at eigi var vígljóst, ok leggja þeir skip sín í lægi, Fms. xi. 63. víg-lundr, m. ‘war-grove,’ poët. a warrior, and a pr. name, Vígl. víg-lystr, adj. = vígfúss, Lex. Poët. víg-lýsing, f. a law term, a declaration or confession of homicide committed, Gþl. 153 (lýsa II. 3. β). víg-maðr, m. a champion, Post. (Unger) 39. víg-mannliga, adv. martially, doughtily, Fms. vii. 225, Mag. 9. víg-mannligr, adj. martial. víg-móðr, adj. weary in battle, Fms. viii. 411, xi. 274, Ld. 222. víg-nest, n. pl. a ‘war-knitting,’ a coat of mail, Hkv. Hjörv. víg-ólfr, m. a ‘war-wolf,’ a pr. name, Sól.: Vígólfs-staðir, a local name in western Iceland. víg-rakkr, adj. gallant, Lex. Poët. víg-reiðr, adj. ‘war-wroth,’ in martial mood, Nj. 256. víg-reifr, adj. ‘laetus bello,’ warlike, Lex. Poët., víg-risinn, adj. gallant in war, Skv. 1. 13. víg-risni, f. prowess in arms, Ls. 2. Víg-ríðr, m. the name of the battle-field where the gods and the sons of Surt meet, Fm. víg-roð, n. and víg-roði, a, m. war-redness, a meteor or red light in the sky boding war; vígroði lýstr á skýin, O. H. L. 68; verpr vígroða á víkinga, Hkv. 2. 17, cp. Merl. 68. víg-skarða, að, to furnish with ramparts, Fms. x. 153. víg-skár, adj. harried, exposed to war; vígskátt ríki, Ad. víg-skerðr, part. furnished with vígskörð, Stj. 611 628, 641. víg-skóð, n. pl. weapons of war, murderous weapons, Lex. Poët. víg-skörð, n. pl. battlements, ramparts, Stj. 640, Sks. 416, 648, Fms. vi. 149. víg-slanga, u, f. a ‘war-sling,’ catapult, Fbr. 143, v. l. víg-slóði, a, m. the ‘war-slot,’ i. e. the section of law treating of battle and manslaughter, Grág., Íb. 17. víg-snarr and víg-snjallr, adj. martial, heroic. Lex. Poët. víg-sókn, f. a suit for manslaughter, Nj. 109. víg-spár, adj., in Vsp. 28 as epithet of a battle-field, prob. an error for vígskár, q. v. víg-spjöll, n. pl. ‘war-spells,’ war-news, Hkv. 2. 11, Gs. 18. víg-sök, f. prosecution for manslaughter; sækja vígsakar, Íb. 8, Grág. i. 104, Nj. 86, Ld. 258; vígsakar aðili, Grág. ii. 22. Eb. 195, Bs. i. 676; vígsaka bætr, Grág. i. 189. víg-tamr, adj. skilled in war, Lex. Poët. víg-tár, n. pl. ‘war-tears,’ i. e. blood; fella vígtár, to shed war-tears, to bleed, Sighvat. víg-teitr, adj. = vígglaðr. víg-tönn, f. a war-tooth, tusk, Vígl. 20, Fas. i. 214, iii. 231: an eye-tooth, N. G. L. i. 171. víg-vél, f. a war-trick, ruse, engine of war, Fms. i. 103; vápnum ok vígvélum, vi. 69, vii. 93; heiðingjar höfðu vagna járnvarða ok margháttaðar aðrar vígvélar, vi. 145; vinna borg með vígvélum, Stj. 512 (vígvælar). víg-völlr, m. a battle-field, Bret. 54, Eg. 491, Nj. 212, Ld. 224, Hkr. i. 159, Fms. xi. 372. víg-völr, m. a ‘war-stick,’ weapon, a collective term; með öxar-hamri, eða hvárngi vígvöl er maðr hefir, Grág. ii. 14, Pr. 415, Fms. viii. 249. víg-þeyr, m. a ‘war-breeze,’ i. e. battle. Lex. Poët. víg-þrot, n. ‘war-abatement’ end of the battle, Vþm. víg-þryma, u, f. a ‘war-storm,’ i. e. battle, Hkv. 1. 6. víg-æsa, að, (vígáss), to furnish with vígáss. víg-örr, adj. eager for war, Lex. Poët.

vígi, n. a vantage-ground, stronghold; þar var svá mikill vígis-munr, at ekki …, Fms. viii. 427; var hamarrinn víðr ofan ok vígi gott, ii. 93, Eb. 188, 238, Fs. 90; öruggt vígi, Gullþ. 52 (Ed.); þar er vígi nakkvat, Nj. 95; renna til vígis í Almanna-gjá, 228: metaph., engi vörn eðr vígi, Sks. 131. II. the bulwarks or gunwale of a ship, Edda (Gl.): þeir tóku þar frá (from the ships) vígin, Fms. ix. 44; hlóðu skipin til úfærs af lausa-viðum þeim er þeir tengðu útan við vígin, Bs. i. 392; kemr annat áfall, … ofan drap flaugina ok af vígin bæði, 422.

Vígi, a, m. a fighter, only used as the name of a hound, e. g. Vígi, the dog of king Olave Tryggvason, Fms. i-iii; and so in mod. usage.

víging, f. a consecration, N. G. L. i. 345, 352.

VÍGJA, ð, [Ulf. weihan, ga-weihan, = ἁγιάζειν; Germ. weihen; Dan. vie; Swed. viga; cp. Ulf. weiha = ἱερεύς, weihiþa = holiness, weis = ἄγιος; the adjective has been displaced by heilagr, q. v.; the vé (q. v.) is a different word]:—to consecrate; in heathen sense, with the hammer of Thor, vígit okkr saman Várar-hendi, Þkv. 30; tók upp hamarinn Mjölni ok brá upp ok vígði hafr-stökurnar, Edda 28; konungr vígði þá (the dwarfs) útan steins með mála-saxi, Fas. i. 514, ii. 327, 338. II. in Christian sense; vér skulum vígja tvá elda, Nj. 162; vígja kirkju, K. Þ. K.; vígja prest, biskup, djákn, Bs. passim; vígja til konungs, to anoint as king, Ver. 25, Rb.; vígja konung til kórónu, Fms. x. 13; but this was unknown in the earlier times, king Magnus Erlingsson being the first Norse king who was consecrated by the church (A. D. 1164); in Denmark the custom was somewhat earlier: of wedlock, láta sik saman vígja við Ceceliu, Hkr. iii. 292; vígja saman hjón, Vm. 76. 2. pass.; vígjask til biskups, prests, nunnu, to be ordained, Jb. 17, Grág. i. 307, Bs. passim.

vígr, adj. in fighting state, serviceable; allir vígir karlar, Fms. i. 209: skilled in arms, vígr vel, Nj. 2; vígr manna bezt, Fms. ii. 20, Eb. 32. II. neut. vígt, a law phrase, in self-defence; þar er vígt í gegn þeim frumhlaupum, Grág. ii. 9; sex em konur þær er maðr á vígt um, 60: mér þykkir eigi at þér vígt, svá gömlum manni, Fms. xi. 155; þeir drápu karla þá er vígt var at, they smote the men that might be slain, Hkr. i. 235 (referring to the rule in the old code of honour, that it was a disgrace to slay women and children, the aged and the helpless).

vígsla, u, f. a consecration, ordination; messu-djákn at vígslu, Nj. 272; kom erkibiskup heim frá vígslu, Fms. ix. 423; taka vígslu af biskupi, Bs. i, Grág. passim; kirkju-vígsla, consecration of a church; biskups-vígsla, prests-vígsla, ordination of a bishop, priest; hjóna-vígsla, a wedding; konungs-vígsla, a coronation; vatns-vígsla, Bs., passim: vígslu-dagr, the day of consecration; vígslu-faðir, an ordaining father (of a bishop), cp. ‘god-father,’ Bs.; vígslu-görð, a performance of ordination. Fms. x. 11; vígslu-maðr, a man in holy orders, viii. 269; vígslu-gjöf, id., Ann. 1356; leggja vígslu-hendr yfir e-n, to lay hands on, of a bishop, Bs. i. 850; vígslu-hrútr, the sacrificial ram, Stj.; vígslu-eiðr, the coronation-oath, Fms. viii. 155; vígslu-gull, a coronation-ring, x. 15; vígslu-kaup, a consecration-fee, K. Á. 76; vígslu-klæði, -skrúð, the coronation-robes, Fms. x. 16, viii. 193; vígslu-sverð, a coronation-sword, x. 15, 109; vígslu-taka, a receiving consecration, H. E. i. 255; vígslu-pallr, a degree of ordination, H. E., K. Á.

VÍK, f., gen. víkr, pl. víkr, [from víkja; Dan. vig], prop. a small creek, inlet, bay; vík gékk upp fyrir austan nesit en upp at víkinni stóð borg mikil, Eg. 161; þeir námu víkr þær er við þá eru kenndar, Landn. 236; í vík eina … hjá vík þeirri, 57; sá ek at í hverja vík vóru rekin brot af þessu tré, Fms. vii. 163; víkr ok fjörðu, Fbr. 14 new Ed.; tveim megin víkriunar, Fs. 143; margar víkr, 146; róa vik á e-n, to row one round, get the better of another; þætti mér mikit vaxa mín virðing, eðr þess höfðingja er á Hrafnkel gæti nökkura vík róit, Hrafn. 16 (metaph. from pulling in a race), Þjal. 48. II. freq. in local names, Vík, Víkr, Húsa-vík, Reykjar-vík, etc.: the name of Vík or Víkin was specially given to the present Skagerack and Christianiafjrord with the adjacent coasts; í Vík austr, í Víkinni, sigla inn, út Víkina, Fms. passim. The form -wick or -wich in British local names is partly of Norse, partly of Latin origin (vicus); all inland places of course belong to the latter class. COMPDS: víkr-barmr, m. a little bay; kómu í einn víkrbarm, Krók. 460. víkr-hvarf, n. a creek, Grett. 128 new Ed.; spelt víkhvarf, Fms. vii. 260. Vík-marr, m. the bay at Bergen. Fms. vii.

Vík-dælskr, adj. from the county W., Fms. vii.

víking, f. a freebooting voyage, piracy; see víkingr. In heathen days it was usual for young men of distinction, before settling down, to make a warlike expedition to foreign parts, this voyage was called ‘víking,’ and was part of a man’s education like the grand tour in modern times; hence the saying in the old Saga,—‘when I was young and on my voyage (víking), but now I am old and decrepit;’ so a son begs his father to give him a ‘langskip,’ that he may set out on a ‘víking,’ cp. the scene of the young Egil and his mother Bera, and the reference Fms. i. 69; see B. The custom was common among Teutonic tribes, and is mentioned by Caesar B.G. vi. ch. 23 (latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cujusque civitatis fiunt, sqq.), only there it is a foray on land; (cp. the mod. American filibustering.)

B. REFERENCES illustrating this word: Leifr fór í hernað í vestr-víking, Landn. 32; Ólafr inn hvíti herjaði í vestr-víking ok vann Dyflinni, 108; Geirmundr heljar-skinn var herkonungr, hann herjaði í vestr-víking, 121; hann kom út síð landnáma-tíðar, hann hafði verit í vestr-víking ok haft ór vestr-víking þræla Írska, 133; Ánn varð missáttr við Harald konung inn hárfagra, hann fór því ór landi í vestr-víking, 140; Ingimundr var víkingr mikill ok herjaði í vestr-víking jafnan, 174; Ævarr fór til Íslands ór víkingu, ok synir hans, 185; Björn var á sumrum í vestr-víking en á vetrum með Öndótti, Eyvindr fór þá í vestr-víking, 204; þá var Þorsteinn son Ásgríms í víkingu, en Þorgeirr annarr son hans var tíu vetra, 292; hann var í víking á sumrum ok fékk sér fjár, Hkr. i. 171; Hjörleifr konungr féll í víkingu, Fas. ii. 35; leggjask í víking ok hernað, Fms. xi. 73; fara í víking, Eg. 260; Grímr, þeir vóru í vestr-víking, ok drápu í Suðreyjum Ásbjörn jarl skerja-blesa, ok tóku þar at herfangi Ólöfu konu hans, Grímr fór til Íslands, Landn. 314; þá er ek var ungr ok í víkingu … en nú hálfu síðr at ek em gamall ok örvasi, Glúm. 337; ek vil senda yðr austr til Svíþjóðar á fund tins bezta vinar míns, er nú er kallaðr Hákon gamli, við vórum lengi báðir samt í víking, var með okkr inn kærasti félagskapr, ok áttum einn sjóð, Fms. i. 69; en er hann var á unga aldri, lá hann í víkingu ok hernaði, Eg. (begin.); Björn var farmaðr mikill, var stundum í víking en stundum í kaupferðum, 154; er mér þat nær skapi, sagði hann, at þú fáir mér langskip ok þar lið með, ok fara ek í víking (the words of a son to his father), 157: of an expedition in the East (in the Baltic), þeir fóru um sumarit í víking í Austrveg, fóru heim at hausti ok höfðu aflat fjár mikils … skip þat höfðu þeir fengit um sumarit í víking, Eg. 170, 171; Björn var nú í víkingu at afla sér fjár ok frægðar, Bjarn. 13: the word occurs also on Swed. Runic stones, sá varð dauðr í vestr-vegum í víkingu, Baut. 962: þá lögðusk sumir menn út í víking ok á herskip, ok mörg endemi tóku menn þá til önnur þau er nú mundi ódæmi þykkja ef menn henti slíkt, Bs. i. 62 (referring to Iceland of A. D. 1056–1180): one of the last instances on record is Sturl. i. 152,—hann hafði verit útan nokkura vctr ok verit í víkingu, referring to A. D. 1195: in the Orkneys, among the Norsemen, the viking-life lasted till the 13th century, if not longer.

víkingligr, adj. like a viking, martial, Ld. 276.

víkingr, m. a freebooter, rover, pirate, but in the Icel. Sagas used specially of the bands of Scandinavian warriors, who during the 9th and 10th centuries harried the British Isles and Normandy: the word is peculiarly Norse, for although it occurs in A. S. in the poem Byrnoth (six or seven times), it is there evidently to be regarded as a Norse word; and prob. so too in the poem ‘Exodus,’ in the words rondas bærun sæwicingas, over saltne mere; lastly, in ‘Widsith,’ as the name of a people, and Liðvicingas (= Liðungar? q. v.) The word ‘víkingr’ is thought to be derived from vík (a bay), from their haunting the bays, creeks, and fjords;—or it means ‘the men from the fjords,’ the coincidence that the old Irish called the Norsemen ‘Lochlannoch.’ and Norway ‘Lochlan,’ is curious.

B. A few selected references will illustrate the word:—Naddoddr hét maðr, hann var víkingr mikill, Landn. 26; Flóki Vilgerðarson hét maðr, hann var v. mikill, 28; slógusk í Eyjarnar víkingar ok herjuðu ok ræntu víða, 41; Úlfr víkingr ok Ólafr bekkr fóru samskipa til Íslands, 202; en er þeir lágu til hafs kómu at þeim víkingar ok vildu ræna þá, en Gautr laust stafnbúann þeirra við hjálmun-veli, ok lögðu víkingar við þat frá, siðan var hann kallaðr Hjálmun-gautr, 223; Hrafn hafnar-lykkill var víkingr mikill, hann fór til Íslands ok nam land …, 269; Ölvir barna-karl hét maðr ágætr í Noregi, hann var víkingr mikill, hann lét eigi henda börn á spjóta-oddum sem þá var víkingum títt, því var hann barna-karl kallaðr, 308; maðr hét Þorsteinn, gamall maðr ok sjónlítill, hann hafði verit rauða-víkingr (q. v.) í æsku sinni, Þorst. S.; Þorkell miðlangr, hann er rauðr víkingr ok í missætti við Hákon jarl, Fms. xi. 121; her-víkingr, a pirate, i. 225 (p. 259); víkings efni, víkinga höfðingi, konungr, Eg. 190, Fms. vi. 389, Fas. ii. 132; víkinga lið, Stj.; víkinga skip, skeið, snekkja, Hkr. i. 296, Korm. 236, Fms. i. 289; víkinga bæli, Eg. 251; víkinga rán, Fms. vi. 291; Bera kvað Egil vera víkings-efni … þegar hann hefði aldr til ok honum væri fengin herskip, Eg. 190 (and the following verse—þat mælti mín móðir, at mér skyldi kaupa fley ok fagrar árar, fara í hring með víkingum …); af Gizori má göra þrjá menn, hann má vera víkinga höfðingi …, þá má hann ok vera konungr …, með þriðja hætti má hann vera biskup, ok er hann bezt til þess fallinn af þessum þremr, Fms. vi. 389: on Swed. Runic stones, sá var víkinga-vörðr með Gauti, Baut. 267; allir víkingar, Brocm. 197. Of old poems the Hkv. Hund. well illustrates the life and warfare of Vikings of the 9th and 10th centuries, where also the word itself occurs (verpr vígroða um víkinga); as also vinr víkinga, in the song in Hervar. S.; víkingr Dana, Helr. 11; the saying, víkingar fara ekki at lögum. 2. in after times the word fell into discredit, and is used, esp. in eccl. legends, as = robber, being applied by a misnomer even to highwaymen, Stj. passim; víkingsins Alexandri, Al. 98; Besso þeim vánda víkingi, 122; víkinga dráp, Grett. 100; þessum vansignaða víkingi, Stj. 463 (of Goliath), so in Grág. ii. 136; or even in the Landn., Þorbjörn bitra hét maðr, hann var v. ok íllmenni, 159. For the laws of the ancient Vikings, their discipline and manners, see esp. Hálfs S. ch. 10, Jómsvík. ch. 24 (Fms. xi), Flóam. S. ch. 2, Vd. ch. 2, Yngl. S. ch. 34, 41, Eg. ch. 48, Ó. T. (Hkr.) ch. 101, 102, Ó. H. ch. 21, the Orkn. S. (Sweyn Asleifson) ch. 115, Þorvalds S. Víðf. ch. 1 (Bs. i. 36, 37): records of their wars and voyages, the Landn. passim, the first chapters of Eg., Eb., Ld., Grett., Orkn., Hkr. i. passim. II. Víkingr, a pr. name, Landn. and several times on the Swed. Runic stones; cp. Súð-víkingr, a man from Súðavík, Bs.

víkingskapr, m. piracy, Fms. i. 98, Fs. 13.

VÍKJA, older vikva, MS. 325. 76; the spelling with y is curious; pres. vykr, Hom. (a very old vellum); pret. veyk, Ó. H. 174. l. 9, Mork. 171. l. 34; ykva, q. v., also occurs (vi = y); pres. vík; pret. veik, veikt, veik, pl. viku; subj. víki; imperat. vík (víktu); part. vikinn; a pret. vék (like sté, hné, from stíga, hníga) has prevailed in mod. usage (vék, lék, Úlf. 3. 34), but is hardly found in old writers: [Dan. vige; Swed. vika.]

B. To move, turn; veik hann þaðan ok kom fyrir konung, Stj.; hann veik þá upp á hálsinn, Gullþ. 61 new Ed.; víkr hann út á borgar-vegginn, Fms. x. 238; Þórir veik aptr til Jómalans, Ó. H. 135; þeir viku aptr (returned) ok leita þeirra, Fms. ix. 54; hann veik heim, returned home, Ísl. ii. 202, v. l.; veik ek hjá (I passed by) allstaðar er spillvirkja bælin eru vön at vera, Fms. ii. 81; þeir viku þá í Eystri-dali, ix. 233; es maðrinn výkr (sic) eptir teygingu fjándans, Hom. 216 (Ed.); þat skyldi eptir öðru líkja eðr víkja, Fms. v. 319; margir höfðingjar viku mjök eptir honum (followed him) í áleitni við Harald, vii. 165; megu vér þar til víkja, we may call there, Grett. 5 new Ed.; víkja mörgum hlutum eptir þínum vilja, Fb. i. 320; Arnkell veik því af sér, A. declined, Eb. 122, Ld. 68; tók hann því seinliga ok veik nökkut til ráða bræðra sinna, Eb. 208; veik hann sér hjá dyrunum, Fs. 62; svá at sveinninn mætti hvergi víkja höfðinu, move with the head, i. e. turn, stir the head, Fms. ii. 272; engi maðr skal þér í móti víkja hendi né fæti, stir hand or foot against thee, Stj. 204; víkja hendinni, 581 (in mod. usage, víkja hvorki hendi né fæti, of a lazy person); hann veik honum frá sér, he pushed him off, Fms. ix. 243 (v. l.), Stj. 614; hann veik sér undan, turned aside, Bs. i. 861; vík (imperat.) hegat keri þínu, pass the beaker! Stj. 136; helgir feðr viku til bindendi níu-vikna-fóstu (dat.), 49. 2. metaph.; veik hann til samþykkis við bændr ræðu sinni, Fms. ii. 35; hón veik tali til kóngs-sonar, she turned her speech to the king’s son, Pr. 431; var því vikit til atkvæða Marðar, Nj. 207; viku þeir til Haralds málinu, Fms. vii. 169; þessu veik hann til Snorra Goða, Eb. 84; ok forvitnask um þat er til hennar var vikit af þessum stórmælum, 625. 86; konungr tók vænliga á ok veik undir Gizur hvíta, Nj. 178, Fb. i. 273; veik hann á þat fyrir þeim, at …, he hinted at, Ld. 26; Þormóðr víkr á nokkut í Þorgeirs-drápu á misþokka þeirra, Th. hints at, Fbr. 24 new Ed.; hón veik á við Önund, at hón vildi kvæna Ólaf frænda sinn, Grett. 87; víkja svá bækr til, at …, the books indicate, Karl. 547; hélt Þorleifr á um málit en Arnkell veik af höndum, declined, Eb. 182. 3. to trend; þat ríki víkr til norðrættar, Fms. xi. 230. 4. to turn, veer, of a ship, better ykva; skútan renndi fram hart, ok varð þeim seint at víkja, Fms. vii. 202; ok (she) reist svá rúman krókinn at þeir fengu eigi at vikit, viii. 386; önnur skipin viku inn til hafna af leiðinni, ix. 310; lát víkja! víkja til, til at víkja, vi. 244, 262, l. c.; Þórðr veik frá ok ór læginu því skipi, vii. 113; viku þeir nú stöfnum, veered round, ix. 301; þá gátu þeir vikit jarls skipinu. viii. 386; þann hjálmun-völ, er hann hneigir ok víkr með hjörtum stór-höfðingja, Sks. 479 B: metaph., mátti Þórir eigi vikva skapi sínu til Magnúss, Fms. x. 411; þar veik annan veg, it took another turn, viii. 60; þat þóttusk menn skilja, at konungr viki meirr áleiðis með Gizuri the king was biassed towards G. þat allt er honum þótti svá mega, Sturl. iii. 91. II. impers. to turn, recede, trend; landi víkr, the land recedes, draws back, as one sails on, Orkn. (in a verse); þaðan víkr landi til landnorðrs, A.A. 289; feninu víkr at hálsinum upp, Eg. 582; svá veik viðr veginum, at þar var hraungata mikil, the road was thus shaped, Pr. 411; nú víkr sögunni vestr til Breiðafjarðar-dala, the story turns west to B., Nj. 2; en þar veik annan veg af, but it turned quite another way, Fms. viii. 60; nú veik svá við (it came to pass) at liðit fór yfir eina á mikla, 33. III. reflex. to turn oneself; víkjask aptr, to turn back, Fs. 37: to stir, hón sat ok veiksk eigi, she sate and stirred not, Landn. 152; vikjask eptir e-u, to turn after, imitate, Fs. 4; víkjask undan e-u, to evade, shun, decline, Ld. 18, 42, Fms. xi. 94; hann víksk skjótt við þetta mál, respond to it, 27; kveðr hann vel hafa vikizk við sína nauðsyn, 29, i. 208; flestir menn vikusk lítt undir af orðum þeirra, Bs. i. 5; Íslendingar höfðu þá vikizk undir hlýðni við Magnús konung, Fms. x. 157; hann veiksk við skjótt, started at once, Hrafn. 18.

víkjanligr, adj. movable.

vík-skart = víkskorit, indented with bays, Post. (Unger) 234.

Vík-verjar, m. pl. the men from the county Wik in Norway, Fms. passim; Víkverja biskup, -konungr, etc., Landn. 313, Ann. 1209: Vík-verskr, adj., Fær. 34, Nj. 40, Eg. 72.

VÍL, n. [A. S. wîl- in wîl-bec; cp. Lat. vīis], misery, wretchedness; erfiði ok víl, Skálda; við víl ok erfiði, Hbl. 58; lifa við víl ok erfiði, Blanda; víls ok vesaldar, Fms. iii. 95; þá er móðr er at morni komr, allt er víl sem var, Hm. 23; hafa víl at vinna, to have hard work to win, Kormak (in a verse).

víla, að, (qs. vífla?), to hesitate, waver; víla e-ð fyrir sér.

víl-mögr, m., pl. vílmegir, a son of toil, bondsman, Hm. 135, Skm. 35, Bm. 1 (Ó. H. 208), Edda (Gl.), but obsolete in prose.

víl-siðr, m. = vílstigr; hungr ok þorsti, válað ok vílsiðr, Hom. (St.)

víl-sinni, n. a ‘walk of misery,’ distress; v. ok nauð, Barl. 60; vás ok vílsinni, 63; vílsinni ok erfiði, 132; í vílsinni við sjálfan sik, in self-inflicted misery, Þiðr. 176; vinna vílsinn, to toil, Gísl. (in a verse); vílsinnis spá, a dismal prophecy, Gkv. 2. 3.

víl-sinnr, m. a companion in distress; v. völu, Edda (in a verse).

víl-stigr, m. a path of misery; margan vílstíg varð hann at ganga, Fms. viii. 48; sá var mér vílstigr of vitaðr, Hm. 99.

víma, u, f. [cp. vim], giddiness, hesitation, (in Sturl. ii. 54 for vímur read vámur); öl-vima, giddiness from drink, Fél. x.

vím-laukr, m. a kind of narcotic leek, Fas. i. 229.

VÍN, n. [this word, though foreign, is common to all Teut. languages, and is one of the few words which at a very early date was borrowed from the Lat.; it is found in the oldest poems, and appears there as a naturalised word; Ulf. has wein = οινος; A. S. and O. H. G. wîn; Germ. wein; Engl. wine; Dan. vin]:—wine; at víni, Hðm. 21, Gísl. (in a verse); en við vín eitt vápn-göfigr, Óðinn æ lifir, Gm. 19; vín var í könnu, Rm. 29. Wine was in early times imported into Scandinavia from England; þeir kómu af Englandi með mikilli gæzku víns ok hunangs ok hveitis, Bs. i. 433, (in the Profectio ad Terram Sanctam, 146, for vim mellis, tritici, bonarumque vestium, read vini, mellis, etc.); or it was brought through Holstein from Germany, as in Fms. i. 111; Þýðerskir menn ætla héðan at flytja smjör ok skreið, en hér kemr í staðinn vín, in the speech of Sverrir, Fms. viii. 251; the story of Tyrkir the Southerner (German), Fb. i. 540, is curious:—for wine made of berries (berja-vín), see Páls S. ch. 9, and Ann. 1203: cp. the saying, vín skal til vinar drekka, Sturl. iii. 305; eitt silfr-ker fullt af víni, id.: allit., vín ok virtr, Sdm. 2. poët., hræ-vín, hrafn-vín, vitnis-vín, = blood, Lex. Poët.

B. COMPDS: vín-belgr, m. a wine-skin, Fms. v. 137. vín-ber, n. ‘wine-berries,’ grapes, Stj. 200, Fb. i. 540, Skálda, N. T.; vínberja köngull, Þorf. Karl. 412; vínbers-blóð, the blood of the grape, Stj. vín-berill, m. a wine-barrel, Stj. 366, Fb. ii. 24, Hým. 31. vín-byrli, a, m. a cup-bearer, Karl. 10. vín-dropi, a, m. a drop of wine, Hb. 544. 39. vín-drukkinn, part. drunken with wine, Bret. 96, Stj. 124, 428, Post. vín-drykkja, u, f. wine-drinking, Fms. viii. 248. vín-drykkr, m. a drink of wine, Fms. viii. 124. vín-fat, n. a wine-vat, Rétt. vín-fátt, n. adj. short of wine, Ann. 1326. vín-ferill, m., no doubt erroneous for vínberill, Hým. 31 (cp. Engl. barrel). vín-garðr, m. a vineyard, Stj. 63, 113, Fb. ii. 24, Edda (pref.), N. T. vín-gefn, f., poët. appellation for a woman, cp. Hebe, Lex. Poët. vín-guð, n. the wine-god (Bacchus), Al. 6. vín-görð, f. wine-making, Edda (in a verse). vín-hús, n. a wine-house, Mirm. vín-höfigr, adj. heavy with wine, of a goblet, Akv. 34. vín-ker, n. a wine-beaker, Bs. i. 798, v. l. vín-kjallari, a, m. a wine-cellar, D. N. ii. 513, Gd. 71. Vín-land, n. Wineland, the name given to the American continent discovered by the old Norsemen, Þorf. Karl., Fb. i. 538 sqq., Ann.; Vínlands ferð or -för, an expedition to Wineland, Þorf. Karl. 246, Fb. i. 541, 544. vín-lauss, adj. wineless, Ann. 1326. Vín-lenzkr, adj. a nickname of a traveller in Wineland (America); Þorhallr enn Vínlenzki (not Vindlenzki), Landn., Grett., cp. Þorf. Karl. S. vín-leysi, n. lack of wine, Norske Saml. v. 159. vín-óðr, adj. wine-mad, drunk, Stj. 428. vín-órar, f. pl. wine-ravings, Stj. 484. vín-pottr, m. a wine-pot, Fms. viii. 428. vín-svelgr, m. a drunkard. vín-tré, n. a ‘wine-tree,’ vine, Lat. vitis, Al. 165, Stj. 399, 403. vín-tunna, u, f. a wine-tun, wine-cask, Bs. i. 453, Stj. 429, 483. vín-viði, n. = vínviðr; vínviðis teinungr, Stj. 200. vín-viðr, m. wine-wood, the vine, Fb. i. 540 (in Wineland), Magn. 470, El. 15, Stj. 86, 200; vínviðar skógr, Karl. 326. vín-þrúga, u, f. = vínþröng, so in mod. usage. vín-þröng, f. a wine-press, Stj. 620, Magn. 486.

vín-sýra, u, f. vinegar, Post. 580.

vírr, m. [Engl. wire], a wire, thread of metal; draga vír, silfr-vír. víra-virki, n, ‘wire-work’ esp. of filigree, Pr. 434, Clar., D. N. ii. 147; kaleikr með víra-virkjum, Vm. 52.

VÍSA, að; pret. vísti, Str. 66. l. 37; part. víst, 73. l. 20, 81. l. 10: [Ulf. ga-weison = ἐπισκέπτεσθαι; O. H. G. wîsan; Germ. weisen; Dan. vise]:—to shew, point the way for one, direct, indicate, etc.; ef maðr vísar at manni ólmum hundi, if a person sets a hound on a person, Grág. ii. 118; hann iðraðisk at hann vísti honum í brott, Str. 66; ef konungr vísar gestum at óvinum sínum, Sks. 258; vísa e-m til sætis, to shew one where to sit, Eg. 29; vísa e-m til lands-kostar, to shew him to the best of the land, 138; ok vísuðu honum til Kols, and shewed him the way to Kol, where he was to be found, Nj. 55; ok vísuðu honum til Valhallar, Hkr. i. 161; hefir þú heyrt hvat atburð oss hefir hingat víst (sic), Str. 81; sem honum vísar til skipan föður hans, Fms. x. 419; hverr honum hefir vísat at rekkju hjá dugandi konum, vii. 166; vísa e-m leið, Skv. 1. 24; vísa þú mér nú leiðina, Hbl. 55; vísa e-m til vegar, to shew one the road; munu vér ekki rasa í helina opna, þótt Hreiðarr vili oss þannig á vísa, Fms. viii. 437; vísar þú augum á oss þannig, thou aimest with thy eyes at us, starest at me, Hdl.; ef maðr vísar manni á foruð, Grág. ii. 17; þótti þeim þá á vísat um bústaðinn, Ld. 6; ef maðr vísar úmaga sínum eptir eldi, gives him directions to fetch his food, Gþl. 377; vísa e-m frá, to shew one the way out, send one away, reject an application, Fms. i. 157, Grett. 125; værir þú slíkr maðr sem hann, þá mundi þér eigi frá vísat, of a wooer, Ísl. ii. 214. 2. metaph., vísa á, to point at, indicate; ek hefir þannig helzt á vísat, Fms. ii. 260; á þat þykkir vísa meistari Johannes í bók þeirri er …, Rb. 466; sem eðli ok aldr vísar til, Fms. x. 177; vísa ok svá til Enskar bækr, at …, xi. 410; vísar svá til í sögu Bjarnar, Grett. 132 new Ed. (vísar svá at í sögu Bjarnar, Cod. A); ok vísar svá til, at konur …, Fms. xi. 414; þat vísar, at …, demonstrates, Rb. 382; sem þér vísit, at þér leggit nú hug á, H. E. i. 251.

vísa, u; f. [Germ. weise; Dan. vise], a strophe, stanza; kveða vísu, Nj. 12; hann orti kvæði ok eru þessar vísur í, Fms. v. 108; vísu lengd, the length of a stanza, Edda (Ht.) i. 606, 656: referring to the repetition of verses as a means of measuring time (minutes), Fs. (Vd. ch. 26); lausa-vísa, a ditty; níð-vísa, söng-visa; höldar danza harla snart, þá heyrist vísan min, a ditty: as the names of shorter poems, as, Nesja-vísur, Austrfarar-vísur, by Sighvat; Vísna-bók, a book of lays. Unlike the old Greek epics, as well as the poems of the Saxon Beowulf, all ancient Northern poetry is in strophic lays. Four sets of alliteration make a verse (vísa), two a half strophe, vísu-helmingr, Edda (Ht.) i. 610, or half vísa, Grág. ii. 148; one set a quarter of a vísa (vísu-fjórðungr); each alliterative set being again divided into two halves, called vísu-orð, a word or sentence, Edda (Ht.) i. 596, cp. Hallfr. S. ch. 6 (Fs. 96, 97); thus ‘fastorðr skyli fyrða | fengsæll vera þengill’ is an alliterative set. ☞ The vellums give verses in unbroken lines, but in modern print each alliterative set is divided into two lines: this may do for metres of the drótt-kvæð kind, with two rhyming syllables in each vísu-orð; but in the brief kviðu-háttr (the metre of the Vsp.) each alliterative set should, for the sake of the flow of the verse, be printed in one line, thus, Hljóðs bið ek allar helgar kindir | meiri ok minni mögu Heimdalar; for a pause only follows between each pair of sets, but none between the sub-staves and the head-stave. This plan is that advocated by Jacob Grimm: the other, commonly followed in the Editions, chops the verse into—hljóðs bið ek allar | helgar kindir | meiri ok minni | mögu Heimdalar.

-vísa, -vís, -vísu, -vísi, and so in mod. usage; [Germ. weise; Engl. -wise = way or manner; see vísa]; only in the compd öðru-vís, otherwise, N. G. L. ii. 136, Stj. 213; en ef öðru-vís verðr, Fms. vii. 161 (öðru-vísu, v. l.); nakkvat oðru-vís, xi. 136, K. Á. 102; göra öðru-vís, 174; nú hefir öðru-vís orðit, Ld. 252; hann var aldri öðru-vís, Fs. 184: hafði hann nökkut öðru-vísa sagt, Ld. 58; nökkut öðru-vísa, Fms. v. 341; göra öðru-vísa enn hann býðr, Fas. iii, 125, Fb. iii. 282: öðru-vísu, Fms. vii. 161 (v. l.), Bret. 12 (v. l.), Fb. i. 111: öðru-vísi (which also is the current mod. form), Stj. 237 (but öðru-víss, v. l.)

vísa-eyrir, m. = víseyrir, Ann. 1335, N. G. L. ii. 429.

vísan, f. a pointing, direction; nú skulu þér fara eptir minni vísan, Fms. ii. 71, Fas. i. 6l; til-vísan, leiðar-v.

vísa-ván, f. a thing sure to happen; at því ósætti es vísaván vas, at þær barsmíðir görðisk, er, Íb. 12, Mar.

vís-bending, f. a signal, Fms. xi. 332; göra e-m v., to give a signal, Fs. 85, Stj. 357.

vís-dómr, m. [Engl. wisdom], knowledge, intelligence; vitran ok v., foreboding, Stj. 30; þeir sögðu allir eitt af sínum vísdómi, Fms. i. 96; bera fullan vísdóm á e-t, to know for certain, iii. 6; bera sannan vísdóm á e-t, id., Fb. ii. 126; sögðu allir af sínum vísdómi, at …, of a prophecy, i. 88, Stj. 491. 2. wisdom; vizka ok vísdómr, Stj. 35; bæði vísdóm ok heimsku, Karl. 477; vísdóms brunnr, Hom. 155. COMPDS: vísdóms-fullr, adj. full of wisdom, Stj. 524. vísdóms-kona, u, f. a wise woman, a sibyl, Stj. 363. vísdóms-maðr, m. a sage, Fms. i. 141. vísdóms-meistari, a, m. a master in wisdom, a magician, Stj. 492.

vísendi (mod. vísindi), n. pl. knowledge, intelligence; af kvæðum Hallfreðar tökum vér helzt vísendi ok sannindi þat er sagt er frá Ólafi konungi, i. e. we draw information from H.’s poems, Hkr. i. 289; Saul bað hann segja sér hvárt hann skyldi sækja eptir Philisteis, en hann fékk þar um engin vísendi, Stj. 455; Sturla skáld Þórðarson sagði fyrir Íslendinga sögur ok hafði hann þar til vísindi af fróðum mönnum, Sturl. i. 107; hví muntú vilja taka af mér vísindi eðr sagnir, Orkn. 138; at hann megi af þeim dæmum marka ok taka vísendi, Sks. 497; hann (the well) er fullr af vísindum, Edda 10; svá er sagt í fornum vísindum (in old lore, old songs) at þaðan af vóru dægr greind ok ára-tal, 5; fara með vísendi ok spádóm, Orkn. 138; Óðinn hafði spádóm, ok af þeim vísindum fann hann, at …, Edda (pref.), Post. 645. 89; fá vísenda-svör af e-m, Sks. 531 B; kómu engi vísindi af þeirra eyrendi, hvert orðit var, Fms. viii. 302; vita með vísendum at segja, to know for certain, Pr. 418. COMPDS: vísenda-bók, f. a learned book, pl. 403: mod. a scientific work. vísenda-kona, u, f. a wise woman, a sibyl; vísindakona ein sú er sagði fyrir örlög manna, Fms. iv. 46, Post. 645. 89, vísinda-maðr, m. a soothsayer, Orkn. 138, 140, Stj. 439, 491, Fas. i. 5: mod. a scholar, man of science. vísenda-tré, n. the tree of knowledge, Sks. 499. vísinda-vegr, m. the way of knowledge, Stj. 381.

vísendr, part. pl. a law term, defined in N. G. L. i. 184; vegandi eða veganda sonr skal reiða bauga alla nema hann hafi vísendr til, the slayer and his son are bound to pay off all the parts of the weregild, unless he has vísendr, viz. living relations who are sure to pay each his share.

vís-eyrir, m. ‘safe money,’ a king’s revenue, answering to the revenue of modern times, including land-tax, payment of leiðangr, Rétt., Thom., D. N. passim, Ann. 1331; víseyris stefna, a meeting of tax-gatherers, D. N.

vísi, a, m. a guide, leader, captain, = vísir (II), only in poets, Hdl., Hkv., Edda (Gl.) Lex. Poët.; skeiðar-vísi, a pilot, steersman, Baut. 816.

vísi, f. knowledge, science; mostly in compds, ætt-vísi: of manners, in læ-vísi, dramb-vísi.

vísi-fingr, m. the index-finger, fore-finger.

vísir, m. an index, botan. a sprout; sýndisk mér vísirinn vaxa smám, of a grape, Stj. 200: the saying, mjór er mikils vísir, reminding one of the parable of the mustard seed in the N. T. II. = vísi, a leader, king, Lex. Poët.

vís-liga, adv. for certain, Dan. visselig, Stj. 174; vita vísliga, 617, Fms. iii. 154; spyrja v. til e-s, i. 185; hann ætlaði v. undir sik at leggja eyjarnar, x. 35.

vís-ligr, adj. certain, Fms. ii. 276; þykkir mér vísligra at fara aptr, Fb. ii. 282.

VÍSS, adj., gen. pl. víssa, Skm. 17; dat. sing. f. víssi (like hvassa, laussa, laussi); [Ulf. weis, in hindar-weis, un-weis, fulla-weis; A. S. wîs; Engl. wise; O. H. G. wisi; Germ. weise; Dutch wijze; Dan.-Swed. vis]:—certain; þótt ek vita vísan bana minn, Nj. 95; liðu svá sex ár at þetta varð ekki víst, was not known, Ísl. ii. 200; vísar eignir konungs (= vísaeyrir), Fms. vii. 20; úvísa-vargr, see p. 667; verða e-s víss, to ascertain, become aware of; þessa mun ek skjótt víss verða, Nj. 11; ek mun þessa brátt víss verða af konungi, Eg. 54; göra hann varan við svikræði, er hann varð víss, Fms. vi. 41; verða víss þessarrar ráða-görðar, Nj. 80; er Egill er víss orðinn þessara tíðenda, Eg. 406; er þeir vóru vísir orðnir alls ins sanna, 123; mun þessa aldri víst verða, Fb. i. 554: vís ván, þá er þó vís ván, at þeygi vili allir til eins færa ef máli skiptir allra helzt í lögum, Skálda (Thorodd); þá skjótumk ek yfir, sem vís ván er, as is to be expected, id. II. wise; vísa menn af ú-vísum, Stj. 191, v. l.; inn vísi sagna-maðr Josephus, 43; Ingjaldr var enn vísasti maðr í öllu, Fas. ii. 505, Rb. 466: allit., víssa Vana (gen. pl.), Skm. 17; með vísum Vönum, Vþm. 39, but in this sense ‘vitr’ (q. v.) is more used. III. neut. as adverb (Germ. ge-wiss); má slíkt víst útrúligt þykkja, Fms. x. 309; þar eru víst píslar-staðir, Sks. 154; vita e-t víst, to know for certain, Rb. 2; þat vil ek víst, surely I will, Nj. 41; þeir báðu hann drekka soðit, hann vill þat víst eigi, that he would by no means do, Fms. i. 35; víst eigi, certainly not, Sturl. i. 84 C; it vísasta, most certainly, Hom. 5; at vísu, certainly, surely; hann hefir þat at vísu í hug sér, Ld. 40; vill konungr nú at vísu láta undan bera, Fms. xi. 69: til víss, for certain; hann lézk kenna Bæring til víss, Bær. 16; er Æsirnir sá þat til víss, at þar var bergrisi kominn, Edda 26; þat vitum vér til víss, at …, Fms. xi. 380; sjá fyrir víst, Stj. 213. IV. víss vitandi, intentionally, knowingly; in two words, göra víss vitandi, Stj. 39; enda varðar ok fjörbaugs-garð öllum þeim mönnum sem samskipa fénu fara útan vísir vitendr, Grág. (Kb.) i. 243; at hann hafi þá konu fastnat víss vitandi, ii. 35: in mod. usage, vís-vitandi, indecl., in one word. V. of mind or manners, in compds as bragð-víss, wily; dramb-víss, læ-víss, qq. v.

vísundr, m. [O. H. G. wisunt; Gr. βίσων], the bison-ox, Nj. 160, Þiðr. 230, Fas. i. 201. 2. the name of a ship of St. Olave the king, from a bison’s head on the stem, Ó. H., Sighvat.

vís-vitandi, part. knowing; eg gerði það v., see víss IV.

víta, t, [A. S. wîtan; Old Engl. wite], to fine, sconce, mulct; þar sem menn verða víttir á Gulaþingi, Gþl. 20; vera víttr (to be sconced) fyrir borðs tilgöngu, Fms. iii. 155; varð Halldórr víttr …, settusk þeir í marhálm um daginn ok skyldu drekka vítin, H. was sconced …, they sat him on the straw and were drinking the sconces, Fms. vi. 242; en ef eigi koma, þá eru þeir víttir, N. G. L. i. 4: so in the saying, sá er víttr sem ekki fylgir landsiðnum; hvert víti þeir höfðu fengit er við fénu höfðu tekit, Fms. vi. 277.

VÍTI, n. [A. S. wîte; Old Engl. wite], a fine, sconce; sex marka víti, Grág. i. 319; skal þar gjaldask vítið, 451; Þorgils segir, at hón skal víti (punishment) fyrir taka, Fms. vii. 219; slíkt víti sem hann hafði á sér tekit, xi. 117; ef þú bregðr eigi af … ella liggr þér á víti, iv. 27; er þat ráð at Hákon skapi þér víti fyrir, ok far þú í sveit hans, vii. 153; leiðar-víti, see leið; hel-víti, q. v.: the saying, láta sér annars víti at varnaði, Nj. 23 (Sól. 19); borða-víti, a table-sconce; en er kom at Jólum vóru víti upp sögð, but when Yule came the sconces were declared, Fms. vi. 242; (cp. the sconces in the Oxford Colleges). COMPDS: vítis-gjald, n. the paying a víti, Grág. i. 451. vítis-horn, n. a sconce-horn or cup, Fms. vi. 242; vítishorn þat er hirðmenn eru vanir at drekka af, Edda 32. víta-lauss, id., Sks. 798. víti-lauss, id.; ella er vítilaust, Grág. i. 6, 90. vítis-lauss, adj. ‘witeless,’ without punishment, Nj. 164; þat er ok vítislaust, at …, Grág. i. 147; Guð lætr aldregi vítislaust undan ganga ofmetnaðar-menn, 655 iv. 2. víta-verðr, adj. finable, worthy of punishment, Hkr. iii. 203.

VÍXL, n. [A. S. wrixl; cp. Germ. wechseln; Dan. væxel; cp. Lat. vices]:—only in the adverbial phrase, á víxl, across, passing by one another; standa á víxl fótunum, to stand cross-legged, Sturl. ii. 158; aka vögnum á víxl, Fms. iv. 49; þeir riðusk á víxl, Fs. 159; þá er hestarnir runnusk á víxl, Mag. 8; hann lét leiða tvá yxn saman á víxl (saman á víxl, v. l.), two oxen with heads crossing one another, Eg. 181.

víxla, að, [Germ. wechseln; A. S. wrixlian; Dan. væxle]:—to cross, put across: part. víxlaðr, broken, of a horse; hann er víxlaðr.

víxlingr, m. [Germ. wechsel-balg], a changeling, = skiptingr, q. v.; þú víxlingr (as abuse), Flóv. 37, Þiðr. 127.

víxtr or víxltr, part. changed, idiotic, Fagrsk.

VOÐ, voði, vog, vogr, volaðr, volgr, von, vondr, vopn, vor, vos, votr, and compds, see váð, váði, vág, vágr, válaðr, válgr, ván, vándr, vápn, vár, vás, vátr, pp. 683–686.

voga, að, to dare, Bs. i. 868, Fas. i. 450, Grett. 157; see vága, p. 684.

vogan, f. daring.

vokins, adv. [akin to vákr = veykr], in faint hope; vera vokins um e-t, to doubt, almost despair of.

voldugr, adj. powerful, Germ. ge-waltig; see völdugr.

vos, n. a small suppurating pimple; perh. fem. is the better form; the word is freq. in mod. usage, and seems to occur in Harms. 44 (vos ok löstu, see Lex. Poët. s. v. vös).

vrangr, vreiðr, vreka, etc., see introduction to letter R.

vrungu, a pret. 3rd pers. plur. of a lost vringa, to wring, Skálda (in a verse of Egil); this is the only authentic written instance of vr.

výlir, prob. a saying, in the extracts of the lost part of the Heiðarv. S.; výlir (víl er?) fjarri en verr sjaldan, Ísl. ii. 483 (somewhat corrupt).

væ, interj. = vei; vesöl eru vér, ok væ er oss fyrir, Fagrsk. ch. 193.

VÆÐA, d, [váð], to clothe; þótt hann sét væddr til vel, Hm. 60; her-væða (q. v.), to put on armour, Edda 41. 2. a naut. term; Fugley var á hægri hönd, Hjaltland þokan væddi, the fog clothed (shrouded) Shetland, Eggert.

væði, n. = veð; væðislauss = veðlauss, D. N. i. 163.

vægð, f. mercy, forbearance; biðja vægðar, Stj. 579, 582; vægð ok miskunn, 180, H. E. i. 237, 239; eiga öngrar vægðar ván, Edda 89; skipa málum til vægðar, Fms. x. 409; fyrir útan allar vægðir, Sks. 518 B; þat er til vægðar mætti komask þetta mál, Háv. 57, passim. vægðar-lauss, adj. merciless, exacting, Sks. 583, Fms. v. 162; úþyrmr ok vægðarlauss stormr, Bær. 5: neut. as adv., falla vægðarlaust, Sks. 582; heimta v., Orkn. 98, Thom. 425.

vægi, n. weight, moment; vera lítils vægis, to be of small moment, Draum. 116; lítil-vægi, a trifle; of-vægi, immensity.

vægi-liga, adv. forbearingly, leniently, Lv. 10, Fms. vii. 18, Earl. 73, Stj. 594, Sks. 42.

vægi-ligr, adj. forbearing, lenient; v. dórnr, Sks. 587, 615, 660.

væging, f. suppuration.

væginn, adj. lenient, yielding, Fms. vi. 377, Sks. 682 B.

VÆGJA, ð, [a derivative, akin to vega, vág, to weigh]:—to give way; hafið vægði þeim, the sea gave way to them, Barl. 26; vægja göngunni, to yield the road, when two meet one another, Orkn. 374; ef menn sigla með landi í samfloti, þá skulu þeir v. er ytri sigla, N. G. L. ii. 282. 2. to yield; orð kvað hitt Högni, hugði lítt vœgja, Am. 38; leggjum niðr þessi þráyrði ok vægjum báðir, Barl. 125; jafnan vægir hinn vitrari, a saying, Fms. vi. 220; sjaldan vægir inn verri, Stj. 544; vægja fyrir e-m, to yield to one, Nj. 57, Ld. 234, Eg. 21, 187; vægja eptir e-m, id., Stj. 578; vægja undan, to give way before one; vægja undan úfriði úvina sinna, Mar. 3. to regard, comply with; væg frændsemi við bróður þinn, Sks. 752; hann vægði í því fésínkni riddara sinna, 699: to temper, bið ek Dróttinn at þú vægir nökkut reiði þinni, Sks. 589; Guð vægði reiði sinni, 590; vægja dómum, to temper judgment, judge leniently, 639; vægja orða atkvæðum, to forbear from words, Fms. vii. 20; hvervetna þar sem dómarinn vægir eptir mála-vöxtum, Gþl. 185. 4. to spare, with dat.; Þorkell bað jarl vægja bóndum, Orkn. 42; vægit föður mínum ok drepit hann eigi, Fms. ii. 158; very freq. in mod. usage, but rare in old writers, where the primitive sense of yielding prevails. II. reflex. to give way, yield; betra er at vægjask til góðs en bægjask til ílls, Bs. i. 729; betra er að vægjask til virðingar, en bægjask til vandræða, Fms. vii. 25; vægjask til við e-n, Ó. H. 51; þjóna til konungs ok vægjask við hann, Fms. ix. 431; hann vildi þó vægjask þar við, Eg. 753.

vægja, ð, [vágr], to suppurate; hendr hans hafði vægt ok fætr, Greg. 32; vaegði tá hans, Fms. vii. 219; blindan sauð, ok hafði vægt ór augun bæði, Bs. i. 196.

væg-leiðinn, adj. = væginn; vera v. við e-n, Bs. i. 708.

vægr, adj. balancing, of scales; þær skálar sýndusk honum svá vægar (the scales so nicely balanced), at ef eitt lítið hár væri þar lagt í, at þó mundu þær eptir láta, Sks. 643 B; of-vægr, over-weighing, overwhelming; of-vægr manna missir, Bs. i. 142; ofvægr herr, Ó. H. 242. 2. lenient, merciful; vægr, opp. to harðr, exacting, freq. in mod. usage.

vægsl, n. = vægð, Barl. 116.

vækka, u, f., see vekka.

væl, n. a wailing; með væl ok veinan, Orkn. 78, passim.

væla, d, to wail, Fbr. 212.

vælindi, n. = vélindi, the gullet.

væll, adj. = veill, Bs. i. 513, v. l.

vælon, f. a wailing.

VÆMA, u, f. [vámr], nausea; væmu-bragð, a nauseous taste.

væma, ð, to feel nausea: impers., e-n væmir við e-m, Úlf. 1.

væminn, adj. nauseous, of taste.

VÆNA, d, [ván; Engl. to ween]: = vænta, to hope for, with gen.; vændi honum enn með því miskunnar ok eilifrar dýrðar, Fms. v. 218: væna e-m e-u, þess bið ek, at þú látir eigi gipta konu frá mér, því væni ek þér, I count on that from thee, Glúm. 358; þá var honum vænt af Augustus öllu Gyðinga-landi, all the Jews-land was promised him by A., Mar.; mun hér mörgum manni saklausum vænt gráti í þessi ferð, many will have cause to weep, Sturl. iii. 233, v. l. 2. to ween, think; í kveld væni ek, at ek heiti Úfeigr, Fms. vii. 31; væni ek ok, at …, vi. 312. 3. væna e-n e-u, to charge one with a thing, Hom. 109; væna e-n lygi, Nj. 134; tortrygð ok lygi vænd, Sks. 77; ef maðr vænir hana hóri ok kallar hana hóru, N. G. L. i. 70; nema maðr sé vændr konu þeirri, 30; sú er Guðrúnu (acc.) grandi vætti, Gkv. 3. 10; biskup hafði vænt sira Þorsteini, at …, given Th. to understand (cp. á-væningr), Ann. 1361. 4. impers., vænir mik nú, at …, Fms. viii. 398. II. reflex., vænask e-s or e-n, to hope for; nú stendr maðr fé sitt í hendi öðrum manni, en hann vænisk heimildar-manni, N. G. L. i. 83; vænisk hann ok engra manna liðveizlu, Sturl. iii. 232. 2. ef maðr vænisk því (boasts of), at hann hafi legit með konu, Gþl. 203; nú vænisk sá maðr því, er drap, at hinum yrði á sýnt þar er eigi varð, Grág. ii. 15; nú vænisk hinn því, at hann hafi drepit hann, 19; venisk eigi góðr maðr því, þó vándr maðr vænisk góðum konum, Skálda (Thorodd).

vænd, f. expectance (Germ. aussicht); ok í þær vændir komit, at þau mundi barn ala, Grág. i. 348; eiga e-t í vændum. to have in expectance.

vændi, [from vándr]; in COMPDS: vændis-fólk, n. people one thinks ill of, bad, wicked people, Fms. xi. 252, v. l. vændis-kona, u, f. a harlot, Fms. vi. 241. vændis-maðr, m. a miscreant; þjóf ok vændis-mann, Fms. ix. 380 (v. l.), Karl. 71, Róm. 184, Þorst. Síðu H. 12.

vængi, n. a cabin on board a ship, Edda (Gl.) i. 584.

VÆNGR, m., pl. vængir; [A. S. winge; Engl. wing; Dan. vinge; the root word is vega]:—a wing; báða vængi, Grág. ii. 170; breiða vængina út, Al. 21; þessa tvá vængi, 677. 3; enn af hans vængjum kveða vind koma, Vþm. 37; væng;i þeir skóku, Sól. 54; með vængjunum huldi hann landit allt, Fms. viii. 10: the phrase, heyra e-ð undir væng, to hear a thing ‘under the wing,’ i. e. to hear it by a side-wind, hear it whispered. II. metaph. the wing of a building, D. N. vi. 84; esp. of a church, ii. 412, 439: a side cloth on the altar, einn væng með strík, B. K. 83; vængir fjórir með dæmum, Pm. 122; vængja-hurð, a double door: a nickname, Orkn. COMPDS: væng-brotinn, part. broken-winged, Grett. 91 A. væng-knúi, a, m. the wing joint, Fas. iii. 212. vængja-þytr, m. the soaring of the wings.

væni, n. = vænd, a prospect; þótti honum væni á, at …, Fms. ix. 475; mikils ílls af væni, Edda 18.

væning, f. a ‘weening,’ imputation; kvæðit var mjök kveðit, svá at hélt við væningar, of a love-song, Fms. v. 173.

Vænir or Venir, m. Lake Wener, in Sweden, Fas. ii. 4, 6, Hkr. i. 41; á ísi vatns þess er Veni heitir, Edda 82. One is tempted to think that in the verse of Bragi (Edda begin.) the word ‘vineyjar’ may cover this local name; perh. ‘Vaeneris (like mútaris, vartaris, see Gramm. p. xxvii, col. 1, ll. 21–25) víðri valrauf;’ the ‘wide spoil of the Wener’ = the island of Zealand, for the legend can only have applied to Lake Wener, and not to Lake Malar.

vænkask, að, to bid fair, look well, take a good turn; þykkir þeim vænkask um sinn hag. Fas. iii. 174; þykkir honum vænkask umb, Fms. xi. 135; ok vænkask nú mjök, Fs. 25; þótti mér nú ekki v. um, Pr. 412.

væn-leikr (-leiki), m. fairness, beauty; v. ok atgörvi, Fms. xi. 8; fyrir vits sakir ok vænleiks; vænleik ok vitzku, vi. 57; v. ok kurteisi systranna, xi. 106; meirr mun þér getit vænleikr, Fb. i. 581; ágætis menn at vænleik, Ísl. ii. 336; vænleiks-maðr, a fine man. Fms. xi. 78; þá var þeim eintalat um Helgu, ok lofaði hann mjök vænleik hennar, Ísl. ii. 245; af burðar-maðr at vexti ok vænleika, Fb. ii. 136.

væn-liga, adv. hopefully, promisingly; þetta mál sýnisk oss v. sett, Fms. xi. 243; taka v. á e-n, Nj. 178.

væn-ligr, adj. hopeful, promising, fine; v. ok fríðr sýnum, … son ok var hinn vænligasti, Fms. i. 151; engan vænligri mann, no finer man, Ld. 74; Eindriði kveðsk eigi séð hafa vænligra hest, Fms. vi. 99; enir vænligstu menn, Eg. 124: of things, kvað þat annarr úráð er öðrum þótti vænligt, Fms. iv. 369; vænligt ráð, xi. 34; nærðu þeir hana sem þeim þótti vænligast, vi. 143; felask þar sem okkr þykkir vænligast, Nj. 263; vænligt til sætta, Ísl. ii. 384; þótti þá vænligt uni þeirra vináttu, Fms. ix. 292; skýra þetta mál sem mér þykkir vænligast, Sks. 307.

VÆNN, adj. [ván], promising, likely, to be expected; er vænst at liðnar sé mínar lífs-stundir, Fms. ii. 2; segir ella vera vandræða vænt, 11. 2. bidding fair, likely to succeed; eigi þykki mér þat vænt, þar er faðir þinn fékk eigi heimt, Nj. 31; eigi mundi í annat sinn vænna at fara at jarli, Fms. i. 54; þá mundi vænast at leita atfara við Gunnar, Nj. 107; hvar er oss vænst á brott at komask? Eg. 235; þá er þat vænst at vér görim félagskap, Fms. v. 253; leita sér hjálpar hverr þangat er vænst þykkir, i. 92; mun ek leggja til með þér þat er mér þykkir væust, Nj. 31; þótti þeim um hit vænsta (they were very glad), er þeir sá hann þar kominn, Fms. vi. 211; hér ferr vænt at, here it goes well, Nj. 232. 3. of persons, of qualities, hopeful, promising; Björn þótti vænn til höfðingja, Fms. i. 11; vænn til vits, vii. 279; manna vænstr til vits ok framkvæmðar, ix. 480; þeir eru oss vænstir til landvarnar, er svá er háttað, vi. 144; vænir til skila, Js. 2; er nú leitað hverir vænstir sé um sættir at leita, Ísl. ii. 384. 4. fair to behold, fine, beautiful, Lat. venustus; vænn í andliti, Fms. x. 420; vænn maðr ok liðmannligr, vii. 112; hann var inn vænsti maðr, 224; hón var kvenna vænst ok mest, i. 14, Eg. 2; væn kona ok kurteis, Nj. 1; kvenna vitrust ok vænust, Fms. vi. 119 (vænst, v. l.); Þorgerðr var væn kona, Eg. 598; hver þeirra vænust væri, Bret. 22: of things, fine, kross vænn með líkneskjum, Vm. 54: and so in mod. usage, vænn hestr, væn kýr, vænn sauðr, etc. 5. in mod. usage, fine, good, of moral qualities; hann er vænn maðr, hún er væn kona, a fine woman; hann er allra vænsti maðr, a most excellent man, and the like, whereas the old sense of ‘handsome’ is well nigh obsolete.

VÆNTA, t, and vætta, the latter form being in old writers the most frequent, and in poets, e. g. in rhymes, vætti and hætta, sætt, hitta, and the like; [Dan. vænte]:—to expect, hope for, with gen.; báðu hann engrar vináttu vænta, Hkr. ii. 217; væntum vér oss góðra viðtakna, Fms. xi. 282; af þér vættu vér miskunnar, 623. 34; ok vættir þú þaðan fulltings, Blas. 48; ok vættir þangat Pálnatóka, Fms. xi. 20: vætta, opp. to kvíða, vætta fagnaðar en kvíða við harmi, Skálda; vænta at …, vænti ek, at þér muni vel fara, Nj. 154; vænti ek enn at koma muni betri dagar, Bs. i; dul vættir ok vil, at …, Skálda; þeir vættu at hann mundi lifna, 623. 36; hón vætti (suspected) at Grímr mundi eptir þeim leita, Landn. 214, v. l.; vætti ek (I fear) at þú fáir ekki ríkit, Hkr. i. 195. 2. impers., væntir mik enn at honum fari vel, Nj. 64; vættir mik, 54; vættir mik at þar komi Halldórr fóstbróðir þinn, … vættir mik, at menn sé forkunnar margir, Ísl. ii. 322; fár maðr vættir mik at frá því kunni at segja, Edda i. 140. 3. to believe; ekki vænti ek (I think not) at þit séð jafnir menn, Fms. vii. 168. 4. to hope; væntum í hans miskunn, Magn. 502; hverr vænti um aldr í þinni miskunn ok hneykðisk siðan, Th. 25.

væntan-ligr, adj. to be expected.

vænting, f. hope, expectation, Stj. 487; hafa v. til e-s, Bs. i. 138; eptir-v., ör-v., despair.

Væpnlingr, m. the name of a family descended from Vápni, Landn.

væpntr, part. [vápn], armed; ungir menn vel væpntir, Stj. 205; væpntr til bardaga, 226, Thom. passim.

vær, pron. we, = vér, q. v.

væra, u, f. snugness, warmth; en þar var görð laug til þess ef nökkverr vildi sækja væru þangat, 623. 33; at þeir hefði né eina veru (i. e. væru) af eldinum, Eb. 100 new Ed. 2. rest, a shelter (= væri); ef hann á sér í vá veru, if he has but a shelter in a nook, Hm. 25. væru-gjarn, adj. fond of rest, warmth, and comfort; ganga munu vit til hvílu okkarrar, segir Njáll, ok leggjask niðr, hefi ek lengi væru-gjarn verit, Nj. 201.

værð, f. rest, tranquillity; samfarar þeirra vóru eigi með værðum, not quiet, Sturl. i. 115, v. l.: freq. in mod. usage, of snugness, comfort, sofa með værð, to deep softly; ú-værð, unrest, restlessness.

væri, n. abode, shelter; þeir áttu hvárki vist né væri í Víkinni, Fb. iii. 52; hvergi fékk hann vist né væri, Grett. 137 A; þeir skulu hér ekki eiga vist né væri, Fb. iii. 453; ú-væri, unrest, from itch.

Væringi, a, m. [from várar], prop. a confederate, but only remaining as the name of the Warings or Northern warriors who served as body-guards to the emperors of Constantinople, for whom see esp. Har. S. Hard. ch. 3 sqq., Ó. H. ch. 267, Nj. ch. 82; Væringja-lið, the body of W., Nj. 121, Fms. vi. 135; Væringja-lög, the league, guild of the W.; ganga í V., Grett. 158 A; Væringja-seta, the guard of the W., Ld. 314, Symb. 27, Hrafn. 5; þar var mikill fjöldi Norðmanna er þeir kalla Væringja, Fms. vi. 135. 2. in Þiðr. S. = Scandinavians; Fritila er Væringjar kalla Friðsælu, Þiðr. 18; Velent er Væringjar kalla Völund, 82, 185; er Þýðeskir menn kalla alpandýr, en Væringjar fíl, 177; þann mikla dreka er Væringjar kalla Faðmi, 181 (Fáfni, Fas. i. 173). II. [væra, væri], poët. fold-væringi, ‘earth-dweller,’ i. e. the snake, Eg. (in a verse).

vær-leikr, m. rest, tranquillity, peace; húskarl þungan ok þrjótlyndan, var þar hvárki at sjá til værleiks né til verknaðar, Bs. i. 341.

VÆRR, adj., prop. ‘peaceful, safe,’ snug, comfortable, tranquil; samfarar þeirra vóru eigi værar, Sturl. i. 115 C (of a wedded pair); svá er mörg við ver sinn vær, | at varla sér hón af honum nær, so fond of her husband, that …, Skálda (Thorodd); drekka í væru ranni, in the snug hall, Gm. 13; er þér nú værra, dost thou feel more at ease? (of pain), Gísl. 111; honum görðisk ekki mjök vært, Ld. 152. II. neut. vært, living with, putting up with, sojourning; eigi er ykkr saman vært, ye cannot live together, Fms. ii. 58. 2. putting up with; sú vist er honum væri vært við, that he could put up with, Grág. i. 191; nema búar beri þat, at barni væri eigi vært at fóstrinu, that the bairn could not live there, of a child put out, 276; hón stóð upp ok mælti, verit er nú meðan vært er, Eb. 280; því at þér mun fyrir hvárigum vært í Eyjum, ef þú görir honum nokkut, Orkn. 436; þér er ekki vel vært hér í landi fyrir Haraldi konungi, Fms. vi. 218.

værur, f. pl. = úveri, scab; værur í höfði.

væskill, m. a weakling, a ‘reckling;’ hann er mesti væskill, a word of contempt. væskils-ligr, adj. weakly, wretched.

væsoðr, part. = væstr; sloðruðu þeir af heiðinni, ok urðu sem væsoðstir, Sturl. iii. 158; cp. eigi göra Húnar okkr vésaða, Fas. i. 502, but see vesask, p. 699, col. 2.

væstr, part. [vás], worn out by wet or toil; þeir tóku land allmjök væstir, Grett. 116 A; væstir ok þrekaðir, Þorf. Karl. 390.

VÆTA, u, f. wet, sleet, rain, Stj. 17; væta var á mikil um daginn, Ó. H. 107; vóru vætur miklar bæði nætr ok daga, Fms. x. 14; væta ok þoka, Eg. 128; sem væta má granda, K. Á. 176; má skíra í hverskyns vætu er ná má, N. G. L. i. 12; ausa saur eða vætu, Jb. 101; vætu-lopt, the atmosphere, Stj. 17; vætu sumar, a wet summer, Ann. 1211.

væta, t, [vátr], to wet, make wet; ef maðr fellir lík í vatn svá djúpt at væta verðr höfuð sitt, N. G. L. i. 80; hann hefir vætt klæði mín, Fms. i. 264; at væta allan senn dúkinn, vi. 322; þeir vættu eitt tjald ok ætluðu at slökva eldinn, x. 53; hvárt vættisk dyrðillinn? 315.

vætki, see vættki.

vætna or vetna, in hvat-vetna, hvar-vetna, hót-vetna, qq. v.

vætr, see vættr C.

VÆTT, f. [A. S. wiht; Engl. weight; Germ. ge-wicht; Dan. vægt]:—prop. weight; þat fé allt er at vættum skal kaupa, Grág. (Kb.) i. 238; göra aflaga um álnar eðr vættir, measure or weight, i. 463 A; reiða rangar vættir, 499, ii. 19; einir pundarar ok einar vættir, Gþl. 522; but II. mostly used of a definite weight, 1. in Norway = 1/24th of a ‘skippund;’ fjórar vættir ok tuttugu skolu göra skippnnd, þær sem hver þeirra standi halfa níundu mörk ok tuttugu ok átta ertogar, N. G. L. ii. 166, D. N. passim; sjau vættir malts ok sex aurar silfrs, … tveggja vætta leigu ok eyrisból, D. N. ii. 17 and passim; Kolnisk vætt, D. N. 2. in Icel. = 80 lbs.; þat er lögpundari er átta fjórðungar eru í vætt, Grág. i. 499; átta fjórðunga vætt, 362, 383; jarnketill nýr ok úeldr vegi hálfa vætt, 501; þrjár vættir ullar, … þrjár vættir mjöls … vætt fiska, smjörs … vætt spiks, … þrjá tigi vætta hvals, etc., Grág.; þetta á kirkja, tvær vættir skreiðar, vætt smjörs, vætt kjöts, byttu skyrs, Pm. 34; hafa til tíu vætta í skógi, ok svá timbr til at húsa, 104, and so in mod. usage.

vætt or vétt, n. [from vega, because it moved on hinges], the lid of a chest or shrine (mod. lok); skrúða-kista vánd með lausu vætti, Pm. 124; skrín … en yfir uppi vétt vaxit sem ræfr, eru á vettinu lamar á bak en hespur fyrir, Ó. H. 235; niðr í kistuna, skellt aptr vett ok settr láss fyrir, Pr. 412; hann tók upp vettit af hásætis-kistunni, Ó. T. 58; þér skuluð göra kistu ok skal ekki vætt yfir vera, Fb. iii. 300, Mag. 113.

vætta, t, to weigh as in weighing anchor, lift; hand-vætta, q. v.

vætta, t, = vænta, q. v.

vætta, n., in ekki vættna, see vættr B.

vætt-fangr, see vættvangr.

VÆTTI, n. [váttr], witness, testimony; váttum er skylt at bera vætti þau öll er þeir hafa verit í nefndir, Grág. (Kb.) i. 58; nefndi vátta í þat vætti, at …, Nj. 217, 234, Grág. i. 17; enda skolu þat allt verða vætti hér, er austr er vitni nefnd, i. e. the witnesses summoned in Norway are to be lawful evidence here (in Icel.), 214; færa fram vætti sín eða kviðu, 410; sök sækja eðr verja, eðr vætti bera, Þórð. 94; hann skyldi vinna eið at baugi, nefna vátta í þat vætti, at …, id. COMPDS: vættis-burðr, m. a bearing witness, Grág. i. 39, Nj. 233. vættis-vætti, n., Grág. i. 90, 97.

vættir, m. a weigher, holder, Lex. Poët.; vættir gulls ens vegna, Gísl. (in a verse); in compds, vætti-draugr, vætti-njörðr e-s, the wielder of a thing, Lex. Poët.

vættki, spelt væt-ki, [vættr, and suffixed neg. -ki, qs. vættr-gi, see -gi], ‘no whit,’ nobody, nothing, naught; vegr er vætki tröðr, Hm. 120; en vættki huggar, naught comforts, Harms. 38; hinn er vætki veit, Hm. 74; hinn er vetki veit, 26; svá ek þóttumk vætki vita, methought I lay senseless, Sól. 42; vætki of sýti’k, I am naught concerned, Hallfred; sá er vætki laug, Ad. 11; telr sér vætkis vant, Hsm.; sá er vætki sparði fjör, who spared not life, Hallfred; vildir ávalt vægja, en vætki halda, Am. 99; hræðisk Guð en vætki annat, fears God, but naught else, Bs. i. (in a verse): dulði þess vætki, concealed it not, Am. 10; hafða ek þess v. vífs, I caught naught of her, missed her, Hm. 101.

VÆTTR, f., dat. vætti, Grett. 176 new Ed., Hom. 129 (Ed.); used neut., Hom. 195, l. 4: [A. S. wiht; Engl. wight; Germ. böse-wicht]:—a ‘wight,’ being; Brynhildar, armrar vættar, Gkv. 1. 22; vön sé sú vættr vers ok barna, 23; Brynhildar, armrar vættar, 22; þegi þú, rög vættr, Ls. 59, 61, 63; þá segi ek þér, vesöl vettr, Hom. 152; nú sá þér hverjar vættir er þess höfðu neytt, mýss ok ormar, Ó. H. 109. 2. esp. of supernatural beings; svá brenna mik nú bænir Ólafs konungs, sagði sú vættr, Ó. H. 188; Guð, hví metr þú þik þess, at sýna afl þitt við jamnústyrkt vætr sem ek em, Hom. 195; ertú maðr eða andi eðr önnur vættr, Art. 79; hollar vættir, Frigg ok Freyja ok fleiri goð, Og.; blóta heiðnar vættir, K. Þ. K.; hann hafði kastað trú sinni ok görðisk guðníðingr ok blótaði nú heiðnar vættir, Nj. 272; hann kvað íllar vættir því snemma stýrt hafa, Korm. 240; kann vera nokkur íll vættr hafi lagizk á féit, Fms. xi. 158; ú-vættr, an ‘un-wight,’ an evil wight; mein-vættr, q. v.; görninga-vættr, galdra-v., a sorceress; þeirri görninga vætti, Grett. 176; land-vættir, q. v.: vitta vettr, a ‘witch wight,’ a sorceress, Ýt.

B. vætta or vetta, in the phrase, ekki vætta, no whit, naught; dat. engu vætta, gen. enskis vætta. Mr. Jón Thorkelsson, of Reykjavík, suggests that vætta is a nom. neut. (like auga), of which vætna (see hvat-vetna) is the gen. plur. (as augna from auga); ekki vætta (nobody) má forðask, Sks. 82; ok kemsk ekki vætta yfir, Art. 28; ok skorti (ekki) vætta um vetrinn, Fms. v. 313; höfðu þeir ekki vætta at sök, viii. 18; þeim var nú ok ást á öngu vetti (vetta?) nema á Guði einum, Hom. 129 (Ed., see foot-note); sem honum hefði enskis vetta verit at grandi, 125 (Ed.); svá mikit kafa-fjúk með frosti at engu vetta var út komanda, Fs. 54; öngu vætta vildi hann eira, Fms. xi. 90; ok öngu vætta vanat, Stj. 279; hann gefr sér ekki vætta (naught, not a whit) um hans úvitrleik, 22; hann var ekki vætta hræddr, not a whit afraid, 154; anza ekki vætta, to heed not, 81; nokkut vætta, aught, something, 164, 181, 280.

C. vætr, as an adverb = naught, cp. Goth. ni-waiht or waiht-ni = οὐδέν, μηδέν, the negative particle né being dropped; hyggsk vætr hvatr fyrir, Ls. 15; át vætr Freyja, svaf vætr Freyja, Þkv.; vinna vætr, Vkv. 39; sér vætr fyrir því, Skv. 1. 39; leyfi ek vætr, I praise it not, Eg. (in a verse). 2. with gen., vætr manna, no man, Hbl. 22; vætr véla no fraud, Am. 5; vætr hjóna, none of the household, 94; ey-vit (q. v.), aught.

vætt-rim or vett-rim, f. [vætt, n.], the ‘lid-ridge,’ i. e. the ridge which runs along the sword blade, leaving a hollow in the middle (in a scythe called smiðreim), Edda (Gl.); tók af oddinn af Hvítingi fyrir framan vettrimina, Korm. 88; sumar á vetrimum, Sdm. 6.

vættugi or vettugi, nothing, naught; glysi þessu er vættugis er vert, Fms. vi. 263; vettugis vert, ii. 46; eyjar skika þann er vettugis er neytr. Fas. ii. 299, Fb. i. 523; varr at vettogi, Am. 38; var þeim vettugis vant, Vsp. 8; þeir verða stundum at vettogi ok annars þurfandi, they often come to naught and to destruction, Barl. 70; margr mundi vilja opt á einum degi at vettogi verða, wish to be annihilated, Hom. 69; sú festning dæmisk at vettugi, þótt hón á komi, N. G. L. i. 300; eigi er skírn þín betri enn vættugi, better than naught, Karl. 460; hafa at vettugi, Gþl. 254.

vætt-vangr or vétt-vangr, later vett-fangr, changing v into f; vatfangr, Nj. 100, is simply an error; [from vangr = a field, spot; the former part, vett or vætt, is less clear, but prob. from váttr, vætti, = the place of witness or evidence, or from vega = locus actionis?]:—a law term, the place of summons, locus actionis, where an act or deed, such as a battle, assault, manslaughter, has taken place, cp. Grág. i. 349, cited below; chiefly used of the summoning of witnesses; the vettvang was the space within a bow-shot (örskot) from the spot all around, see Grág. ii. 19 (Vígsl. ch. 14); ef maðr hefnir sín á öðrum vettvangi en til hans var hlaupit á, 91; á þeim vettvangi, 9; hvárt sem þeir eru á véttvangi eðr annars-staðar, 23; búa skal kveðja níu búa heiman frá vettvangi, i. 349 (in case of adultery); þá er næstir eru vetfangi, 461; á öðrum vettvangi, Kb. i. 158; skal kveðja heiman frá vettvangi, ii. 48; þat vórti þá lög, at vígsakar skyldi sækja á því þingi er næst var vettvangi, Jb. 8; kveðja um áljóts-ráð þau er á vettvangi eru ráðin, Giág.; á þeim vettvangi, Nj. 230; Helgi fékk bana á þeim vettvangi, or vættvangi, 218; vetfangi, 110; ef maðr er veginn á vetvangi, N. G. L. i. 163; hann kemr á vettfanginn, ok sér þar ný tiðendi, ok þó mikil, Ísl. ii. 371; Þórðr kom á vættfang, Sturl. ii. 92 C; sótti þá Saul fram af vætfanginum (from the battle-place) með ópi ok eggjan, Stj. 453 (1 Sam. xiv. 20); ríðr Sámr austr á heiðina ok at þar er vetfangit (sic) hafði verit, Hrafn. 28, and passim in the laws and Sagas. COMPDS: vettvangs-bjargir, f. pl. the aiding or abetting an assault, on the very spot, which was a fineable offence, Sturl. ii. 234 (Cod. C. vættfang); um fjör-ráð ok vetfangs-bjargir, i. 145. vettvangs-búi, a, m. a neighbour to the place of action, to be summoned as búi, Grág. ii. 17; vætt-fangsbúar, Nj. 100.

vöðla, að, to twist up into a wisp; vöðla e-n saman.

vöðull, m. = vaðall, in Vöðla-þing.

VÖÐVI, a, m. [Germ. waden—calf of the leg], a muscle; skal hann sár bótum bæta eyri þar sem vöðva skerr, N. G. L. i. 67; kykva-vöðvi, Hkr. i. 99, Þiðr. 187; hjó á lærit, svá at ór tók allan vöðvann, Grett. 136 A; þat er margra manna siðr at vinda vöðva klæðum ok kalla þat soðit, Fas. ii. 525, the word is very freq. in mod. usage; afl-vöðvi, the biceps-muscle; vöðva-sár, a flesh-wound, N. G. L. i. 172, Grág. i. 18; vöðva-skeina, a flesh-wound, Fbr. 212.

vöflur, f. pl. stammering, confusion; það kómu vöflur á hann, he became confounded, from guilt.

vög, f., pl. vagar, vagir, plur. vegr, Fms. viii. 430; vögur (as from vaga), see vagar.

vöggr, m. [see vagga], apparently much the same as vöggu-barn, an infant in the cradle; a nickname, Landn. 314; a pr. name, Edda; litlu verðr Vöggr feginn, ‘with little are babies fain,’ 81 (a saying which originally may have meant that children are easily pleased); cp. lítil-þæg eru börnin.

vöggu-, see vagga, a cradle.

VÖGN, f. (also vagna, u, f.), pl. vagnir, a kind of whale, delphinus orca; plur. vagnir, Sks. (Gronl. Hist. M. iii. 291, v. l.), Edda (Gl.), Lex. Poët.; vögnu láð, the sea, Ód. COMPDS: vögn-bráð, f. the blubber of the whale, Fsm. vögn-hvalr or vögnu-hvalr, m. = vögn, described in Sks. 29 new Ed.

VÖK, f., gen. vakar, n. pl. vakar and vakir, with art. vökna = vökina, Bs. i. 346; [Dan. vaage]:—a hole, opening in ice; hann hratt hestinum í vök eina, Fms. i. 211; þeir riðu vakar nökkurar, x. 388; í vök þiðri, vii. 2; höggva vakir á ísinum, 272; stórar vakir. Sks. 178; ef menn finna hval í vökum, Grág. ii. 386; vakum, Sks. 175 B; ok fægja vökina eptir sér, Fms. viii. 416; í vökinni, vi. 337, Bs. i. 346; rekjald mikit í vök, Fs. 145; draga þeir skipit milli vakanna, 180; passim in mod. usage.

vökna, að, to become wet; búa um svá at aldri mátti vökna. Fms. vii. 225; áðr hón vöknaði, ii. 280; ek fleygði mér á ána, vöknaða ek þá allr, Karl. 167; þat vöknar allt ok klöknar, 545; freq. in mod. usage, eg hefi vöknað í fætrnar, I have got wet in the feet.

vökóttr, adj. full of holes, of ice, Fms. i. 210.

vökr, adj. moist; vökvir eða vátir, Stj. 98; vökva jörð, a moist soil, Stj.; vera vökrar náttúru, MS. 732. 17.

vöku-, see vaka.

vökull, adj. [vaka], wakeful, vigilant. Art. 76, v. l.

VÖKVA, að, to moisten, water; áin Nilus vökvar þat ok frjóvar meðr sinni döggvan, Stj. 77; vökva mun hann fót sinn í viðsmjörvi, 348; gróðrseti ok veykvi, fági ok prýði, 677. 10, freq. in mod. usage; vökva sig, to water oneself, to drink, slake one’s thirst. 2. vökva sér blóð, to make blood flow. Fas. iii. 376; see vekja.

vökva, u, f., gen. vöku, moisture, juice; vökva reyfisins, Stj. 397; vökva ok úhreinindi, MS. 677. 22; jarðligrar vöku, 415. 5; (sólin) slær ofan vöku sinni … skýtr tunglit sinni vöku á hafit. 732. 1, 4; af hafsins vökum ok vætum, Stj. 18; kviðr tekr við veku sem sær við vötnum, Eluc. 19; en sumt féll á hellu ok þornaði, því at þat fékk enga vækku (sic), Hom. 67. COMPDS: vöku-mikill, adj. moist, juicy. Stj. 17. vöku-samr, adj. moist; vökusamt vátlendi, Stj. 201. vöku-skortr, m. a lack of moisture, Stj. 291.

vökvan, f. a moistening, watering, Stj. 88, Rb. 478; in mod. usage, vökvan = beverage, of milk.

vökvi, a, m. = vökva, a moisture, fluid, Barl. 18, 118, H. E. i. 480, Fas. ii. 378, Pr. 474; and so in mod. usage.

völdugleikr, m. power, authority, Stj. 83 (v. l.), 298. 2. as a title; yðar v., your highness, Mar.

völdugr, mod. voldugr; that völd- is the better form is shewn by the old form valdugr, Barl., as also by the derivation from vald; [Ulf. wulþags = ἔνδοξος; Germ. ge-waltig; see valda]:—mighty, powerful; þrír völdugir konungar, Fms. i. 259; inn valdugasti, Barl. 102: vitr ok valdugr, 113; inn valdugi stjórnari, 106; eigi mundi hann vera svá voldugr, at …, Orkn. 138; vollduga menn ok vel guðhrædda, Stj. 298; ins voldugasta manns, 185; voldugari, 163 (völdugari, v. l.); mjök voldugir ok mikils ráðandi, Fb. ii. 535, Luke i. 52.

völdugskapr, m. authority, Stj. 83.

völduliga, adv. proudly; láta v., Finnb. 300, v. l.; konungr reið nú v. at borginni, Fms. vii. 87; ríkmannliga ok v., 94.

völduligr, spelt valduligr, adj. powerful, Barl. 187.

VÖLLR, m., gen. vallar, dat. velli; pl. vellir, gen. valla, acc. völlu, mod. velli; [Icel. völlr and Germ. wald = wood seem to be the same word; the change in the sense from wood to field being much the same as in mörk]:—a field; knáttu Vanir völlu sporna, Vsp. 28; vaxinn völlum hæri, 36; völlu algræna, Akv. 13; þar vóru víða vellir sléttir, Fms. vii. 56; þeir sátu úti at skemtan sinni á völlum nökkurum, vi. 141; þar var torfa ristin ór velli … fastir í vellinum, Ld. 58; kasta sér niðr við vellinum, flat on the ground, Nj. 58; leggja e-n við velli, to lay one level with the ground, Fms. v. 236; or at velli, Nj. 117; hús min liggja við velli, lies on the ground, is demolished, Fms. iii. 144; hasla e-m völl, Eg. 273 (see hasla); lauss á velli, loose in the ranks, not steady, Eg. 293; fastr á velli, firm, steady. Fms. xi. 246; vígligr á velli at sjá, warlike to look at, Eg. 475; so, fríðr, mikill … á velli, of fine, stout … appearance; miklir at vallar-sýn. big in outward appearance, Nj. 66, v. l.; víg-völlr, a battle-field; þing-völlr, q. v.; þreskj-öldr. 2. a close or paddock; at úsánum ok úbreiddum völlum, unsown and unmanured fields, Jb. 193; reiða á völl, Grág.; slá átta stakka völl, Fb. i. 522; tún-völlr, Korm. II. freq. in local names, Völlr and Vellir, Rangár-vellir. COMPDS: vallar-garðr, m. a paddock-fence; réttsýni upp á fjall, ok yfir í vallar-garð fram á Skjaldar-stöðum, Dipl. v. 19.

VÖLR, m., gen. valar, dat. veli; pl. velir, acc. völu; [Ulf. walus = ράβδος, Luke ix. 3; whence valtr, velta, cp. also vala: the root word is Goth. walwian; Lat. volvere]:—a round stick, staff, Bév. 9 b; bítað þeim vápn né (enn?) velir, Hm.; Gríðar völr, Edda; in many compds, snar-völr, rið-völr (q. v.), hjálmun-völr, stjórn-völr, a helm, tiller; vánar-völr, a beggar’s staff; víg-völr, a weapon; torf-völr, q. v. 2. also of a blunt, oval edge; in egg-völr, q. v.; cp. the mod. phrase, það er völr fyrir egginni, when the edge is not thin and keen, but thick and blunt.

völsa, að, [akin to völdugr], to make a great bustle, pride oneself; menn þegar eg stolta sé sem völsa mikið í veröldinni; en vita hvorki á né bé, Hallgr.

Völsi, a. m. [evidently the same word as Gr. φαλλός], the name of a heathen phallus-idol, as to which see the curious story in Fb. ii. 331–336 (called Völsa-þáttr).

Völsungr, m. the name of an ancient myth. king, whence Völsungar, see Völsunga Saga, the Edda, Hkv.; Völsunga drekka, to drink of the Wolsungs, i. e. poison, Bragi; the word is thought to be from a Slavonic idol Wolos. Völsunga-kviða, u. f. the lay of the Wolsungs, Sæm. 112.

völt or völtur, f. pl. [valtr, velta], a roller, a thing belonging to the fittings of a ship, Edda (Gl.)

Völundr, m. [A. S. Wêland; Germ. Wieland; hence too comes Engl. gallant, from Teut. Fr. galant; prop. an appellative (?), like höfundr]:—Wayland the Smith, Germ. Welant, a myth. hero common to all Teutonic people, Edda, Þiðr. 82, 185; the legends about him are contained in the old lay Völundar-kviða, Sæm. 88–94 (List of Authors A. II), and the Þiðr. S. ch. 57 sqq. 2. as appell. a master smith, a great artist, = δαίδαλος; bækr þinar ofnar völundum, woven by Waylands, Hðm. 7 (cp. Gr. πέπλος δαίδαλος); Hrafn var völundr at hagleik, bæði at tré ok at járni, Bs. i. 640; Fróði konungr átti tvá smiði er völundar vóru at hagleik, Fms. i. 14; völundr rómu, the master of battle, i. e. Odin, ix. (in a verse); and so in mod. usage, hann er mesti Völundr, he is a great Völund, a great master, of a smith. Völundar-hús, n. ‘Wayland’s house,’ a labyrinth, Stj. 85; en feti þó hvergi burt úr Völundar-húsi, Lil. 92; this myth. word is still in use in Icel.

VÖLVA, u, f., also spelt völfa, gen. völu, pl. völur; völfu. or also völfur or voluur; gen. pl. does not occur; the nom. Vala is erroneous: [the etymology as well as the origin of this word is uncertain; but may not the Norse Völva and the Gr. σίβυλλα be relations? the identity in sense at least is very striking; the Gr. word first occurs in Aristoph., and then in Plato; may it not have been adopted from some Scythian tribe, for a word like this, if Greek, could hardly fail to occur in Homer? in völva an initial s, we suppose, has been lost (qs. svölva); in the Greek the ĭ would be an inserted vowel]:—a prophetess, sibyl, wise woman; völva, seiðkona, spákona (qq. v.) are synonymous. The ancient Sagas contain many remarkable records of the heathen wise-women or sibyls, who were held in honour and reverence; at the great feasts and sacrifices in the autumn, the völva (often a woman of rank) went with her troop of maidens through the country, where she, so to say, crowned the feast; she was seated on a high seat (seiðhjallr) in the hall, where she wrought her spells and sang her ‘weird-songs’ (varðlokur), after which the guests went past her one by one, and she told each his fate, or whatever else one wanted to know, e. g. the course of the coming winter and the like. The former part of the Völuspá is evidently conceived as the inspired song of a völva, seated on her high seat, and addressing Odin, while the gods listen to her words; and the latter part of the poem appears to be a kind of necromancy, or the raising of a dead völva, as also is the lay Vegtamskviða; sú kona var þar í bygð er Þorbjörg hét, ok var kölluð lítil völva, hón hafði áttar sér níu systr, ok vóru allar spákonur, en hón var ein þá á lífi, þat var háttr Þorbjargar um vetrum, at hón fór á veizlur ok buðu þeir menn henni mest heim er forvitni var á at vita forlög sín eða árferð, Þorf. Karl. Names of such wise women, Gróa völva, Edda; Heimlaug völva, Gullþ.; Heiðr völva, Landn. 173; Huldr völva, Yngl. S., Hkr. i. 21; to which add the ‘Weleda’ of Tacitus: class. passages are Þorf. S. ch. 3 (exceedingly interesting), Örvar-Odds S. ch. 3 (Fas. ii. 506), Vd. ch. 10: völu vél-spá, Vsp.; eru völfur allar frá Víðólfi, Hdl.; völva ok vís kona. Vtkv.; þá kom til völva sú er Gróa hét, Edda 58; var á því landi spákona sú er sagði fyrir örlög manna, … þeir fara til móts við völunna, Fb. ii. 28; ek fór í skóg til þín í völvu líki, Fas. i. 135; þóttusk menn vita at þar mundi verst hafa völu-leiði, Ld. 328; þá reið Óðinn fyrir austan dyrr þar er hann vissi völu leiði, Vtkv.; úrsvöl Gýmis völva, of Rán the goddess, Edda (in a verse); at hás völva valdi því bölvi, Kormak; in a bad sense, völva and skollvis kona, Hkv. 1. 34; Tacitus (Germ. ch. 8, 46, and Hist. iv. 61, 65, v. 22, 24) speaks of these practices, as also does Plutarch, Caesar ch. 19,— τα μαντεύματα των ἱερων γυναικων. COMPDS: Völu-spá, f. the song of the V., the name of an old lay, Edda; Völuspá in skamma = Hyndlu-ljóð, Edda i. 44. Völvu-staðir, Icel. local name, Gullþ. S.

VÖMB, f., gen. vambar; [Ulf. wamba = κοιλία; A. S. wamb; Engl. womb; Scot. wame; Germ. wamme, wanst; Lat. venter; Gr. ὀμφαλός]:—a womb, belly, but mostly in a low sense, especially of beasts (the Engl. womb is in Icel. kviðr); þenja vömbina, to fill the belly. Fms. viii. 436: kýla vómb sína á miði ok mungáti, Fs. 4, Fas. i. 493; ok aum í vömb, Bjarn. (in a verse); sauðar-vömb, kýr-vömb, gor-vömb, Vambar-ljóð, the name of a lay, Maurer’s Volksagen 317. COMPDS: Vambar-dalr, m. a local name, Bs. ii. Vambar-hólmr, m., Fms. vii.

vömm, f., gen. vammar, pl. vammir, for the references see vamm, n.

vöndla, að, to wind up into a vöndull; v. e-t upp, Þorst. Síðu H. 11.

VÖNDR, m., gen. vandar, dat. vendi, pl. vendir, acc. vöndu, later and mod. vendi, Sks. 443 B; [from vinda, as svigi from sveigja; Ulf. wandus = ράβδος, 2 Cor. xi. 25; Engl. wand; Dan. vaand]:—a wand, switch; af korninu vex rót en vöndr af rótinni en af vendi aldin, Eluc. 14; Jacob tók græna vöndu, … birkti hann suma vönduna … mislita vönduna, Stj. 177, 178 (Genesis xxx); skjót at honnm vendi þessum, Edda 37; þá færi þit mér vóndu rétta ór skógi, 656 C. 42; smá-vendi (acc, pl.) af kvistum, Sks. 443 B; út mun ganga vöndr af kyni Jesse, 686 B. 13; tams vendi ek þik drep, Skm.; vatn hljóp ór hellunni er Moyses laust á vendi sínum, … vöndr Arons, Ver. 22; hann sat ok telgdi vönd einn með knífi, Hom. 116; hreinsa hveiti með vendi (vinza), Stj. 397; reiða vönd ok staura til garðs, N. G. L. i. 241; mál-vöndr, a measuring-wand, yard; poët. ben-vöndr, a ‘wound-wand;’ hjalt-vöndr, a ‘hilt-wand,’ i. e. a sword; blóð-v., morð-v., slíðr-vöndr, fólk-vöndr, hríð-vöndr, hvít-vöndr, benja-, brynju-, hjaldrs-vöndr, id.; ríkis-vöndr, a sceptre, Lex. Poët.: a rod, for punishing, strýkja með vendi, ljósta mar vendi, Kormak; vöndr hrökk, Mork. (in a verse); cp. vand-styggr, vandar-högg. 2. a roller, on which tapestries were hung; tjöld um miklu-stofu, ábóta-stofu, conventu ok málstofu, ok hér méð vendir til allra, Vm. 109; mátum vér í skuldina, tvær bækr, vönd, pall-klæði, Dipl. iii. 13. 3. in the phrase, snúa vönd í hár e-m, a way of beheading a culprit, by twisting a stick in his hair and holding the head steady to receive the stroke (instead of laying it on the block), see Ó. H. 191, Jómsv. S. ch. 47, Fms. xi: cp. vand-bálkr, vand-draga, vand-laupr, vand-styggr. 4. metaph. a stripe, in cloth, Edda (Gl.) i. 584; segl stafat vendi, Eg. 68, Ó. H. 113, 124, 170 (see segl and stafað’r). COMPDS: vanda-hús, n. a wicker-house, Ó. H. 20, Edda ii. 200 (where vandar-hús). vandar-högg, n. a ‘wand-stroke,’ flogging, Bs. i. 871; in mod. usage a Law term for flogging as a punishment for theft or other such misdeeds; M.N. á að sæta … vandar-hagga refsingu, a standing law phrase in mod. Icel. sentences. vandar-leggr, m. a wand-stick, Mar. 223. vandar-veif, n. a wand’s waving; vera á vandarveifi, Ísl. ii. 317.

vöndull, m., dat. vöndli, a wisp, of hay; gefa vöndul heys af kýrfóðri hverju, Bs. i. 137; tóku þeir vöndul heys fyrir hvern hest, Sturl. iii. 164; hafi vöndul fyrir hross, Jb. 430; á kirkja vöndul af sex sútum heys hverjum of alla sveit, Ám. 37.

vönn, f., pl. vannir (or vön?); [prob. some corruption for vin, f., q. v.]:—a hunting track; seldi ek þeim … útan garðs ok innan vönn ok veiði-staði er til hefir legit, D. N. ii. 159; en ef hann görir aðrar van(n)ir yfir land manns þar sem íkorna-skogr er, bæti mörk silfrs … ok landnám á ofan, N. G. L. ii. 143.

vönsundr m. the wind, Edda (Gl.)

vönuðr, m. a waner, diminisher; in vell-v., hodd-v., Lex. Poët.

vörð, f., pl. varðir and verðr, [Engl. ward], prop. a woman under tutelage, a wife; only in the allit. phrase, vörðr and verr, wife and husband, a wedded pair; eigut þær varðir vera, these women have no husbands, Gsp.; mik veiztu verða (i. e. varða, gen. pl.) ver-gjarnasta, Þkv, 13; þótt varðir vers (wedded women) fái sér hós eða hvars, Ls. 33; at ek þatki vannk er vörð (vörðr Ed.) né ver vinna knátti, I had no intercourse of wife and husband with him, i. e. no hjúskapar-far, Gkv. 3. 3; þá er Var ok Syn verðr (acc. pl.) at nefna, then are V. and S. the fairies to be named, Edda (Gl.)

VÖRDR, m., gen. varðar, dat. verði, pl. verðir, acc. vörðu (mod. verði); [varða; Ulf. wards, in daura-wards = θυρωρός, and wardia = κουστωδία, Matth. xxvii. 65; A. S. weard; Engl. ward, warden; Germ. wart]:—a warden, warder, Lat. custos; vörðr goða, of Heimdal, Gm.; hann hafði fengit njósn hvar verðir þeirra vóru, Fms. viii. 354: myrkvastofu-vörðr. Post. 645. 89, Stj. 200; Heimdalr, hann er vörðr goða, Edda; vita-vörðr, hús-vörðr, dyra-vörðr, land-vörðr. qq. v. 2. a guard, watch and ward, Lat. custodia; ganga á vörðinn, Eg. 88; ef hundr er bundinn til varðar, Grág. ii. 119; halda vörð, i. 32 (varð-hald); hafa vörðu á e-m, of a prisoner, Fas. ii. 230; svá mikla vörð(u) hélt hann á þeim, iii. 529; gefa vörð móti e-u, to give ward, protect, Sks. 300 B; veita e-u vörð, to keep, take care of, Grág. ii. 409 (hence varð-veita, q. v.)

vörð-sætr, adj. ‘watch-sitting,’ i. e. fit to be watchman, Gþl. 86.

VÖRN, f., gen. varnar, pl. varnir, [from verja; Dan. værn]:—a defence; til varnar, for the sake of defence, Sks. 397 B; með vörn, 226; þeir höfðu engan liðs-kost til varnar, Eg. 79; eigi mun þykkja of þunn-skipat til varnarinnar, … sýna vaskliga vörn, Bs. i. 525, 526, 531; at þessi vörn hafi allfræg verit, 532, Gísl. 72, Nj. 117, passim. II. as a law phrase, defence, opp. to sókn, q. v.; sókn skal fara fyrr fram hvers máls en vörn, Grág. i. 59; sá skal þess kviðar kveðja, er vörn hefir fyrir hann, 41; mundi þat Njáll ætla, at ek myndi hafa nökkura vörn í málinu, Nj. 93: ek mun taka við vörn, 225; bjóða til varna, to call on the defendant to begin his pleading (the plaintiff having done), 36; ef sakir nökkurar görðisk af vörninni, því at þat er opt annars máls vörn er annars er sókn, 225; færa vörn fram fyrir mál, to act for the defendant, 223. 2. a point for the defence, exception; sér þú nökkura vörn í málum þessum, Nj. 231; Ásgrími tóksk svá til sem sjaldan var vant, at vörn var í máli hans (i. e. there was a flaw in his suit), en sú var vörnin at hann hafði nefnt fimm búa, þar sem hann átti níu at nefna, nú hafa þeir þetta til varna, 92, 93; verja mál með lögum, ef varnir verða til, 222; Þorgils gékk at dóminum, hann leitaði til varna í málinu, Grett. 64 new Ed. COMPDS: varnar-aðili, a, m. the defendant in a suit, opp. to sóknar-aðili (see aðili), Grág., Nj., passim. varnar-eiðr, -gögn, -kviðr, m. an oath, evidence, verdict for the defence, Grág. i. 55, 61, 78, Nj. 225. varnar-lauss, adj. defenceless, Al. 84. varnar-maðr, m. a defender, Fms. v. 273, xi. 32, Fb. iii. 445, N. G. L. i. 88, passim.

vörnuðr, m. a warning; bjóða vörnuð, to bid one beware, Akv. 8, Sighvat.

vörpuðr, m. a thrower, one who hurls, Lex. Poët.

vörpu-ligr, adj. of stout, stalely appearance; v. ok mikilúðligr, Fms. xi. 78; konungr spurði hverr sá væri inn vörpuligi maðr, Ld. 312, Finnb. 308 (v. l.), Ó. H. 155, Þorst. Síðu II. 15.

vörpu-mannligr, adj. id., Ísl. ii. 438, v. l.

VÖRR, f., gen. varrar, pl. varrar, varrir; in rhymes rr, vörr er hvöss á harra, Sturl. (in a verse); sprarri varra, Hkr. i. (in a verse): the mod. form is vör, varar, dropping one r throughout: [Ulf. uses a diminutive, wairilo = χειλος; A. S. weleras = labia, a masc. formed by metathesis of r and l, qs. werelas; old Fris. were]:—the lip, Lat. labium; varrar jarls vóru ókyrrar, Fms. viii. 98; vörr in neðri, the lower lip, Dropl. 25; vörr in efri, the upper lip; bíta á vörrinni, Nj. 68; hann beit varrarnar, … rifja saman varrarnar, Edda 71; ef varrar eru eigi heilar, Skálda; skarð í vör (vörr), Sd. 175; hverjum vörrum skal ek hans blezaða fulltings biðja, Th. 6; varra-skrap, Sks. 438; varrar þínar, Stj. 644; báðar varrirnar, Bs. i. 360; varrarnar, Sks. 560.

B. [Ivar Aasen vor; A. S. wær; Engl. weir], a fenced-in landing-place; á steini þeim er næstr var vörum (vrom Cod.), Bs. i. 337; dró þat eptir skipinu í vörina, Fas. iii. 317; Vermundr kom nú til Grímseyjar, ok dró upp skip í varir Áskels, Rd. 250; varar fýsir skip, a saying, a ship longs for the vórr, Edda (Ht.); cp. njóti svá bauga, sem Bragi auga, vagna vara, may he enjoy wealth, as Bragi [enjoys] the eye, or the ship the haven, Höfuðl. (fine); sigla or vörum, to leave the harbour, Bs. i. 460; ok er staddr í vörum um kveldit þá er Hallr kom at landi, Ld. 40: the word is freq. in mod. usage (at least in western Icel.), of a small inlet or creek where boats land, lenda í vörinni, fara ofan í vör, ýtta eg knör úr Arnar-vör hann Úlfar téði, Úlf. 6. 23: hence mod. vara-söngr = the prayer said by fishermen when launching, Bjorn. vara-seiði, n. small fry, small fish, from being caught in creeks near the shore.

VÖRR, m., gen. varrar, dat. verri, pl. verrir, acc. vörru; [different from the preceding word]:—a pull of the oar; er þeir höfðu fá vörru róit frá landi, Fms. viii. 217; í einum verri brýtr hann sundr báðar árarnar ok keipana, Þiðr. 313; slíta rœði ór verri, to pull the oar briskly, Fms. vi. (in a verse); halda sjau tigum ára til varra, to pull with seventy oars, Hkr. iii. 120 (in a verse); þeysa vörru (acc. pl.), to pull so as to splash, Hornklofi: in poetry a ship is called lung, málfeti varra, the steed pulled by oars, Lex. Poët.; varr-sími, the wake left by the oars; varr-nagli, q. v.; varrar eldr = gold; varrar skíð, poët. = the oar (the oar of Odin being the sword), Glúm, (in a verse).

Vörsar, m. pl. the men from Vörs, a county in Norway, Landn. Vosse-vangen, Fms. viii. 51; Vígfúss hersir á Vörs, Glúm.: hence Vörsa-bær, later Ossa-bær, a local name in the south of Icel., Landn. Nj.: Vörsa-krákr, m. a nickname, Orkn.: Vörskr, adj. from Vörs Landn. 263.

vöru-, in compds, see vara.

vörun, f., see varnan; við-vörun.

vörzlu-, in compds, see varzla.

vötnun, f. = vatnan, q. v.

VÖTTR, m., gen. vattar, dat. vetti, pl. vettir, acc. vöttu; contr. for vantr: [Fr. gant, whence Engl. gauntlet; Dan. vatner]:—a glove; hafði maðr vöttu á höndum, Lv. 100; staf ok vöttum, Fms. iii. 176; hann dró þar á sik vöttu sína, Grett. 160 new Ed., and passim in mod. usage; the dimin. vetlingr has displaced the old word. 2. a pillow; vöttu dúns fulla, Hornklofi. II. a pr. name, Fas. 2. in local names, Vattar-nes, -tunga, -fjörðr, Landn., map of Icel.; Band-vettir, the name of horses, Gísl.

VÖXTR, m., gen. vaxtar, dat. vexti, pl. vextir, acc. vöxtu, mod. vexti; [Ulf. wahstus = αὔξησις, ἡλικία; Dan. væxt; from vaxa, q. v.]:—‘waxing,’ size, stature; mikil vexti, Bs. i. 646, Nj. 2; bergrísi at afli ok vexti, Eg. 22; menn litlir vexti, 25; vöxt ok afl, 29; göra klæði við vöxt e-s, 516: of size, öll skip sem vöxtr var at, Sturl. ii. 177; skip vel haffærandi at vexti, Fms. iv. 255; þat skip var gört eptir vexti Orms ins Skamma, vi. 308; þat vatn er vel mikit at vexti, Sks. 90; heimsins vöxt, 195; at mikilleik ok vexti, Ó. H. 235; lítils vaxtar, of small size, Mar. 2. growth, increase; or tungl hefir þrjár nætr vaxtar síns, Rb. 452; vera með vexti, to be increasing, Barl. 169; ganga í vöxt, to increase, Bs. i. 802; fara í vöxt, to increase, Fms. ix. 430; færa í vöxt, to exaggerate, vi. 14: increase, interest, heimta fulgurnar með vöxtum, Grág. i. 270; taka vöxtu á fé sínu, 180; taka fé til vaxta, 183; á-vöxtr, q. v. 3. way of growth, shape; ritinn með lykkju á’s en með öllum vexti és, Skúlda; líkr e-m á vöxt ok viðbragð, Fms. vi. 12. 4. growth, produce; skóg með tupt ok vexti, crop, Vm. 114; á-vöxtr, q. v. II. metaph. standing, state, the circumstance of a case, esp. in plur.; eigi er svá við vöxt, it does not stand so, Fb. iii. 333; sjám hverir vextir á eru, ii. 313, v. 20; hann sagði honum alla vöxtu sem á vóru um þeirra eyrendi, Ld. 46, Karl. 391: the phrase, svá er mál með vexti, at …, the case stands so, that …, Lv. 43. vaxta-lauss, adj. without increate or interest, Grág. i. 251.

vöxtu-ligr, adj. big, of great size, Fas. iii. 627.

vözt, f., pl. vaztir (q. v.), the sing. being only used in Edda (Gl.)