• ..
• A
• Á
• B
• C
• D
• E
• F
• G
• H
• I
• Í
• J
• K
• L
• M
• N
• O
• Ó
• P
• Q
• R
• S
• T
• U
• Ú
• V
• X
• Y
• Ý
• Z
• Þ
• Æ
• Ö
• ..

M

M (emm), the twelfth letter of the alphabet, was in the oldest Runic inscriptions (the Golden horn, the stone in Tune) figured ?, and in the later common Runes RUNE and RUNE, whence later, the top being left open, ? and ?; all these forms being clearly derived from the old ?. Its ancient name was maðr (a man)—‘maðr er moldar-auki,’ in the Runic poem; but the likeness of ? to a man with uplifted hands is merely accidental.

B. SPELLING, CHANGES.—The m is sounded as in English and other Teutonic languages: it is usually single in the words fim = five, um = umm, fram = framm, but erroneously, for it is sounded double, agreeably with the etymology. Changes: 1. peculiar to the Northern languages is the interchange of mn and fn when both letters are radical; thus, namn, nemna, = uafn, nefna; samn, samna, = safn, safna; jamn = jafn; somna, sömn, = sofna, svefn; hemna = hefna; stamn = stafn; stomn = stofn; hramn = hrafn: the oldest Icelandic vellums frequently use the mn, in namn, sanma, hramn, jamn, but more rarely in other instances, as omn, Blas. 46; emni, Arna-Magn. 301. 3; somna, MS. 623. 34; somninum, O. H. L. 82, 83; sjómn, Pd. 14; it is still sounded instead of fn before d, as in hefnd, proncd. hemd, Hom. 7, 18: stemdi = stefndi: the fn has prevailed in the Icel., and is used in the Editions, as also in modern usage: on the other hand, the Swedish has throughout adopted the mn; thus, Swed. hamn = Icel. höfn, Engl. haven; Swed. lämna = Icel. lifna, Dan. levne; Swed. ämne = Icel. efni; each language has taken its course without regard to etymology, for in some of the words f is radical, in others m. 2. otherwise m and f seldom interchange, as in the threefold form of the particle of, um, umb; himinn, himneskr, and hifinn, hifneskr; nema (nisi), cp. Goth. niba; hvilmt and hvilft, q. v.; as also Mal-kólfr = Mal-kolmr, þjálfi and þjálmi, skelmir and skelfir. II. in vellums m is dropped in the 1st pers. plur. of verbs before the pron. vér, vit, thus höfu vér, eigu vit, but in mod. usage eigum vit; hence comes the Norse form mér (plur.), mit (dual), by an anastrophe of the v and substitution of the final m from the preceding verb: in öllu-megin, báðu-megin, etc., see megin. In old vellums the A. S. ? is used to mark a double m, thus fra?i = frammi; in most cases a medial or final m is marked by a stroke above the line. The Rune ? is often used for the word maðr.

maðka, að, to become maggoty, Stj. 91: maðkaðr, part. maggoty.

MAÐKR, m. [Ulf. mada = σκώληξ; A. S. madu; O. H. G. mado; Germ. made; an augmented form, Engl. maggot, qs. madog: Dan. madike; Norse makk, Ivar Aasen; Scot. mauch]:—a maggot, grub, worm; dvergarnir höfðu kviknat sem maðkar í holdi Ýmis … ok vóru þá maðkar, Edda 9; vall hann allr möðkum í hel, Rb. 414; mölu ok maðka, Fb. ii. 78; síðan hitti Þorbjörn í maðka-sjó sem liggr nær Vínlandi, … ok maðkr sá smó neðan skipit til úfæru, A. A. 198, 199; þar drógu vér maðka digrari manns læri, Al. 174, Stj. 91, Sks. 50 (improp. of an insect); ámu-maðkr, a rain worm; sjó-maðkr, sea worms, Þorf. Karl. 438; skel-maðkr, worms with shells, id. maðka-veita, u, f. a brood of maggots.

maðk-sjór, m. a sea full of worms, Þorf. Karl. 438.

maðk-smoginn, part. worm-eaten, of drift timber, ships.

MAÐR, m., qs. mann-r, which form also occurs in old poets, engi mannr und ranni, Vellekla, (for the change of nn before r into ð see the introduction to letter N); gen. manns, dat. manni, acc. mann, plur. menn, qs. menn-r; with the article, menninir, so always in old writers, but in mod. mennirnir erroneously, as if from mennir: the plur. meðr, answering to the sing. maðr, occurs in old poets—meðr vituð öðling æðra, Fms. vii. 87 (in a verse); Norð-meðr róa naðri, vi. 309 (in a verse); meðr fengu mikit veðr, Edda 102; hirð-meðr, veðja, Rekst., all verses of the 11th and 12th centuries; er meðr Myrkvið kalla, Akv. 5: meðr hlutu sár, Fbr. 75 new Ed. (in a verse): gen. pl. manna, dat. mönnum, acc. menn. In Ballads and Rímur after the 15th century, and hence in eccl. writers of later times, a nom. mann is now and then used, esp. in compds influenced by Germ. and Engl., e. g. hreysti-mann, Skíða R. 58; or for the sake of rhyme, ætla þú ekki, aumr mann | af komast muni strafflaust hann, Pass. 14. 17: [Ulf. manna = ἄνθρωπος; in other Teut. languages spelt man, or better mann.]

B. A man = Lat. homo, Gr. ἄνθρωπος, also people; eigi vil ek segja frá manninum þvíat mér er maðrinn skyldr, þat er frá manni at segja, at maðr er vel auðigr at fé, Nj. 51; mennskr maðr, a manlike man, a human being, opp. to giants or beings of superhuman strength, Gm. 31; menn eru hér komnir ef menn skal kalla, en líkari eru þeir þursum at vexti ok sýn en mennskum mönnum, Eg. 110; flýjum nú! ekki er við menn um at eiga, Nj. 97; þat hafa gamlir menn mælt, at þess manns mundi hefnt verða ef hann félli á grúfu, Eg. 107; þeir ungu menn (the young people) elskask sín í millum, Mar.; þótt nökkut væri þústr á með enum yngrum mönnum, Ld. 200; fjöldi manns, múgr manns, Fms. ii. 45, 234, xi. 245; þykkir mönnum nökkur várkunn til þess, 192; var þat margra manna mál, at …, Eg. 537, Fms. i. 45; er þat íllt manni? Eg. 604; sá maðr, that person, K. Þ. K. 4; manna beztr, fríðastr …, the best, fairest … of men, passim; allra manna bezt, beyond all men, best of all men, Bs. i. 67; kona var enn þriði maðr, Hkr. iii. 184; hvárr þeirra manna, each of the wedded fair, Grág. i. 476; góðir menn, good men! in addressing, passim: allit., Guði ok góðum mönnum, to God and all good men, Bs. i. 68: sayings, maðr skal eptir mann lifa, man shall live after man (as a consolation), Eg. 322: maðr er manns gaman, man is man’s comfort, Hm. 46; whence huggun er manni mönnum at, Pass. 2. 10: maðr eptir mann, man after man, in succession; or, maðr af manni, man after man, in turn: sýndi maðr manni, man shewed it to man, it went round from hand to hand, Fms. vi. 216; nú segir maðr manni þessi fagnaðar-tíðendi, Bs. i. 181, Þiðr. 142; kunni þat maðr manni at segja at Bróðir felldi Brján, Nj. 275. 2. phrases, þat veit menn (the verb in sing., the noun in plur.), every one knows that! to be sure! Art. 31, 62, Karl. 48; meðr of veit, Sighvat: mod. viti menn! with a notion of irony; thus also menn segja, men say, (in old poët. usage elliptically, kveða = Lat. dicunt, Vþm. 24, 26, 28, 30, Gm. 13, Hdl. 42, Hm. 11; kváðu, people said, Vm. 33): the sing. maðr = Fr. on, mod. Dan. man (in Dan. man siger), is not vernacular. 3. in compds. kvenn-maðr, a woman; karl-maðr, a man: of families, Mýra-menn, Síðu-menn, Landn.: inhabitants, people, Norð-menn, Norsemen; Noregs-menn, the men of Norway; Athenu-menn, Athenians; Korintu-menn, Corinthians; of condition of life, leik-menn, laymen; kenni-menn, clergymen; búand-menn, peasants; valds-menn, rulers; kaup-menn, merchants; sjó-menn, seamen; vinnu-menn, labourers. 4. degree in a lineage: at þriðja, fjórða, fimta … manni, in the third, fourth, fifth … degree, Grág. i. 321; manni firnari en systrungr …, one degree remoter than …, used of odd degrees (e. g. four on one side and three on the other), ii. 172; hann var manni firr en systrungr Bárðar, he was an odd second cousin of B., Bárð. 165; hence tví-menningar, þrí-menningar, fjór-menningar …, a second, third, fourth … cousin, passim. II. a man. Lat. vir; vér höfum þrjú skip ok hundruð manna á hverju, Fas. ii. 521; síðan fór hann til manna sinna, Fms. v. 514; greiða eyri gulls hverjum manni, 178; hann fór með of manns yfir landit, iv. 146; and so in countless instances: Sigurðar-menn, the followers of S.; Tuma-menn, konungs-menn, Krist-menn, kross-menn, vii. 293, 299, Ó. H. 216. 2. a husband; Guð er Kristinnar andar maðr er honum giptisk í trú, Greg. 31: freq. in mod. usage, maðrinn minn, my husband! dóttur-maðr, a son-in-law. 3. metaph., vera maðr fyrir e-u, to be man enough for it, able to do it; eg er ekki maðr fyrir því, maðr til þess, id.; hann sýndisk eigi maðr til at setjask í svá háleitt sæti, Bs. i. 743; mikill, lítill, maðr fyrir sér, to be a great, strong, weak man, and the like. III. the Rune m, see introduction.

C. COMPDS, manns- and manna-: manns-aldr, m. a man’s life, generation, 623. 10, Fms. viii. 240, Fas. i. 406. manns-bani, a, m. ‘man’s bane,’ a man-slayer, Js. 49, Ni. 119. manns-barn, n. a ‘man’s bairn;’ in the phrase, hvert m., every child of man, Sturl. i. 47. manna-bein, n. pl. human bones, Fms. i. 230. manns-blóð, n. human blood, Nj. 59, Fms. iii. 125. manna-búkar, m. pl. corpses of slain, Fms. iii. 7, xi. 355. manna-bygð, f. human abodes, opp. to the wilderness, Fms. i. 215. manna-bær, m. dwelling-houses, Ann. 1390. manns-bætr, f. pl. weregild, Eg. 259. manns-efni, n. a man to be; gott-m. (see efni), Eg. 368, Fms. i. 174, Fær. 231. manna-farvegr, m. a foot-path, Gþl. 539. manns-fingr, m. a human finger. manna-forráð, n. ‘man-sway,’ rule, dominion; the godord or priesthood is often in the Laws and Sagas so called, Hrafn. 21, Nj. 149, Grág., Ísl. ii. 402, Fms. x. 45. manna-forræði, n. = mannaforráð, Nj. 231, Ld. 310. manns-fótr, m. a human foot, Hkr. ii. 114. manna-fundr, m. a meeting of men, Grág. i. 420. manns-fylgja, u, f., or manna-fylgjur, f. pl. fetches of men, Lv. 69, Fs. 68; see fylgja. manna-för, n. pl. men’s footprints, Eg. 578. manna-grein, f. distinction of men, Fms. viii. 21. manns-hauss, m. a human skull, Þorf. Karl. 242. manns-hár, n. human hair, Edda 4, Fas. iii. 266. manns-hold, n. human flesh, Fms. xi. 235. manna-hugir, m. pl., see hugr III. 2, Háv. 55, Þórð. 17 new Ed. manna-hús, n. pl. men’s houses, Fbr. 77: human abodes. manns-höfuð, manna-höfuð, m. (he human head, K. Á. 1, Fms. x. 280, Nj. 275. manns-hönd, f. a human hand, Fas. i. 66. manns-kona, u, f. a man’s wife, married woman, Grág. i. 335, 337, 341, 344, 380, Bs. i. 777, Sks. 340. manna-lát, n. the loss of men, loss of life, death, Nj. 248, Eg. 585, Orkn. 296. manns-lát, n. a person’s death, decease; heyra mannslát, to hear of a person’s death. manns-líf, n. man’s life, Hom. 6. manns-líki, n. human shape, Edda 9. manna-lof, n. praise of men, Hom. 83. manna-mál, n. human voices, human speech, Nj. 154; or manns-mál, id., in the phrase, það heyrist ekki mannsmál, no man’s voice can be heard, of a great noise. manna-missir, m. the loss of men, Sturl. iii. 7, Fas. ii. 552. manns-morð, n. murder, N. G. L. i. 256. manna-mót, n. = mannfundr, Grág. i. 343. manns-mót, n. manly mien, ‘manfulness,’ Fms. i. 149, xi. 86; þat er mannsmót að honum, he looks like a true man. manna-munr, m. distinction, difference of men, Bs. i. 855. manna-múgr, m. a crowd of people, Fær. 12. manns-mynd, f. the human shape, Stj. 147. manna-reið, f. (a body of) horsemen, Nj. 206. manna-samnaðr, m. = mannsafnaðr, Ísl. ii. 83. manna-seta, u, f. men staying in a place, Ld. 42. manna-skipan, f. the placing of people, as at a banquet, in battle, Korm. 62, Sturl. i. 20, ii. 237. manna-skipti, n. pl. exchange of men, Germ. auswechselung, Hkr. i. 8. manna-slóð, f. ‘man’s sleuth,’ a track of men, Sturl. i. 83. manna-spor, n. pl. men’s footprints. Sturl. ii. 90, Eg. 578, Landn. 191. manna-styrkr, m. help, Þórð. 74. manna-sættir, m. a daysman, peacemaker, Fms. x. 51, Eb. manna-taka, u, f. a reception of men, strangers, Fb. ii. 194. manna-tal, n. = manntal, Hkr. ii. 340. manns-váði, a, m. danger of life, Fms. viii. 224. manna-vegr, m. a road where men pass, opp. to a wilderness, Grett. 115 A, Ld. 328. manna-verk, n. pl. = mannvirki, man’s work, work by human hands, Fb. i. 541. manns-verk, n. work to be done by a person, N. G. L. i., 38, Gþl. 114. manna-vist, f. a human abode. Fms. i. 226, Jb. 9, Orkn. 434. manns-vit, n. ‘man’s wit,’ human understanding, reason, Nj. 106. manna-völd, n. pl.; in the phrase, e-t er af manna-völdum, it is due to human causes, not by natural causes, e. g. of a fire, the disappearance of a thing, or the like, Nj. 76, Fms. ii. 146, iii. 98. manns-vöxtr, m. a man’s stature, Fas. ii. 508, Hom. 112. manna-þengill, m. king of men, the name of Njörð, Gm. 16, Edda 104. manns-æði, n. human bearing, behaviour. manns-æfi, f. man’s lifetime; mart kann skipask á mannsæfinni, a saying, Fms. vii. 156; mart verðr á mannsætinni, útítt var þat þá er vér vórum ungir, Fær. 195.

MAÐRA, u, f. [A. S. maddere], madder, rubia, a plant, Hjalt.: freq. in local names, Möðru-dalr, Möðru-fell, Möðru-vellir, Landn.; Möðru-vellingar, the men from M.

mag-áll, m. tripe of sheep, the flesh of the belly, esp. of sheep, Fas. iii. 392, freq. in mod. usage. Norse kviðaal.

mag-fyllr, f. = maga-fyllr, Barl. 39, Hom. (St.) 11.

MAGI, a, m. [A. S. maga; Engl. maw; O. H. G. maho; Germ. magen; Dan. mave]:—the maw, stomach, Nj. 27: þeir báru sinn varning brott í mögum sínum, Þorf. Karl. i. 242, Fbr. 56 new Ed., Fas. iii. 223, v. l.; opt fær hlægis manni heimskum magi … kunna mál síns maga, Hm. 19, 20; grá-magi, rauð-magi. COMPDS: maga-bragð, n. a wrestling trick. Fas. iii. 502. maga-fyllr, f. a belly full, Fas. iii. 101, K. Á. 78. maga-skegg, n. shaggy hair on the belly. Fms. vi. 141.

MAGN, n. [cp. megin and mega], main (as in ‘might and main’), strength; hver Guð hafa þér magn gefit? Bær. 9; trúa magni, Fas. i. 438 (in a verse); þótt magnit væri litið, Bs. i; sina-magn, the strength of the houghs, Vkv. 16; fyrir sakir magns munar, by main force, Bs. i. 679; vinds magn, Barl. 63; mátt ok magn, Fb. i. 259; meira magn, Bs. ii. 18; vera e-t um magn, to be beyond one’s power, too strong for one, Stj. 395; bera e-n magni, to overpower by main force, 512; hón segir at máttr skal at magni um liðveizlu við hann, she says that might shall go with main in helping him, Ó. H. 144; af magni, with might and main, Lex. Poët.; eptir öllu magni, id., Fms. viii. 104; er þat við meira magni, at þú gengr við slíkar meiðingar, it is a sorer thing that …, Bs. i. 531; magn flóttans = megin, Fb. ii. 615; magn ríkis síns, Al. 53: plur. goð-mögn (q. v.), see megin.

MAGNA, að, to empower, strengthen; Guð magnar jöfur, Fms. vi. (in a verse); oss magni goð gagni, may the gods grant us victory! Eb. (in a verse); rögn magna ríki Hákonar, Vellekla; magna þrif e-s, to give health and wealth to a person, Bs. i. 138 (in a verse); drengr magnar lof þengils, the poet magnifies the king’s praise, Sighvat. II. in prose, to charm, make strong by spell; Óðinn tók höfuðit, ok kvað þar yfir galdra ok magnaði svá at þat mælti við hann, Hkr. i. 8; hann magnaði með miklum blótskap líkneski Þórs, Fms. i. 205; menn skulu eigi fara með steina eðr magna þá til þess at binda á menn eðr fénað, K. Þ. K. 78; þeir kölluðu hann Þorgarð ok mögnuðu hann með svá myklum fjandans krapti, at hann gékk ok mælti við menn, Fb. i. 213; ok svá mök var magnat líkneski Freys, at …, Fms. ii. 73; hefi ek þá svá signaða ok magnaða, at engan þeirra mun járn bíta, Fb. iii. 245; annan dag eptir en kerling hafði tréit magnat, Grett. 151; þeir tóku þá at magna fjölkyngi sína, Fms. ii. 141; fremja galdra eðr þá hluti nokkra er magnaðir sé, D. I. i. 243; hann var svá magnaðr af yfirsöngum Grímu, at hann bitu ekki járn, Fbr. 32 new Ed.; síðan er kerling hafði magnat rótina, Grett. 153; magnaði hann þá köttu mjök, Fs. 44: thus in mod. usage, magna draug, to raise a ghost. III. reflex. to increase in power, grow strong; at vita hvernig hér hefir magnask Kristnin, Bs. i. 59; er Johannes sá magnask alþýðu-róm, 623. 26; sá er í ofmetnaði vill magnask gegn Guði, to puff himself up against God, Hom. 133; en svá kom at eldrinn magnaðisk, Fms. ix. 533; hann sigraði margar þjóðir svá at aldri mögnuðusk þær síðan, Ver. 98:—of a ghost, en Glámr tók at magnask af nýju, Grett. 112. 2. part. magnaðr, see above (II).

magnaðr or mögnuðr, m. a strengthener; in poët. compds, hjaldr-m., a war-maker, warrior; sigr-m., a victor, Lex. Poët.

Magni, a, m. a son of Thor, Edda, Ls.: a pr. name, Fms. xii.

magn-lauss and magn-lítill, adj. ‘main-less,’ weak, feeble.

magn-leysi, n., medic. weakness, palsy.

Magnúss, m. a pr. name; for the origin of this Norse name from Charlemagne see Ó. H. ch. 111,—hví létztu sveininn Magnús heita, ekki er þat várt ættnafn? Sighvatr svarar, ek hét hann eptir Karla-magnúsi konungi (king Charlemagne), þann vissa ek mann beztan í heimi. From this Magnús (king Magnús the Good, born 1024) the name afterwards spread to all countries in which Norsemen settled.

MAGR, adj., fem. mögr, neut. magrt, compar. megri, megrstr or magrari, -astr; [A. S. mæger; Engl. meagre; Dan.-Swed. mager; Lat. macer]:—meagre, lean; magran mar, Hm.; mögr kýr, Eb. 316; magr ok máttdreginn, Fms. vi. 302; hón var mögr, Róm. 216:—lean, þvílík slátr er svá eru mögr, Fms. x. 303; tvá hesta aðra feita en aðra magra, Nj. 32; verði þau mögr, Rb. 344:—as a nickname, þá var hann sveltr svá at þau kenndu hann eigi, þau höfðu hann brottu með sér ok kölluðu Helga enn Magra, Landn. 205.

magrligr, adj. lean-looking, pinched, Fas. iii. 178.

mak, n. [Dan. mag], irksomeness; ó-mak, troubles, (rare.) II. in plur. mök, q. v. [Germ. machen; Engl. make], intercourse. maka-skipti, n. pl. [Dan. mage-skifte], exchange of estates.

MAKA, ð, [Engl. make; Germ. machen; a root word quite alien from the Northern languages, for of the three references below, two seem to be put into the month of foreigners trying to speak Norse]:—to make; in the phrase, ek ska1 maka honum háðung, I will ‘make shame’ to him, O. H. L. 45 (the persons in the story were prob. foreigners); maki enginn sukk, let none ‘make’ a disturbance, the words of John the Fleming in Bs. i. 801; byrjar oss at maka þessar þjóðir í várri dvöl með nokkurri venju, we ought to put them to some shame, Al. 119. 2. to smear, grease, freq. in mod. usage, perh. derived from maka háðung above, or it may be quite a different word.

maka, u, f. a female mate, Art.

MAKI, a, m. [Dan. mage, ægte-mage = husband; Old Engl. make]:—a match (prob. originally a customer, partner, cp. mak II), Nj. 35, Ld. 64, Eb. 86, Ó. H. 112, Bs. i. 765, Karl. 296; maki bólstrs, the ‘bolster-mate,’ poët. the head, Ad. 6; tveggja, fjögurra manna maki, a match (in strength) for two, four:—a mate, esp. of animals, birds, Bb. 2. 21, 29, 31.

makindi, n. pl. friendly intercourse; í makindum ok vinskap, Eg. 41; fór þat allt í makindi ok vinskap, Ld. 192. 2. rest, ease; í makindum, at one’s ease, cp. Dan. i ro og mag.

makka, að, (makk, n.), to job, make and meddle, akin to maka, q. v. (conversational).

MAKKI, a, m., qs. manki, [mön = mane; Dan.-Swed. manke]:—the upper part of a horse’s neck, freq.

makliga, adv. fitly, properly, Þorst. Síðu H. 173: deservedly, Ld. 148, Fms. v. 70, vi. 100, x. 325.

maklig-leikr, m. (-leiki, a, m.), mostly in pl. what serves one right, Sks. 474, Fms. vii. 312, Fs. 165; at makligleik, deservedly, Þorst. Stang. 55, Fms. iii. 156, vi. 342.

makligr, adj. [Scot. makly], prop. well ‘matched,’ meet, proper, becoming, Fms. i. 3, vi. 227, vii. 285, Þorst. Síðu H. 173, Rb. 80; compar. more fitting:—deserved, Eg. 561; væri hitt makligra, at …, Fs. 57: deserving, of a person, with gen., makligr er Þórarinn þess frá oss, Nj. 25, Fs. 7; mikils góðs m., 35; öllum þóttu búendr makligir til skaða, Ó. H. 205; þykki mér Njáll makligr vera at ek unna honum þess, Nj. 188.

MAKR, adj., only in compar. more suitable, easier, snugger; en þeir berjask er þat er makara, but they fight to whom that fitted better, Fms. xi. 277; hann kvað honum makara at sitja við elda, Fas. ii. 112; hann kann vel kyssa, makara væri (more becoming) at hann kynni jafnvel ríða með riddara vápnum, Str. 59. 2. = Lat. utinam; makara, at ek þín ambátt mætti finna miskunn í þínu augliti, would that í could! Stj. 302, 400, 428; makara, at minn herra Naaman væri nær spámanni Guðs, 616. II. easy to deal with; þaðan frá var Eindriði hinn makasti, Bs. i. 709.

mak-ráðr, adj. leisurely, Fas. i. 325.

makt, f. [a for. word, for the genuine form is máttr, q. v.]:—might, power, Bs. i. 773, Clar., and in romances of a later date, freq. in mod. usage, Pass., Vídal. passim. COMPDS: maktar-leiki, a, m. might, H. E. i. 246. maktar-maðr, m. a mighty man.

mal, n. the purring of a cat, Snót 132.

MALA, pret. mól, mólu; subj. pret. mœli, Gs. 10; part. malinn; reflex. pret. mólsk, Edda 78; a defect. strong verb supplied by weak forms, thus the strong pres. indic. sing. mel scarcely occurs; in mod. usage it is weak throughout, mala, malaði, malat, although the strong pret. may still be used in writing: [Ulf. malan = ἀγήθειν, Luke xvii. 35, and so through other Teut. languages; cp. Lat. mola, molere; Gr. μύλη; derived are Icel. mylja and melja, q. v.]:—to grind; en sú náttúra fylgði kvernunum, at þat mólsk á kverninni er sá mælti fyrir er mól, … Fróði konungr bað þær mala gull ok frið ok sælu Fróða … þær mólu litla hríð áðr niðr sukku skipin, Edda 78, 79 (the tale of Fróði and the power-mill, cp. 221); auð mölum Fróða (dat.) mölum alsælan, Gs. 5; né mœli svá mær bergrisa … malit hefi ek fyrir mik …, mól míns föður mær rammliga, … mölum enn framar, … mólu meyjar megins kostuðu, … malit höfum, Fróði, sem munum heita, 10 sqq.; frá ek at Fróða meyjar fullgóliga mólu, Edda 81 (in a verse); hann tók klæði ambáttar ok gékk at mala, Sæm. 110; mala valbygg, Hkv. 2. 2; konungr heyrði í hús nokkut kveðandi svá fagra, at honum fannsk mikit um, hann reið til hússins ok sá inn at þar sat kona við kvern, ok kvað for- knnnar fagrt við er hón mól, Fms. vii. 233; á þeim kvörnum mólu tólf konur byggkorn ok hveiti-korn til mannfæðis, höfðu hinar konurnar þá malat sitt hveiti, Od. xx. 106; at mala þeim korn eðr baka þeim brauð, H. E. i. 503; þær er mólu ból Amlóða (q. v.), Edda 67 (in a verse): metaph., stýri mól, of a rudder in the sea, Rekst. II. metaph. to purr, of a cat, Germ. spinnen, freq. in mod. usage. III. part. malit gull (cp. malmr), ground gold, pure gold; roðinn gulli mölnu, Sighvat.

malar-, in compds, see möl.

malari, a, m. a miller.

malattu-sótt, f. [from Fr. maladie], leprosy, 15. K. 107.

malda, að, to maunder, grumble.

MALIR, f. pl. the croup of a cow or ox (= lend, of a horse); rísti hann ofan af mölunum mitt, mikla lengju ok síða, Skíða R. 27.

malla, u. f. [Dan. malle = a loop], a loop, noose; þat var lásör ok malla (thus Cod. C) í, Sturl. i. 180 (Ed. mella). möllu-ör, f. a kind of shaft; Hemingr skýtr þá at konungi með möllu-ör, Hem. (MS.)

MALR, m., dat. mal, Fb. iii. 446, [Fr. malle, Engl. mail], a knapsack, Grett. 93 A, Þjal. Jóns. 7; hann tók hnjóðhamar ór mal einum, Fb. iii. 446, freq. in mod. usage.

MALT, n., pl. mölt, Orkn. 112; maltanna, Glúm. 351; [A. S. and Engl. malt; Germ. malz]:—malt for brewing, Glúm. 351, Eg. 77, Orkn. 112, Fms. vi. 263, vii. 173, viii. 89, Gþl. 491, N. G. L. i. 5. COMPDS: malt-hlaða, u, f. a malt barn, Þjal. 9. malt-klyfjar, f. pl. malt loads, Fms. viii. 89. Glúm. 352.

maltr, adj. sharp, bitter, of taste.

mal-urt, f. wormwood, Pr. 472.

MAN, n., does not occur in plur. unless it be in gen. pl. mana, Stor. 13 (mͣ in MS.); [man is an ancient word only used in old laws and poetry, it remains in the compd man-sal, and in the Icel. local name Man-heimar; ‘man’ (ἀνδράποδον), being neuter and having but one n, is prob. of different origin from mann (ἄνθρωπος, ἀνήρ), which is masc. and has a double final n. The etymology of this word is lost in the remotest antiquity; it appears in the O. H. G. mana-houbit = a bondman’s head, a ‘serf’s head;’ (Grimm in R. A. expresses a doubt as to the current etymology of Lat. man-cipium from manu-capere; perh. man and caput?). In early Swed. law the word occurs twice or thrice, næmpnæ man, næmpnæ quicfæ, Schlyter i. 134; in Gutalagen—kauper tu mans man i garth thin (i. e. mans-mann = a bondman, cp. mans-manna and mans-maðr, see Schlyter’s Glossary).]

B. A bondman, prob. originally of prisoners of war who were sold as slaves (Irish in the west, Finns and Slaves in the east), see Ld. ch. 12, Ó. T. (Fms. i. ch. 92); svá ok ef hann vill í mani gjalda, tva aura fyrir einn, ok á hann lausn á maninu en næstu misseri ef hann hefir upp alit, Grág. i. 396; kaupa man ok gefa frelsi, N. G. L. i. 5, 6; ok þat fé skal hálft vera í gulli ok í silfri en hálit í mani hérrænu (native bondmen) eigi ellra en fertogu, né yngra en fimmtán vetra, SS; mans leiga, 224; ok heimta hann sem annan mans-mann, K. Þ. K. 58; mani austrænu, eastern slaves, Hornklofi; máttkar meyjar at mani hafðar, Gs. 1, 15; er þú man keyptir, 8; hálfa aðra alin fyrir frjálsgjafa, penning veginn fyrir man-manna, N. G. L. i, 347; næst kirkju-garði skal grafa man-manna, 345; maðr manna, no doubt false for man-manna, 388; er hann réttlauss við hann ok hans konu ok man hans allt, 36, Am. 66; þar kom mart man falt, þar sá Loðinn konu nokkura er seld hafði verit mansali, Fms. i. 185: allit., mold ok man, N. G. L. iii. 92, v. l. II. a girl, maid, as also in a worse sense, a mistress, for bondwomen often became their master’s mistresses (see Ld. ch. 12), so that this sense grew out of the preceding one; líki leyfa ens ljósa mans, Hm. 91; í myrkri skal við man spjalla, 81; et horska man, 101; et manunga man, 163; þat et unga man, þat et mjallhvíta man, Alm. 6, 7; bjarthaddað man, Skv. 1. 33; harðúðigt man, 27; fóstr-man, a bondwoman nurse, 3. 67; mans at kosta, Hbl. 16; hvé ek at andspilli komumk ens unga mans, Skm. 11; hve ek fyrir-banna manna glaum mani, manna nyt mani, how I ban her from all concourse with men, 34; Ylfinga man, Hkv. 2. 3; Yggjar man, the beloved of Ygg (Odin) = the Earth, Lex. Poët.; Héðins man = Hilda, the beloved of Hedin, Fms. ix. (in a verse); bjarnar man, a giantess, Stor. 13. It is probable that in some law phrases the obso- lete ‘man’ has been replaced by the common ‘mann,’ e. g. in gefa manni frelsi (mani? cp. manfrelsi), N. G. L. i. 5: as also in mana-kaup in the Swed. law, see Schlyter’s introd. to the 10th vol. of Sver. Gamla Lagar. COMPDS: mans-fólk, captive-folk, prisoners; in Orkn. 368 (Fb. ii. 486, l. 8), þeir seldu þeim silfr ok ‘annat fé’ is corrupted for ‘mans-fólk,’ as is seen from the words of the Danish translation of 1615—‘ok solde dennem fangerne.’ man-frelsi, n. a granting of freedom to a bondman, manumission (as a vow), Orkn. 198, 200, Grág. i. 357, where it is wrongly spelt mannfrelsi. Man-heimar, m. pl. (thus pronounced on the spot, not Mann-heimar, as it is often spelt), the name of a farm in western Icel.; the local legend attributes the name to English captives kept there by lady Olöf, for having slain her husband, during the English trade (1467). But at that time the word man had become quite obsolete, and so the name must be older, prob. dating from the time of the first settler Geirmund, who had been a freebooter in the British waters before he came to Icel.; he may have had his household of bondmen at this farm, see Safn i. 353 (foot-note). man-kynni, n. pl.; góð m., luck in love affairs, Hbl. 31. man-manna, n. (?) = mansmaðr, N. G. L. i. 345, 347; see the references above. man-rúnar, f. pl. ‘love-runes,’ love-spells, Eg. 587. man-sal, n. a ‘man-sale,’ slave trade; selja e-n mansali, Fær. 117, Fms. i. 185, Fb. ii. 79. mansals-maðr, m. a bondman, Fms. i. 78, 222. mans-maðr, m. [early Swed. mans-man], a bondman, Grág. i. 271. Eg. 89, K. Þ. K. 58. man-söngr, m. a love song, Eg. 325. Bs. i. 165, Edda 16; esp. in the old law a kind of love libel, liable to outlawry, Grág. ii. 150, Fb. iii. 242: in mod. usage the lyrical introduction to the epic rhapsodies or ballads (rímur) is called mansöngr, for originally they were addressed to the poet’s lady-love, Skald H. 6. 1, Skíða R. 1, and in countless instances, e. g. Úlf. 1. 8, 2. 8, 3. 8, 4. 8, 5. 7, 7. 9, 9. 11, cp. 11. 10. mansöngs-drápa, u, f., -kvæði, n., -vísa, u, f. a love encomium, love song, love ditty, Eg. 5, Bs. i. 165, Fb. iii. 241, 242, Ölk. 36, Fs. 60, 87.

MANA, að, [Dan. mana = to raise a ghost], to provoke, challenge, D. N.; to challenge to fight or to a quarrel, Mittum-stangi manaði Hrólf, Skíða R. 149: freq. in mod. usage, eg mana þig að koma! manaðu mig ekki.

manér, n. [for. word], manners. Stj. 121, 159, Clar., El.

man-frelsi, n. manumission; see man.

MANG, n. [cp. mid. Lat. mangonus; A. S. mangian, to traffic; mangere, a trader, which survives in Engl. iron-monger, scandal-monger; derived from manig, from traffic in mingled, miscellaneous things; as manga is used in Kormak, and even in a derived sense, it need not be borrowed from the A. S., but may be a genuine Norse word formed from margr at a time when the n had not as yet changed into r]:—‘monging,’ ‘mongery,’ barter; allir þeir menn, bæði konur ok karlar, er með mangi fara, hvárt sem þeir hafa mang sitt í búðum eðr stræti, N. G. L. ii. 204; laxa nýja ok svá aðra nýja fiska ok ostrur þat skal kaupa á bátum eðr á bryggjum en vill, en eigi flytja í búðir til mangs, 263; prestar skulu eigi fara með mangi né okri, H. K. ii. 53. mangs-maðr, m. a monger, Ld. 146.

manga, að, to trade as a ‘monger,’ to barter, chaffer, Str. 26, Karl. 323: þeir mönguðu (bartered) um hross við Skíða, Sturl. ii. 170; kaup-manga, i. 171: metaph. to biggle, beg, manga til við e-n, brings við hörn at manga, Kormak.

Manga, u, f. [cp. Scot. Maggie], a contr. form from Margrét, as also Mangi irom Magnús. 2. a mangonel, a war machine, Fms. ix. to.

mangari, a, m. a monger; mangari verr fé sitt í marga vánda vöru, Str. 26: in a vile sense, mangarar eða falsarar, Sks. 17; mangarar, mylnarar, sútarar, skinnarar, slátr-mangarar, N. G. L. ii. 204; kjöt-m., a butcher, 1 Cor. x. 25; cp. Kjödmangergade (the present Kjöbmagergade) in Copenhagen. mangara-skapr, m. mongery, N. G. L. ii. 417.

mangi = manngi (q. v.), see -gi:—Mangi, contr. of Magnús.

man-manna, see man.

manna, að, prop. to make a ‘man.’ 2. mod. to man a boat, manna skip. II. reflex, to become a man, to be brought up to manhood; Þórir var maðr ætt-smár ok hafði mannask vel, Fms. iv. 255; ætt-smár ok mannaðr vel, well bred, Ó. H. 113; var móðir mín vel mönnuð, of good family, Brandkr. 62; ef mér reynisk Þórólfr jamvel mannaðr (if I find Th. as accomplished a man) sem hann er sýnum full-drengiligr, Eg. 29; vil ek biðja dóttur þinnar til handa Glúmi bróður mínum, skaltú þat vita, at hann er vel mannaðr, Nj. 23; synir þeirra vóru Kálfr ok Grímr, mannaðir at hófi, K. and G. were rather fine well-bred men, Fms. vi. 102; son þinn svá vel mannaðan, ii. 193; engar eru þat yfirbætr at hann nái at eiga dóttur þína, þvíat ekki er hann verr mannaðr en hón, Fb. i. 196; hann á sjau sonu ok alla vel mannaða, Ísl. ii. 215; maðr af góðri ætt er lítt er mannaðr, Skálda 176. 2. manned, of a ship; vel (ílla) mannað, well (badly) manned, of the crew; var þar vel mannað, there was a good gathering of people, Grett. 78.

mann-afli, a, m. strength in men (troops), Lv. 47.

mannan, f. the breeding, accomplishment of a man, Js. 24, Barl. 6; fullkominn til mannanar allrar, þeirrar er kurteisum konungi byrjar at hafa, Fagrsk. 3.

mann-auðn, f. depopulation, Fms. vi. 14.

mann-ást, f. charity, love to men.

mann-baldr, m. a great, good man, Edda (Gl.), Lex. Poët.

mann-bikkja, u, f. a ‘man-bitch,’ a term of abuse. Post. 151.

mann-björg, f. the saving of men, saving of life; brutu þeir skipit, þar varð m., Nj. 282, Ann. 1413. mannbjargar-maðr, m. a rescuer.

mann-blendinn, adj. sociable.

mann-blót, n. human sacrifice, Bs. i. 23, Fms. viii. 293, xi. 135.

mann-boð, n. n banquet. Fms. i. 161, vi. 119. Róm. 303: a message, 329.

mann-borligr, adj. (-liga, adv.), of manly bearing.

mann-broddr, m. iron spikes to walk on ice with, Vápn. 1.

mann-bætr, f. pl. weregild for one slain, Eg. 259. 2. sing., mannbót, a feat, prowess, Gísl. (in a verse).

mann-dauði, a, m. = manndauðr; in compds, manndauða-sumar, -ár, -vetr, Ann. 1402, 1404, 1405 (of the great plague), Bs. i. 822.

mann-dauðr, m., later mann-dauði, a, m., dat. manndauðnum, Fms. x. 212:—loss of life, mortality, Eg. 98 new Ed., Fms. x. 211, Bs. i. 31, Ann. passim.

mann-dáð, f. a manful deed, act of prowess, in plur. virtues, Hom. (St.) 59, MS. 686 B. 8, 625. 184.

mann-deild, f. a discussion, division, Fms. x. 97.

mann-djöfull, m. a demon in human shape, fiend of a man, cp. Germ. Manteuffel, Fs. 36.

mann-dómligr, adj. human, Mar., Edda 147 (pref.), Barl. 110.

mann-dómr, m. manhood, humanity, human nature, Edda 149 (pref.), Pr. 465, Gþl. 40, Sks. 688; taka á sik manndóm, of the Incarnation, Barl. 27, 168. II. manliness, prowess, Nj. 176, Al. 83, Fms. ix. 333. 2. humanity, goodness, generosity, Fms. i. 222; engan manndóm né hjálp vildu bygðar menn sýna þeim, 197; sýna e-m manndóm, to shew kindness towards, Bs. i. 35. COMPDS: manndóms-ást, f. = mannást, Al. 45. manndóms-leysi, n. unmanliness, meanness, Fb. iii. 448. manndóms-maðr, m. a brave man, Eg. 39, Fms. iv. 86.

mann-dráp, n. murder, slaughter, Hom. 86: esp. in plur. slaughter in a fight, Fs. 9, 135, Edda 40, Fms. iii. 11, vi. 421, Hkr. i. 290, Stj. 621. COMPDS: marmdrápa-laust, n. adj. without slaughter, loss of life, Sturl. ii. 63. manndráps-maðr, manndrápa-maðr, m. a man-slayer, murderer, Fms. xi. 226, Stj. 517, Hkr. i. 155. manndráps-sök, f. a case of murder, Sks. 692, 786, Stj. 467. manndráps-veðr, n. a violent gale, in which many lives are lost. manndráps-þing, n. an assembly held on account of a murder, Gþl. 438.

mann-drápari, a, m. a man-slayer, murderer, Gþl. 22, Stj. 13.

mann-dygð, f. virtue, Bs. i. 46, Fas. iii. 395.

mann-dýrðir, f. pl. manly qualities, 625. 26, Rb. 378, Róm. 302, MS. 655. vii. 2, Al. 87, Geisli 18, Edda (Ht.) 13.

mann-eign, f. the having a husband, Greg. 74.

mann-eldi, n. the maintenance of a person, Grág. i. 296, 444: human food, Ám. 66; gott til manneldis.

mann-elska, u, f. = mannást.

mann-erja, u, f. = mannlæra, Glúm. 341, but a doubtful passage.

mann-eskja, u, f. [Germ. mensch, m.; cp. Ulf. mannisks = ἀνθρώπινος; Dan. menneske; Swed. menneska; Scot. mensk]:—a man (Lat. homo); from the time of the Reformation this word is freq., but it is rare in old writers; indeed, hann tók manneskju hold, Hom. 160, is the only instance on record, for A. A. 196 is a compilation from a paper MS.; the word is, however, a good one, and is freq. in N. T., Vídal. passim: in mod. usage it often, in both speech and writing, takes the place of mann (maðr).

mann-eygr, adj. = mannýgr, Bs. i. 368.

mann-fagnaðr (-fögnuðr), m. a grand entertainment, the fare at a banquet, Eg. 482, Hkr. i. 139, Ísl. ii. 403, Fas. ii. 118.

mann-fall, n. slaughter in battle, Eg. 32, 59, 298, Nj. 44, Gullþ. 24, 25, Fms. i. 24, vi. 406, vii. 57, Ó. H. 40, passim: of sickness, Sturl. iii. 279, Ann. 1349 (of a plague or sudden death).

mann-fang, n. = mannkaup; þykist þú m. eiga í sonum, Fas. ii. 521.

mann-farmr, m. a ship-load of men, Fms. viii. 33, 382.

mann-fái, a, m. [fá = to draw], a ‘man-image,’ human figure; rauðan skjöld ok dreginn á mannfái, Fb. ii. 250; cp. þar var kveiktr fái á, Konr. 17 (vellum); var kvikr fái (a ‘life-image,’ figure drawn from life) á þeim grafinn, id.

mann-fár, adj. having few men; hón er mannfá, has but few inhabitants, Stj.: neut., mannfátt, few people, Fms. vi. 207, vii. 312.

mann-fellir, m. great mortality, from plague, hunger, or the like.

mann-ferð, f. = mannaferð, Sturl. iii. 132, Ísl. ii. 148.

mann-fjándi, a, m. a human fiend, Fs. 36, 44, Fms. ii. 83.

mann-fjölð, f. people, Ad.

mann-fjöldi, a, m. a multitude, crowd of men, Fms. vi. 203, vii. 161, xi. 108, Ann. 1403, passim.

mann-fleiri, see mannmargr.

mann-fóli, a, m. a fool, idiot, Boll. 352, Fs. 40.

mann-fólk, n. ‘man-folk,’ mankind, Hkr. i. 5, 9, Fas. i. 391, Edda 43, Fms. i. 24, Eg. 47, Edda 147 (pref.), Hkr. ii. 267, (but land-fólkit, Ó. H. 162, l. c.)

mann-frelsi, n. manumission; better man-frelsi; see man. II. freedom, rights of man, mod.

mann-fróðr, adj. skilled in mannfræði, Hkr. iii. 250.

mann-fræði, f. ‘man-science,’ history, esp. genealogies; at öllu fróðr, lögum, ok dæmum, mannfræði ok ættvísi, Fms. vii. 102; lög eðr sögur eðr mannfræði (genealogies?), Bs. i. 59; en nam, þá er eigi dvaldi annat, þat er móðir hans kunni kenna honum, ættvísi ok mannfræði, 91; Bárðr kenndi Eið lögspeki ok m., Bárð. 24 new Ed.

mann-fundr, m. a meeting, Nj. 113, Fs. 39, Fms. i. 35, Grett. 106 A.

mann-fúlga, u, f. money (fúlga) for a person’s maintenance (mod. meðgjöf), Grág. ii. 343.

mann-fýla, u, f. a ‘foul person,’ rascal, a term of abuse, Nj. 56, Fs. 39, 46, 51, 99, Rd. 262.

mann-fæð, f. smallness of population, lack of people, N. G. L. i. 376, Róm. 346.

mann-fæða, u, f. human food, Fms. i. 126, ii. 242.

mann-fæði, n. = mannfæða, Stj., Fb. i. 111.

mann-færð, f. the condition of a road, Eg. 546.

mann-för, f. travelling, Eg. 114, Hkr. ii. 188.

mann-gangr, m. a muster of troops, Orkn. 112 old Ed.

mann-garðr, m. a ring of men, Eg. 80, Al. 169, Fas. ii. 33.

mann-gersemi, f. a ‘jewel of a man,’ Bs. i. 81, Þiðr. 153.

mann-gi, often spelt mangi, gen. mannskis, Hm. 115, 147: acc. manngi, 623. 31, Fms. vi. 196 (in a verse), Ísl. ii. 483; dat. manni-gi, Greg. 65; [mann-gi, see -gi]:—no man, nobody: 1. in poetry; svá er maðr sá er manngi ann, Hm. 49; nýtr manngi nás, 70; leiðisk m. gott ef getr, 131; er m. veit, 139; svá at mér m. mat né bauð, Gm. 2; m. er þér í orði vinr, Ls. 2, 35; síðan þik m. sér, 59; mun míns fjár m. njóta, Skv. 2. 5, Sdm. 12; sköpum viðr manngi, Am. 46; bannar þat m., 75: mat þú villat né mannskis gaman, Hm. 115; mannskis mögr, no man’s son, 147; at mannskis munum, Skm. 20, 24: acc., manngi annan, no other man, Fms. vi. 196 (in a verse): used as adjective, m. annarr mildingr, 26 (in a verse), Landn. 197 (in a verse). 2. in prose; svá er sagt at m. veit hvat Guð er, Eluc. 3; ok mælti því m. í gegn, Íb. 17; manngi (acc.) hyggjum vér göfgara né tignara en Krist, 623. 31; regn görði svá mikit at mannigi vas ór husi út gengt, Greg. 65; mælti þá manngi í mót honum, Fms. viii. 244, v. l.; manngi skal kenni-mönnum eigna þat, at …, Greg. 19; hann telr þat manngi (acc.) munu gört hafa, Ísl. ii. 483 (Heiðarv. S. excerpts); þrætta ek við manngi, Post. 230.

mann-girnd (-girni), f. a longing for a husband, Ísl. ii. 162.

mann-gjarn, adj. eager to marry, (Dan. giftesyg), Fms. vi. 104.

mann-gjarnliga, adv. eagerly, Fb. i. 555.

mann-gjöld, n. pl. weregild, Eg. 575, Nj. 22, 189, Lv. 55, passim.

mann-gæzka, u, f. goodness, kindness, Nj. 282, v. l.

mann-görð, f. the contribution of a man to the levy, as also the district which had to contribute one man, N. G. L. i. 15, 100. manngörðar-maðr, m. a member, inmate of a m., N. G. L. i. 12.

mann-hatr, n. ‘man-hate,’ misanthropy.

mann-hár, adj. of a man’s height, Bs. i. 422, Ann. 1414, Fas. iii. 266.

mann-háski, a, m. danger of life, Fms. xi. 23, Hkr. ii. 78, Bs. i. 321.

mann-hefnd, f. blood revenge, Fs. 73, Nj. 57; fébætr eða mannhefndir, 165, Lv. 68; mannhefnda laust.

mann-heill, f. bliss, favour, good report; var sá kynsþáttr kallaðr Skíðungar, ok hafði litla mannheill, Korm. 160; hann átti lítið fé ok m., Sturl. i. 74; vitr ok vinsæli, ríkr ok góðgjarn, hann hafði m. mikla, iii. 96; svá virðisk mér, at minni m. hafir þú á Íslandi en hér með oss, Fbr. 91; hann var vinsæll ok mannheilla-maðr mikill, and a very popular man, Fs. 86.

mann-heill, adj. safe and sound; to the question, hvað er í fréttum? the answer is, mannheilt og ó-sjúkt; meðan mannheilt var, D. N. ii. 358.

mann-heilsa, u, f. good health of men, D. N. ii. 845.

Mann-heimar, m. pl. ‘Man’s-home,’ the abode of men, ἡ οἰκουμένη, opp. to Goð-heimar, Hkr. i. 14 (Yngl. S.)

mann-helgr, f., mod. mann-helgi, f. indecl.:—personal rights, inviolability of person, N. G. L. i. 8: the section of the law treating of personal rights, also called mannhelgar-bálkr, ii. 45: hér hefr upp mannhelgi vára, þat er fyrst í mannhelgi várri, at …, id.:—a sanctuary, þar var mannhelgr mikil, ok miklar viðlögur við manns aftak, Fms. x. 391.

mann-hringr, m. a circle, ring of men, Orkn. 112, Eg. 88, Fms. ii. 174, x. 229, Ó. H. 177, Stj. 415, Bs. i. 629, 633.

mann-hundr, m. a ‘man-dog,’ scoundrel, Fb. i. 354, Gísl. 50, Fs. 38, Stj. 624, Karl. 502.

mann-hús, n. pl. ‘man-houses,’ dwelling houses, Gísl. 29.

mann-hæð, f. a man’s height, as a measure, Sturl. i. 118, Bs. i. 347.

mann-hægr, adj. gentle, of animals, opp. to mannýgr, Stj. 57.

mann-hætta, u, f. = mannháski, Lv. 53, Korm. 80, Hkr. ii. 26, Bs. i. 621; mannhættu-laust, without danger of life, Eb. 118.

mann-hættliga, adv. dangerously, Fms. viii. 350, v. l.

mann-hættr, adj. dangerous to life, Ó. H. 26, Fms. ix. 516, vi. 394.

mann-höfn, f. the maintenance of a person; í viðar-föngum, smíðar-kaupum ok mannhöfnum, Bs. i. 81. mannhafnar-maðr, m. a good husband, Bs. i. 26.

manni, a, m. = maðr, answering to the Goth. manna; sumt ekki at manna (dat.?), Fms. vi. 53: as a nickname, Maurer’s Volkssagen.

mann-íllska, u, f. wickedness, Fms. iii. 89.

mann-jafnaðr or mann-jöfnuðr, m. a comparison of men, i. e. a dispute in which each contends that his hero is the greatest; þar var ölteiti mörg, þar var talat um mannjöfnuð, ok hverr þar væri göfgastr maðr í sveit eðr mestr höfðingi ok urðu menn þar eigi á eitt sáttir, sem optast verðr ef um mannjöfnuð er talað, i. e. a comparison of persons is odious, creates strife, Eb. 184; Þorsteinn svarar, ekki ferr ek í mannjöfnuð, segir hann, Ísl. ii. 214; þar var margt talat er menn vóru drukknir mjök, ok kom þar at rætt var um mannjöfnuð, Orkn. 210; þeir fóru í mannjöfnuð ok töluðu um Þorgils ok Eirek, Fs. 149; var mart talat við drykkinn, ok þar kom at farit var í mannjafnað, ok því næst var rætt urn konungana sjálfa, Fms. i. 58; for a classical instance see the dialogue between the two brother kings, Mork. 186 (mannjafnaðr konunga, cp. Fms. vii. 118 sqq.) 2. a matching or pairing of persons as to the weregilds to be paid for wounds and slaughter on both sides after a battle, Ísl. ii. 384, Fb. iii. 453.

mann-kaup, n. ‘man-bargain;’ in the phrase, þat er gott m. í e-m, a person is a good bargain, an acquisition, Fms. vi. 99, Fb. ii. 280,; gott er m. í Vagni, faðir, Fms. xi. 154.

mann-kind, f. mankind; ok ólusk þaðan af mannkindir, Edda 6; miklu fríðari en önnur mannkind á Norðrlöndum, Fas. i. 387; þessi m., these people, Róm. 276.

mann-kostir, m. pl. human virtues, good qualities; dýrligir mannkostir, Orkn. 160; hann talði upp fyrir henni mannkosti Ólafs konungs, Hkr. ii. 86, Al. 87, Mar. passim.

mann-kvæmd, f. a visit of guests, Landn. 81.

mann-kvæmt, n. adj., in the phrase, þar er m. (or ekki m.), many people come there, it is frequented by guests; þar var ekki m., few people came there, it is a lonely place, Grett. 137.

mann-kvöð, f. a summons or levying of men, Sturl. iii. 40.

mann-kyn, n. mankind, N. G. L. iii. 299, Stj. 41, 371, Pass., Vídal. passim: a race, offspring, allt þat m. er frá honum kom, Ver. 6; frá þeim kom mart m., 19: kind of people, H. E. i. 526.

mann-last, n. slander of people, defamation.

mann-lauss, adj. without men:—without a husband, Ld. 184, Fas. iii. 390.

mann-lát, n. pl. loss of life, Sturl. iii. 93, Ó. H. 213.

mann-leysi, n. the being mannlauss:—a good-for-nothing person (mod. mann-leysa, u, f.), Fms. ii. 62, v. l.

mann-liga, adv. manfully, Fms. i. 263, vii. 261, ix. 471.

mann-ligr, adj. human, Greg. 54, Hom. 23, 83, Bs. i. 181; mannligt eðli, human nature, Barl. 27, Eb. 110, MS. 623. 19; mannligr veykleikr, Magn. 504, passim. 2. manly, becoming a man; ok er þat mannligra at fara at duga honum, Ó. H. 117; mannlig er orðin ferð þíu, Lv. 24; sonr einkar-vænn ok m. = mannvænn, Barl. 152: compds, mikil-m., stór-m., magnificent; lítil-m., small.

mann-líkan, n. a human image, idol, Ó. H. 109, Stj. 470: beings in human shape, Vsp. 10.

mann-lydda, u, f. mannlæra, El.

mann-lýti, n. a blemish, Grett. 161, Róm. 188.

mann-læra, u, f. a bad person, Fms. ii. 62, Valla L. 218, (Ed. mannlæða.)

mann-löstr, m. a blemish, Gísl. 15.

mann-margr, adj. having many men; esp. in neut., hafa mannmargt, to have many people, forces, Nj. 254, 259, Fms. i. 290, Fs. 183: compar., hafa mannfleira, to have more men, followers, Glúm. 345, Fms. vi. 106, xi. 237; hann var miklu mannfleiri þar á nesinu, Orkn. 307.

mann-mengi, n. a host of men, N. G. L. i. 58.

mann-mergð, f. a host of people, crowd, Fas. ii. 483.

mann-metnaðr, m. ambition, Edda 145 (pref.), Hom. (St.) 50.

mann-múgr, m. (mann-múgi, a, m., Pr. 425), a crowd of people, Ó. H. 213.

mann-níðingr, m. a ‘nithing,’ miscreant, Lv. 44, Ó. H. 157.

mann-orð, n. fame, repute. Fas. iii. 533, freq. in mod. usage.

mann-raun, f. a trial; í hverri m. ok þraut, Clem. 45; Dróttinn tók á sik allar mannraunir, all human trials, 623. 19:—trial, danger, jafn hinum fremstu í öllum mannraunum, perils, dangerous tasks, Eg. 21, Bs. i. 638; koma í mannraunir, perils, Al. 61; þú þorir lítt í nánd at koma þegar er nokkur er m. í, Fær. 30; röskr í öllum mannraunum, Fs. 3, 120:—experience, lítillar skynsemdar ætli þér mik ok enga mannraun kunna, Fms. vi. 53:—trial, adversity, þá, or hann misti Ljóts sonar síns, var þat þó mannraun en þetta engi, Þorst. Síðu H. 174.

mann-ráð, n. pl. plots against a man’n life; þó hafa húsfreyjur verit góðar, at eigi hafi slaðit í mannráðum, Nj. 53; cp. fjörráð.

mann-samnaðr, m. a gathering of men, Fms. iv. 119, Ld. 76:—people assembled, Fms. viii. 64, Ísl. ii. 83, Grág. ii. 165.

mann-sekt, f., esp. in pl. a penalty paid in one’s person, opp. to fésekt: in the old law it signified outlawry, banishment of any of the three degrees, Bs. i. 675; hvárki fé né mannsektir, Ísl. ii. 385, cp. Nj. 189.

mann-semi, f. valour, a απ. λεγ., Hdl. 3; or perh. = man-semi, love-making, or the being agreeable to women (?), see man.

mann-skaði, a, m. ‘man-scathe,’ loss of life, Eg. 90: a great loss in a person’s death, þeir sögðn honum vígit, Gunnarr sagði, at þat var lítill m., Nj. 61; ok er þat enn mesti m. at taka þá af lífi, 136: havoc in men, þeim manni er þér hafði gört enn mesta mannskaða, Ó. H. 47; hann var þeirra meir lagðr til mannskada, Th. was the more murderous fighter of the two, Fbr. 23 new Ed. mannskaða-veðr, n. a destructive gale.

mannskapr, m. manfulness, manhood, valour, Fas. iii. 305; hvárki spara penninga né mannskap, spare neither money nor men, Þórð. 100 new Ed:—human nature, 677. 12. mannskapar-lauss, adj. pithless, lacking strength and manhood, Fas. ii. 386.

mann-skelmir, m. a rascal, Fas. i. 330.

mann-skepna, u, f. a ‘man-creature,’ poor creature, Rb. 360, Fas. iii. 644.

mann-skratti, a, m. a wicked man.

mann-skræfa, n, f. a miserable coward, Fms. ii. 61, 93; nú muntú verða at draga af þér slenit, mannskræfan, Grett. 91, Fb. i. 523, Mag. 56.

mann-skæðr, adj. ‘scatheful,’ savage to man; stór dýr ok mann-skæð, Hkr. i. 69, Rb. 344: of a battle, bloody, Fms. i. 44, ii. 316, 323, passim.

mann-sómi, a, m. honour, reputation, Eg. 106.

mann-spell, n. destruction of life, Eg. 278, Orkn. 108, Fms. viii. 351.

mann-spilla, t; mannspilla sér, to degrade oneself; eg vii ekki m. mér á því.

mann-spjall, n. = mannspell, Fagrsk. 64.

mann-stormr, m. a rush of people, Bs. ii. 66.

mann-tak, n. manhood, pith; það er manntak í e-m, there is pith in him, Grett. 136 A. manntaks-semi, f. energy.

mann-tal, n. a muster, ‘tale of men,’ Grág. i. 66, N. G. L. i. 97; skora m., to muster troops, Ó. H. 203, Stj. 456: a census, at manntali, by tale, Bær. 6: Grág. ii. 381. COMPDS: manntals-eiðr, m. an oath taken in a census, N. G. L. i. 200. manntals-þing, n. a county meeting in the spring, Gþl. 438, Jb.

mann-tapi, a, m. loss of life, Grág. ii. 130, MS. 625. 14, Bs. ii. 111, Fb. i. 70, Ver. 73; manntapa-vetr, a winter of great mortality, Ann. 1196.

mann-telja, taldi, to tell the people, Stj. 546.

mann-tetr, n. a ‘tatter of a man,’ a poor wretch.

mann-tjón, n., for the gender see tjón; = manntapi, Fms. vii. 263, x. 418, Sks. 79 new Ed., Bs. i. 327.

mann-úð, f. humanity, goodness.

mann-úðigr, adj. gentle, Lat. humanus, Fas. iii. 219.

mann-úðligr, adj. (-liga, adv.), gentle, affable.

mann-val, n. choice people, a select body of men; þat mesta m. á landinu, the best men of the county, Nj. 33, 173, Eg. 38, 43, Fms. vi. 46, x. 25: mod. also of one person, a goodly man, hann er mesta mannval.

mann-vandr, adj. difficult, requiring a man, Fms. xi. 137. 2. particular as to choice of a husband, of a lady, Nj. 48, Band. 29 new Ed.

mann-veiðr, f. the seizing, catching of a man, Sturl. i. 166.

mann-villa, u, f. personation, Grág. i. 353.

mann-virðing, f. rank, renown, honour; var Leifi gott til fjár ok mannvirðingar, Fb. i. 541, Þorst. Síðu H. 177, Eg. 4, Nj. 111, Lv. 89, Magn. 466.

mann-virki, n. man’s work, work of human hands, Symb. 26:—labour, með miklu m. ok kostnaði, Stj. 646:—a great work, monument, síðan tóku þeir at ryðja götuna, ok er þat et mesta m., sem enn sér merki, Eb. 132; ok nú létu þeir göra þat m. er víðfrægt er ok kallat er Dana-virki, Fms. xi. 28; þeir görðu m. (of the tower of Babel), Ver. 10; sú en ágæta borg Tirus verðr at ösku ór slíku mannvirki, Al. 48.

mann-vit, n. [Dan. mande-vid], ‘man-wit’ understanding, with the notion of ‘mothers-wit,’ good sense, as opp. to bók-vit (‘book-wit’); úbrigðra vin fær maðr alldregi, en m. mikit, Hm. 6, 10, Hbl. 3; mál ok m., Sdm. 4; minni ok m., Fms. xi. 298 (in a verse); önd skynsamleg ok m., Ver. 2; ok urðu þeir (the dwarfs) vitandi mannvits ok höfðu manns líki, Edda 9; því at hann (the dog) hefir manns mannvit, Fms. x. 254; siðgæði þat má engi eignask nema hann hafi m. með, ok eigu þessir hlutir mannviti at fylgja, Sks. 437; mannvits ok góðrar náttúru, 475; hljóta sumir spádóms anda, sumir mannvits anda ok spektar, 561; m. ok skilning, 49; at mannviti, réttlæti eða sannsýni, 474: learning, þér hafit minna m. numit en ek, Mag. 3; lærðr til alls mannvits, Sks. 474. COMPDS: mannvits-brekka, u, f. a nickname ot a lady, Landn. mannvits-lauss, -lítill, adj. artless, with little wit, Sks. 45, Krók. 43. mannvits-maðr, m. a wise man, Sturl. i. 9. mannvit-samligr, adj. ingenious, Sks. 620.

mann-vitull, m. [Engl. wittol], a ‘wittol’ of a man, a wittol, as a term of abuse, a απ. λεγ., Ísl. ii. 340 (Heiðarv. S., but undoubtedly bearing this meaning).

mann-vænligr, adj. = mannvænn, Sturl. i. 3, Fms. iv. 179, vi. 107, Eg. 187, Gullþ. 4, passim.

mann-vænn, adj. hopeful, promising, of a young person, Eg. 514, Fms. i. 20, vi. 443.

mann-værr, adj. (qs. eiga vært hjá mönnum), beiddu þeir lausnar (absolution) af honum, svá at þeir skyldi vera mannværir, Fms. ix. 534, v. l.

mann-ýðgi, f. = mannúð.

mann-ýgr, mod. mann-eygðr, adj. vicious, of animals, bulls, Hkr. i. 37, Bs. i. 319, Lv. 91.

mann-þroti, adj. lacking men, K. Á. 70.

mann-þröng, f. a throng of men, Fms. ii. 172.

mann-þurfi, adj. in need of men, Mar.

mann-æli (qs. -œli?), n. [a απ. λεγ., prob. identical with Ulf. manauli = σχημα, Phil. ii. 8], a ‘man-shape,’ hence a mannikin, as a term of contempt, cp. Germ. weibs-bild; hann var m. mikit ok veslingr, Finnb. 214.

mann-æta, u, f. a ‘man-eater,’ cannibal; tröll ok m., Bret. 12, Fb. i. 526, N. G. L. i. 434, ii. 495; blóðdrekkr eða m., Fas. iii. 573.

man-sal, n. slave-selling, see man, as also for the other compds.

man-skera, skar, [mön = a mane], to cut a horse’s mane.

man-skæri, n. pl. mane-scissors, Bjarn. 62.

man-stæði, n. the place of the mane, Sks. 100.

man-söngr, m. a love song: see man.

manungr, adj. youthful, epithet ot a girl, Hm. 163.

man-vélar, f. pl. love-tricks, Hbl. 20.

Man-verjar, m. pl. [Mön = Isle of Man], the Manxmen, Fms.

MARA, pres. mari; pret. mardi; part. marat: only the pret. is found in old writers, but the word is still in full use except in pret. subj.:—to be water-logged, float just under the surface of the water; en fullt var skipit ok marði uppi um stundar sakar … en meðan skipit marði uppi, Bs. i. 355; marði þá undir þeim skipit (the ship was water-logged) svá at þeir fengu eigi upp ausit, 386: þá tók at kyrra veðrit en skipit marði, Fas. ii. 80; síðan kom Áki upp ok marði þar á vatni at kalla, iii. 581.

mara, u, f. [Engl. night-mare; akin to merja = to crush]:—the night-mare, an ogress; en er hann hafði lítt sofnat, kallaði hann ok sagði at mara trað hann, menn hans fóru til, ok vildu hjálpa honum, en er þeir tóku uppi til höfuðsins þá trað hón fótleggina svá at nær brotnnðu. þá tóku þeir til fótanna, þá kafði hón höfuðit, svá at þar dó hann, Hkr. i. 20; the word also occurs in one of Kormak’s verses; it is freq. in mod. usage.

mar-álmr, m., qs. marhálmr, ‘sea-straw,’ sea-grass, Bs. i. 594: cp. Hjalt.

mar-bakki, a, m. the ‘sea-bank,’ the border between shoal and deep water along the coast, see Ivar Aasen; síð. in málvinir minir fyrir marbakkann sukku, Vígl. (in a verse), N. G. L. ii. 140, v. l.

mar-beðr, m. the sea-bed, shore, Ó. H. (in a verse).

Mar-bæli, n. the local name of a farm near the sea, D. I. Marbælingar, m. pl. the men from M., Ld.

mar-dráp, n. a nickname, Bs.

marð-skinn, n. [mörðr], a marten’s fur, B. K. 98, Dipl. iii. 4.

Mar-döll or Mar-þöll, f. gen. Mardallar, one of the names of Freyja, Edda 21: prop. a mermaid, Jónas 151; Mardallar-grátr. the tears of M. = gold. Lex. Poët.; cp. the Mardallar-Saga in Maurer’s Volkssagen.

mar-flatr, adj. horizontal, on the sea.

mar-fló, f., pl. flær, an insect, ‘sea-flea,’ cancer pulex.

mar-flötr, m. the sea-level, (mod.)

mar-glitta, u, f. ‘sea-glitter,’ a kind of jelly fish, Eggert Itin.

MARGR, adj., fem. mörg. neut. margt, usually spelt and pronounced mart; compar. fleiri, q. v.; superl. flestr; [Ulf. manags = πολύς; A. S. manig; Engl. many: O. H. G. manag; Dutch mennig; Germ. manche; the n is found in all South-Teutonic languages, and the word is explained by Grimm as a compd from mann (homo) and the suffix -gi (-cunque); the Norse margr is the same word, having only changed the n into r, for the n remains in a few derivatives, as mengi (a crowd), menga (to blend), manga, q. v.: in mod. Swed. and Dan. the n has been resumed from intercourse with the Germ.; Dan. mange; early Swed. marger, but mod. Swed. mânga]:—many; munu margir þess gjalda, Nj. 2; meiri er veiðr í Flosa en mörgum öðrum, 232; marga þína muni, Ld. 102; særðr mörgum sárum … mörgum mönnum, … margir menn, Fms. x. 370; margir slíkir, many such. Nj. 6; marga penninga, Dipl. ii. 10. 2. sing. in a collect. sense, both as subst. and adj.; mart man, Fms. i. 185; margr maðr, Fb. i. 241; margr sá fróðr þvkkisk, Hm. 29; þviat margr man þik öfunda, þvíat margr mun þar at þér víkja, Nj. 47; skipask margr vel við góðan búning, Fms. vi. 208; hefir þó margr hlotið um sárt at binda, Nj. 54; hann hafði látið slá skipa-saum margan, a great quantity of, Fms. ix. 377: margr er knár þó hann sé smár; ber mér jafnan mart á góma, vi. 208; margs vitandi, Vsp. 20; mart er mér vel hent at göra, Nj. 54; tala mart, 194; heyra mart en tala fátt, Hallgr.; spyrja mjök margs, Ld. 88; fyrir margs sakir, for many reasons, Fms. vi. 215; ok þykkir lítt fyrir (í) mörgu þat at tala, xi. 108; mart manna, many people, Eg. 134, Nj. 194: í mörgu, in many respects, in many things, 625. 82, Fb. iii. 246; fróð at mörgu, Nj. 194; margs alls, quite great, adverb., Am. 8, 92. II. metaph. friendly, communicative (cp. fár); höfum vit nú hvarttveggja reynt, at mart hefir verit um með okkr ok fátt, Gísl. 17; ekki var mart með þeim, Fms. x. 78; svá er, frændi, at með okkr hefir verit ekki mart, Ld. 106; þó var hann margr við Árna biskup ok fréttinn af Íslandi, Bs. i. 776. III. margr is used as a subst., in the saying, eigi má við margnum, no one can stand against many, against odds; en þó mátti hann eigi við marginum um síðir, at last he was overthrown, Bær. 14; kom at því sem mælt er, at ekki má við margnum, Fs. 89, Fms. xi. 278. margs-konar and margs-kyns, adv. of many kinds, various, Fs. 63, Edda 38, Hkr. i. 5, Fms. i. 185, Eg. 517, passim.

B. COMPDS: marg-breytinn, adj. variable, whimsical, Fs. 86, Vápn. 1. Fas. ii. 7. marg-breytni, f. variety, marg-brotinn, part. intricate. marg-brugðinn, part. sly, Lil. 16. marg-dýrr, adj. very dear, Hallfred. marg-falda, að, to multiply, Fms. i. 137, Sks. 628, Rb. 462, Stj. 428 (repeated), Alg. 358: to address, in plur. by ‘þér,’ Sks. 303. marg-faldan, f. multiplication, Alg. 356. margfald-leikr, m. manifoldness. Str. 21. marg-faldliga, adv. manifoldly, Stj. 51, Fms. i. 76, v. 346: margfaldligar (compar.), i. 184. marg-faldligr, adj. manifold, Stj. 55, Barl. 27: gramm., margfaldligr láta = plural, Skálda 186; margfaldligar hlutir, nouns in plural, Edda 85. 86. marg-faldr; adj. manifold, Fms. v. 265. Sks. 312. marg-fróðgjarn, adj. eager for learning, Sks. 493. marg-fróðr, adj. learned in many things, much knowing, Hm. 102; vitr maðr ok m., Bs. i. 410, Fms. iv. 135, x. 392, Sks. 493: of a wizard, Hkr. i. 73. marg-fræði, f. varied learning, Str. 1, Clar. marg-frömuðr, m. the great furtherer. Ad. marg-fætla, u, f. the insect cancer brachyurus, Eggert Itin. 609. marg-háttaðr, adj. of many kinds, Fms. i. 272, vi. 48. 145. marg-heyrðr, part. often heard. Fms. ii. 137. marg-hrossa, að, in a pun (= stóð), Krók. 63, 64. marg-kunnandi, part. knowing many things, Landn. 110, Fs. 131, Fms. iii. 90. marg-kunnigr, adj. = margfróðr, Rb. 308: = fjölkunnigr, foruspá ok margkunnig, Fs. 33. 54, 67, Grett. 150. marg-kunnindi, f. witchcraft, Ísl. ii. 422. marg-kvíslaðr, adj. many-branched, Fas. iii. 60, Sks. 441. marg-kvíslóttr, adj. id., Bárð. 164, Stj. 534, Sks. 565. marg-kvæmt, n. adj. where many people come; þar var ekki m., Grett. 157 A. marg-kyndugr, adj. = margkunnigr, Fs. 68. marg-látr, adj. loose, fickle, variable; marglát kona, Bær. 11, Skálda 194; aldri skal ek verit hafa marglátari (more excessive) söllum hlutum en nú, Fms. x. 290: as a nickname, Teitr inn margláti (= superbus?), Bs. i. 27. marg-leiki, a. m. intimacy, Sturl. iii. 198. marg-liga, adv. intimately, friendly, Sturl. iii. 286. marg-litr, adj. variegated. marg-lyndr, adj. changeful of mood, fickle, Hkr. i. 16, Fms. iii. 83. marg-læti, n. wantonness; leitar hann ekki á þik, þá er þér m. at bregða vist þinni, Lv. 26, Bs. i. 530 (wanton cruelty); var þat mælt at Eyjólfr slægi á m. við hana, that E. made love to her. Sturl. ii. 39. marg-málugr, adj. talkative, Ó. H. 202, Fagrsk. 14. marg-menni, n. many men, a multitude, Th. 94, Fb. i. 241, Bs. ii. 37: the majority, i. 720 (margmengit MS.) marg-mennr, adj. with many men, Sturl. ii. 249, Fms. ii. 261. marg-mælgi, f. loquacity. Th. 76. marg-mæli, n. = margmælgi, Fms. vi. 209. marg-mæltr, part. many-spoken, Eb. 258: talkative, slanderous, Nj. 22. marg-opt, adv. very often, Rd. 240. marg-orðr, adj. long-winded, using many words. Fær. 14, Hkr. iii. 263. marg-prettóttr, adj. cunning, Barl. 27. marg-ræða, u, f.; much talk, Fms. ix. 252, v. l. marg-ræddr, part. much talked of, Fms. vii. 169, Al. 169, Glúm. 330. marg-ræðinn, part. talkative, Fagrsk. marg-sinnis, adj. many a time. marg-slægr, adj. very sly, Barl. 56. marg-smugall, adj. penetrating, subtle, Sks. 565. 637. marg-spakr, adj. very wise, Haustl., Íb. 4. marg-staðar, adv. in many places, Nj. 185, Stj. 135, Bs. i. 208 (var margstaðar holdit á beinunum, thus to be emendated). marg-talaðr, part. using many words, Fms. vi. 304; göra margtalat við e-n, Finnb. 328, Band. 8 new Ed., Stj. 581; var lengi margtalat um vígit, Nj. 22. marg-teitr, adj. very cheerful, Orkn. (in a verse). marg-títt, n. adj. frequent, usual, happening often; margtítt er þat at menn deyi, Fms. vi. 105, Hom. 114: sem margtítt er, as is usual, Stj. 411; sögðu þat sem margtítt er, Fms. vii. 309. marg-vitr, adj. of many-sided learning, Al. 6, Sks. 317 B. marg-vísliga, adv. in many ways. marg-vísligr, adj. various, of many kinds, Sks. 411. marg-víss, adj. = margfróðr. Barl. 27, Fms. ii. 183, Bárð. 2 new Ed., Stj. 436, Háv. 55. marg-yrðr, adj. = margorðr, Sks. 92 new Ed.

mar-greifi, a, m. [Germ. mark-graf], a margrave, marquis, [mid. Lat. marchio,] count, Þiðr., Ann. 1264.

Margrét, f. a pr. name, Margaretta.

mar-gullin, f. adj. [cp. marigold?], epithet of a lady, Hkv. Hjörv., a απ. λεγ. and poët.

mar-gýgr, f. a mermaid, sea-ogress (see gýgr), Fms. iv. 56, Ann. 1329, Sks. 169, Grett. 93 new Ed.

mar-hrísla, u, f. [proviuc. Norse mare-rís],(?), Edda (Gl.) ii. 483.

mari, a, m. the post of a bedstead = upp-standari.

MARK, n., pl. mörk, [a word common to all Teut. languages; Ulf. marka = ὅριον; A. S. mearc; Engl. march; Germ., Swed., and Dan. mark; Lat. margo; the original sense is an outline, border, whence are derived mörk, border-land; also merki, merkja, q. v.]:—a landmark; mark milli Grafar ok Bakka, Dipl. ii. 2 (landa-merki); ganga yfir þat mark er náttúran hefir sett, Mar.: a mark for shooting, skjóta til marks, Sks. 379 (mark-bakki). II. a mark as a sign of property; kenna sitt mark á e-u, to recognise as one’s own mark, Bs. i. 720. 2. a mark on sheep’s ears; bregða af marki á sauðum, Grág. i. 397; nú bregðr maðr búi sínu er mark á, ok er honum rétt at ljá öðrum marks, 425; ef maðr leggr alstýfinga-mark á fé sitt, ok varðar fjörbaugs-garð nema honum sé lofat á lögréttu, 426; ef menn taka mark at erfð þá skulu þeir skipta þvi sem öðrum arfi, 422; þat fé gékk með mörkum Þóris, Gullþ. 26: phrases, erfða-mark, a ‘hereditary mark;’ eiga mark saman, Grág. i. 423; nauta-mark, 397. COMPD: marka-tafla, u, f. an entry of all the ‘marks’ in a district using the same mountain pastures, see also the description in Piltr og Stúlka, as an illustration of Icelandic life; even the church had a mark, kirkja á mark, Vm. 29. III. metaph. a mark, sign; ek vil segja þér eitt til marks um, at …, Nj. 56; ok til marks, at sýna várn góðvilja, Fms. i. 104; ok er þat eigi mark (that is of no mark) þvíat mér eru hér allar leiðir kunnar, ii. 80; þetta er eigi meira mark, is of no more mark, Mirm.; ok at lítið mark sé at, hverju þú heitr, Fms. vii. 120; ekki er mark at draumum, Sturl. ii. 217; ekki er enn mark at, nær munu vit gangask enn áðr lýkr, i. e. this is nothing, only the beginning, Nj. 176; þat göra hér ungir sveinar er lítið mark mun at þykkja, Edda 32; lítið mark var þá at, er þeir Beli hittusk …, 23; enn er meira mark at of hjörtinn Eikþyrni, 24; þat er eitt mark um lítillæti hans, 81; ok til marks, at þú hefir verit, Fs. 18; sem í þessu marki sýndisk þeir hlutir, at …, Bs. i. 750; dauða-mörk, lífs-mark, q. v.: at marki, adverb, greatly, signally, Karl. 171, 181, 196, Bs. ii. 65. IV. spec. usage, of embroidery, woven marks, figures; hón hafði knýtt um sik blæju ok vóru í mörk blá, Ld. 244. COMPDS: marka-deili, n. landmarks, D. N. ii. 496. marka-mót, n. pl. boundaries, N. G. L. i. 87. marka-skrá, -tafla, u, f. a scroll on which the sheep marks are entered. marks-maðr, m. a man of mark, Eg. 15, v. l.

MARKA, að, prop. to draw outline of, sketch, cp. mark above, [Engl. to mark; cp. also Lat. margo, a kindred word]:—to mark, draw the outline of; marka grundvöll, to mark out, draw the ground-plan of a building; lagði hinn helgi Jón biskup af sér skikkju sína ok markaði sjálfr grundvöll undir kirkjuna, Bs. i. 171, MS. 656 B. 8; síðan markaði konungr grundvöll til kirkju í þeim stað, Fms. i. 203; var þar markaði hólmstaðr, Eg. 486; hann markaði tóptir til garða, Ó. H. 42; marka sér völl, Fs. 128; oss var aldr of markaðr, Landn. (in a verse); er í þeim fræðum mörkuð öll skepna, Ver. 1; markat (drawn) hefir ek fyrir þér með nokkurum orðum birting lopts, Sks. 236. 2. to fix; marka verð hve vera skal, to fix the price, Grág. ii. 234. 3. impers., ok markaði svá til, at …, it appeared as if, of the outlines, Fms. v. 314. II. to sign, mark as one’s property; þau naut vóru öll einn veg mörkuð, Fms. i. 152; nú markar maðr annars fé sínu marki, Grág. i. 416: metaph., hann markaði sik sjálfan því hreinlifis marki, Ver. 14 (of the circumcision); kotkarl einn markaði þrettán kúlur í höfði þér. Band. 13; lét Óðinn marka sik geirs-oddi, … lét hann marka sik Óðni, Yngl. S. ch. 10, 11. 2. to mark by an emblem; vér skulum marka (merkja, Ó. H. l. c.) lið várt ok göra herkuml á hjálmum várum ok skjöldum, Fb. ii. 338; er þat mitt ráð, at menn marki stálhúfur sínar, Sturl. iii. 240. 3. to draw; hann hafði rauðan skjöld ok markaðr á hjörtr, Nj. 143; þar með vóru mörkuð himin-tungl, en á neðra ræfinu vóru markaðar forneskju-sögur, Fms. v. 340; hann var markaðr (merkðr, Ó. H. l. c.) eptir Þór, Fb. ii. 190; er á hlutnum markaðr Freyr af silfri, Fs. 19; gef ek þér skjöld, ok er á markaðr kross með líkneski Drottins várs, Bs. i. 8. III. metaph. to mark, observe, infer; þar eptir mátt þú marka hans fegrð, Edda 15; má af því m. hverr maðr hann var, Bs. i. 72; má af slíku m. hversu þungan matar-afla þeir höfðu, Fs. 146; ok má af því m. landskosti, 26; nú skal á slíku m. at Guð …, Sks. 468; nú skaltú ok þat marka, at …, 491. IV. to signify, matter; þat er ekki at marka, that is nothing to signify; markaðu þat ekki, heed it not, take no notice of it; marka drauma, to mind dreams, Sturl. ii. 131. 2. to betoken; en þær marka villumenn, 673. 2; markar þat úeinarðan mann, id.:—to shew, þeir hafa markat at hug hafa, Hkr. i. 142.

marka- or markar-, see mörk.

markaðr, m., gen. markaðar, Fb. i. 304, l. 12; spelt marknaðr, Fms. viii. 304 (v. l.), D. N. iii. 229: [not from marka, but like Engl. market, Germ. markt, borrowed from the Lat. merc-s, mercatus; the genuine Norse word for market is torg, q. v.]:—a market; meðan markaðrinn stóð, Fms. i. 185; var þar m. ok kaupstaðr, viii. 304, ix. 219, Fb. i. 204 (of an Engl. market):—metaph., var þeim settr inn sami m., they got the same treatment, Fms. viii. 41; ferr hann til annarrar borgar ok settisk þar um, ok setti þeim þvílíkan markað sem inum fyrrum, x. 237.

mark-bygð, f. [mörk], a ‘forest-country,’ opp. to open country made into fields, Hkr. i. 88, Magn. 442, Ó. H. 201, Fms. vii. 25.

mark-deili, n. a march-boundary, D. N. i. 81.

mark-garðr, m. a march-fence, boundary fence, Dipl. ii. 1.

mark-húnn, n. the blubber with the harpoon’s print in it, Gþl. 462.

mark-land, n. forest-land, with the notion of march-land, border-land, Hkr. i. 45, Eg. 58. II. a local name = Labrador (?), Fb.

mark-lauss, adj. without a mark: metaph. meaningless.

mark-leið, f. a track through forests, Hkr. i. 76.

mark-leiði, n. = markleið, Hkr. i. 55.

mark-leysa, u, f. nonsense.

mar-knútr, m. [marr = sea], a kind of fish, cottus scorpius. Norse martulk, Edda (Gl.), Eggert Itin. 359.

mark-plógr, m. a kind of plough used in a woody county, Sks. 425.

mark-rá, f. = markreina, N. G. L. i. 245.

mark-rein, f. = markreina, D. N. i. 81.

mark-reina, u, f. a boundary line, N. G. L. i. 42, Gþl. 460.

mark-skil, n. pl. borders, marches, Gþl. 452.

mark-steinn, m. a mark-stone, landmark, Gþl. 286, 543, Eg. 492 (of a battle field): stones laid to mark a spot, Bs. i. 346.

mark-stika, u. f. a boundary stake, Bs. i. 329.

mark-teigr, m. a border field, N. G. L. i. 42.

mar-líðendr, part. pl. ‘sea-sliders,’ sea-farers; margir eru marlíðendr, many there are who slide over the sea, of witches, spirits, Eb. 44, a saying.

marmari, a, m. [Lat. word], marble, Stj. 46, Róm. 342, Sks. 188, Bs. ii. 103; marmara-grjót, -steinar, slabs of marble, Symb. 57, Str. 5, Karl, 14.

mar-mennill, m., thus Landn. 76, 77; mar-mandill, Fas. ii. 31 (thrice); in popular mod. usage in Icel., mar-bendill; the Hauksbok (Landn. l. c.) spells it margmelli; whence the mod. Norse marmæle, Ivar Aasen:—prop. a ‘sea-mannikin,’ a kind ot sea goblin or sea dwarf, in the Norse fairy tales. The marmennil is now and then hooked by fishermen; being a soothsayer, he tells them what is to happen. The classical passages in oid Icel. writers are the Hálf’s S. ch. 7 and the Landn. 2, ch. 5; for mod. times see Maurer’s Volks. 31, 32, as also Ísl. Þjóðs. i. 131–134. Inseparable from these tales is the merman’s ‘laughter;’ he generally laughs thrice, e. g. the king kisses the queen, beats his dog, and stumbles over and curses the mound, at each of which the merman laughs; and being asked why, he says that he laughs at the king’s foolishness, for the queen is false, but the dog is true and will save his life, and in the mound there is a hidden treasure; hence, þá hló marbendill, then the merman laughed, has in Icel. become proverbial of a sudden, unreasonable, and spiteful fit of laughter. The coincidence with the English legend of Merlin the ‘wild man’ in the romance of Merlin, (edited by the Early Engl. Text Soc. 1869, p. 434,) is very striking; and one is tempted to suggest that the name Merlin may have been borrowed from the Norse sea goblin (who in Norwegian tales is said to be the bastard of the sea monster hafstramb and a mermaid), and tacked on to the Welsh legend: even the word has a Norse or Teutonic sound: Merlin may well be shortened from the dimin. mer-mann-lin, mer-m’lin, merlin: according to the Pref. to this Engl. romance the name is not found attached to the Welsh legend till the 12th century. COMPDS: marmendils-smíði, n. the mermannikins work = millepora polymorpha. marmendils-þari, a, m. the merman’s weed = corallina officinalis, Maurer’s Volks.

mar-nagli, a, m. in a pun, Skálda 237 (in a verse).

marningr, m. [merja], a contusion.

MARR, m., gen. marar; [Ulf. marei = θάλαςςα; A. S. mere; Hel. meri; O. H. G. meri; Germ. meer; Lat. mare]:—the sea; sígr fold í mar, the earth sinks into the sea, Vsp. 57; mik hefir marr miklu ræntan. Stor; vátr marr, Skálda (in a verse); kaldr marr, Edda 101 (in a verse); líða yfir marr, Vþm. 48: metaph., mun-strandar marr, the sea of the breast, the song, Höfuðl.; mistar marr, the sea of mist, the air, Hkv. 1. 96: in prose this old word remains in the marar-botn, m. the bottom of the sea; Páll lifði tvau dægr á marabotnum, 655 xxvii. 6, and so in mod. usage; it also remains in various compds, mar-álmr, mar-bakki, mar-flatr, mar-mennill, mar-gýgr, mar-hrísla, mar-knútr, mar-svín, mar-vaði, mar-rein, etc., q. v. II. in local names, Aust-marr (q. v.), A. S. Eastmere; Mar-bæli, q. v.

MARR, m., gen. mars, dat. mari, Vþm. 12; pl. marar, Hkr. i. 237 (in a verse), Skv. 2. 16; pl. marir, Fm. 15, Hkv. Hjörv. 28; but acc. pl. mara, Akv. 37, Rm. 35; marina = mara ina, Akv. 13: [A. S. mearh or mear; O. H. G. marah]:—a steed, only in poetry, whereas the answering fem. merr, a mare, has become a common word in prose as well as poetry: magran mar, Hm. 82, Og. 3, Skm. 8, 9; maðr stiginn af mars baki, 15; mars bægi, Vkv. 31; mari vel tömdum, Fas. i. 491 (in a verse); mara svang-rifja, Rm. 35; marina mélgreypu, Akv. 13; er hér sitjum feigir á mörum, Hðm. 10; mörum Húnlenzkum, 11; hleða mar, to saddle, Hdl. 5; minn veit ek mar beztan, Akv. 7; hann kvað hest mar heita, en mar (mara? q. v.) er manns fylgja, Fs. 68; hnakk-marr = a saddle-horse, hack, Ýt.: poët. vág-marar wave steeds, ships, Skv. 2. 16; Róða rið-marar, the heaving sea steed, Hkr. i. 237 (in a verse); ægis-marr, súð-marr, vers-marr, borð-marr, segl-marr, stjórn-marr (Hkv. 1. 29), gjálfr-marr, þóptu-marr, all names of ships. Lex. Poët.

mar-rein, f. the sea line, in marreins-bakki, a, m. = marbakki, the bank where the deep and shallow water meet; nú hittir maðr sel fyrir ofan marreinsbakka, N. G. L. ii. 149 (v. l. marbakka); hann skal biðja hann heima vera meðan hann rær fyrir útan marreinsbakka eða gengr fyrir ofan garð, i. 89; þá skal hann ganga útan garðs eða fara út um marreinsbakka, ok fara aptr til húss síðan, 23.

mar-sleggja, u, f. [merja], a ‘crush-sledge,’ Art. 78, a απ. λεγ. rendering of macue = mace, of the French original.

mar-svín, n. ‘sea-swine,’ sea-hog, a kind of whale, Eggert Itin.; marsvína-rekstr, Fél. vii. 28, the driving whales ashore.

mar-tröð, f. being ‘trodden’ by a mara, nightmare, Fél. x. 15.

mar-vaði, a, m. [Swed. marwatten = eddy], sea water, shoal water (?); only in the phrase, troða marvaða, to tread the water, of a swimmer in an upright position; the word also occurs in Fas. ii. 83 (foot-note, in a verse)—er marvaða mæddu Ránar jóð, but its use there is dubious.

mar-þak, n. ‘sea-thatch,’ poët. ice, Grett. (in a verse).

mar-þráðr, m. ‘sea-thread,’ a kind of sea-weed.

mar-þvara, u, f. a kind of crab, Eggert Itin. 997, Edda (Gl.)

mas, n. tittle-tattle, chat, Bb.

MASA, að, to chatter, prattle.

massa, að, [prob. an iterat. from meita], to whittle, carve a piece of wood idly with a knife; massa niðr spýtu, hvað ertu að massa?

mastr, m., gen. mastrs, [a for. word introduced from Engl. and Germ. mast,] a mast; the word which is now freq. is not found in old writers, who call the mast siglutré.

MAT, n. [meta], an estimate, taxing, Jb. 195; eptir mati sex skynsamra manna, Dipl. v. 3; jarða-mat, see jörð.

mat, n. an estimate; the truer form is mát (like dráp, nám, gát, át, from drepa …); the word was originally a Norse law term, and is not found in the Grág., but was, at the union with Norway, adopted in Icel., where it soon lost its long vowel; it is actually spelt maat (i. e. mát) in D. N. ii. 225 (maats menn = taxation); eptir sex manna máti, Jb.; eptir góðra manni máti, Vm.; eptir máti, id. (Mr. Jón Thorkelsson).

mata, u, f. [matr], provender, a mess; of a crew, Kolbeinn lét Hrapp þá fara mötu til sín, Nj. 128, v. l.; the food of fishermen: a fee to the priest (paid in butter), called prests-mata. COMPDS: mötu-nautr, m. a messmate, N. G. L. i. 186, Eb. 194, Orkn. 118, Grág. i. 186, ii. 73, passim. mötu-neyti, n. messmates-hip, Nj. 128, Edda 29, Grág. i. 186, ii. 73.

mata, að, [matr], to feed another, as the nurse does the sick and children; hann getr ekki matað sig, það verðr að mata hann, of a person who cannot even eat without assistance. II. reflex. matask, to eat, take food, take a meal, Nj. 175, Fms. i. 35, Fb. ii. 273, Eg. 232, K. Þ. K. 136; spurði hví hann mataðisk svá seint, why he went on eating so slowly, Eb. 244.

mat-annungr, m. a ‘meat-earner,’ a person who earns his food, but gets no wages, Jb. 469; mod. matvinnungr.

mat-björg, f. provision from hand to mouth, Ó. H. 153.

mat-blót, n. a ‘meat-idol,’ an idol of dough, N. G. L. i. 383.

mat-borð, n. a dressed table, a table at meal-time, Eg. 63, Bs. i. 669, Ó. H. 237, Fms. vi. 195, viii. 51.

mat-bráðr, adj. eager, gluttonous.

mat-bræði, f. gluttony, Hom. 24.

mat-búa, bjó, to dress, meat, cook, Fms. i. 9, vii. 288, Jb. 398, Bs. i. 593, Eb. 198, 266, Bret. 102, Stj. 165.

mat-búð, f. the dressing of food. matbúðar-maðr, m. a cook, Stj. 443, Fms. ii. 139.

mat-búnaðr, m. = matbúð, Stj. 166, 280.

mat-búr, n. a ‘meat-bower,’ pantry, Bs. ii. 134.

mat-eyrir, m. victuals, Rétt. 47.

mat-fátt, n. adj. short of provisions, Sturl. ii. 43, Fs. 142.

mat-fiskr, m. fish for food. Post.

mat-friðr, m. time to eat in peace; eg hef ekki matfrið.

mat-föng, n. pl. stores of food, Fms. ii. 99, Ó. H. 127, Sks. 141, Bs. ii. 179.

mat-gerð, f. cooking, matgerðar-maðr, m. a cook, Gþl. 99.

mat-gjafi, a, m. a meat-giver, bread-giver, Fms. viii. 307.

mat-gjald, n. a fine paid in food, Grág. i. 451.

mat-gjöf, f. a gift in food (to the poor), Grág. i. 296, 443.

mat-goggr, m. a ‘meat-beak,’ nickname of a beggar.

mat-góðr, adj. liberal as to food, Sæm. 38.

mat-hákr, m. a glutton.

mat-heill, adj. [North. E. meat-hale], sound so as to be able to eat, Sturl. i. 20.

mat-kassi, a, m. a meat-safe, Stj. 154.

mat-kaup, n. purchase of victuals, Orkn. 344, Fms. vii. 78, viii. 367.

mat-ketill, m. a meat-settle, Fms. ix. 422.

mat-krákr, m. a meat-crow, glutton, a nickname, Sturl. iii. 51.

mat-land, n.: gott, íllt m., a productive or unproductive district, Fms. vii. 78.

mat-langr, adj.; matlanga stund, such a time as it takes to eat one’s meal, Ann. 1294; cp. drykklangr.

mat-laun, n. pl. a fee for board, Grág. i. 147. matlauna-maðr, m. = matannungr, Gþl. 260.

mat-launi, a, m. = matlaunamaðr, Grág. ii. 43.

mat-lauss, adj. without food, Eb. 266, Ld. 200, Gísl. 57, Fms. ii. 97.

mat-leiði, a, m. a loathing of food, 677. 3.

mat-leysa, n. lack of food. Fms. vi. 325, xi. 288, K. Þ. K. 130.

mat-lífi, n. board, fare, Fms. viii. 435.

mat-maðr, m. a great eater.

mat-mangari, a, m. a ‘meat-monger,’ provision-dealer, N. G. L. ii. 246.

mat-mál, n. meal-time, Grág. i. 261, Nj. 197, Sd. 144; milli matmála, between two meals, Bs. i. 108; lítil er líðandi stund, löng matmáls stund, Hkr. i. 154 (a saying):—a meal. Fms. vii. 160.

mat-móðir, f. ‘meat-mother,’ used of a mistress with respect to her servants and household, cp. Engl. bread-giver.

mat-níðingr, m. a ‘meat-nithing,’ one who starves his people, Sæm, 38, Fas. ii. 133.

MATR, m., gen. matar, dat. mat; with article matinum, Grág. i. 47 (mod. matnum); plur. matir; it is twice or thrice in Fb. spelt mát with a long vowel, with which cp. the rhyme máta uppsátr, Hallfred,—máta (gen. pl.) viggjar uppsátr = a pantry (the explanation given in Lex. Poët. and hence in Fs. 214, seems erroneous); for the long vowel cp. also Ormul. mete (not mette), Engl. meat: [Ulf. mats = βρωσις; A. S. mete; Engl. meat; O. H. G. maz; Swed. mat; Dan. mad]:—meat, food; matar ok váða er manni þörf, Hm. 3; matar góðr, ‘good of meat,’ hospitable, 38; bjóða e-m mat, Gm. 2; morgin-döggvar þau sér at mat hafa, Vþm. 45, Skm. 27; þá var matr fram settr, Fbr. 21 new Ed.; bera mat á borð, to put meat on the board, Nj. 50; þú skalt stela þaðan mat á tvá hesta, 74; bera mat í stofu, eptir þat setti hón borð ok bar þar á mat, … viljum vér víst gefa yðr mat … síðan gengu þeir undir borð ok signdu mat sinn, … átu gestir mat sinn, Eb. 266, 268; Gunnarr vissi slíks matar þar ekki ván, Nj. 75; þenna aptan enn sama mælti Bergþóra til hjóna sinna, nú skulu þér kjósa yðr mat í kveld, þvíat þenna aptan mun ek bera síðast mat fyri hjón mín …, þykki mér blóð eitt allt borðit ok matrinn, 197; hann var kallaðr hinn mildi ok inn matar-ílli, … hann svelti menn at mat, Fms. i. 1; sitja at mat, to sit at meat, x. 378; beiða matar, Grág. i. 47; þóat hinn haldi matinum, id.; þá stóð Glámr. upp snemma ok kallaði til matar síns, … vil ek hafa mat minn en engar refjar, Grett. 111; þar hefi ek mínum mat orðit fegnastr þá er ek náða honum, 126; et mat þinn, tröll, Fas. iii. 178, 179: allit., matr ok mungát, meat and drink, Fb. iii. 578. Fb. i. 563; hann átti fjölda barna, hafði hann varla mat í munn sér, he had hardly any meat in his mouth, he was well-nigh starved, Bs. i. 193; menn sá ek þá er móður höfðu, látið mat í munn, Sól.: eiga máiungi mat; mod. eiga ekki málungi matar, to have no food for one’s next meal, be very poor, Hm. 66: the saying, matr tr mannsins megin, ‘meat is man’s main;’ biðja sér matar hvert mál, 36; þurr matr, dry meat; þurr matr, þat er gras ok aldin, K. Þ. K. 78; hvítr matr, white meat = milk, cheese from the dairy, passim; elds matr, food for fire, fuel; spóna-matr, spoon-meat, opp. to át-matr = dry meat. II. in plur. stores of food, provisions; tveggja mánaða mati, Gþl. 99; tveggja mánaða matir mjöls, N. G. L. i. 172; tólf mánaðar mati, 346, B. K. passim. COMPDS: matar-afgangr, m. leavings from the table or of food, K. Þ. K. 47. matar-afli, a, m. fare, provisions, Fs. 146. matar-ást, f. ‘meat-love’ cupboard love; hafa m. á e-m, to have ‘meat-love’ for a person, to love him for his table’s sake. matar-ból, n., a Norse law phrase, referring to the taxation of an estate, thus, hundrað, sextigi … mánaða matarból, an estate of a hundred, sixty … months’ food, Fms. x. 153, N. G. L., D. N., B. K. passim. matar-búr, n. a ‘meat-bower,’ pantry, whence abbreviated búr (q. v.), Sturl. i. 355. matar-fýst, f. appetite, 4. 21. matar-föng, n. pl. = matföng, Ísl. ii. 465. matar-görð, f. dairy work, cooking, etc., Glúm. 367, Gþl. 102. matar-íllr, adj. meat-stingy, of a bad master who starves his household, Fms. i. 1. matar-kaup, n. = matkaup, Fms. viii. 353, v. l. matar-lauss, adj. meatless, without food, Fb. i. 131. matar-lyst, f. appetite. matar-neyzla, u, f. the taking food, Sks. 434. matar-skamtr, m. a portion. matar-verð, n. board wages, Gþl. 513. matar-verðr, m. a meal, Bs. i. 122. matar-vætt, f. a weight (measure) of victuals, Sturl. ii. 60. matar-æði, n. diet.

mat-ráð, n. pl. ‘meat-rule,’ the husbandry of food, dispensing food to the household, the duty of the mistress in olden times, Bs. i. 139, see Nj. ch. 128.

mat-reiða, u, f. the making food ‘ready’ dressing food, doing dairy and pantry work and the like; þat er ekki karla at annask um matreiðu, Nj. 75, Fs. 73, Grág. i. 459, Fas. ii. 76.

mat-reiða, d, = matbúa.

mat-reki, a, m. a jetsum of victuals (fishes, whales), Vm. 141.

mat-seld, f. = matreiða, Eb. 266.

mat-selja, u, f. a laundress, Lv. 36, Nj. 59, Eg. 759, Eb. 92.

mat-sinkr, adj. stingy of food, Band. 38 new Ed.

mat-sjóði, a, m. a cook, Nj. (in a verse).

mat-skapr, m. victuals, food, Vm. 164.

mat-skál, f. a meat bowl, Bs. i. 703.

mat-skápr, m. a meat drawer, pantry.

mat-skortr, m. lack of food, Krók. 66.

mat-skreið, f. dried fish for food, H. E. ii. 98.

mat-sparr, adj. = matsinkr, Sd. 152, Fs. 146.

mat-sveinn, m. a meat-boy, cook, esp. on board a ship, Fs. 150, Eb. 192, Þiðr. 127, Fms. x. 129.

mat-svín, n. ‘meat-hog,’ the beggar’s scrip, Skiða R. 20.

mat-sæll, adj. meat-lucky, Band. 38 new Ed.

mat-vandr, adj. fastidious, difficult to please as to one’s food.

mat-vendni, f. fastidiousness as to food.

mat-vinnungr, m. = matannungr; hann er ekki m.

mat-vist, f. food, fare, Sks. 189.

mat-vísi, f. gluttony, Hom. 24.

mat-víss, adj. ‘meat-scenting,’ greedy, term of abuse, Hallfred.

mat-vælar, f. pl. petty larceny of food, Parc. 44 (Ed., rendering of Fr. larencin, see foot-note); hinu þykki mér líkara at þat sé matvælar þeim er þar hokra at þjóna því, Mirm. 70. 2. mat-væli, n. pl., metaph. means of subsistence, stores of food, Fas. iii. 412, and so in mod. usage; matvæli þegar þverra fara, þau kenna Guði sultar stúr, Bb. 1. 7.

mat-vænn, adj. good for food, Bs. ii. 134.

mat-þroti, a, m. a lack of food, Gþl. 110.

mauk, u. a jelly, meat or the like cooked into a thick gruel-like mess.

MAULA, að, to munch food, mumble; roðgúl harðan maula, Snót.

maull, m. a muncher (?), a nickname, Fms. x. 54.

maur-ildi, n. [Dan. morild], a light from insects, decomposed matter, esp. in the sea; old form mauru-eldr, q. v.

MAURR, m. [Dan. myre; Swed. myra; Gr. μύρμηξ; Serb. mraw]:—an ant; mý ok maura, Eluc. 62; einn lítll maðkr er maurr heitir, Sks. 50: in plur., metaph. money-bags, in a contemptuous sense. COMPDS: maura-haugr, m. an ant-mound; sem þér í maura mornit haugi, Fas. i. 436 (in a verse). maura-púki, a, m. a money-poke, of a person.

mauru-eldr, m., qs. maura-eldr, = maurildi; hér er líking milli mauru-elds ok náttúruligs loga, Skálda 197.

maxi, a, m. a nickname, Fms. ix. 28.

MÁ, pres. mái; pret. máði; part. máðr; [the word seems to be identical with A. S. mawan, Engl. mow, Scot. maw, O. H. G. mahan, Germ. mähen; but if so, that sense has been lost]:—to blot out, wear out, by rubbing or the like; másk þeir af lífs-bók ok ritask eigi með réttlátum, Hom. 36; at hans nafn máisk af sínu húsi, Stj. 426; nú er nafn þitt á lifandi manna bók skráð ok mun þat aldregi af máaz (sic), 208; brauð myglað ok máð í gögnum, 367; eigi vitu vér nær hann vill þenna flekk má af virðingu sinni, Þorst. Stang. 51; af má lýti, H. E. i. 514; þá má þú mik af þeirri bók er þú skrifaðir, Stj. 313; and so freq. in mod. usage, það er máð, blotted ont, faint (cp. Germ. matt), of writing. 2. to wear, make blunt from use, of tools; var ljár hans máðr upp í smiðreim, Fb. i. 522; klokka máisk af optligum hringingum, Eluc. 147 (Ed.); máðar af fyrnsku, Lil. 94; meiðs kvistu má, to tear, Gm. 34. II. metaph. to blot out, destroy; má af or af-má, at hann drepi þá ok mái þá af jörðunni, Stj. 312; Dróttinn hefir eytt ok af máð jörðunni alla þína úvini, 472; at hann hefir látið drepa ok má af jörðunni, 492; reiðin af már réttsýni manna, Bs. i. 103; hann már svá af ok minnkar þeirra styrk á marga vega, Stj. 436; eyddr ok af máðr, Fms. ii. 238.

má, n. a bud (?); pálm-kvistir með fagri næfr ok nýju mái, Bs. ii. 16.

Máfa-hlíð, Máf-hlíðingar, see már.

mág-kona, n, f. a sister-, mother-, daughter-in-law, Fms. x. 94, Stj. 197: of a mother-in-law, Grág. i. 305.

MÁGR, m. [Ulf. mêgs = γαμβρός; Scot. mac; O. H. G. mac; Dan. maag]:—a brother-, father-, son-in-law, etc.; hón bauð til sín frændum sínum ok mágum, she bade her kinsmen and mágar (brothers- and sons-in-law), Landn. 117; vill Rútr görask mágr þinn (son-in-law) ok kaupa dóttur þína, Nj. 3, as also Ísl. ii. 250, Eg. 37; cp. the saying, eigi má göra tvá mága at einni dóttur, Fas. iii. 59: ironically, Nj. 94, N. G. L. i. 358: of a father-in-law, Laban mág sinn, Stj. 172; Davíð tók konungdóm eptir Sál mág sinn, Rb. 382: in plur., skilmáli þeirra mága (father-in-law and son-in-law), Stj. 172, Fms. ix. 496; of brothers-in-law, en er þeir mágar finnask, Ó. H. 90; Ólafr mágr, 166. COMPDS: mágs-efni, n. a future son-in-law, Stj. 122, Ann. 1309. mága-stoð, n. strength, help derived from one’s mágar, Glúm. 334.

mág-semd, f. affinity, Grág. i. 33, Nj. 130, Fms. iii. 45, vi. 173, vii. 133.

MÁL, n., old pl. m́l, 673. 47, Greg.; [Ulf. maþl = ἀγορά; Hel. mahal = speech, meeting; Dan. maal; from the old Teut. maþl or mahal was formed the mid. Lat. mallum = parliament, public meeting (Du Cange), and mallum again was in Norman-French rendered by parliament.]

A. Speech, faculty of speech; mál heitir orð …, Edda 110; þau hafa ekki mál, they are dumb, Fms. i. 97, Fs. i. 250; þröngdi svá sóttar-fari konungs at hann misti málsins, x. 148; þeir hafa eigi manns rödd né mál, Rb. 348; þeir hafa gauð fyrir mál, 346; mál, heyrn, sjón, Edda 6. II. speech as spoken, language, tongue; Norrænt mál, the Norse tongue, Fms. vii. 165; Gírskt mál, Greg. 75; í máli þeirra, til várs máls, in our tongue; í hverju máli, Skálda 161, 168; í vóru máli, 163, 166, 167, 169; í málinu, 165; kynnask várt mál at ráða þat er á Norrænu er ritað, Bs. i. 59; nema mál á Danska tungu, Grág.; rita at Norrænu máli, Hkr. (pref.); þeir skildu eigi hans mál, þá mælti kvinnan á Norrænu, Fs. 136. 2. speech, speaking; hvárt er Flosi svá nær at hann megi heyra mál mitt, Nj. 36, 200; ver eigi nær honum en mál nemi, Fms. iv. 28; en skáldskapr var honum svá tiltækr, at hann mælti af tungu fram sem annat mál, 374; engi var svá vitr at snjallara mál mundi fram bera, vii. 158; snjallr í máli ok talaðr vel. ix. 535; skilr þú nokkut hérmanna mál, Fas. ii. 512; en er hann lauk sínu máli, Ld. 106, 130, Íb. 12; ok fara svá öllu máli um sem hann hafi áðr ekki um mælt, Grág. i. 40; ef hann kveðr svá at ok hafði í máli sínu, ‘heilt ráð ok heimolt,’ en eigi ella, 317; kveðr jarl þings ok mælti þeim málum á þinginu at Hákon jarl skyldi heita vargr í véum, Fms. xi. 40; tína fyrir mér öll þau mál ok athæfi er hafa þarf fyrir konungi, Sks. 301. 3. speaking one to another, colloquy; vera á máli, to deliberate, converse, Vtkv., 1; hann kom opt á mál við konung, Eg. 106; engi þorði at krefja hann máls, 601; Þórdís gékk til máls við Egil frænda sinn, 765; þegar er þeir fundu menn at máli, Fms. i. 204; ef þeir vildu hafa hans mál, 241; síðan hættu þau málinu, Nj. 10; hann leitaði þá máls um við Ásgerði hverju þat gegndi, Eg. 703; ok spyrja hana máls hvar til þessi svör skulu koma, Hkr. i. 77; þat var karl ok kerling, mælti hann mál af þeim ok spurði, Fas. iii. 525; höfðu menn at máli (people noticed, of something extraordinary), at…, Fms. vii. 301; allir menn höfðu á máli, er Ólaf sá, hversu fríðr maðr hann var, Ld. 88; bera mikit mál á, Fms. x. 93; þat var mál manna, people said that; or, þat er mál manna, people say, Nj. 268, Eg. 29, Fms. vii. 150. 4. a tale, narrative; nú er þat til máls at taka (of resuming the narrative after an episode), to take up the story again, Ld. 314, Nj. 16, 29, 135, 148, 196; er fyrr var getið í þessu máli, Fms. xi. 41; þar hef ek upp þat mál, Eg. 735. 5. a saw; þat er fornt mál (‘tis an old saw), at bísna skal at betr verði, Fms. x. 261, Glúm. 344; á líti þeir mál in fornu, look to the old wise sayings, Sighvat (forn-mæli, q. v.) 6. gramm. diction, construction of sentences; mál ok hættir, Edda 49; ef þat mál (figure of speech) er upp er tekit haldi of alla vísu-lengd, 123; breyta háttum með máli einu, to vary the verses with the sentences, Edda 124 (for specimens see lit. 9–23); tvau mál, two sentences; fullt mál, a full period; hér lýkr máli, lúka heilu máli, a sentence closes; annat ok þriðja vísu-orð er sér um mál, ok er þat stál kallat, of the intercalary sentences in poetry, Edda 125; þeir kölluðu at hann hafði eigi rétt ort at máli, Fms. v. 209; samhljóðendr megu ekki mál eðr atkvæði göra einir við sik, Skálda; hér er mál fullt í hverju vísu-orði, Edda; Skáldskapar-mál, poetical diction, id.; bragar-mál, id., 124. 7. mál is the name of old songs containing old saws or sentences, such as the Háva-mál; as also of poems in a dialogue (mál); all such poems were in a peculiar metre called mála-háttr, which is opposed to the epic kviðu-háttr, thus, Grímnis-mál, Vafþrúðnis-mál, Alvís-mál, Hamðis-mál, Hákonar-mál, Eiríks-mál; in some instances the name has been applied erroneously, e. g. Atla-mál; the Rígs-mál is a name given in modern times, the old name was Rígs-þula.

B. As a law phrase, with the notion of public speaking, action, or the like: 1. a suit, action, cause; hefja mál á hendr e-m, Fms. vii. 130; hafa mál á höndum, Grág. i. 38; sókn skal fyrr fara fram hvers máls en vörn, nema þat sé allt eitt, ok sé þat annars máls sókn er annars er vörn, 59; Njáll nefndi vátta ok sagði únýtt málit, Nj. 36; ekki á Bjarkeyjar-réttr á því máli at standa, Fms. vii. 130; þeir veittu Gizuri hvíta at hverju máli, Nj. 86; báru þeir kvið um mál Otkels, 87; færa mál fram at dómi, Grág, i. 135; sækja mál, to prosecute, Nj. 86, 99; sækja mál lögliga ok réttliga, Fms. vii. 133; Gunnarr sótti málit þar til er hann bauð til varna, Nj. 36; en um tólf mánuðr stendr þeirra mál, the case stands over for twelve months, Grág. i. 143; sækja mál á þingi, Nj. 36; færa vörn fyrir mál, 87; mál kemr í dóm, Glúm. 365; höfða mál, to institute a suit, Grág. i. 142; búa mál, to prepare a suit, of the preliminaries, Glúm. 365, passim; leggja mál undir e-n (as umpire), Nj. 105; hafa sitt mál, to get one’s verdict, win the suit, passim; vera borinn máli, to be cast, convicted, N. G. L. i. 122: to be beaten, get the worst, passim: vígs-mál, legorðs-mál, fé-mál, etc. 2. an indictment, charge;þá eru þeir varðir máli ef þeir fá þann bjargkvið, Grág. i. 54; ok versk hann þá málinu, 317; at upp skyldi vera rannsókn en þau ór málinu ef hann hittisk eigi þar, Ld. 44; ek vil svara því máli, I will answer that charge, Nj. 99; ok bað Sigurð Hranason svara þar málum fyrir sik, Fms. vii. 130; á hann kost at láta varða skóggang eða görtæki, ef hann vill til hins meira máls færa ok skal hann stefna ok láta varða skóggang, Grág. i. 430; hann spurði alla ena beztu menn, hvert mál þeim þætti Gunnarr eiga á þeim nöfnum fyrir fjörráðin, Nj. 105; leynd mál, hidden charges, Grág. i. 362. 3. procedure, order; at alþingis-máli réttu ok allsherjar-lögum, Nj. 87: pleading, enda er svá sem þeir mæli eigi þeim m́lum nema þeir vinni eiða at, Grág. ii. 342. 4. stipulation, agreement; mál meginlig, Vsp.; bregða máli, Grág. i. 148; ok skilja þeir eigi þat mál görr, en svá, 136; nema þau vili annat mál á göra, 336; en ek skal lauss allra mála ef hann kemr eigi svá út, Ísl. ii. 217; skulu þeirra manna mál standask, Grág. i. 296: engagement, ok vitja málanna fyrir hönd okkra beggja, Fms. xi. 104. 5. transactions; en hvert sem at þessum málum var setið lengr eða skemr, Ld. 22. 6. a case; lá ek þá í vöggu er þær skyldu tala um mitt mál, Fas. i. 340; mál hans stendr í miklum háska, Mar.; en þó skaltu svá um þitt mál hugsa, … at þá munt þú skamt eiga úlifat, Nj. 85; at hvárir-tveggju hafi nakkvat síns máls, Jb. 12; þat er mál Sigurðar konungs at mæla til Inga konungs, Fms. vii. 221; festi járnburð, at svá skyldi sanna mál hans, 230; honum eirir ílla ef hann hefir eigi sitt mál, Ísl. ii. 237; þá skal sá þeirra hafa sitt mál er eið vill at vinna, Grág. i. 393; Þórólfr bað Ölvi byrja mál sitt við konung, Eg. 62; at vit fáim rétt af þessu máli, 40; flytja mál sitt, Ld. 180; muntú mér verða at trúa til málanna þinna allra, Fms. xi. 104; allir er eiðsvarar erut við þetta mál, Nj. 192; eiga síðan allt mitt mál undir yðr fóstbræðrum, Fas. ii. 532; þetta mál var við Jórunni rætt, Ld. 22; þykki mér nú vandast málit, Nj. 4; svá er mál með vexti, the case is this, Lv. 43, Fas. iii. 59; var þat annat m., another affair, Nj. 256; ekki eru þau efni í um várt mál, Ld. 76; konungr átti dóm á þeirra máli, id.; ber hann upp fyrir bróður sinn málit, hann berr upp málit ok biðr Unnar, ok undra ek er þú ferr með því máli, Fas. i. 364; Austmaðrinn heldr nú á málinu við bónda Nj. 259; ef þér vilit göra málit at álitum, 3; svara þessu máli, Fms. vii. 124; miðla mál, to mediate, Íb. 12; inna stærri mála, in important cases, Nj. 2. 7. special phrases, e-t skiptir miklu, litlu … máli, to bear much or little upon a case, to be of great (small …) importance, Eg. 742, Ó. H. 31, passim: skiptir þá eigi máli, Grág. i. 43; varða máli, id.; ef honum þætti máli varða at hann næði því, Rd. 260: þú kvaddir þess kviðar er eigi átti máli at skipta um víg Auðúlfs, who had no concern with the slaying of A., Nj. 87.

C. COMPDS, máls- and mála-: máls-afglöpun, f. a false or collusive action, whereby the suit is lost, Grág. i. 494. máls-bót, f. an excuse, exculpation, Fms. vii. 207; esp. in plur., hafa sér e-ð til málsbóta, to use as an excuse. mála-efni, n. pl. a cause, its circumstances and nature, Nj. 47, Háv. 51; íll málaefni, a bad case, Fs. 41. 138, Ó. H. 150, Band. 12. máls-endi, a, m., see málsemd. máls-eyrendi, n. a discourse, Sturl. i. 140. mála-ferli, n. pl. lawsuits, litigation, Fs. 47, Eg. 644, Nj. 78, Sturl. i. 105, Fær. 109. mála-flutningr, m. the conduct of a suit, Hrafn. 17. mála-fylgjumaðr (mála-fylgismaðr), m. a lawyer; mikill m., a great taker up of suits, Nj. 1, Bs. i. 82. máls-fylling, f. the conclusion of a case, Fb. iii. 451. máls-grein, f. a sentence, Skálda 174, 181, Bs. i. 753 (a passage in a letter): a phrase, Stj. 79, Edda 49; partr málsgreinar = pars orationis, Skálda 180: diction, style, Edda 120. mála-háttr, m. [mál, háttr], a kind of metre, Edda 142, where a specimen is given. máls-hattr, m. a phrase, Stj. 67, 126: = málsgrein, Skálda 170: a proverb, saying, Fms. ii. 33, Fas. iii. 104, Stj. 133, passim. málshátta-safn, n. a collection of proverbs. mála-hlutr or máls-hlutr or -hluti, a, m. one side of a case or suit eiga enn þyngra málahlut, Ísl. ii. 172; þá ferr ílla m. várr (our case), Lv. 95: a share, mun sá verða m. várr beztr, Nj. 88; nú kann vera, at ek kunna ekki at sjá málahlut til handa mér, en vilja munda ek halda sæmd minni, Sturl. i. 105. mála-kosta, u, f. a complaint, pleading in a case, Sturl. i. 613, H. E. i. 457. mála-leitan, f. a negotiation, the mooting a question, Eg. 521, Eb. 130, Fms. vii. 299, Orkn. 56. mála-lenging, f. useless prolongation. mála-lok, n. pl. the end of a case, conclusion, Eb. 106, Nj. 102, Bs. i. 68. mála-lyktir, f. pl. = málalok, Eb. 24, 36, Nj. 88, Fms. vii. 14. máls-löstr, m. bad grammar, Skálda 181. mála-maðr, m. = málafylgju-maðr, Dropl. 6, Ld. 298, Boll. 354. mála-mannligt, n. adj. like, worthy of a málamaðr, Bs. i. 751. máls-metandi, part., m. maðr, a person of mark. mála-mynd, f.; til málamyndar, only for appearance, not seriously. máls-orð, n. a word in a sentence, Edda 124, 126, 128. máls-partr, m. a part of speech, Skálda 185: a part in a suit, mod. máls-rödd, f. = málrómr, Stj. 81. mála-skil, n. pl. knowledge of proceeding. Sturl. iii. 10. mála-skot, n. an appeal in a case, K. Á. 218. mála-sóku, f. a lawsuit, prosecution, Nj. 248. máls-spell, n. a flaw in a suit, Nj. 170, Fms. x. 12. mála-sönnun, f. evidence, Mar. mála-tilbúningr or mála-tilbúnaðr, m. the preparation of a suit, Grág. i. 490, Eb. 282, Nj. 36, 100. mála-tilleitan, f. = málaleitan, Þórð. 67. mála-vöxtr, m. the state of a case, Fms. vi. 11, Al. 113, Bs. i. 67, Nj. 79. máls-þörf, f. a wish to speak, Fms. vi. 374.

MÁL, n. [Ulf. mêl = χρόνος, καιρός; A. S. mâl; Engl. meal; Germ. mahl; Dan. and Swed. maal, mâl = a mark]:—a measure: hann mælti grundvöll undir húss, þat var þeirra átrúnaðr ef málit gengi saman, þá er optarr væri reynt, at þess manns ráð mundi saman ganga, ef mál-vöndrinn þyrri, en þróask ef hann vissi til mikilleiks, gékk nú málit saman ok var þrem sinnum reynt, Korm. 8; fimm álna er hátt mál hans, Fms. vi. 929; ganga undir mál, to undergo a mál (for measuring one’s height); þat sögðu menn at þeir hefði jafnmiklir menn verit, þá er þeir gengu undir mál, Ld. 178; leggja, bera mál við, to measure; hann lagði mál við öll in stærstu tré, 216; með því sama máli sem þér mælit út mun yðr verða aptr mælt, Mar.; bar hón mál á, ok þurfti þá þrjár álnar ok þver hönd, Bs. ii. 168; kunna maga mál, to know the measure of one’s stomach, Hm. 20. 2. a length of sixteen fathoms, D. N. (Fr.)

B. Temp. [Ulf. mêl = χρόνος, καιρός], a ‘meal,’ of time, i. e. a certain portion of time: I. time, high time; skipverjum þótti mál ór hafi, Landn. 206: with infin., Vsp. 14, Hm. 111, Skm. 10, Bm. 1; mönnum væri mál at lýsa sökum sínum, Nj. 149; at mál væri at ganga at sofa, Fms. ii. 138; mælti biskup at mál væri at sofa, 139; sagði mál at ríða, Orkn. 48: adding a dat., mál er mér at ríða, Hkv. 2. 47: ok er mál at vit farim, Fær. 255; mál er at leita at hestum várum, Korm. 182; ok er allt mál at ættvíg þessi takisk af, Ld. 258; ok er nú mál at hætta, Fms. vi. 212: e-m er mál (of stools):—í mál, in due time; þóat í mál yrði borinn kviðrinn, Grág. i. 54. 2. the moment, nick of time (mál, q. v.); at hann var þar þá nótt, ok á því máli …, of an alibi, N. G. L. i. 309. II. the meal-time, morning and evening, Edda 103; hence of cattle, missa máls, to miss the time, sheep lost or astray for a day so that they cannot be milked, Grág. ii. 230, 231; kvikfénaðr missir máls, Snót; hence málnyta. q. v.; deila mat at málum, to deal out meat at each meal, Grág. i. 149; í hvert mál, Hm. 36; í eitt mál, for one single ‘meal,’ Karl. 347, Grág. i. 293; fæða þá í tvau mál, ii. 400; í bæði mál (see i B, p. 317): at því máli = Germ. diesmahl, Korm. (in a verse); þat er ok mitt ráð þó þat sé at fyrra máli at menn snæði nokkut, Fb. ii. 676; þat vilda ek at þær æti at einu máli kýr Hálfdanar bróður míns, Ó. H. 64; ef ættak at málungi mat, if I had meat from meal to meal, Hm. 2. of the day marks; dag-mál = day-meal = 9 o’clock A. M.; and nátt-mál, night-time = 9 o’clock P. M.; í fyrra málið, to-morrow morning; eg skal koma í fyrra málið. III. of the seasons of the year; í misseri eru mál tvau, í máli eru mánuðr þrír, Rb. 6; mál ok misseri, Hm.; sumar-mál, the time when summer sets in (middle of April), opp. to vetr-nætr, when winter sets in; hríð-mál. q. v. COMPDS: mála-matr, m. food every meal, N. G. L. i. 8. mála-mjólk, f. milk every meal, morning and evening, Vm. 73, H. E. ii. 107. máls-verðr, m. a ‘meal’s food,’ a meal. K. Á. 78, Eb. 36, Bs. i. 382.

MÁL, n. [Ulf. mêl = γραφή and γράμμα; Hel. mâl = imago, effigies; cp. also Goth. maljan = γράφειν, whence mod. Germ. mahlerei, mahlen, = pingere]:—prop. ‘a drawing,’ but it is used in old writers only of inlaid ornaments on spear’s heads or on the hilts and guards of swords; görir Þorgrímr þar af spjót, mál vóru í, Gísl. 18; hann hafði króka-spjót í hendi haugtekit ok allgóð mál í, Ld. 78; spjót, þá fann hann blóð í málunum, Glúm. 344; stál bjartra mála, Korm. 1; gull-mál (q. v.), Þiðr. 110; stála-mál, inlaid work of steel, Ht. R. 33. For specimens of ‘mál’ see Worsaae, Nos. 325, 331; a plate with inlaid work on the outside and a Runic inscription on the inside was found in Oct. 1870 in the cairn Greenmount in Ireland, and is described by Major-General Lefroy. COMPDS: mála-járn, n. an iron (weapon) inlaid with mál, Fms. iii. 223, Fas. i. 414. mála-sax, n. an inlaid sax (sword), Fas. i. 514. mála-spjót, n. an inlaid spear, Gísl. 11. mála-steinn, m. = lyfsteinn (q. v.), Mag. 16 (vellum 580 B).

mála, u, f. [mál = speech], a female acquaintance, female friend; kona heitir mála búanda sins, Edda (Ht.)

mála, að, [from Germ. mahlen, Dan. male], to draw, paint, (mod.)

málan, f. a depicting, (mod.)

málari, a, m. a painter, (mod.); as also mál-verk, n. a picture.

mál-bein, n. the ‘talk-bone,’ one of the bones in the head, Ísl. Þjóðs. ii. 547; láta málbeinið ganga, to chatter glibly.

mál-bók, f. = lesbók (q. v.), or a book with drawings (?), D. I. i. 256.

mál-bót, f. an excuse; göra e-ð sér til málbótar.

mál-dagi, a, m. a covenant, agreement; at því skal virða sem máldagar vóru með þeim, Grág. i. 155; fá slíkan stað ok máldaga þeim griðmönnum, er áðr vóru teknir, sem þeir áttu sér mæltan, 154; inna máldaga, to fulfil the agreements, ii. 267, 366; ek vil setja hér til máldaga með okkr, Fms. i. 261, Orkn. 52; eptir réttum siðum ok fornum máldögum, Fms. i. 257, v. l.; göra máldaga við e-n, K. Þ. K. 56; sá mádagi á at haldask, id.; hann görði þann máldaga of fé sitt, of a bequest, Mar. 2. a written deed, chartulary, esp. of the rights, property, and inventories of churches, kirkju-máldagi; the old eccl. law made it incumbent on the church-lord or churchwarden to put on parchment any gift or emolument made to the church by private donors; this deed (máldagi) might then for authorisation and publication be brought into parliament to be read in the Lögrétta or from the Law-hill. It had also to be read at home once a twelvemonth at church when there were many worshippers present, see K. Þ. K. 46 (ch. 10), K. Á. 190, Bs. i. 778. A specimen of such an original scroll with successive entries in different hands is the Reykjaholts-máldagi (the deed of Reykholt, dating from the time of Snorri the historian). An interesting collection of the earliest máldagar, all in the vernacular tongue, and very illustrative of the state of the infant church of Iceland, has been published by Jón Sigurdsson in D. I. i, as also in H. E. passim. At a later date (13th and 14th centuries) the bishops used to make collections for their diocese of all the special máldagar, entering them into one book, which was to be kept at the cathedral; for several such collections, bearing the names of the respective bishops who collected them, see List of Authors (J. I.) máldaga-bók, -skrá, f. a book, entry, of máldagar; jarða-máldagi, a deed telling the landmarks etc. of a farm or estate.

mál-deili, n., in the phrase, e-m er máldeili á e-u, to be of importance, Fms. vi. 379.

mál-djarfr, adj. free-spoken, out-spoken, Ó. H. 55, 59.

mál-drykkja, n, f. ‘meal-drink,’ a measure of drink served for each meal; með sæmiligum kosti ok máldrykkju annat-hvárt mjöð eðr mungát, Bs. i. 848; var þat bæði vetr ok sumar, at þar var m. at dögurðar-borði, en at náttverði var úmælt drukkit, Ó. H. 29; máldrykkju-skálar, pint-cups, to measure out drink, Fms. iii. 191.

mál-efni, n. the circumstance of a case; gott m., a just case, Rétt. 52, freq. in mod. usage.

mál-eldr, m. a ‘meal-fire,’ Nj. 15, Eb. 120, 276; see eldr II.

málendr, part. pl. parties to a suit or match; ok væri jafnir málendr, mundi þess eigi úhefnt, if we were equally matched, if the parts were equal, Njarð. 378.

mál-fár, adj. ornamented with mál (q. v.), of a sword, Skm. 23, Skv. 3. 4.

mál-feti, a, m. [mál = measure], a pacer, of a horse, Fms. ii. 205 (in a verse), Edda (Gl.)

mál-fimi, f. ease in speech, Bret. 148.

mál-fimliga, adj. speaking with ease, Hom.

mál-fimr, adj. light-spoken. Fms. iii. 8, v. l.

mál-finni, f. = málfimi, Leiðarv. 34.

mál-framr, adj. out-spoken: superl. fem. málfrömust, Fas. iii. 8.

mál-friðr, m. a temporary peace; þá var m. með þeim, Grett. 124, Bs. ii. 147; mod. stundar-friðr.

mál-fræði, f. the science of language, grammar, (mod.)

mál-fræðingr, m. a philologer.

mál-fundr, m. an interview, Nj. 121, v. l.

mál-fylling, f. ‘sentence-filling,’ gramm. name for a particle or enclitic, Edda 121, (see Aarb. for Nord. Oldk. 1868, p. 353 sqq.)

mál-færi, n. speech, voice, as also style of a written speech.

mál-færr, adj. able to apeak, O. H. L. 71.

málga, að, to claim, Sks.; þér hafið málgat þá eign með rangyndum, D. N. i. 3; á-málga, q. v.

mál-gögn, n. pl. the speech organs, Bs. i. 372, Leiðarv. 2.

mál-haltr, adj. ‘speech-halt,’ tongue-tied, Fbr. 90 new Ed.

mál-helti, f. the being málhaltr, Hom. 14.

mál-hreifr, better málreifr, q. v.

mál-hress, adj. ‘speech-hale,’ well enough to speak, Eb. 240, Fms. x. 148 (of a sick person).

mál-hætt, n. adj. dangerous; e-m er m., one’s affairs are in danger, H. E. i, 249.

MÁLI, a, m. a contract, terms, agreement (= máldagi): fá þeim (i. e. the servants) slíkan stað ok mála sem þar var er bóndi andaðisk, Grág. i. 473; máli konu, a woman’s share, dowry, Gþl. 256; handsala mála, ef bóndi vill eigi halda mála við leigumann sinn …, en ef leigu-maðr vill eigi halda mála bónda, 512, 513. II. a claim or title to an estate or property; hann átti mála á Mýralandi, Bs. i. 658; ef hann á mála á jörðu, en ef eigi er máli tekinn, … of maðr deyr ok hefir eigi innt mála sinn, N. G. L. i. 241: a title, claim, Grág. ii. 234; lög-máli, leign-máli (q. v.), lands-máli, skil-máli, a stipulation. III. a soldier’s pay, service for hire; ganga á mála, to take service as a soldier with a foreign prince, Nj. 121; gjalda mála, MS. 4. 32; Aðalsteinn konungr gaf mála þeim mönnum öllum er þat vildu hafa til féfangs sér, Eg. 264; þeir (the Norsemen) höfðu þar þrjú hundruð sinna manna, þeirra er mála tóku af konungi, 266; gékk hann þar á mála með sína sveit, Fms. vi. 134; til hvers skal ek honum lengr þjóna er ek fær eigi mála minn falslausan, … fáit Halldóri mála sinn skíran, 245; hann (the king) var kallaðr hinn mildi ok hinn matar-ílli, þvíat hann gaf í mála mönnum sínum jafnmikla gull-penninga sem aðrir konungar silfr-penninga, en hann svelti menn at mat, i. 1; Erlingr gaf þar mála með Magnúsi konungi, vii. 309; en er kom átti dagr Jóla, þá var mönnum gefinn máli, þat silfr var kallat Haralds-slátta, þat var meiri hluti koparr, en er Halldórr tók málann …, vi. 243. COMPDS: mála-gjöf and mála-gipt, f. pay for military service, Fms. v. 278, vi. 242, viii. 154, ix. 482, Orkn. 376. mála-gjöld, n. pl. payment of wages; ek á at greiða m. í dag griðkonum vórum, Valla L. 203: in the phrase, fá makleg málagjöld, to get the wages due, to be paid in full (in a bad sense): also in sing. of military pay, fyrir fórusk málagjöldin af konungi … ok er ein-dagi kom mála gjaldsins, Fb. ii. 123. mála-gull, n. gold in payment of máli, Fms. vi. 160. mála-jörð, f. = málaland, Gþl. 309, Js. 97. mála-kona, u, f. a woman who has a title or property of her own, D. N. ii. 232. mála-land, n. an estate burdened with a right of pre-emption, Grág. ii. 239. mala-lauss, adj. free from right of lögmáli, of an estate, Grág. ii. 240. mála-maðr, m. a man who receives pay, a soldier, Sks. 249, 257, Fms. xi. 185. mála-mundi, a, m. stipulation, Grág. i. 150. mála-silfr, m., cp. málagull, Fms. vi. 243.

máli, a, m. a friend, acquaintance, Edda (Gl.), Lex. Poët.

máligr, adj., in old writers contr. before a vowel, málgir, málgan, but mod. málugan, etc.:—talkative, communicative, ok sem hann var áðr m. varð hann þögull, Karl. 338; minnigr ok m., Hm. 102; hann (the boy) var brátt m. ok orðvíss, Eg. 147; verit eigi málgir í kirkju, be not talkative in church, Hom. (St.); en vér munum nú þess iðrask er vér várum of málgir, too rash in speaking, Hrafn. 9; þat er rétt at kennimenn görisk málgir (that they speak out) um þörf þeirra manna er þeir skulu varðveita, Hom. 35. 2. loquacious, chattering, in a bad sense, and so in mod. usage; konungr svarar heldr styggt, verþú svá m. sem þú vill en lát mik ná at þegja fyrir þér, Fms. vii. 119; þeir vóru málgir mjök því at þeir vóru úvitrir, Nj. 15; þeir görask dauða-druknir … málgir mjök ok kátir, Fms. xi. 109; druknir af miði, þeir vóru málgir, viii. 81:—as a nickname, Þórhalla in málga, Th. the chatterbox, Ld.

mál-kerald, n. a liquid measure; tvau málkeröld lýsis, Vm. 172.

mál-krókar, m. pl. pettifoggery, sophistry, Barl. 143, Clem. 59, Mar. 1028, Clar.

mál-kunnigr, adj. knowing one another to speak to, acquainted, Fms. ii. 71, Ó. H. 55, Fms. iv. 174.

mál-kunnr, adj. = málkunnigr, Ó. H. 74, Ld. 90, Fms. vi. 378.

-máll, adj. -spoken; in compds, glap-máll, hjá-máll, ein-máll.

mál-laki, a, m. a defect, of the speech organs; var mikill m. á ráði hennar, hón hafði ekki mál, ok var með því alin, Fb. i. 250.

mál-latr, adj. slovenly in speaking; hón var ekki til mállöt (she was a gossip) ok sagði þeim til mart, Bjarn. 60, Mork. 38.

mál-lauss, adj. speechless, of a sick person: dumb, daufr ok m., Ld. 34, Stj. 261, Fb. i. 251, ii. 382, MS. 625, 85.

mál-leysa, u, f. a sentence which has no meaning; það er m., ‘tis no sense, of bad grammar or the like: of bad rhyme, gröm skömm … hrömm skömm, þat væri jafnhátt, en hitt er m., Fms. vi. 386.

mál-leysi, n., medic. dumbness, Fél.

mál-leysingi, a, m. a dumb, speechless person: as also in the allit. phrase, menn ok málleysingar, both men and dumb creatures.

mál-lýzka, u, f. idiom, language; nemdu allar mállýzkur, en þó enn allra helzt Látínu ok Völsku, Sks. 23 B; kalla þeir þann málm rauða eptir mállýzku sinni, 162.

málmari, a, m. marble, = marmari (q. v.), Stj. 5, 75.

MÁLMR, m. (prop. malmr); [Ulf. malma = ἄμμος; A. S. mealm, mealm-stân = sandstone; Hel. melm = pulvis; from mala = to grind; cp. Germ. zer-malmen]:—originally sand, as in the Goth. and A. S., but only remaining in local names, as Málm-haugar = Malmö in Sweden. II. metal, Sks. 14, 162, Fms. v. 343, 344, x. 284, Rb. 318. Stj. 45, 508, Bs. i. 134, passim in old and mod. usage; in the earliest poets chiefly of gold, höfgan málm, the heavy metal, gold, Sighvat; skírr málmr, the bright metal. Akv.; málma fergir, a gold giver, a prince, Lex. Poët.; Gníta heiðar-m., gold, Edda; Rínar rauð-m., the red metal of the Rhine, gold, Bm.: of iron, weapons (?), þar er málmar brustu, Hallfred; Gota-m., the ore of the Goths. armour, Fas. i. 439 (in a verse); Húnlenzkr m., armour, weapons (?), Hornklofi; Vala-m., Welsh or foreign ore, treasures, Fas. iii. (in a verse): the battle is málma-skúr, -galdr, -hjaldr; as also málm-flaug, -dynr, -hríð, -regn, -róg, -þing, -þrima, = a clash of weapons: málm-gautr, -Óðinn, -rjóðr, -runnr, = a warrior, see Lex. Poët. COMPDS: málm-hlið, n. a brasen gate, Sks. 631. málm-logi, a, m. a magical flame over hidden treasures, Maurer’s Volks., cp. vafur-logi. málm-pottr, m. a brasen cauldron, Bs. i. 804. málm-æðr, f. a vein of ore, Stj. 45.

mál-nyta, u, f. [mál = time], milch kine; ef hann er-at landeigandi ok hefr-at málnytu, Grág. i. 158; ef maðr lætr mólka málnytu annars manns vísvitandi, ii. 309; at málnytu verði hagfátt, Fms. vi. 103; reka málnytu sína, K. Þ. K. 82. málnytu-kúgildi, -kýr, -kýrlag, n. milch cattle, Jb. 360, H. E. i. 395, 494.

mál-nytr, adj. yielding milk; málnytr smali, Grág. i. 158, 476.

mál-óði, adj. jabbering in bad or violent language, Ó. H. 115, Eg. 338, Ölk. 34, Boll. 336, Grett. 91.

mál-reið, f. a rumour come abroad; var þat á m. komit, Hom. 115.

mál-reifr, adj. talkative, cheerful, Ld. 320.

mál-reitinn and mál-rœtinn, adj. talkative, open; Egill var við hann m., Eg. 573; kátr ok málrøtinn, Ó. H. 70; var konungr við hann málrøtinn ok spurði tíðenda af Íslandi, 55; málrtinn í kyrrð, ok blíðmæltr, Hkr. iii. 179; málreitinn. Fms. iv. 165, vi. 438.

mál-róf, n. big talk, Skálda 164; þit erut menn grunnsæir, ok meir gefit málróf (málhróf Ed.) en vitsmunir, Bjarn. 39. málrófs-maðr, m. a glib talker, Skálda 164.

mál-rómr, m. the ring of the voice; eg þekki hann á málrómnum.

mál-rúm, n. room for speaking, time for speaking, Skv. 3. 68.

mál-rúnir, f. pl. ‘speech-runes,’ as. opp. to spell-runes, the alphabet; þessi er upphaf allra hátta sem málrúnar eru fyrir öðrum rúnum, Edda 121:—a spell enabling one to speak, Gkv. 1. 23, Sdm. 12.

mál-ræða, u, f. conversation, Fb. ii. 386.

mál-ræðinn, adj. = málrætinn, Fb. ii. 85.

mál-rætinn, adj. = málreitinn (q. v.), Ó. H. 55, 70, Þiðr. 174.

mál-semd, f. language; Þórði líkaði ílla hennar málsemdir, Bjarn. 68; finnask mönnum orð um lið þeirra ok um málsemd (speech, eloquence) Þorgríms ok um skörungskap hans, Gísl. 93, (málsenda, q. v., 11, l. c.)

máls-endi, a, m. = málsemd, Gísl. 11, Grág. ii. 147, Stj. 241; allir Guðs málsendar, id.

málsendir, f. pl. = málsemd, Bs. i. 721: conversation, hann leitaði þeirra málsenda er hann vætti at konungi mundi bezt þykkja, Ó. H. 167; hón leitar marga vega málsenda við hana, Fas. i. 192.

mál-skálp, n. loquacity, Grett. (in a verse).

mál-skipti, n. pl. business, transactions, Fms. ii. 37, xi. 282, Stj. 579: importance (= máldeili), Magn. 444, Band. 35 new Ed.

mál-skjóla, u, f. a bucket holding a certain measure, Hom. (St.)

mál-snild, f. eloquence, oratory, Clem. 33, MS. 623. 30, Edda 17, Skálda 199, Fms. ii. 242. málsnildar-list, f. rhetoric, Skálda 192.

mál-snilli, f. = málsnild, Sturl. iii. 197, Sks. 92, Bs. i. 82.

mál-snjallr, adj. eloquent, Nj. 229, Fms. i. 31, vii. 233, Róm. 324.

mál-spakr, adj. wise-spoken, Fms. i. 190: a nickname, Fb. iii.

mál-speki, f. = málspekt, Sks. 308.

mál-spekt, f. wisdom in speech, 625. 176.

mál-staðr, m. a case, point of a question; mikill m. er þetta (it is a grave case) sem þú vekr upp, Fas. i. 77; hann setr þvert nei fyrir málstaðinn, segja hana ljúga …, Karl. 552; þóat ér finnit á því sanna málstaði, Hom. (St.): in mod. usage, eiga góðan, íllan málstað, to have a good, bad cause.

mál-stafr, m. a letter of the alphabet; rúnar heita málstafir. Runes that are letters, Skálda 163 (Thorodd): a consonant, opp. to hljóðstafr, a vowel, Skálda 170, 172 (the second grammarian).

mál-stefna, u, f. a parley, council, conference, Orkn. 52, Ó. H. 43, Sks. 274; vera á tali ok málstefnu, Fms. i. 52; á málstefnu ok ráðagörðum, vii. 282.

mál-stofa, u, f. a ‘speech-hall,’ meeting hall, public hall, esp. in houses of men of rank, of a king’s hall, Fms. vi. 280, 281, ix. 476, Eg. 95; cp. þar var mikil stofa er konungr átti í hirðstefnur, málstefnur, ok sættar-stefnur, Ó. H. 43: of lagman Thorgny, 66: of a bishop, Bs. i. 869, Munk. 40, D. N. iv. 54, 117: of a convent, Dipl. iii. 10. In mod. usage the Engl. House of Parliament is often rendered by málstofa.

mál-svefn, m. ‘meal-sleep,’ due sleep, Sturl. iii. 197.

mál-sönnun, f. evidence, argument, reason, Greg. 43.

mál-tak, n. diction; hvert m. er haft til skáldskapar? Edda 49: a phrase, hér eru ok önnur máltök þau er til máls skal taka, 127; leiðir í því orði m. af fyrra vísu-helmingi, the last word from the preceding verse. 131: a phrase, saying, Pass. 8. 12.

mál-timbr, n. boarding of timber, N. G. L. iii. 219.

mál-tíð, f. [Germ. mahlzeit; Dan. maaltid], ‘meal-tide,’ a meal, Fms. ix. 520, xi. 444, Bs. i. 848, 867, 909. máltíðar-stund, f. meal-time, Bs. i. 884.

mál-tól, n. pl. the organs of speech, Geisli 19.

mál-tregi, a, m. grief, sorrow, Fas. i. 197.

mál-tryggja, ð, to make sure, N. G. L. i. 211.

mál-tæki, n. a phrase, = máltak.

málugliga, adv. in a chattering manner, Stj. 16.

málugr, see máligr.

málu-nautr, m. a ‘speech-mate,’ friend, Haustl.

málungi, [from mál = a meal, and the suffixed gi, see -gi C, p. 199, col. 2]: in the phrase, eiga m. mat, to live from hand to mouth, Hm.; cp. mod. eiga ekki m. matar, to starve.

mál-vina, u, f. a female friend, Skálda (in a verse).

mál-vinr, m. a friend, acquaintance, MS. 4. 6, Vígl. (in a verse), Gs. 8, Gkv. 1. 20, Km. 20.

mál-vitnir, m. a sword, Edda (Gl.)

mál-vöndr, m. a measuring wand, yard measure, Korm. 8.

mál-þing, n. an interview, Fas. ii. (in a verse).

mál-þjónn, m. the servant of speech = the tongue, Ad. 24.

mál-þurfi, adj. wanting to speak, Sturl. i. 154.

mál-þýðr, adj. affable, 655 xx. B. 3.

mál-þörf, f. = málsþörf, Fms. vi. 374.

mál-æði, n. much talking.

MÁNI, a. m. [Ulf. mêna; A. S. môna; Engl. moon; O. H. G. mâno; Dan. maane; Swed. måne; in Germ. the primitive word has been replaced by the derivative ‘mond,’ which properly means a moon-period, month]:—the moon; the word, however, is scarcely used in prose, old or mod., but is poetical or can only be used in certain phrases, for tungl is the common word, Vsp. 5, Alm. 14, 15, Hm. 138, Vþm. 22, Anal. 177; skarðr máni, the crescent moon, Vkv. 6: mythol. the Moon (Máni) was brother to the Sun (Sól), and both were the children of the giant Mundilföri (a name evidently referring to the rotation of the heavens), Edda 7, Vþm. 23. For the legend of the two men in the moon with a bucket and pole on their shoulders see Edda 7, 220 (in a verse): urðar-múni, a weird moon, an apparition, Fb. 270: poët. phrases, mána rann, the moon’s dwelling = the sky, Skálda (in a verse); mána-vegr, the moon’s way = the sky, Haustl.; mána-fold, id.; mána-salr, Hkv. 1: brá-máni, enni-máni, the brow moon = the eye, Ad.: a nickname, as also a pr. name, Landn. II. in local names, Mán-á, Mána-berg, Mána-fell, Mána-þúfa, Landn. COMPDS: Mána-dagr, m. Monday (now proncd. Mánu-dagr), Orkn. (in a verse), Fms. vii. 68, ix. 29, passim. Mána-nótt, f. Monday night. mána-skin, n. moonshine, Al. 174.

MÁNUÐR, and mánaðr, m., mónoðr with umlaut, Íb. 376; gen. mánaðar, nom. acc. pl. mánuðr (like vetr); mod. mánuðir, acc. mánuði, which form occurs in vellums of the 15th century; thus, mánaði (acc. pl.), Bs. i. 825, 896; even mánuðu (acc. pl.), 837, Fb. i. 205: [from máni: cp. Ulf. mênoþs; A. S. mônað; Old Engl. moneth; Engl. month; O. H. G. mânod; Germ. monat; Dan. maaned; Swed. månad; Lat. mensis; Gr. μήν]:—a month; á mánaði, for a month, Hm. 73; mánuðr níu, Rm. 6, 18, 30, Hom. 127; mónoðr tólf þritög-náttar, Jb. 376; þrjá mánaðr þrjátigu nátta, K. Þ. K. 164, Fms. ix. 239; aðra tvá mánoðr, Grág. ii. 261; tveir mánaðr, i. 420; sjau mánaðr, fimm mánaðr, ii. 393: tólf mánuðr, a twelvemonth, year; á hverjum tólf mánuðum, every twelvemonth, Hom. 149; ok hann hefir tólf mánuðr at gjöldum eðr handsölum, Grág. i. 196; halda þær tólf mánaðr þaðan frá er kona var föstnuð, 378; hvárt þat var af hinum tuttugustum tólf mánuðum, the twentieth year, Grett. 173 new Ed.; kaupa þeir nú enn saman um tólf mánuðr, Fb. ii. 124. The old heathen year consisted of twelve months, each of thirty days, so that a pentad (fimmt) added to that number made the year complete. For the names of the economical months see Edda 103 (gor-m., frer-m., hrút-m., ein-m., sól-m., and sel-m., kornskurðar-m.); tví-mánaðr (q. v.), the ‘double month;’ út-mánuðir, the last months of the winter (of Þorri, Gói, Ein-mánuðr), það er komið fram á út-mánuði; see also the Icel. Almanack, where the old months are still marked. Of the Julian Calendar we have Martius mánaðar, 623. 37, Rb. passim; but that computation never came into household use in Iceland, where the old calendar (of Þorri, Gói, Ein-m., etc.) still prevails for all domestic affairs: astron., tungl-m., a lunar month; sól-m., a solar month. In popular usage, as elsewhere, a month often means four weeks, and hálfr mánuðr, half a month = a fortnight; hálfum mánaði eptir mitt sumar, Nj. 4; á hálfs mánaðar fresti, within half a month, a fortnight, Fms. x. 411; á hálfum mánaði, Grág. i. 152. COMPDS: mánaðar-beit, f. a month’s ‘bait’ or pasture, Dipl. v. 15. mánaðar-dagr, m. the day of the (Julian) month, Ann. 1393. mánaðar-frest, n. a month’s notice, Fas. iii. 649. mánaðar-mata, u, f., or -matr, m. a month’s rate, a Norse law term referring to the value of estates, an estate being valued at so and so many months’ mata, see mata, N. G. L., B. K., D. N. passim. mánaða-mót, n. pl. the time when one month ends and another begins; um mánaðar-mótið, Fb. iii. 454, where sing. mánaðar-rekstr, m. for a month’s pasture, Dipl. v. 28. mánaðar-ró, f. a month’s rest, Þorst. St. 55. mánaðar-stefna, u, f. a summons with a month’s notice, Jb. 26 A. mánaðar-tal, n. a ‘month’s tale,’ computation of a month, Rb. 488. mánaðar-tími, a, m. the space of a month.

MÁR, m., gen. más, dat. mávi or máfi, pl. mávar; in mod. usage sounded in nom. erroneously máfr, gen. máfs; [A. S. meaw; Engl. mew; Germ. möve; Dan. maage]:—a sea-mew, gull (larus), Edda (Gl.), freq. in mod. usage; see also Lex. Poët., where the word freq. occurs; hvít-máfr, the common gull; grá-máfr, the grey gull, larus glaucus: in poetry the sea is máva-röst; má-grund, má-ferill, má-skeið, the land, road of the sea-mews, Lex. Poët.: crows are ben-már, blóð-már; the raven is Yggjar-már, Odin’s mew, and so on. II. as a pr. name, Landn.: in local names, Máfa-hlíð, whence Máf-hlíðingar, the men of M.; Máfhlíðinga-vísur, the verses of the men of M., Edda (Ht.): más-ungi (proncd. máfs-ungi); also má-skari (q. v.)

-már, m., in the latter part of pr. names, Bjart-már, Hreið-már, Gran-már; it is derived from mærr, famous, O. H. G. mâri, and formed at a time when the umlaut had not as yet taken place.

Máría (mod. María), u, f. Mary, in old writers sounded with an á, see old rhymes, e. g. Lilja, passim; and is still sounded so in Márí-atla (= Máríu-erla), the wagtail, motacilla alba. Several flowers bear the Virgin Mary’s name, Máríu-stakkr, m. the common lady’s mantle, alchemilla vulgaris; Máríu-grös, n. pl. lichen nivalis; Máríu-vöndr, m. ‘Marys-wand,’ the field gentian, gentiana campestris; Máríu-kjarni, a, m. laver, fucus esculentus, see Maurer’s Volks. 194, 195. Other COMPDS: Máríu-kirkja, n. Mary-church, Fms. Máríu-messa, see messa. Máríu-minni, n. a hymn to the Virgin Mary; til þess er borð vóru upptekin ok Máríuminni var sungit, Fms. x. 19. Máríu-Saga, u, f. the Virgin Mary’s Saga, Vm. 6. Máríu-skript, f. a tablet of the Virgin Mary, Dipl. i. 10, Vm. 6, 22, 27, 69, Pm. 14. Máríu-súð, f. the name of a ship, Fms. viii. 199. Máríu-vers, n. ‘Mary’s-verse’ = the Ave Maria, Bs. i. 500.

MÁSA, að, to heave or pant, Lat. anhelare. of a horse; nær vissuð þér svá heimskan hest | hann mundi fyrir sverja | nær hann fram knúinn másar mest | menn séu til sem berja, Jón Þorl.

mási, a, m. a nickname, Fms. vii. 239, see preceding word; prop. the name ot a bird; in Faroe maasi is a sea-mew; val-maasi, Uislands-maasi (= an Icelandic mew), fiski-maasi, see Mr. H.C. Müller’s Færoernes Fugle-fauna (1863).

má-skari, a, m. a young sea-mew; sköllóttan mann ok hvítan sem máskara, Fms. xi. 155.

mát, n. [meta], moderation, Pass. 30. 13.

mát, n. check-mate, Vígl. 31, Fas. i. 443, Mag.: various kinds of mate are peð-mát, gleiðar-mát, fretsterts-mát, hróks-mát, heima-mát.

máta, að, to check-mate, in chess.

mátér, n. [for. word], a measure, Stj., H. E. i. 476.

MÁTI, a, m. [Dan. maade; early Dan. måte; from meta]:—manner, way; í engan máta, in no way, Vígl. 21; í þann máta, thus, Bret. 108; í allan máta, in every way, Fs. 15. máta-legr, adj. (-lega, adv.), see mátulegr.

máttigr, adj., in old poets contr. before a vowel, and changing the g into k, máttkar, máttkan, máttkir; compar. máttkari, máttkastr, mod. máttugri, máttugastr; [Ulf. mahetteigs = δυνατός; Engl. mighty; Germ. mächtig]:—mighty; máttkar meyjar, Gs. 1; sá inn máttki munr, Hm. 93; máttkan moldþinur, Vsp. 59; með máttkom Kristi, Lex. Poët.; fjögur konunga-ríki hafa máttkust verit, Ver. 35:—able, máttugr afspring at geta, Stj. 26: al-máttugr, almighty; ú-máttugr, weak; á-máttigr, q. v. (p. 43, col. 2), perhaps, however, these words are rather akin to Ulf. anamahtjan = βιάζειν, and thus to mean overbearing, and then = hideous, horrible, as an epithet of trolls and giants.

MÁTTR, m., máttar, dat. mætti, pl. mættir; [Ulf. mahts = δύναμις; A. S. meaht; Engl. might; O. H. G. maht; Germ. macht; Dan. magt]:—might, strength: allit., trúa á mátt sinn ok megin, Fms. i. 35: er at þessu orðinn svá mikill m. (it has come to such a pitch) at hér eru við vafðir margir ríkis-menn, Fms. xi. 264; ok allir mættir hræðask, 623. 26: value, Skálda 175, 176; var mér alls máttar (I had to use might and main) áðr ek kom henni upp, Fms. iii. 74. II. strength, health; ílla ertú leikinn, sé ek at eigi er máttrinn mikill, Fb. ii. 388; jarl hafði fengit harða sótt ok kölluðu hættligan mátt hans, Fms. ix. 390; hann hefir mál sitt, en þó máttr sem minnstr, xi. 102; hón spurði hversu þá skyldi mætti manns komit vera er heita skal fyrir manni, Bs. i. 69; en þóat máttrinn þyrri mjök, 175; ek lá fyrr í sótt með litlum mætti oleaðr, 110; síðan fór hann heim með litlum mætti, 144; er at leið mætti hans, when he began to sink, Fms. viii. 258; hón svaraði reiðuliga ef nokkurr spurði at mætti hennar, Ld. 14; hón leiddi mjök at fréttir um mátt Halldóru, Sturl. i. 200; cp. van-máttr, weakness. COMPDS: mátt-dreginn, part. weak, exhausted, Fær. 42, Fms. ii. 98. mátt-farinn, adj. faint, weak, Fms. ii. 270. mátt-lauss, adj. without strength, exhausted, Fbr. 160. mátt-leysi, n. weakness, lack of strength, debility, Fms. vii. 150. mátt-lítill, adj. of little strength, feeble, and of a sick person, exhausted, faint, Fms. i. 159, xi. 288, Eg. 567.

máttu-liga, adv. mightily, immensely, Stj. 383, v. l.

máttu-ligr, adj. mighty, Th. 26: within one’s power, honum er allt þat máttulegt er menninir megu eigi, N. G. L. iii. 242.

mátu-ligr, adj. [máti], meet, fitting, Stj. 55, 97; meir en þér þykkir mátulegt, Fb. ii. 196; sveigja slíkt sem honum þótti mátulegt vera, Bs. i. 727; mátulegan (moderate) skatt, Fms. x. 113, v. l.; sá er þetta rúm var mátulegt, Fs. 5; ú-mátuliga, immensely, 383: fitting, of a suit, hann fór í serkinn ok var hann honum m., Fms. iii. 180; máttulegt beisl, Gd. 34: meet, due, það er honum mátuligt, it serves him right.

MEÐ, prep., also meðr, a form common in Stj. and in legendary writers, but not in the classical writers or in mod. speech or writing; [Ulf. meþ = σύν and μετά; A. S. and Chaucer, mid; it remains in Engl. only in ‘mid-wife,’ qs. ‘with-wife,’ cp. Icel. náveru-kona, nær-kona, yfirsetu-kona; Germ. mit; Dan. med; Gr. μετά]:—with, along with, a prep. with dat. and acc.; with dat. it has the notion of coming or going in company, with acc. of bringing or fetching; thus, hann kom með honum, he came along with, in company with him; but hann kom með hann, he brought him wilh him.

WITH DAT.

With, along with, together with; Þórólfr var með konungi, Eg. 29; hann var þar með Otkatli, Nj. 73; hann kvaddi hann til ferðar með sér, id.; hann stóð upp ok Kolskeggr með honum, 58; með honum var sá maðr Íslenzkr er …, 157; hann fór útan með honum, Eg. 196: Unnr dóttir hans fór með honum, Ld. 4; fara á fjall með húskörlum, Korm. 10; vera með goða, i. e. to be in his jurisdiction, Grág. i. 108; hón hafði á skipi með sér sextigi karla, i. e. with her, under her command, Landn. 109; brott með sér, Nj. 114, and in endless instances. II. denoting assistance, help, with; til umráða með sér, Grág. i. 5; leggja til með e-m, to help one by word or deed, Nj. 7: to give one advice, Fms. xi. 81; sjá á með e-m, to look after, help, Nj. 113; vita e-t með e-m, to be privy to, an accomplice in a thing, 136; bætti hann þat með mér, he mended it for me, Fms. vii. 158; fá menn með sér, i. e. to get followers, opp. to mót, Nj. 180. III. denoting instrumentality, by, with; með öxi, Fms. vi. 6; verja sik með sverðum, með skjöldum, Nj. 272; með atgeirinum, 120; skip skarat með skjöldum, Ld. 78; falda sér með motri, 202, and passim; or ellipt., the prep. being understood, an instrumental dative, höggva sverði, leggja spjóti, taka höndum, stíga fótum, and in endless similar instances. IV. by, through, partly denoting means, partly accompaniment, by, through, with, using; með harðfengi ok kappi, Nj. 98; með mikilli snild, með fögrum orðum, Ld. 84; með hans ráði, 58; með ráði konungs, Eg. 35; með lögum, með úlögum, Nj. 106, 234; með ráni, by violence, 5; með vegsemd, blíðu, Fms. x. 235; með íllyrðum, Nj. 128; með vitsmunum mínum, 262; með hlaupi, by running, Eg. 12; með (through) atgöngu Gunnlaugs, Ísl. ii. 210; með váttum, Nj. 101; með einum hug, with one mind, Edda 37; með gráti, Fms. x. 261; með gleði, 220; með reiði. Nj. 108: með hættu, Ld. 46; með sannyndum. forsooth, truly, Ó. H. 175; með sönnu, forsooth, Fms. vii. 158, Ld. 76; með sama hætti, in the same way, Nj. 272; með þessum hætti, Fms. x. 220; með nokkuru móti, Ld. 164: also freq. ellipt., mæla fögrum orðum, þegja þunnu hljóði, Hm., passim. V. including, inclusively; hundrað manna með nábúum Njáls, Nj. 208; ok eru þá tólf menn, ór fjórðungi hverjum með þeim, including themselves, Grág. i. 72: sjau vetr ok tuttugu með þeim enum fyrsta, including the first, Fms. x. 410; fimmtán menn með þeim fimm, er …, Nj. 266; þar var vinátta mikil með frændsemi, friendship as well as kin, Ísl. ii. 209; nótt með degi, both night and day, N. G. L. i, passim:—ok þat með (therewith), at …, Nj. 5; þá, veit ek mesta orrostu-menn, ok þat með, at þeir hafa vápn svá góð, at …, 44; þann dag, ok nóttina með, and the night too, Barl. 207; sagði hann þetta meðr, he said this too, added this, Stj. 130. VI. with, among, between, amidst; með þeim bræðrum, Fms. vii. 240; samðisk með þeim feðgum, Ísl. ii. 210; dró seint saman með þeim, Fb. ii. 259; þar varð íllla með þeim, Nj. 39; var fátt um með þeim bræðrum nokkura hríð, 2; þar skilr með þeim, there they parted, Grett. 75 new Ed.; þat var siðr með kaupmönnum, Eg. 265; með mönnum, among men, Ls. 46; eigi er þó kosta-munr með ykkr Njáli, Nj. 52; með þeim Ingjaldi, Ld. 44; skipta, deila með e-m, to share among, Eg. 311; deila víg með verum, Ls. 22, Hbl. 25; þeir skiptu ríki með sér, Fms. i. 108; þreyta e-t með sér, to fight it out among themselves, Nj. 31; ef engi væri túlkr með kaupmönnum, Ld. 76; var deila mikil með sonum hans, Eg. 367; var með þeim en kærsta vinátta, 2:—fara (to travel) með úkunnum þjóðum, Edda 21; sízt ek með fólkum fór, Gm. 48; koma með e-m, to come among, Vþm. 30, 39; er með horskum kemr, Hm. 19, 63; maðr er með mörgum kemr, 62; er með snotrum sitr, 5, 23; þótt hann með grömum glami, 30. VII. denoting inward quality, with, in; svá hefir hann nátturu mikla með sér, Nj. 44; öllum sem lifs-andi er meðr, Stj.; flesta hluti hefir hann þá með sér, er prýða máttu góðan höfðingja, Fms. x. 535; hann hafði alla þá, hluti með sér er konung prýðir, xi. 217; svá er mál með vexti, so shapen, Lv. 43; limaðr vel með höadum ok fótum, Ld. 20. 2. skip með gyltum höfðum, Fms. x. 2; dreginn á leo með gulli, Ld. 78; hross með söðlum, a horse with the saddle on, Nj. 253; skip með reiða, Eg. 35; klæði með mörgum litum, 517; með sínum lit hverr, Fas. i. 316; vera úti með sólsetrum, i. e. to be out (of a shepherd) with sunset, Lv. 43. VIII. along, following, of direction, with an adverb, denoting the direction; upp með, ofan með, fram með, norðr með, út með, inn með; ofan með á, Lv. 43; upp með ánni, Nj. 253; upp með Rangá, 74; suðr með landi, Fms. i. 38, ii. 3: með endilöngu landi, ix. 33; hann gengr með reykinum, Nj. 58; með sjónum, Bs. ii. 5; með hafinu, along the sea, on the horizon, Fms. xi. 136; áin var leyst með löndum, Boll. 358; með eggju, Hkv. Hjörv. 9. 2. með stöfnum, from stem to stern, all along the ship, Bs. i. 16 (see kveyfa); var þá hroðit með stöfnum skipit, Grett. 81; með endum, from one end to another, Fagrsk. (in a verse): fara með húsum, to go from house to house, begging, Grág. i. 192; biðja matar með bæjum, Fas. ii. 271. IX. adverbial usages; með öllu, altogether, quite, Ld. 4; með öllu skjótt, all of a sudden, Fms. x. 136; með því at, in case that, Ld. 44; með því at ek falla, in case I fall, Fms. vii. 274; en með því at yðr líki þetta, x. 261: as, because, in consequence of, en með því at menn vóru hraustir, þá komask þeir yfir ána, Ld. 46, passim: hér-með, herewith, farther; þar-með, therewith, id., Skíða R. 11. X. with verbs; ganga með barni, to go with child; ganga með e-u, to confess; taka með, to accept; mæla með, to speak for, recommend; fara með, to treat, go with; gefa með, to give a fee of alimentation; leggjask með, to lie with; eiga barn með konu, to have a child in wedlock, and so on; see the verbs.

WITH ACC.

With, with the notion of bearing, bringing, carrying, treating, conducting; fara með vápn, to fare, go, carrying a weapon, Fms. vii. 240; hann fór suðr aptr með miklar vingjafir, id.; þeir fóru aptr með skip þat, er, Eg. 29; með lið sitt, 11; kom með horn fullt, 213; gékk at borðinu með handlaugar, Nj. 52; ganga út með dómendr sína, Grág. i. 37; fara brott með föt sín, 300; með þessa menn, Fas. i. 333; þeir hljópu á brott með konur þeirra, lausafé ok bátinn, Landn. 35; hann fór til Íslands með konu sína ok börn, 205; ef hann leitaði vestan um haf með her sinn, Fms. i. 26; fara með her á hendr e-m, 120; mjöðdrekku er hann fór með, Eg. 240; at þeir skyldu fara með sveit sína, 74; skip þat er hann fór með, id.; ef ek mætta með þik komask, Sturl. ii. 108; farina með erfðina, Nj. 7. 2. metaph., fara með sök, mál, etc., to conduct, manage a case, Nj. 86; fara af hljóði með þessa ráða-görð, 103; þeir fóru með þann hug, to carry that mind, intention, 99; með vátta, with witnesses; með eið, on oath, Grág. i. 20, 243 (but með váttum, Nj. 101): með hver skil, by what way of proceeding, id.: með engi lögskil, in no lawful manner, 296; þat varð með atburð, by accident, Fms. ii. 172: in regard to, ú-afskiptinn með mála-ferli, Lv. 73, (rare.) II. with, among; kom með fróð regin, Vþm. 26; ú-snotr maðr er með aldir kömr, Hm. 21; sízt Hákon fór með heiðin goð, went among, took up his abode amongst the heathen gods, Hkm. 26. III. with an ordinal number; með tólfta mann, with twelve men, including oneself, Eg. 180; með tíunda mann, Ld. 140; með fimmta mann, Ísl. ii. 266. IV. with verbs; tala með e-n, to speak with, Stj. 151, (Dan. tale med en); göra með e-n, to do, 143; lifa meðr brauð, to live on bread, 146; fæðask meðr mold, to live on earth, 37; eiga með e-t, to possess. V. denoting materials, of; altaris-klæði með pell, Vm. 153; Máríu-skript með tönn, 22; kross með silfr, D. N.; kaðall görr með hár, kirkja með stein, of stone, id.; pílárr meðr kopar, Stj. 101. 2. til alls hagleiks með málm, Fms. xi. 427; hón samdi sik með örvar ok boga, Fas. i. 531; þeir grófu hana með fagran flúr, Skíða R. 200.

MEÐAL, adv. with gen., and á meðal, í meðal:—among, between; á meðal vár, or vár á meðal, among us; á meðal okkar (dual), Bkv. 19; hann settisk niðr á meðal þeirra, Nj. 48; sat þá Þorgerðr meðal brúða, 51; meðal þín ok annarra, 85; meðal Hafrafells ok Króksfjarðar-múla, Gullþ. 3; sumir verða sendir landa meðal, from one land to another, Sks. 54; á meðal anna, Grág. ii. 261; á meðal enna tveggja sömu samhljóða, á meðal enna líkustu greina, Skálda 162: ellipt., mál öll er meðal fóru, Vsp. 30; fannsk þat ekki í tali at þar hefði missætti verit í meðal, Nj. 48; þá gékk Njáll í meðal, N. interceded as peacemaker, 105. II. metaph., at hann vili nema litla skynsemd heldr enn önga þá er á meðal verðr ennar meiri (= meðal anna?), i. e. when there is a little leisure from graver matters, Skálda 169 (Thorodd); þat er áðr stendr á meðal ykkar má!s, whatsoever is unsettled between you, Fms. xi. 21.

B. In a great many compds, denoting what is intermediate, between, in the middle, the average; or ironically, not over-much, middling; or, lastly, with a negative in the reverse sense, see the following: I. meðal-auki, a, m. (mod. milligjöf), what is given in the bargain, Ld. 146, Lv. 43. meðal-dagr, m. a day between, Stj. 280: a holy day of second degree, Hom. 142; thus the sixth, the seventh, and from the ninth to the twelfth day of Yule were the middle days, in Easter the second and third day, N. G. L. ii, 358, K. Þ. K. 98: the days between the two spring tides at the first and the last quarter of the moon are called meðaldagar, Rb. 444. Meðal-fell, n. Middle-fell, a local name. Meðal-fells-strönd, f., a local name. Meðalfells-strendingar, m. pl. the men of M., Landn., Sturl. meðal-ferð, f. intercession, Orkn. 270. meðalferðar-maðr, m. an intercessor, Stj. 243. meðal-för, f. = meðalferð, Sturl. ii. 141. meðal-ganga, u, f. intercession, Lv. 71, Sturl. iii. 136: coming between, in a bad sense. Fms. ix. 428, v. l.: intervention between parties fighting, Glúm. 382. meðal-gangi, a, m. an intercessor, Mar. 196, Vídal. meðalgöngu-maðr, m. an intercessor, Th. 24, Finnb. 312. meðal-heimr, m. the middle world, the air, between the sky and the earth, poët., Edda (Gl.) meðal-hóf, n. the right meed and measure; in the saying, vandratað er meðalhófið. meðal-kafli, a, m. the ‘middle-piece,’ the haft of a sword between the two hjalt (q. v.), Eg. 378, 379, Fms. i. 15, iv. 38, Sturl. iii. 283. Meðal-land, n. a land lying between two other lands: a local name, Landn. 267, Nj., in the south-east of Icel. meðal-orpning, f., gramm. an interjection, Skálda 180. meðal-pallr, m. the middle benches in the lögrétta, Nj. 190. II. average, of extent, quality, in a great many COMPDS: meðal-hestr, -hross, -kýr, -naut, -sauðr, -ær, etc., an average horse, cow, sheep, etc., Grág. i. 504, Jb. 346. meðal-ár, -sumar, -vetr, an average year, summer, winter, B. K. 20, Grág. ii. 326. meðal-lagi, adv., see below, meðal-maðr, m. an average man, in height, strength, or the like, Fms. vii. 101, 239. meðal-spakr, adj. middling-wise, of average intelligence, Hm. meðal-tal, n. an average number; in the phrase, at meðaltali, in the average. III. with a preceding negation, emphasising a word of abuse, as no common scoundrel, i. e. a great scoundrel or the like; ekki meðal-atferðarleysi, no common slovenness, Fs. 32: eigi meðal-farbauti, no middling destroyer, Fms. xi. 146: eigi meðal-fjándi, no middling fiend, ii. 74: ekki meðal-fól, i. e. no slight fool, Gísl. 139: þat ætla ek at þú sér eigi meðal-karl vándr, Band. 26 new Ed.: eigi meðal-klækismenn, Ísl. ii. 71: eigi meðal-mann-níðingr, a great nithing, Fær. 216: eigi meðal-níðingr, id., Eb. 230: eigi meðal-orðaskvak, Fæ 219: eigi meðal-skræfa, a great coward, Fms. vi. 34: eigi meðal-skömm, a great disgrace, Fs. 37: eigi meðal-snápr, Eb. 242: eigi meðal-úspektarmaðr, Rd. 259: eigi meðal-úvinr, Finnb. 242: eigi meðal-vesalingr, Þórð. 52: eigi meðal-þræli, Eg. 714:—rarely in a good sense, þat er ekki meðal-sæmd, ‘tis no common honour, it is a great honour, Fb. ii. 196.

meðal, n., pl. meðöl, [Germ. mittel; Dan. middel], means, medicine.

meðal-lag, n. an equal share; at meðallagi, in equal shares, Grág. ii. 261; mitt skap er ekki betra en til meðallags, my temper is not better than the average, Þiðr. 319; þat var með enu betra meðallagi, a good average, Fs. 3; ekki stærri en í góðu meðallagi, fully average height, Bárð. 175. II. middling’, i. e. not very, not over well; meðallagi er þér þat ráðligt, ‘tis not very advisable for thee, Fms. ii. 14; vitr kona ok meðallagi vinsæl, Fb. i. 250; segir mér þó í meðallagi hugr um, Fs. 47; í meðallagi er oss fallit, 34, 87; var hón óðmáli ok m. vitr, Ísl. ii. 318; skipti vár hafa verit sum góð en sum til meðallags, our dealings have been some good, some only middling, Fms. ix. 508, v. l.; Þorvarðr var vitr maðr ok þá gamall, meðallagi góðgjarn, not too benevolent, Glúm. 376.

MEÐAN, adv., and á-meðan, whilst; meðan missætti var þeirra í milli, Fms. vi. 27; meðan um sök þá er dæmt, Grág. i. 78; meðan Högni lifði, Am. 67; meðan okkat fjör lifir, Skm. 20; meðan öld lifir, Vsp. 16; er sér á lof ok vit m. lifir, Hm. 9; meðan þú lifir, 121; meðan hann væri útan, Nj. 4; meðan ek em í brautu, 40; meðan í önd hixti, Am. 39; hélzk hann í vináttu við konung meðan hann lifði, Ó. H. 12; ok hélzk þeirra vingan meðan þeir lifðu báðir, Bs. i. 24; enda er rétt at beiða dóms út meðan eigi er upp sagt misseris-tal, Grág. ii. 93:—with subj., meðan þeir lifði báðir, Fms. vi. 27; friðr skyldi haldask meðan nokkurr þeirra væri á lífi, 28. 2. as long as (all along), whilst, in this case a relative pronoun (er, es, at) is understood—meðan er or meðan’s, whence the mod. Dan. medens, in mod. usage meðan að; this particle is, however, left out, and the sentence is elliptical; but in mod. usage Icel. say, meðan að eg er í burtu, whilst I am away, Dan. medens jeg er borte. II. in the meantime; ok verðr sú dvöl at hann myndi fara meðan ördrag eða lengra, Grág. ii. 110; þegi herr meðan! Eb. (in a verse); hlýði mér meðan, listen to me the while i. e. whilst I say my song, Leiðarv. 5; jarl hafði alla skatta þá, er Danakonungr átti, meðan til kostnaðar, Ó. H. 12.

með-aumkan, f. compassion, Vídal. passim, meðaumkunar-samr adj. compassionate, Fas. iii. 644.

með-ferð, f. management; vandhæfi mun þér þykkja á meðferðinni Korm. 82; góðr meðferðar, easy to manage, Landn. 94, v. l.; til meðferðar, to manage, Fms. i. 256; veita e-m e-t til meðferðar, to give it into one’s keeping, Dipl. v. 24; þau kúgildi sem hann reiknaði í sinni meðferð, which he had in his keeping, iii. 13; hafa sök at meðferð, to have a case to manage, Grág. ii. 41; var konungi þá kunnigt hverja m. ek hafða, how I did behave, Eg. 65, Barl. 90, 105; hafa meðferðar, to have about oneself, in one’s keeping, Mar., Bs. i. 715, 866.

með-ferði, n. = meðferð, Th. 77, Karl. 216; hafa meðferðis = hafa meðferðar.

með-færi, n. in phrases such as, kylfuna þó hón sé ekki fimligt m., the club, though it be not handy to carry, Fas. iii. 449; það er ekki mitt m., ‘tis beyond my strength.

með-för, f. = meðferð, Landn. 94, Hom. 108, Grág. i. 165, 166, 443, Nj. 87. 2. in the phrase ‘skógar-gang varðar meðförin sem verkinn’ meðför means the spreading, carrying abroad of a libellous song; cp. fara (A. III. 4. β).

með-ganga, gékk, to confess, (mod.)

með-ganga, u, f., in meðgöngu-tími, a, m. the time of ‘going with child:

með-gangr, m. siding with, helping, Fms. ii. 210:—prosperity.

með-gjöf, f. a fee paid for alimentation, = fúlga, q. v.

með-hald, n. favour, partiality.

með-hjálp, f. a helpmate.

með-hjálpari, a, m. the helping clerk in church.

meðja, u, f. a kind of head-gear, Edda (Gl.) ii. 494.

með-kenna, d, to confess, Sks. 615: með-kenning, f. confession.

með-læti, n. prosperity, good luck, Fas. iii. 594, passim in mod. usage; opp. to mótlæti.

með-mæli, n. the speaking a good word for one.

með-reið, f. a riding with another person. meðreiðar-maðr, m. an attendant on a traveller on horseback.

með-taka, tók, to receive, accept.

með-taka, u, f. reception, meðtöku-maðr, m. a receiver, Bs. i. 882.

með-tekt, f. = meðtaka, Bs. ii. 119.

með-tækiligr, adj. acceptable, Mar.

með-vitund, f. sense, consciousness.

mefingr, i. e. mæ-fingr, adj. slim-fingered, Hðm.; see mjór.

MEGA, pres. in a pret. form má, mátt, má; plur. megum, megut, megu, later and mod. megit, mega; pret. mátti; subj. pres. megi, pret. mætti; part. mátt; with suff. má’k = má ek, Og. 33; mætta’k = mætta ek, Þkv. 3; máttú = mátt-þú, passim: with neg. suff. pres. 1st pers. má’k-a, I cannot, Stor. 18; má’k-at ek, Am. 12; má’k-a’k, 52; má’kk-at-ek, Hallfred (Fs. 107): pret. mátti’g-a’k, I could not, Og. 32: [Ulf. magan = δύνασθαι; A. S. magan; Engl. may, might; Germ. mögen; Dan. maae.]

B. To have strength to do, avail; svá at vér mættim ekki, so that we availed not, Am. 17; mega betr, to be the stronger, Karl. 423; allt má þó nauðigr skyldi, a saying, i. e. necessity is a great schoolmaster, Sturl. iii. 255; eigi megu þær minna, they are not less powerful, Edda 13; hverr er sá Guð, eða hvat má hann? 2: with dat., mega við e-m, to be able to withstand one; hann mun ekki mega einn við mörgum, Art. 22; ekki má við marginum, none can withstand the many, Fms. xi. 278; mega sér, var honum haldit til vinnu þegar er hann mátti sér nokkut, as soon as he grew strong, had any strength, Bs. i. 35; skulu mikit þín orð mega við mik, thy words shall go for much, Nj. 175; jafnmikit mega níu momentur ok tólf, Rb. 458. 2. of health, like Lat. valere; mega vel, to be well; mega ílla, lítt, to be poorly, and so on; Komtú í Hitardal? segir Sturla—Já, sagði ferðamaðr—Hversu mátti Þorleifr?—Vel mátti hann, ok því var betr, at hann mátti vel, Sturl. i. 89; Hallr spurði, hversu þær mætti,—Harðla vel megum vit, Fms. ii. 201; hann var spurðr hversu hann mætti,—Má ek harða ílla, vi. 237; hann spyrr at Sigvalda, honum er sagt, at hann mátti lítið, xi. 102; hann spurði hversu hann mætti,—Eigi má ek nú vel, sagði hann, Bs. i. 182:—to do for one, má yðr þat er yfir margan gengr, it will do for one, what all others must bear, Eb. 168. II. followed by an infinitive, to be able; mátt þú sjá hana ef þú vill, thou canst see her if thou wilt, Nj. 3; þóttusk menn eigi mega leita hans, Eg. 230; at hann mætti fá sæmd sína, Fms. vi. 398; allt þat hann má miðla, Grág. i. 250; fé máttu þeir ekki bjarga, Nj. 267; hann mátti ekki mæla, Band. 14; sá einn hlutr var svá, at Njáli féll svá nær, at hann mátti aldri úklökvandi um tala, Nj. 171; þaðan sem þú mátt vel eta, 75; litlar sögur megu ganga frá hesti mínum, 90; fá mættim vér betr; landtöku, id.; í öllu er prýða má góðan höfðingja, Fms. x. 230; dyrr þær er ganga mátti upp í húsit, Eg. 421; svá at hann mátti kveða um morguninn, id.; má vera, it may be, Nj. 75: hvat megi! as adverb, hvat megi til vita! nema þér vilit bíða vár hér, may be ye will wait here for us, Band. 40 new Ed.; hvat megi vinna okkrum ástum? Konnak; and so in countless instances. 2. to be permitted, allowed; hann mátti aldri tala til Kjartans svá at Þorkell væri hjá, Ld. 232; halda máttú þessu sæti þótt hón komi sjálf til, Nj. 6; graut má göra hvárt er sygnt er eða heilagt, N. G. L. i. 349; kynfylgju spell, svá at hann má eigi (cannot) lag eiga við konu sína, þá megu þau (then they may) skiljast, H. E. i. 248; nú man eigi mega sitjanda hlut í eiga, in that case one must not remain sitting, be inactive, a looker on, Nj. 110; hann kvað þat eigi mega (that would not do, not be lawful) er maðr var sekr orðinn, 117. 3. ellipt., the verb göra or vera being understood; lemja man ek bogann, ef ek má (viz. göra þat), Fms. x. 362; þat má vel, sagði Özurr. I may as well do so, I will, Nj. 6, Barl. 2, 4, 25: ef svá má (viz. vera), if so be, Grág. i. 411: the saying, ungr má en gamall skal, the young may, the old must (die); nálgastú mik ef þú megir, if thou canst, Gm.; þeir spurðu, hversu þat mætti, Fms. ix. 239; ok má (it may be, perhaps), at hans menn fari á land, Fbr. 74 new Ed.; en þá, verðr eptir þat sem má, leave the rest to luck, Gullþ. 7; ferr þat sem má, fare that as it may, go that as it may, Nj. 38; en þat mætti (viz. vera) at vér vikim þá skammt inn at leginu, Fms. vii. 361; má ok, at sumir sé vinhollir nokkut, ix. 331; má, at hana hendi eigi slík úgipta í annat sinn, Nj. 23; má, at ek leiti þagat vináttu. Fms. vi. 399: the ellipt. mættim (hafa), ix. 239 (lines 17, 18), is a mere slip. III. part. megandi, availing, mighty, strong; athafnarlauss ok ekki megandi, listless and of no avail, Fms. iii. 154; fylldi hann þat heit, er hann var megandi maðr, as soon as he grew to be a man of might, Bs. i. 791; lítt megandi, ‘of little main,’ feeble, helpless, Vsp. 17; ú-megandi, poor, destitute; cp. ú-magi.

megan, f. a doing; vel-megan, well-doing, wealth.

megð, f. = megan; see ú-megð.

MEGIN, n., gen. megins, Gs. 22; but else contr. in gen. and dat. megns, megni, see megn; [from mega; Engl. main]:—might, main, strength; kosta megins, Gs. 22; þitt varð nú meira megin. Fm. 22; orms megin, 28; hjörs megin, 30; svá at þitt minnkisk megin, Hsm. 21. 1; oddar görva jarli megin, Mkv.; trúa á mátt sinn ok megin, Fms. i. 35; þegar er hann vitkaðisk ok fékk megin sitt, Fb. ii. 389; ok svá sem á leið sóttina minnkadi stórum megin (acc.) hans, Fms. ix. 250; Medi funnu megin hans, MS. 544. 39: ú-megin, a swoon; van-megin, weakness. II. [cp. Engl. mainland], the main, chief part of a thing; allt megin landsins, the main of the land, Fms. x. 184; Jótland er megin Dana-veldis, vi. 53; megin árinnar, the main-stream, Þórð. 11 new Ed.: in a more local sense, máni þat né vissi hvat hann megins átti, the moon knew not his main, his place in heaven, had not his fixed course, Vsp. 5; jarðar-megin, the earth’s main, the wide earth, Hm.; vetrar-megin, the main part of winter, Sks. 59; veðr-megin, ‘weather-main’ the power, but also the ‘airt,’ direction of the weather; hafs-megin, the main, open sea; lands-megin, the mainland. Eg. 50.

B. COMPDS: megin-afl, m. main strength, Sks. 199. megin-á, f. a main river. Fas. i. 388. megin-áss, m. the main or chief As, i. e. Odin, Lex. Poët. megin-borg, f. the main town, Fms. ix. 41. megin-bygð, f. the main district, Fms. viii. 59. megin-dómar, m. pl. the main events, world-famed events, Vsp. 59. megin-dráttr, m. the great draught, of fish, Bragi. megin-dróttning, f. the great queen = the Virgin Mary, Geisli 3, Lil. 86. megin-dýrr, adj. ‘main dear,’ dearly beloved, Lex. Poët. megin-ekkja, u, f. the great widow, a nickname, Fær. megin-fjall, n. the main fell, Hkv. Hjörv. 5 (= reginfjall). megin-fjarri, adv. ‘main far off,’ very far, Fms. vi. (in a verse). megin-fjöldi, a, m. a vast multitude, Geisli 4. megin-flokkr, m, the main body, Fms. viii. 322, v. l. megin-flótti, a, m. the main body of a host put to flight or flying, Sturl. ii. 223, Hkr. ii. 371, passim. megin-gjörð, f. the main girdle, girdle of power. Fms. v. 345: plur. megingjarðar, of the girdle of Thor, Edda 15, 29, 60. megin-góðr, adj. ‘main good,’ mighty good, Fms. vi. 364. megin-góðvætliga, adv. very kindly, Clem. 26. megin-grimmr, adj. ‘main grim’ very fierce, Orkn. (in a verse). megin-haf, n. the main, ocean, Rb. 438, 464, Mar. 1031. megin-herr, m. the main army, Fms. i. 121, Orkn. 106. megin-hérað, n. the main district, Hkr. ii. 89. megin-húfr, m. the main hull of a ship, opp. to róðrar-húfr, N. G. L. ii. 283. megin-hyggja, n, f. ‘main-sense,’ wisdom, Skv. 1. 39. megin-höfn, f. the main harbour, Grett. 107 A. megin-kátr, adj. (-liga, adv.), ‘main glad,’ mighty glad, Grett. (in a verse), Orkn. (in a verse). megin-land, m. a mainland, continent, K. Þ. K. 8, Fms. x. 412, Sks. 155, Ld. 40, Orkn. 6, Fb. ii. 394. megin-lauss, adj. without strength, Barl. 162, Bs. ii. 172, Karl. 358. megin-leikr, m. the main of a thing, Sks. 185, v. l. megin-leysi, n. weakness, Barl. 147, Bs. ii. 168. megin-lið, n. the main body of an army, Fms. vii. 260, viii. 315, Sturl. i. 38 (Ed. megit liðit). megin-ligr, adj. [cp. Engl. mainly]; mál meginlig, mighty strong words, i. e. holy oaths, Vsp. 30. megin-lítill, adj. of little might, weak, Sól. 2, Fms. xi. 103. megin-ljótr, adj. very hideous. Lex. Poët. megin-meingjarn, adj. very mischievous, Fas. i. 435 (in a verse). megin-merki, n. the chief standard, Róm. 352. megin-mildr, adj. very mild, Lex. Poët. megin-mörk, f. the main forest, Eg. 378. megin-njörðr, m. the mighty god, Dropl. (in a verse). megin-ramr, adj. very strong, Sighvat. megin-rás, f. the main course. Sks. 196. megin-rúnar, f. pl. mighty, powerful Runes (charms), Sdm. 19. megin-sjór, n. the main, ocean, Mar. megin-skjótr, adj. very fleet, Harms, megin-skjöldungr, m. the mighty king, of Christ, Skálda (in a verse). megin-stjarna, u, f. a main star, a star of first order, Rb. 110. megin-stormr, m. a mighty gale, Sks. 44, Barl. 124. megin-straumr, m. a mighty stream, current, Mar. megin-tíðendi, n. pl. mighty tidings, Pd. 42. megin-tírr, m. ‘main-fame,’ glory, Sdm. 5. megin-trygðir, f. a firm truce, Ísl. ii. 381. megin-veðr, n, = meginstormr, Fas. ii. (in a verse). megin-vegr, m. the main way, geogr. the zones, Sks. 195 (meginvegir sem úbyggvanda er undir). megin-vel, adv. mighty well, Fb. iii. 315. megin-verk, n. pl. mighty works, labour, Gs. 11. Ad. (fine). Lex. Poët. megin-þing, n. a great meeting, Fms. vi. 50 (in a verse). megin-þungr, adj. very heavy, Sturl. (in a verse). megin-þorf, f. great need; fá þú mey mann í meginþarfar (into wedlock), Skv. 2. 11.

megin or megum, adv., which may be derived, not from megin, but from vegr, veginn, with the m from the dat. of the preceding word; hjá altara kvenna megin, on the women’s side (in a church), Bs. i. 438; karla megin, on the men’s side, Pm. 108; Hjarðarholts megin, on the H. side (of the river), Nj. 35; þeir sátu í öndvegi enum úæðra megin, i. e. on the left side of the hall, Fs. 72, Fms. xi. 71; hinum vinstra m., Hrafn. 13; hægra m., on the right side; enum syðra m., on the southern side, Stj. 564, Fms. viii. 236; hit nyrðra megin, x. 16 v. l.; öðru-megin, on the other side, Nj. 43, 68, 144, Eg. 531; einu megin (einum-megin). from one side only, Nj. 246, Fms. ii. 281, Ísl. ii. 362; þeim megin, on that side, Grág. ii. 137; sínu megin hvárr, Fms. i. 305; báðu-megin, on both sides, Ld. 46; öllum megin, all around, from all sides. Fms. i. 149, 291, Ísl. ii. 343: hvárungi megin, on neither side, Grág. ii. 266, 267; tveim megin brikar, Kormak. II. megum, hann bjó á Bálkastöðum hvárum megum, Grett.; sínum megum hvárir, Fms. viii. 51; báðum megum, Grág. ii. 266; öllum megum, Eg. 288, Gg. 7; öðrum megum sundsins, Hbl. (prose); tveim megum, Blanda (MS.)

megin-byri, n. a fair wind, Post. 233.

meginn, adj. [Engl. main], strong; meginn ok máttugr, Stj. 26.

megn, n. = megin, a contr. form, strength; likams megn, Bs. i. 317; megn ok frækleik, Fms. x. 256; hann hafði fjögurra manna megn, Háv. 54; af Guðs megni ok af krapti ens helga kross, Fms. x. 417; treysta á mátt ok megn = mátt ok megin, Or. 24; deila megn við e-n, to contend with, Lil. 8; var í því mest megn, it went to the highest pitch at Yule time, Bs. ii. 21: the phrase, um megn, beyond one’s strength, power; kasta steini um megn sér. Eg. 473; þetta mál er nokkut þér um megn með at fara, Fms. vi. 18; þat ráð mun þér verða um megn, 151; Guði er ekki um megn at reisa hann upp af dauða, Stj. 132; yfir megn, id., Bs. ii. 162, 175. COMPDS: megn-lauss, adj. feeble, weak, Bs. i. 321, Mar. megn-lítill, adj. faint, exhausted. Fær. 183, Fas. i. 556.

megn, adj. main, strong, mighty; var þá megnt mannfall, Sturl. iii. 63; svá var megn þessi rógburðr, at …, Fas. ii. 372; með megnu hugskoti, with a strong mind, forti animo, Bs. i. 11. 2. freq. in mod. usage in the sense bitter, fierce; and of taste, strong, bitter: of a quarrel, megn deila, megnt hatr: of illness, megn sótt, a strong fever; megn kvöl, the bitter pang, Pass. 41. 9: of a gale, megn stormr, megn hríð, megnt kafald: of taste, það er megnt, has a hot taste, of acid or the like: of smell, megn lykt: of hay, megnt hey: of food, megn matr, strong meat for the sick.

megna, að, [megn], to be able, have strength to do a thing: þó ek megni minna en einhverr yðar, Grett. 98; munu vér ekki megna at berjask við þá tólf, Fas. i. 422: mod. with dat., eg megna því ekki. II. reflex. to get strength; at hans ríki mætti megnask. to wax strong, Fms. viii. 204; hversu mjök megnaðisk ok aukaðisk Guðs réttr, x. 301; en er synir þeirra tóku at megnask, when their sons grew up to be men, Orkn. 132; eptir þetta megnaðisk sóttin, Eb. 264.

megna, u, f. a bitter, strong taste.

megnugr, adj. able to do.

MEGRA, ð, to make meagre, emaciate, Stj. 147; megrir öndina, Hom. 14. 2. reflex. to wax meagre, Stj. 519.

megrð, f. [magr], meagreness, leanness, Stj. 201, passim.

megri, f. = megrð, Eb. 150, Grág. ii. 341.

-megum, see megin.

MEIÐA, d, to hurt, of bodily injury; hann lék hann ílla ok kvaðsk mundu meiða hann, Eg. 189; munda ek þat ok vilja, at hann meiddi ykkr eigi opt, Fms. ii. 101; meiddu þig ekki, take heed not to hurt thee! hefirðu meitt þig?—esp. to maim, injure seriously, or if of things, to damage, sverðum þeir meiddu þann er saklauss var, Sól. 22, Sturl. ii. 181; en hina rak hann ór landi, meiddi eðr drap, Fs. 18, 99, Ó. H. 63; ok ætlaði at láta meiða eðr drepa ossa landa fyrir, Íb. 10; meiðit hvert skip svá at ekki sé sjófært, Fær. 260; finna þeir nú, at skipit var meitt neðan, Sturl. iii. 68:—to spoil, destroy, eptir þat kom hagl stórt ok meiddi allan ávöxt jarðar, Pr. 436; nú hefir yður vangeymsla mjök meiddan várn sigr, Fms. vi. 326; ef menn skeðja jörðu eðr meiða lands-nytjar, Grág. ii. 216; þá tók hann at meiða hof ok hörga, Bs. i. 10:—of a horse, to make it sore on the back, and part. meiddr, sore in the back. II. reflex. to take hurt, be hurt, maimed, Grág. ii. 16, Fms. i. 273; meiddusk skipin þar fyrir, Ó. H. 164; ok hafði meizk (= meiðsk) þjóleggrinn, Bs. i. 344.

meiðing, f. bodily hurt, maiming, damaging, esp. in pl. of serious bodily hurts, dangerous wounds, Bs. i. 531, Nj. 21, Fs. 34; í manndrápum ok meiðingum, Fb. ii. 64, MS. 625. 64; at hann hélt lífi meiðinga-laust, unmaimed, unhurt, Sturl. iii. 132; þeim hélt við meiðingar, Nj. 21; meiðing fjár, K. Þ. K. 176.

meiðir, m. an injurer, Lex. Poët.

MEIÐMAR, f. pl. [Ulf. maiþms = δωρον, Mark vii. 11; A. S. mâðm]:—gifts, presents, only in poetry; þiggja meiðmar, Skv. 3. 39; meiðmar (acc.) ok mösma, Km. 35; stórar meiðmar, Akv. 5; meiðma fjöld, Am. 93, Skv. 2. 2; fjöld á ek meiðma, Þkv. 23; en þeirrar meyjar meiðmum týna, referring to the mundr (q. v.), for if a man forsook his wife without due cause he had to pay her mundr, Skv. 3. 15.

MEIÐR, m., gen. meiðar, Gm. 34 (Bugge), but else meiðs, dat. meiði; [meid or mei, Ivar Aasen; Swed. mede; perh. derived from meiða, of a lopped and barked tree]:—a pole or longitudinal beam, esp. the two long beams in a sledge, also called sleð-meiðr; þá reif hann meiðinn undan sleðanum, … en Arnkell laust af sér með meiðnum, … hann laust sleðmeiðnum í mót honum, … en meiðrinn kom á garðinn, … en sleðmeiðrinn brotnaði í fjötrar-raufinni, Eb. 190: the phrases, standa á öndverðan meið með e-m, to stand foremost on the meið, to stand at the upcurving of the sledge-bearers, i. e. to stand in the forefront as a champion, Bs. i. 141; cp. ‘staa paa meiom,’ and ‘meia-hals’ = the rising of the meid, Ivar Aasen; mjök þótti mönnum á einn meið hallask með þeim, it went all on one side (metaphor from a sledge capsizing), Bjarn. 59; váð-meiðr, a pole to hang clothes on for drying; nú skulu þér hér reisa við ána váðmeið, ok er konum hægt til þváttar at hreinsa stórföt … þat hygg ek at við þann meið festi hann ykkr upp, Glúm. 390, 391, Rd. 296; cp. váð-áss, Hrafn. 20. 2. poët. a pole; telgja meið til rifjar, to shape a pole for a loom, to make a weaver’s loom, Rm. 15: of the mistletoe, af þeim meiði er mer (i. e. mær = mjór) sýndisk, Vsp.: of the gallows’ tree, Hðm. 18, Ht. (Yngl. S. ch. 26); and of the tree Yggdrasil, Gm. 34, Hm. 139, prob. from the notion of its being the gallows of Odin: so also the raven ‘á meiði’ in Bkv. 11 seems to mean the gallows, cp. Germ. galgen-vogel; in Hkv. 1. 5. it is perh. = váðmeiðr. The word can never be used of a living tree. In poetical circumlocutions of a man, vápna meiðr, passim, see Lex. Poët.

meiðzl or meizl, mod. meiðsli, n., mostly in pl. bodily hurts, injuries, mutilation. Sturl. ii. 181, Korm. 216, Fms. vii. 185 (v. l.), Bs. i. 530; meizla-högg, -sár, Fas. i. 331, iii. 33; meizla-laust, Fms. ii. 276.

meiðzlur, f. pl. = meizl, Edda 127, Ó. H. 70, Fms. vii. 185, x. 420.

MEIN, n. [A. S. mân; cp. Old Engl. (Chaucer) meygned = maimed; Dan. meen], a hurt, harm; muna þeir mein er þiggja, a saying, Lv. 86; at engum verði mein at, that it may do nobody harm, Fs. 94, Al. 98; engum manni at meini verða, Fs. 131, Fms. vi. 350; e-m verðr mein at e-u, Grág. ii. 266: göra e-m mein, Fms. i. 99, Fs. 11; hón kvað þat mein (a pity) at hón hafði eigi þá menn augum leitt, Fs. 85; mein ok úhapp, Edda 18; geysi mikit mein var honum þat, 23; láta sér í mein, to deny to oneself, Hom.; hann lét sveininum ekki í mein, ok unni mikit, i. e. he let the boy want nothing, and loved him much, Nj. 147; taka sér e-t í mein, to part with a thing one cannot well do without. 2. medic. a disease, sore, &c.; ein kona varð fyrir meini miklu, Bs. i. 309; til bótar hans meins, id., 377; þá er meinit hvarf frá honum (of epileptic fits), 380: also used of an internal organic disease, thus, innan-mein, internal disease, 323 (of hydatides); fingr-mein, a sore finger; handar-mein, a sore hand; fótar-mein, 321, 328: brjóst-mein, a bad chest, but brjósta-mein, abscess or cancer in the breast, of women; átu-mein, an ‘eating sore’ a cancer; tungl-mein, a kind of ‘tinea’ or woodworm. II. plur. a drawback; þótti þat með stórum meinum um slíkan mann, Fs. 50; honum syndisk mein auðsýn á því, Ó. H. 195; ef maðr tekr sök af manni, ok verða þau mein á, at sök verðr eigi sótt. Grág. ii. 81. 2. of marriage in the eccl. law, hindrances, such as relationship or the like, that make a wedding unlawful; hann gipti Snælaugu dóttur sína Þórði Böðvarssyni með tvauföldum meinum, Bs. i. 427; sagði laungetin börn þeirra sem getin vóru upp frá því sem mein vóru vituð, 285 (see meinbugir); ef hin meiri mein eru, Grág. i. 365; ok varðar fjörbaugs-garð um in minni mein, 366. COMPDS: meina-lauss, adj. blameless, Fms. vi. 109: unhindered, meinbuga-lauss, Grág. i. 307; ef þeim er meinalaust, if they are unforbidden, 26; prestr skal syngja allar heimilis-tíðir at meinalausu, if be is unhindered, Am. 37; oss dugir fagna Ólafs-messu meinalaust, id., Sighvat. meins-vanr, adj. guileless, Gm. 16.

meina, að, to harm, Barl. 173; sólar hiti meinar þar um sumar, Stj. 69; þau meina þér ekki vætta, 24. 2. to hinder; meina e-m e-t, verðr hann sjúkr eða sárr, eða meina honum vötn eða veðr eða menn, Grág. i. 496; enda bæri eigi leitir fyrir né hæðir svá at þat meinaði, 433; hvárt sem meinar frændsemi eðr sifskapr, H. E. i. 513:—to prohibit, ekki mun ek meina öðrum mönnum at halda þá trú sem sýnisk, Fms. i. 305; faðir hennar ok móðir meinaðu þeim þat ekki, ii. 99; ok er henni var þat meinat, þá hljóp hón út á skóga, Fas. i. 517, Stj. 520, Barl. 65.

MEINA, irreg., pret. meinti, but pres. meina, meinar; part. meint; [a for. word from the Engl. or Germ.; it first occurs about or a little before the time of the Reformation; Germ. meinen; Engl. mean]:—to mean; the passage, Landn. 333, is in the words of Björn á Skarðsá; ek meinti, Bárð. 6 new Ed., is from a paper MS., as are also Fas. i. 499 and iii. 488; the word, however, occurs in the Ósv. S. (a vellum of the 15th century), and is naturalised in mod. usage, Vídal., Pass., N. T. passim.

mein-akr, m. a nickname, Eb.

mein-blandinn, part. poisonous, Fas. i. 181.

mein-bugir, m. pl. impediments which make it sinful or wicked to do a thing; á þessum ráðum liggja stórir meinbugir, þvíat þat er it mesta Kristni-spell skírðum mönnum at eta hross, Fms. i. 126; mun hann sjá alla meinbugi þá sem á eru þessu máli, at berjask við bróður sinn, xi. 221. 2. esp. of marriage, the forbidding the banns; finnask nokkurir þeir menn er þar vita meinbugi á, þá skulu þeir segja til fyrir brúðlaup, segja þeir eigi fyrr til meinbuga en brúðlaup er gört, þá skal engi maðr þeim þar um trúa, nema þeir hafi svá í fjarska verit, at þau tíðendi hafi eigi til þeirra komit, N. G. L. i. 333; hvernig þeirra hjúskapr var bundinn … ef þau bætti sína meinbugi, Grett. 162; en hverr sá sér vill kvánfangs leita, þá skal hann biðja þeirrar konu eðr meyjar, at eigi sé meinbugir á svá at hann viti, K. Á. 104; þeir sem meinbugi vissu ok lýsing heyrðu, … ef meinbugir finnask engir á, 110, 114, 116; meinbuga-laust, id.; thus, in reading the bans, the phrase, ef nökkur veit þar meinbugi á, skal hann segja til þeirra í tíma eða þegja síðan, Icelandic Prayer Book.

mein-bæginn, adj. (-bægni, f.), vexatious.

mein-eiða, d, to make a false oath, Hom. (St.)

mein-eiðr, m. [Dan. meened; Germ. meineid], perjury, K. Á. 218, Hom. 86, H. E. i. 522, Barl. 142.

mein-fang, n. trouble; leita e-m meinfanga, Ld. 28.

mein-fretr, m. a nickname, Landn.

mein-fullr, adj. noxious, Hb. 16.

mein-fært, n. adj. dangerous to pass, Ó. H. 57.

mein-gefit, n. part.; e-m er e-t m., fatally inclined to; eigi myndi sér svá meingefit at ríða hestinum, at …, Hrafn. 6.

mein-göra, ð, to offend, harm, Bs. ii. 64, 132.

mein-görð, f. ‘harm-doing,’ offence, Nj. 163, Fms. v. 14, Stj. 121, passim: bodily pains, Orkn. 140.

mein-hægr, adj. harmless, inoffensive.

meining, f. harm, injury, Bs. i. 379.

meining, f. [meina], meaning, opinion, (mod.)

meinka, að, to harm; lasta né meinka, Bs. i. 911.

mein-kona, u, f. a concubine; hafa at meinkonu við sína konu, N. G. L. i. 16.

mein-kráka, u, f. evil crow, a term of abuse, Ls. 43.

mein-kveisi, n. a bitter pain. El.(?) 98.

mein-kvikendi, n. a harmful animal (reptile), Stj. 436, Eluc. 22.

mein-lauss, adj. harmless, inoffensive, Fms. x. 281, Stj. 41, Hom. 49, Bs. i. 184, passim; ætla ek mér þat meinlaust, it will do me no harm, Fms. ix. 259; at meinlausu, without hindrance, K. Þ. K. 58. 2. painless; höndin var honum aldrei meinlaus, Ld. 224; sjaldan meinlaust (painless) með öllu, Bs. i. 347.

meinlát-samr, adj. chastising the body; m. í vökum, föstum ok klæða-búnaði, hann gékk opt berfættr um nætr í snjóum ok frostum, Bs. i. 83.

meinlát-semi, f. chastisement of the body, 625. 83.

mein-leiki, a, m. a hindrance, Ld. 184, Sturl. i. 127: = meinbugir, Gþl. 230.

mein-leysi, n. harmlessness, innocence, 625. 194, Al. 106, Stj. 20, 49.

mein-liga, adv. painfully, Hom. 120, Bs. ii. 36, Karl. 376.

mein-ligr, adj. (-liga, adv.), painful, troublesome: inconvenient.

mein-læta, t, to chastise, Fb. ii. 24, Hom. 73.

mein-læti, n. pains, trouble, Mar., Hom. 73, Bs. 1. 194: eccl. self-chastisement, Sks. 486, Greg. 39, 70, 96. 2. illness, Fb. i. 213; liggr jarl í þessum meinlætum allan þenna vetr, 212: in mod. usage esp. of internal illness, hydatides, or the like: meinlæta-fullr, etc. meinlæta-samr, adj. = meinlátsamr, Magn. 466, Bs. i. 134.

mein-mæla, t, to abuse, Mar. 207.

mein-mæli, n. contumely, Hom. 8, 76, Bs. i. 94, Str. 91.

meinn, adj., meinni, meinstr, [Engl. mean], mean, base; hann er einkar m., he is ‘unco mean,’ Ísl. ii. (in a verse); þat var hverju dýri meinna ok verra, Fas. iii. 637. 2. in neut. meint, causing pain; honum var meint niðr at svelga ok svá at drekka, en meinst (superl.) at hósta, Bs. i. 347; fær hann svá skjóta bót, at hann kenndi sér hvergi meint, that he felt no pain, 179; var honum knéit harla meint ok úmjúkt, O. H. L. 89:—e-m verðr meint við e-t, or af e-u, to take hurt by it; féll hestrinn undir honum, ok varð honum af því nökkut meint, Sturl. i. 83.

mein-samliga, adv. perniciously, Fms. x. 223.

mein-samligr, adj. hurtful, causing pain, Bs. i. 42, Fas. i. 206.

mein-samr, adj. evil, noxious, of things and persons, Stj. 483, Landn. 212 (of a witch): vexatious.

mein-semd, f. pain, hurt, Barl. 201, Greg. 10, Stj. 97: illness, disease, Magn. 516.

mein-semi, f. = meinsemd, disease, Eg. 587, Bs. i. 351, 352: ill-will, chicanery, (mod.)

mein-staddr, part. placed in distress, Bs. i. 37.

mein-stafir, m. pl. baleful staves, charms, Ls. 28.

mein-svari, a, m. a perjurer, Vsp. 45, N. G. L. ii. 426.

mein-særi, n. [Scot. man-sweir], perjury, K. Á. 18, Gþl. 547, Fms. xi. 436, Rétt. 85. meinsæris-maðr (meinsæra-maðr), m. a perjurer, Jb. 339, Karl. 552, N. G. L. ii. 426 (v. l.), Bs. i. 718.

mein-tregi, a, m. affliction, poët., Skv. 1. 34.

mein-úðigr, adj. malignant, Fas. i. (in a verse).

mein-vargr, m. a noxious beast.

mein-vættr, f. a noxious wight, an ogre, = Germ. unhold, of giants, ghosts, monsters, or the like, Fb. i. 526: trölla ok meinvætta, ii. 314; þar mun liggja meinvættr nökkur, Grett. 110: fyrir þeim meinvættum (of highwaymen) er menn hugðu úti liggja, Fs. 4; Steinrauðr enn rammi er mörgum manni vann bót þeim er aðrar meinvættir görðu mein, Landn. 212: má þar engi maðr vera um nætr fyrir trölla gangi ok meinvætta, O. H. L. 57: metaph. a noxious creature, tak meinvætti þessa, Flóv. 34; var hvers-vetna í leitað at eyða þeim meinvættum, ok hafði ekki at sök (of mice), Bs. i. 194; hvat sem meinvætta mæltu þóptar, Bb.

mein-yrða, t, to abuse in words, Bs. i. 855.

mein-yrði, n. pl. abuse, Bs. (Laur.)

mein-þjófr, m. a mean thief; m. markar, ‘thief of woods,’ i. e. fire, Ýt.

MEIRI, neut. meira, compar. and superl. mestr, answering to mikill, q. v.; [Ulf. maiza = μείζων, maists = μέγιστος; A. S. mâre, etc., see meirr; Lat. major]:—more and superl. most, greater, greatest, and the like: of stature, taller, tallest, meiri en önnur naut, Ld. 120; meiri en aðrir menn, Fms. i. 44; mesta fingri ok lengsta, x. 398; væn kona ok kvenna mest, Eg. 598; hann var allra manna mestr, Fms. i. 2; kvenna vænst ok mest, 14; hverjum manni meiri ok styrkari, 17. 2. greater, larger, of quantity or quality; meira fé ok betra, Nj. 45; þeir er mest gæði flytja landi þessu, Fms. vii. 122; meiri hluti, the greater part, Grág. ii. 60. 3. more, most, of degree or amount; et mesta göfug-kvendi, Ld. 334; þeirra mestr maðr, 330; et mesta nytmenni, id.; hverr vildi vera öðrum meiri, Fms. i. 17; inn mesti íþrótta-maðr, id.; meiri ráð, Grág. i. 355; mesta sæmd, Fms. vi. 102; enn mesta kærleik, ii. 295; meiri þökk, 296; mesti félagsskapr, Eg. 29; frændsemis spell en meiri, Grág. i. 358, 365; þær konur er enn eru í meirum (nearer) þyrmslum, N. G. L. i. 75. II. as subst., the more, the most; ek vil hér mestu ráða, Ld. 212; ef þeir fengi meira, Fms. vi. 248: ef hón kaupir meira en svá, Grág. i. 334; bygðan bólstað eðr meira, id.; hann var mest hallr at vináttu til Inga konungs, Fms. vii. 233. COMPDS: meira-háttar, adv. of greater importance, more remarkably, Fms. v. 176 (v. 1.), vii. 219. mest-háttar, adv. most remarkably, Bs. i. 805, 828, Fms. iii. 45.

meirr, compar., answering to mjök (q. v.), superl. mest; [Ulf. mais = μαλλον, maist = πλειστον; A. S. mâr; Engl. more, most; Scot. mair, maist; Germ. mebr, meist]:—more, and superl. most; meirr ok meirr, more and more, Stj. 468; meirr eptir annarra manna skaplyndi en Lauga-manna, Ld. 212; jafnmargir eða meirr, Grág. i. 336; en þó meirr at mildi, Fms. ii. 296; meirr en, more than; eigi m. en eitt fylki, Fb. i. 40, passim; elska meirr enn nokkurn mann, Fms. i. 17. 2. with another comparative; útar meir, sunnar meir, Fms. vii. 260, viii. 353; firr meirr, ‘furthermore,’ still further off, vii. 294; ok því þá fjarr-meir, at engi saurr stökkvi á konunginn, Sks. 365; nær-meir (cp. Dan. nær-mere), more near, Stj. 218; nær meir landi, more near land, Sks. 46; neðar meir, ‘nether-more,’ more below, 167; ofar meir, higher up. Fms. ix. 406; fyrr meir (Engl. for-mer-ly), ‘further back in time,’ formerly, Sks. 193: in former times, síðar meir, later, D. N. i. 122; meir verr, worse, worser, Sturl. i. 12: further, enda vill hann eigi meirr færa til staðar, Grág. i. 257; gékk hann meirr at þat, liðu m. at þat, Rm. 2, 4, 5, etc. II. the superl. mest; þeim var ek verst er ek unni mest, Ld. 334, and in countless instances.

meisingr, m. [A. S. mâse; Engl. tit-‘mouse’ (a different word from mouse, Icel. mús); O. H. G. meisa; Germ. meise; Ivar Aasen meis]:—a titmouse, Lat. parus. Edda (Gl.)

MEISS, m. [O. H. G. meisa], a wooden box, a basket (in Norway of any basket of wicker-work); meis hefi ek á baki, verðrat matrinn betri, Hbl. 3; hann hafði mikinn meis á baki … rótar ofan í meisinn öllum fiskunum, þá er fullr meissinn, Grett. 137; selja mjöl í meisum, Gþl. 491; hann hafði borit í meis á baki sér Örvandil … ein tá hafði staðit ór meisinum, Edda 59; meisa síld, barrel-herrings, N. G. L. ii. 250; kola-meiss, Art., freq. in mod. usage; hey-meiss, a hay-box in which the hay is given to the cows, one meiss to each head of cattle.

meistari, a, m. [Lat. magister], a master, lord; þjóna sínum meistara, Ld. 26, Stj. 70, Rb. 412: a master, teacher, scholar, Sks. 244, Bs. i. 228, 229; klerkar ok meistarar, Ann. 1215; m. Ovidius, Bs. i. 238; m. Gísli, 236; mikils háttar m. er Áki hét, 805; sumir meistarar, Skálda 177; m. Priscianus, 160; Þóroddr Rúna-meistari, Thorodd ‘Rune-master,’ the Grammarian, id.: Master, of the Lord, N. T., as a rendering of Rabbi, passim: as a degree, meistari Jón, the popular name of bishop Jón Vídalin. COMPDS: meistara-dómr, m. mastership, great skill, Mar., Fms. xi. 431, Fas. iii. 426. meistara-ligr, adj. (-liga, adv.), masterly. meistara-samligr, adj. masterly, Mar.

MEITA, t, [Ulf. maitan = κόπτειν; Germ. metzeln; cp. Germ. messer = knife]:—to cut; meita knífi, Fb. ii. 522 (in a verse); manar meita, to cut the mane, Akv. 37; ekki hafði hann látið meita skegg sitt né skera hár fyrir hrygðar sakir, Stj. 538.

meitill, m., dat. meitli, [Germ. meissel], a chisel, Eg. (in a verse), freq. in mod. usage; whence meitil-berg, n., Grett. 141; or also meitil-stapi, a, m. a steep precipice as if cut with a chisel.

meitla, að, to chisel, cut, Mar., freq. in mod. usage.

meizl and meizlur, see meiðsl.

mekktr, part. [makki], necked, of a horse.

mekt, t. [a for. word, from Germ. macht], might, Stj. 143; ef ek skal dæmdr af Danskri slekt, ok deyja svo fyrir kongsins mekt, Jón Arason: pomp, Fms. xi. 424.

mekta, að, to make mighty, Stj. 140: reflex., 154, 174.

mektugr, adj. mighty, Fms. v. 345, Stj. 205, Skáld H. i. 31; the passage Ad. 15 is doubtful or illegible, for such a word could not occur in so old a poem.

MEL or mél, also mæl, n. [another form of mál (q. v.), but only used in a temporal sense; Ulf. mél = καιρός and χρόνος]:—time, a while; hann skal leggja á eigi skemra mel (not shorter notice than) en viku stefnu, Grág. ii. 349: in the phrase, eða meira meli, or a longer time; þrem nóttum fyrr eða meira meli …, fjórtán nóttum fyrr, eðr meira meli, a fortnight or more, Kb. i. 85; þá skulu þeir kveðja nótt fyrr en dómar fara út, eða meira meli, Sb. ii. 105; sjáu nóttum fyrr, eða meira mæli, Kb. 13. 2. the nick of time, the phrase, á því meli, at that time, moment, Grág. i. 392; á því meli er hann spurði sökina, 473; á því meli dreif til hans lið, Fms. viii. 27; en á þessu meli réð Knútr fyrir Englandi, x. 397; ok á því meli (mæli Ed.) er Björn var ór landi varð höfðingja skipti í Noregi, Bjarn. 13; ok vildi hann eigi útan fara á því meli (i. e. during the three years of outlawry), Glúm. 371; á várþingi eða á því meli, … á várþingi eða á því mæli sem nú var tínt, Grág. ii. 248; á skömmu mæli, within a short time, 655 xvii. 6; ok á þessu mæli, er Hákon svarfaðisk þar um á Gautlandi, Fms. xi. 40; þá er enn maðr leystr ór strenginum á því mælinu, 152; á því meli er var í milli andláts hans ok upptekningar hans, in the meantime between …, Bs. i. 194.

MÉL, n. pl., in mod. usage míl and mil, járn-mil, [it remains in Scot. mil-drop, and perh. Engl. mildew]:—the mouth-piece, bit, only in pl., for the mél were composed of two iron pieces linked together, see Worsaae, Nos. 487, 489 (like the Engl. snaffle-bit), and are used so still in Icel.; gnöguðu beislin svá at niðr féllu á jörð mélin, Karl. 376, freq. in mod. usage. COMPDS: mél-dropi, a, m. the drop or foam, from a horse’s mouth, Vþm. 14, Edda 7. mél-greypr, adj. chafing at the mél, champing the bit, epithet of a steed, Akv. 3, 4, 13. The poët. compds mél-regn, mél-skúr, iron rain, iron shower, Vellekla, are prob. from the same word.

meldr, m., gen. meldrs and meldrar; [mala; Swed. mäld; Ivar Aascn mælder; Scot. melder; Mælder-skin, the name of a mountain glacier in Norway, from its likeness to a flour-bag]:—flour or corn in the mill: koma til melds, to go to the mill, Gs. 4; standa at meldri, 23; Fenju meldr, the flour of Fenja = gold, Lex. Poët.; græðis meldr, sea-flour = sand (?), Edda (in a verse); the word is obsolete and poët., but remains in Sweden and Norway.

meldun, m. a nickname, Landn., a Gael. word.

mel-fluga, u, f. a moth in clothes, (mod.)

MELJA, pres. mel, pret. maldi, part. maliðr, to pound, bray into dust; mcl þat allt í dust, Pr. 475, freq. in mod. usage.

mella, u, f. a noose, in kapp-mella: a trigger (?) in a cross-bow, þat var lásör ok mella í, Sturl. i. 180 (but malla the vellum C). II. a giantess, Edda (Gl.); mellu-dólgr, ‘giantess-foe’ = Thor. 2. in mod. usage the mother, of dogs, cats, or the like.

mellingr, m. a kind of trigger (?), Edda ii. 494.

melnir, m. [mél], the name of a horse (= Lat. lupatus), Hkr. i. 47.

MELR, m., pl. melar, a kind of wild oats, esp. bent-grass, arundo arenaria, growing in sandy soil; it is esp. found in Skaptafells-sýsla and in Mýra-sýsla (near to Hitarnes and Akrar), cp. Bjarn. 22, which probably refers to cutting this grass, cp. Eggert Itin. §§ 490, 813; þeir leiddu hesta sína undir melbakka ok skáru fyrir þá melinn at þeir dæi eigi af sulti, Nj. 265; átta tigir mels í Hátuninga mcl, D. I. i. 199. II. a sand-hill grown with bent-grass (such hills are called dunes or denes in E. Anglia, links on the N. E. coast); then, generally, a sand-bank, whether overgrown or bare; ríða eptir melunum, fram melana; á melunum með ánni; þar eru melar brattir ok lausgrýttir, … ok hrundu þeim af melunum, Glúm. 394, 395; ok er hann kom á mela þá … þá settisk hann á melinn … þá hratt Lambi honum fyrir melinn ofan á sandinn, Eg. 746, 748; ganga fram á mel nokkurn, Ld. 62; þá ríðr hann undir melinn, Gísl. 19; á sandmel þeim er þar verðr, Ó. H. 226; þar sem sandmelar tveir rauðir stóðu, … undir enum syðra melnum, Landn. 77, Gísl. 23. III. freq. in Icel. local names, Melr, Melar, Mela-hverfi, Mela-sveit, whence Mela-menn or Mel-menn (Nj. 151), Rauði-melr; Rauðmelingar, the men from Mel and R., Landn. COMPDS: mela-sól, f. botan. papaver, Hjalt. mel-bakki, a, m. a ‘mel-bank,’ hank on which bent-grass grows, also a sand-bank, Nj. 155, 265. mel-dýna, u, f. a pad or cushion filled with melr. mel-gras, n., botan. elymus arenarius, a kind of oats, Hjalt.; whence the local name Melgras-eyri, in western icel. mel-karl, m. a nickname, Sturl. ii. 228. mel-rakki, a, m. the ‘mel-dog,’ the white or polar fox, from its burrowing in these sand-hanks, Nj. 198, Bs. i. 581, Grág. ii. 347, Sturl. i. 88. melrakka-belgr, m., -skinn, n. the skin of a m., Grág. i. 392, 500, Fms. v. 251. melrakka-veiðr, f. fox hunting, Jb. 23. In local names, Melrakka-dalr, -nes, -slétta, Landn., Fbr. mel-teigr, m. a field of mel (oats), D. I. i. 199. mel-torfa, u, f. turf grown with oats (melr), Hrafn. 27.

MELTA, t, [malt; Goth. maltjan is a conjectural verb from gamalteins = ἀνάλυσις]:—to malt for brewing; engir menn skulu kaupa korn til meltingar, en ef meltir, gjaldi mörk silfrs konungi, N. G. L. ii. 249; melta korn til sölu, Gþl. 351. II. metaph. to digest, of food, Fms. vi. 351; þat smjör er rennr af þeim hvölum megu menn eigi m. með sér, Sks. 123; melta valbráðir, Akv. 36: metaph., þér meltið slíkt ok sjóðit fyrir yðr svá at ekki verðr af, Nj. 154; eigi mun ek melta reiði mína hversu lengi sem ek þarf at bera hana, Fb. ii. 295.

melta, u, f. a malting, meltu-hús, n. a malt-house, Rétt. 94.

melting, f. a malting, N. G. L. ii. 249. II. digestion, freq. in mod. usage.

MEN, n., gen. pl. menja, dat. menjum; [A. S. mene; Hel. meni; cp. O. H. G. mani-kold = necklace-gold, as also the name of a plant, hence perhaps Engl. marigold; Lat. monile]:—a necklace, Þkv. 13; hringa ok men, Vsp. 23; móður menjum göfga, Hdl. 13; hlaðin háls-menjum, Am. 44, Yngl. S. ch. 17, 22:—they were also worn by men, hann lézk vilja færa þeim men er Björn hafði haft á sér, Bjarn. 67, Vápn. 26, 28: metaph. in plur. treasures, jewels, Þkv. 23, Fm. 16, Akv. 26:—poët. phrases, men jarðar, earth’s necklace = the sea, Orkn. (in a verse); men Karmtar, island necklace = the sea; lyngva men, necklace of the bush = a serpent; men storðar, the earth’s men = the world serpent, the Miðgards-orm, Lex. Poët.: as necklaces were chiefly worn by ladies, a woman is called mens Syn, the fairy of the necklace, Edda (in a verse): Men-glöð, the ‘necklace-glad,’ is the name of a fairy woman, Fb. i. 529, Fsm.: as also men-brekka, -brík, -döll, -gefn, -grund, -gunnr, -hlín -reið, -skögul, -skorð, = a lady; on the other hand, a man is called men-broti, -brjótr, -fergir, -myrðir, -rýrir, -stríðir, -vörðr, -þverrir, = the giver, breaker etc. of treasures, Lex. Poët.

MENGA, að, [mangr, qs. margr; cp. Engl. mingle, Old Engl. meng]:—to mingle, mix, blend, freq. in mod. usage: in part. mengjaðr, mixed, variegated; blá-mengjaðr, rauð-mengjaðr, mingled with blue, red, D. N.; með mengdu klæði, variegated clothes, v. 102.

mengi, n. [Germ. menge], a multitude, Hkv. i. 26, 49, Merl. i. 49, Fas. i. 496 (in a verse), Akv. 4.

mengr, part. mixed, blended, Sól. 10.

Menja, u, f. the giant maid who grinds gold in the charmed mill, Edda, Gs.; hence gold is called the flour of Menja, Lex. Poët.

MENNA, t, [maðr or mannr], to make a man of, rear, breed; mun ek fylgja sonum mínum, menna þá ok hreysta eptir megni, Finnb. 332. II. reflex. to become a man, of breeding and the like: ef þeir vilja mennask, Fb. i. 509. 2. part. menntr, bred, accomplished as a man, esp. in a moral sense; hann átti marga sonu ok vel mennta, Eb. 10 new Ed.; vel menntr um marga hluti, Fms. xi. 322; Valþjófr var manna bazt menntr, Orkn. 242; vel menntr í alla staði, Bær. 18; ok var Þórðr eigi at verr m. þótt hann leitaði sér ráðs, Ld. 52; hann var vel m., klerkr góðr ok trúmaðr, Fms. ix. 531; gildir menn ok allvel menntir, Hrafn. 26; hinn skörnligasti maðr ok vel menntr, Bjarn. 4.

menni, n. a nickname, Glúm. 392; but esp. in compds, góð-menni, íll-m., rík-m., a bad, good, mighty man; and in a collect. sense, fjöl-menni, marg-m.

menniliga, adv. manfully, Fms. iv. 269, Stj. 87.

menniligr, adj. manly, manlike, well bred, Sturl. ii. 78.

menning, f. breeding; ætt hans, auðr fjár ok m. góð, Ísl. ii. 239; ef hann hefir eigi kunnáttu til eða m., Gþl. 487; með litlu menningar móti, Krók. 35; koma e-m til menningar, to educate, rear into a man.

mennska, u, f. humanity; veita e-m ást ok mennsku, Hom. 47; miskun ok m., 48, Barl. 42; eptir almennilegri mennsku, in a human manner, Fms. v. 347: freq. in compds, karl-m., góð-m., íll-m.

mennskr, adj. human, belonging to man; at mennskum aldri, Hom. 62; mennskr maðr, a man of a man, as opp. to giants, ogres, or superhuman beings, Eg. 110; þótti hann varla m. maðr at afli, Fms. vi. 212, Ísl. ii. 360; ok er miklu betra at fásk við mennska menn en við úvættir slíkar, Grett. 113; sumar með Ásum, Álfum, Vönum, sumar hafa mennskir menn, Sdm. 18.

mennt, f. art, skill, accomplishment; hefir þú til ílls þína mennt, Nj 66; ok er henni flest til mennta gefit, Fas. ii. 148; hón vildi eigi kenna dóttur sinni neitt til mennta, Vígl. 19; allan sóma, fyrst menntina, the instruction, Fms. xi. 430; þú hefir marga hluti til menntar umfram oss bræðr, Hrafn. 17; sýn mennt þína, of swimming, Þórð. 11 new Ed.; mennt í sundförum, Fms. ii. 29. 2. in plur. menntir; milding hafði menntir þær er mætar vóru í heimi, Ór. 3: learning, doctrine, arts. mennta-maðr, m. a man of high learning; lærdóms-mennt, learning.

mennta, að, to civilise: part. menntaðr, learned, high bred; menntaðar þjóðir, civilised nations, (mod.)

menntan, f. culture, breeding; vel virðr sakir menntanar sinnar, of a poet, Bjarn. 3; mér fór sem mörgum börnum, at ek lagða á ekki hug þat sem mér var menntan í at nema, Fms. ii. 267; nema menntanar list, ok íþrótt, Stj. 151; opt er sá í orðum nýtr sem iðkar menntan kæra, Hallgr.:—culture, civilisation are in mod. usage rendered by mentan.

mér = vér (q. v.), we.

MERGÐ, f. [margr], multitude, plenty; mergð fjár, plenty of wealth, Eg. 47; magn ok mergð ávaxtar, Bs. ii. 165, passim in mod. usage; the old writers prefer fjöldi, q. v.

mergjaðr, part. ‘marrowed,’ strong.

MERGR, m., gen. mergjar, dat. merg, but mergi, Ls. 43; pl. mergir; [A. S. mearg; Scot. mergh; Engl. marrow; Germ. mark; Dan. marv]:—marrow, Edda 28, Grág. ii. 91; frost og fjúk. er fast á búk frosinn mergr úr beinum, a ditty, passim. 2. metaph. pith; mergr ritninganna, Mar.; af mergjum hjartans, id.; þat er m. málsins, þat er enginn m. í því, and the like. COMPDS: merg-lauss, adj. marrowless, pithless. merg-leysi, n. pithlessness. merg-runi, a, m. ‘lues medullae,’ a wasting sickness, pining away, caeliaca, Fél. x.

merg-und, f. a ‘marrow-wound,’ a wound cutting through to the marrow, Grág. ii. 11, Nj. 217.

merg-undi, adj., and merg-undaðr, part. wounded to the marrow, N. G. L. i. 68, 172.

mer-hross and mer-hryssi, n. a mare, Eb. 34, Grág. i. 504, Ísl. ii. 62, Grett. 122, Nj. 167, Rd. 284, Ám. 98.

MERJA, pres. mer; pret. marði; subj. merði; part. mariðr, mod. marinn:—to bruise, crush; svá var mariðr hans líkami, Róm. 329; the word is freq. in mod. usage, marinn reyr mun hann eigi sundr mylja, Matth. xii. 20.

MERKI, n., gen. pl. merkja, dat. merkjum, [mark]:—a landmark, boundary, esp. in pl., Grág. ii. 213, 216, 223, 279, 285, N. G. L. i. 41, 307, passim; also landa-merki, q. v.: sing. a mark, færa mark til síns merkis, Grág. i. 416. 2. a milit. term, a banner, standard, Nj. 127, Eg. 88, 268, Fms. vi. 334–336, 406, 407, 412, 413, 419, ix. 25; mælti hann til Halldórs Snorrasonar, at hann skyldi djarfliga bera fram merkit, Halldórr svarar heldr styggliga, beri héri merki fyrir þér rögum! vi. 159: for a classical passage as to a charmed standard (a raven), see Orkn. ch. 11, cp. Þorst. Síðu H. ch. 2, Nj. 158 (in the battle of Clontarf), as also Ó. H. (1853) ch. 201, 219, 221, 225, 227: a standard for procession in churches, Vm. 22, 52, Pm. 66. II. a mark, token, sign; ok mun þat til merkja, at þeir Grímr munu heim koma, Nj. 197; ok hefir þat orðit til merkja, at, Eg. 766; þessir menn er náliga vóru með öngum merkjum, of no mark, distinction, Fms. xi. 261; merki munu þér at þykkja ef ek segi þér frá honum, Edda 47. 2. signification, importance; mikil merki í þessi tölu, Hom. 72; þau hafa mörg merki í sér, 51; þeirra manna er nokkut merki (distinction) var at, Sturl. i. 186. 3. remains, traces; hennar merki má hvergi sjá, Al. 93; þeir lögðu ok garðinn sem enn sér merki, Eb. 132; vil ek sjá þau merki er þar hafa orðit, Ó. H. 238. COMPDS: merkis-burðr, m. the carrying of the standard, Karl. 19. merkis-maðr, m. the standard-bearer, Þorst. Siðu H. 170, Eg. 52, Nj. 136: in later times it was a post of high rank at the king’s court, stallari eða m., Gþl. 365, Bs. i. 712; whence it came to mean a man of mark, a distinguished person, Ld, 10, Eg. 36, Fs. 20, 161: hverir merkis-menn biskuparnir hafa verit, Bs. i. 59.

merki-á, f. a boundary river, Grág. ii. 349.

merki-björk, f. a landmark-birch, Grág. ii. 297, Jb. 236, 240.

merki-dagr, m. a mark-day, of days by which the calendar is arranged, Rb. 38, 40.

merki-garðr, m. a landmark fence, Grág. ii. 265, Gþl. 381.

merki-liga, adv. remarkably, Ísl. ii. 333, Stj. 293; svá merkiliga, with so much distinction, Bs. i. 797: perceptibly, Fms. xi. 441; Þorkell segir frá öllu vel ok m., Ld. 292.

merki-ligr, adj. perceptible; m. hljóðsgrein, Skálda 179: articulate, of sound, 174: remarkable, noteworthy, distinguished, of men and things, ok þykkir oss hans sögn öll merkiligust, Ó. H. (pref.); at ek hafa mart merkiligt látið eptir liggja í frásögn hans æfi, Bs. i. 137; vitr maðr ok m., Fs. 11; uppruni hans var m., Þorst. Síðu H. 171, Fms. x. 161, vii. 150, Boll. 314, Sturl. i. 95, Dipl. ii. 11, H. E. i. 523, Ld. 100.

merki-máll, adj. speaking things worthy of note, Ld. 216.

merking, f. marking, the act, Grág. ii. 311. 2. a mark, sign, Skálda 179, Rb. 4; þér berit m. þess dómanda er koma mun at efsta dómi, you bear the mark, i. e. you represent on earth the judge in the day of judgment, Fms. vii. 37; merkingar afl, signification, Skálda 187; merkingar skilning, Stj. 29; með merkingum eða skýringum, id. 3. sense, signification, psssim in mod. usage.

merki-óss, m. a landmark, outlet, Grág. ii. 353.

merki-spjót, n. a staff Þiðr. 289.

merki-staðr, m. a mark, print, Karl. 543.

merki-stjarna, u, f. a ‘mark-star,’ planet; sól ok tungl ok fimm merkistjörnur, Skálda 174, Lil. 10.

merki-stöng f. the standard-staff, Eg. 289, Ó. H. 217, Fms. vi. 336, N. G. L. ii.

merki-tungl, n. = merkistjarna, Rb. 520.

merki-vatn, n. ‘mark-water,’ a lake used as a boundary, Grág. ii. 290, 348.

MERKJA, ð, [mark], to mark, as a landmark, boundary; merkja um, to mark round, enclose, Stj. 409. II. to draw, of an image; hann var merkðr eptir Þór ok hefir hann hamar í hendi, Ó. H. 108: of letters, ok merkja á nagli Nauð, and mark (the character) Naud on one’s nail, Sdm. 7; blóðgar rúnir merkðar á brjósti, Sól. 6l; ok merkja ena löngu með stryki frá enum skömmu, Skálda 163. 2. to mark, sign, note; hverr maðr skal m. hlut sinn, Grág. i. 37; vér skulum m. lið várt allt, gera herkuml á hjálmum várum ok skjöldum, Ó. H. 204: of sheep, merkja lamb (of the ears), Grág. i. 415; nú merkir hann þat annars manns marki, id.; þat er lögmark er eyru eru merkt á öllu fé, nautum, sauðum svínum, ok geitum, nema á fuglum, þar skal fitjar merkja, 416; dilkr ómerkðr, 417. 3. to mark, note, observe; síðan merkði (marked) hann þúfu þá er griðkonan þerði fætr sína á, Fms. i. 254; þú merkðu þeir at sólargangi (observed) at sumarit munaði aptr til vársins, Íb. 7: ok hér er þó maðr, ok merki ek at því (I infer it from the fact that) er hann kvíddi dauða, Niðrst. 1; þat er merkjanda, Hom. 65, H. E. i. 513. III. metaph. to mark; sumir eru tungulausir ok merkja (beckon) allt af bendingu, Rb. 398; nú skal í þessu m. at hverr maðr er skyldr at sæma ok tigna konungligt nafn, Sks. 488; má þat at því merkja nökkut, Bs. i. 62:—to shew, merkði Sunnifa þat í þessu at hón treysti meirr almætti Guðs en veraldligum farar-beina, Fms. i. 226; þeir merkt hafa … at hug hafa, Hkv. 2. 22. 2. to mark, denote, signify; þat merkir lærdóm þinn, Bs. i. 8, Anal. 177; maðr merkir kvikendi skynsamligt ok dauðligt, Skálda 174.

merk-orðr, adj. sensible in one’s words, Bs. ii. 65.

merkr, adj. of mark, noteworthy, truthful; merkr maðr ok sannorðr, Fms. ii. 282; er bæði var merkr ok réttorðr, Bs. i. 138; sem dyggvastr ok merkastr, Th. 18; eigi merkr ok miðlungi réttorðr, Sturl. ii. 188; ú-merkr, inaccurate, untrustworthy, Ld. 232, Fms. ii. 268.

merla, að, to gleam; fjöll geisla merluð, the fell gleaming with beams of light, Edda (in a verse); hvít-merluð, white-gleaming, of the morning dew, Grönd. 66.

MERR, f., mod. meri, gen. merar, acc. and dat. meri, pl. merar; [from marr, q. v.; A. S. mere; Engl. mare; Germ. mähre]:—a mare, Grág. i. 503, 504, Nj. 185, Edda 26, 57, Fs. 56, N. G. L. i. 75, Glúm. 355, Fbr. 104, 107 new Ed., Vígl. 37; eigi var þá undarligt at þú bitisk vel er merrin fylgði þér, Fms. vi. 323: as a term of abuse, ef þú hefir heldr manns hug en merar, Fs. 54. COMPDS: merar-leggr, m. a nickname, Sturl. merar-son, m. son of a mare, a term of abuse, Fas. i. 74; fast gyrðr merarson, for the pun see Safn i. 33.

mersing or messing, f. brass, Þorf. Karl. 374; enda lögsilfr þat er meiri hluti sé silfrs en messingar, ok þoli skor, Grág. i. 392; mersingar-spónn, a brasen spoon, Þorf. Karl. 376, Pm. 6; mersingar-hestr, a brasen horse, Glúm. 353; mersingar-ker, -stika, -ketill, -kola, -kross, -lampr, a brasen vessel … lamp, Vm. 2, 8, 35, 102, 129.

mersing-ligr, adj. brasen, MS. 732. 11.

meskinn, adj. [meskjen = merry, Ivar Aasen], sporting, see ú-meskinn, Ld. 148.

MESSA, u, f. [eccl. Lat. missa], a mass, from the Roman Catholic times; syngja messu, to chant the mass, Bs. i. 21, K. Þ. K. 56, Hom. 137, passim, Nj. 157; messu bók, a mass book, Vm. 17, 68, Pm. 104; messu brefer, a breviary, Dipl. v. 18; messu söngr, chanting the mass, Bs. i. 823, Stj. 238, K. Á. 116, Vm. 108; messu embætti, mass service, divine service, Fms. xi. 429, Bs. i. 823; messu-föt, messu-fata-lindi, see lindi, Fms. iv. 111; messu klæði, messu skrúð or skrúði, the vestments, K. Þ. K. 56, 57, 72, 74, Fms. ii. 177, viii. 197, Bs. i. 63, 429; messu hökull, a cope, Nj. 279, B. K. 52; messu serkr or messu sloppr or stakkr, a surplice, Fms. iii. 168, B. K. 83, Vm. 29, 52; messu stóll, the. mass desk, Mar.; messu djákn, a deacon, clerk, Nj. 272, Vm. 5, Bs. i. 412, 871:—poët., odda messa, vápna messa, the weapon mass, = battle, Lex. Poët. COMPDS: messu-fall, n. a failure of service, when there is no service from some accident. messn-fært, n. adj. when service can be held; það er ekki messufært, when so few worshippers are present that no mass can be said. messu-hald, n. the holding mass, D. N. messu-mál, n. mass time, Fms. viii. 291, xi. 269. messu-prestr, m. a mass-priest, N. G. L. i. 97. messu-söngs-maðr, m. a reading clerk to chant the mass, D. I. i. 282, 489. messu-vín, n. communion-wine. ☞ The word messa has in Icel, remained since the Reformation = divine service; fyrir messu, eptir messu, vera við messu.

B. A mass-day, holiday, also messu-dagr, K. Þ. K. 44, 104, Bs. passim; messu-nátt, a holiday night, N. G. L. i. 343. The chief mass-days, commonly used as dates or epochs in the Sturlunga S., the Biskupa Sögur, and in similar old writers, are 1. of Norse and Icel. saints, Ólafs-messa, St. Olave’s day = the 29th of July and 3rd of August; Magnús-m., St. Magnus’ day of the Orkneys = the 16th of April and 13th of December; Hallvarðs-m., St. Halvard’s day = the 15th of May; Þorláks-m., St. Thorlac’s day of Skalholt = the 20th of July and 23rd of December; Jóns-m. (the bishop of Hólar) = the 3rd of March and 23rd of April; Eldbjargar-m. = the 7th of January. 2. other saints’ days of the Roman Catholic church, Máríu-messa = the 25th of March; Þing-Máríu-m. = the 2nd of July, i. e. ‘Thing Mary’s mass,’ for the alþing was to meet about that time; Máríu-m. (Siðari) = the 8th of September; Kross-m. = the 3rd of May and 14th of September; Lafranz-m. = the 11th of August; Bræðra-m. = the 20th of January; Pétrs-m. = the 22nd of February; Páls-m. = the 25th of January; Pétrs messa ok Páls = the 29th of June; Jakobs-m. = the 25th of July: Kyndil-m. = Candlemas; Allra-Heilagra-m. = All Souls’ day; Mikkjals-m. = Michaelmas day; Tveggja Postula-m. = the 1st of May; Seljumanna-m., the Saints’-day of Selja = the 8th of July (for the interesting record see Fms. i, headed Þáttr Albani ok Sunnifu); Kolumba-m., St. Columba’s day = the 9th of June; Sviftúns-m. = the 3rd of July; Blasius-m. = the 3rd of February; Kolnismeyja-m. = the 21st of October; Thomas-m. = the 21st of December; Egidius-m. = the 1st of September; Tiburtius-m. = the 14th of April; Bótólfs-m. = the 17th of June, etc. 3. Hlaupárs-messa, Leap-year mass = the 24th of February. These and some others are frequent in the Bs. and writers of that kind. The time about the end of June and beginning of July is in Icel. called messur (f. pl.), κατ ἐξ.; fram undir messur, til messna, and the like.

messa, að, to say the mass, hold divine service, Sturl. ii. 13, Ám. 14, Vm. 99: still in use, það verðr ekki messað í dag.

mest-megnis, adv. for the most part, (mod.)

mestr, adj., mest, adv. most; see meiri and meirr.

met, n. pl. the weights of scales; einir pundarar, ein met ok mælikeröld, Gþl. 522; vega í skálum með metum, 523; vórti teknar skálir ok met, Fms. vi. 183; skálir góðar, þar fylgðu tvau met, annat af gulli en annat af silfri, xi. 128; meta-skálir góðar með metum, Ám. 55: the phrase, koma sínum metum við, to use one’s own weights, one’s own wages; Ribbungar kómu þar aldri sínum metum við, could never have their own way there, Fms. ix. 367, v. l. (Fb. l. c. mætti, but wrongly); þar hefir hamhleypan Dís komið við metum sínum, Fas. ii. 395. 2. metaph. esteem; vera í miklum metum, in high esteem; í litlum metum, in low esteem, meta-skálir, f. pl. scales, Ám. 55.

met, n. sing. = mát, an estimate, D. N. ii. 31; lög-m., Mar. (pref. p. xxxv).

META, mat, mátu, metinn: imperat. met (mettu); pret. subj. mæti seems not to occur, but a weak metti (from metja) is used, Fas. ii. 464: with neg. suff., pret. matkat ek, Fbr. (in a verse): in mod. usage a weak pret. matti, mattist, mettist is often used, eg mattist um við hann, ef eg metti það nokkurs, and the like; þeir möttust um hin efstu sæti, N. T., and the like: [Ulf. mitan = μετρειν; A. S. metan; Engl. mete; O. H. G. mezan; Germ. messen: Swed. mäta.]

B. To tax, value, absol. or with acc.; ef þeir kynni meta sik, if they would value themselves rightly, not puff themselves up, Fms. viii. 40; hón mat sik eigi minna heldr en hón mat konunginn, Sks. 461: metaph., þá á eigi at meta kviðburð þeirra, their verdict is void, Grág. i. 54. 2. with gen. of the price; meta mikils, lítils, to value at much, little; mátu menn þat mikils, er Rútr hafði sett leysingjann niðr á úleyfðri jörðu Höskuldar, Ld. 102; konungr mat þá mikils, valued them much, Eg. 73; munu þín orð hér um einskis metin, thy words will he counted for naught, Sturl. iii. 139 3. to value money, charge for, the price in gen.; synjat er þá fars ef leigu er metið, Grág. ii. 268; engi skal meta kaups leg at kirkju eða líksöng, K. Á. 72; mörgum veitti Rafn smíðir sínar ok alldri mat hann þær fjár, Bs. i. 645; aldrei mat hann fjár lækning sína, 643; meta eigi leigu, D. I. i. 320. 4. meta e-t við e-n, to charge one; met þú við mik rekkju-búnaðinn, Eb. 256; þeir spurðu hversu dýrt vera skyldi, hann kvaðsk ekki meta mundu við konung en bað þá hafa ef þeir vildi, Fb. i. 333: hafði Björn falat þessa skikkju ok var af metinn, out-bidden, 577: to mete a thing out to one, to leave a thing to another to do: ætla ek at vér skylim ekki við aðra meta (= metask á við aðra) at skipta höggum við Ólaf ef vér komumk í færi um þat, i. e. we will do it ourselves, Ó. H. 214; allir mátu við Erling atkvæði um skírsluna, they all put to E. to decide about the ordeal, Fb. 11. 195; flestir munu hér meta svör við Þorleif, Sturl. iii. 139; en við Þorkel met ek, at fá þá hluti til er hafa þarf, but I will leave it to Th. to provide the necessary things, Þorf. Karl. 378; þetta höfuð mundi eigi við aðra meta at mæla eptir hann, ef þess þyrfti við, Eb. 126; en allir mátu við Fjölni þvíat hann var þeirra vitrastr ok mest virðr, Fms. xi. 64. II. reflex., þá á lands-drottinn í lóðinni svá mikit sem húsit metzk. Gþl. 330; sem hús metzk, 333; þá smíð er til afbragðs mettisk, Fas. ii. 464; sakir er til brautgangs mætti metask, Ld. 52. 2. recipr., metask við, to contend; ef þeir metask eiða við þá skulu þeir hluta með sér, if there be a confest about taking the oaths they shall draw lots, Grág. i. 9; en ef goðarnir metask þat við, hvárr þeirra skal fá honum ok skal …, 33:—metask um e-t, to contend who is to be the first; síðan gengu þeir at dyrrunum ok möttusk þeir um hverr fyrst skyldi inn ganga, Þorst. hv. 43 (Ed. möttust from a paper MS.) 3. part., hann var vel metinn (esteemed) hvar sem hann kom, Ld. 100, Nj. 7.

metandi, a, m. an appraiser, Grág. ii. 169.

met-fé, n. a ‘prize-thing,’ a thing of singular value, cattle or dead things, Grág. i. 398: of living stock, arðr-óxi gamall á vár, þat er m., 502; hrútr þrévetr ok ellri ok forystu-geldingr (a bell-wether), þat er m., 503; það er metfés-skepna!

METJA, met, matti, [Ulf. matjan = φαγειν; from matr], prop. to ‘take food,’ but it remains only in the special sense to lap with the tongue like a dog; þeir er sötra vatn ór lófum allt eitt ok rakkar metja með tungu, Stj. 392: in mod. usage esp. used of fishes mumbling with the mouth in water when feeding, þtir vóru at metja stökkva ok steðja, Bb. 2. 29; metja strauminn, to gulp the stream, id. II. metaph., meta árum í sjó, to dip the oars into the water, to dabble with the oars; þá meta þau í árum ok róa burt slíkt er þau mega, Háv. 46; kindred is the passage Fspl. 19, Skögul at skutlum skaptker Hnikars mat af miði minnis-hornum, S. ladled the mead with the horns, filling them out of the skapker, see Dr. Schewing’s note to the passage in his edition of the poem. The form mat for matti is due to a confusion with meta mat.

metnaðr or metnuðr, m., gen. ar, ‘meetness,’ honour, fame; fjár ok metnaðar, wealth and honour. Eg. 17; konungar görðu svá mikinn metnad hans (paid him that honour) at af hans bæn sættusk þeir, Fms. i. 13; var hann þar í miklum metnaði einn vetr, x. 220; Davíð fékk tíðleik ok metnuð af verkum sínum, Ver. 6; metnaðar virðing, respect of persons, Hom. 19; metnaðar kona, a lady of rank, Str. 53; með ríkdóm ok metnaði, Fs. 21: esteem, valuing, þann metnuð hefi ek á ráðagörðum mínum, at ek vil at þat sé haft er ek legg til, Fms. x. 249. II. pride, ambition, Fbr. 137, Edda 144 (pref.), MS. 656 C. 12; virði hann sem Þorgilsi gengi til stærð ok m., Sturl. iii. 130; metnaðr honum þróask en mannvit aldregi, Hm. 78, passim, and so in mod. usage, where it is never used in a good sense: as also of jealousy, það er m. á milli þeirra, of-metnaðr, haughtiness. COMPDS: metnaðar-fullr, -gjarn, adj. proud, ambitions, Hkr. ii. 234, Eg. 20, Fms. v. 71. metnaðar-leysi, n. modesty, Sturl. i. 125. v. l. metnaðar-maðr, m. an ambitions, proud man, Nj. 61. metnaðar-samr, -samligr, adj. proud, haughty, Finnb. 354, Sks. 509, Stj. 204.

metnask, að, dep. to puff oneself up, Str. 51.

met-orð, n. an estimate, valuation; hann skal eið vinna ok meta, ok skal hans m. þá standa, Grág. i. 393, Gþl. 296, Fb. i. 563, where = taxation. 2. esteem, consideration; var svá mikit Danskra manna m. at eins þeirra vitni skyldi hrinda tíu Norðmanna, Fms. x. 398 (Ágrip.); þeir görðu svá mikil metorð hans, at …, paid him so much regard that …, Grett. 125; þykkir mönnum mjök hallask hafa metorð Vestanmanna, Ísl. ii. 170; Guðmundr sat mjök yfir metorðum manna norðr þar, G. bore down all men there, Lv. 36. 3. rank, dignity, only in plur.; forráð bæði fjár ok metorða, Sturl. i. 4. and so in mod. usage. COMPDS: metorða-girnd, f. ambition. metorða-gjarn, adj. ambitious, metorða-maðr, m. a man of distinction; hann var lögmaðr ok m. mestr, Ó. H. 151.

metr, n. [for. word], a metre, Stj. 288.

METTA, að, [matr], to fill with food; Jesus mettar fjórar þúsundir manna, Icel. Almanack for the 7th Sunday after Trinity, and passim in mod. usage: reflex. mettask, to eat one’s fill. II. in old writers chiefly in the part. mettr, having eaten one’s fill; having done; þveginn ok m., Hm. 60; ok er Egill var m., Eg. 566; þá var Flosi m., ok af borit af borðinu, Nj. 176; görðu þeir þá eld ok matbjuggu, en er þeir vóru mettir, Fms. i. 9, 209, ix. 353, Glúm. 357, Fs. 105, Eb. 20; en þeir neyttu ok urðu mettir, Mark viii. 8.

mettan, f. filling.

mey-barn, n. a female bairn, a girl, Fs. 26, Nj. 25, Ísl. ii. 198, Ó. H. 144, Grág. i. 281, Barl. 160.

mey-dómur, m. maidenhood, virginity, Fms. i. 2, Stj. 41, 116; meydóms-spell, 520.

meyja, u, f. a maid, Bs. ii. 27; see mær.

meyjar-, see mær.

mey-kerling, f. [möy-kerling Ivar Aasen], a maid, (rare.)

mey-kongr, m. a ‘maid-king,’ reigning queen.

meyla, u, f. a dim. [Goth. mawilo], a little maid, a nickname, Fb. iii.

meyligr, adj. maiden, Sks. 529, Gísl. 86.

mey-lífi, n. girlhood, maiden life, 625. 176.

mey-nunna, u, f. a nun, = virgo monacha, Vitae Patrum (Unger).

meyra, u, f. = meyrleikr.

meyr-leikr, m. tenderness, rottenness, Stj. 345.

meyrna, ð, to become meyrr.

MEYRR, adj. [O. H. G. muruwi; mid. H. G. mur and murwe; Germ. murhe; Dan. mör]:—tender, of flesh, meat, or the like, or rotten of other things, Stj. 77; sem meyrr börkr, Bær. 19.

mey-staulpa, u, f. a girl, Sturl. i. 152, ii. 101.

mey-stúlka, u, f. = meystaulpa, Fb. i. 262.

MIÐ, n., dat. pl. miðjum, 645. 100 (the older form), but commonly miða miðum (= miðr, q. v.), the middle; í mið, or í miðið, in the middle; sá er í miðið reið, Vápn. 25, Fms. iii. 182; gengr steikari fyrst fyrir konung, þá riddari í mið en konungs-son siðast, Pr. 429; Snorri var í mið, Bs. ii. 72: the phrase, spakir menn henda á mörgu mið, the wise man hits the middle of many things, i. e. makes many good hits, Fs. 140, Sturl. iii. 217 (a saying):—a mark, hit, sem ek munda hafa mið á mér ef hans íllvili hefði fengit framkvæmd, Fms. i. 223. 2. metaph., kváðu þeir lítil mið at Páli ok kenningum hans, they said that Paul and his teaching were little to be relied on, Post. 656 C. 24. II. as a naut. or fishing term, a fishing bank, Scot. meith; banks out at sea marked by prominences or landmarks on shore, described in Bs. ii. 179 (þess-háttar sjóreita kalla þeir mið); bregða til miða, to seek for a fishing bank, Gísl. 49; ek mun visa þér á mið þat at aldri mun fiskr bresta ef til er sótt …, en er hann kom á miðit var undir fiskr nógr, Bárð. 15 new Ed.; ef menn hafa hér glögg mið á, Fas. i. 27; geisa þeir nú róðrinn af miðunum, Valla L. 226; en þá er þeir fundu brátt at miðjum skipti, ok þeir nálguðusk land, þá köstuðu þeir akkerum sínum, Post. 645. 100; hón setti ok Kvíar-mið á Ísafjarðar-djúpi, Landn. 147; hann réri út á mið ok sat til fiski, Fas. ii. 110; mun þik kala ef ek sit lengi ok útarla á miðum sem ek em vanr, Edda ii. 286; djúp-mið, grann-mið, deep or shallow banks.

miða, að, to shew, mark a place; miða til, en er læknirinn miðaði til hvar hann skyldi af skera, when the leech shewed where to make the cut, Fms. iii. 31:—miða á e-t, Eymundr hafði glöggt miðat á um kveldit hvar konungr hvíldi í tjaldinu, Fb. ii. 129; miðaði hann svá glöggt á, at þar sem hann sagði fannsk kista, Bs. i. 829: hann miðar glöggt, hversu …, he marks closely, how …, Hom. (St.):—miða við e-t, to mark a distance or place by another object; hlað hér vörðu, ok miða svá við þar sem eldrinn brennr, Gísl. 147: metaph., hvað er að miða við það, ‘tis no proper thing to compare with, it cannot be compared:—impers., e-u miðar, a thing moves, advances; honum miðar ekki.

mið-garðr, m. [in Cumberland three farms, High-garth, Middle-garth, Low-garth], the ‘mid-yard’ ‘middle-town,’ i. e. the earth, a mythol. word common to all ancient Teut. languages; thus Ulf. renders the Gr. οἰκουμένη by midjungards; Hel, calls the earth middil-gard; the. A. S. homilies instead of earth say middan-geard (meddlert, Jamieson), and use the word as an appellative; but the Icel. Edda alone has preserved the true mythical bearing of this old Teut. word.—The earth (Miðgarð), the abode of men, is seated in the middle of the universe, bordered by mountains and surrounded by the great sea (úthaf); on the other side of this sea is the Út-garð (out-yard), the abode of giants; the Miðgarð is defended by the ‘yard’ or ‘burgh’ Ás-garð (the burgh of the gods), lying in the middle (the heaven being conceived as rising above the earth). Thus the earth and mankind are represented as a stronghold besieged by the powers of evil from without, defended by the gods from above and from within; see Vsp. 4, Gm. 41, Edda 6, 25, 26, 35: mankind is said to abide ‘undir Miðgarði,’ under the Midgard, Hbl. 23; mest manna-val und Miðgarði, Hdl. 11, 16, Fms. vi. 423 (in a verse); um allan Miðgarð, Blanda. Miðgarðs-ormr, m. the Serpent of Midgard. the world serpent of the ancient mythology hidden in the ocean, whose coils gird round the whole Midgard, Edda 18, 34–36, 41, 42; dólgr Miðgarðs-orms, the antagonist of the M. = Thor, Edda 53; muntú vera ormr sá er verstr er til er menn kalla Miðgarðsorm, Fas. i. 373. In old Icel. translations of legends Leviathan is rendered by Miðgarðsormr, Niðrst. 3, Post. 686 C. 2. The god Thor is called Miðgarðs-véorr, m. = the holy one of M., Vsp.; miðgarðs verjandi, the defender of Midgard, Edda 53; cp. Þórr hefir varðan Miðgarð af þrek, Edda (in a verse). II. Miðgarðr, as a local name. Icel. map.

mið-hæfi, n. a Gr. word [prob. = imperat. μεταβηθι, = go away]; the Orkn. S., in a report of Earl Rögnvald’s journey to Palestine in 1152, says that in Imbólar (= ἔμπολις? which the travellers took to be the name of a place) in Asia Minor when two persons met in a narrow lane the one used to shout, miðhæfi! miðhæfi! (answering to the Dan. varsko!), Orkn. 374.

miði, a, m. a mark in a book, a slip of paper, and the like.

miðil, adv. amidst; see meðal and milli.

miðja, u, f. the middle: í miðju, in the midst, Nj. 97.

miðla, að, [Engl. middle, cp. miðr], to share; miðla e-m e-t or miðla við e-n, to share with another person, use in common; hann miðlaði lönd við Örn frænda sinn, Landn. 209; þeir munu hafa miðlat ykkr þat af arfi Björgólfs, Eg. 39, Fms. vi. 141; Gunnarr miðlaði mörgum mönnum hey ok mat, Nj. 73; skal ek eigi m. ríkit, I shall not share the realm, Fms. i. 84; töldu várkunn at hann vildi eigi m. ríkit, Orkn. 98; allt þat er hann má m. umfram klæðnað sinn, Grág. i. 250; eigi skulu menn tíund m. við hans lið né matgjafir, 458; árar at miðla ok austskotu, ii. 171; m. e-t við e-n, to share with one. Fms. viii. 153. 2. metaph. to mediate, with dat.; miðla dómi, to give judgment as a mediator, Sks. 657; nema miðlat sé málum, Bjarn. 55; at dómi væri svá miðlat, at Stephano væri lofat at bæta sem brotið var, Sks. 144 new Ed.:—with acc., m. mál, to make a compromise; ok miðlum svá mál millim þeirra, Bs. i. 24: m. spor, to move, make a movement; stöndum fast ok miðlum ekki spor vár (but fótsporum, dat., Fb. iii. l. c.), Mork. 116. II. recipr., miðlask e-t við, to share with one another, Grág. ii. 333; miðlask mál við, to make a compromise, Fms. x. 300.

miðlan, f. a partaking, sharing with another, Fms. viii. 153; bauð ek fátækum m. míns auðar, Sks. 632: a compromise, göra m. á um e-t, Grett. 104 A. miðlunar-mál, n. pl. a compromise; göra m., Grett. 175 new Ed.; urðu engin m. með þeim, they came to no compromise, Sturl. i. 133.

miðlung, f., or miðlungr, m. the middle, only in adverb. phrases: miðlungar, f. gen. middling, i. e. not over-much, ironically; miðlungar snotr með úsnjallri tungu, i. e. middling-wise, foolish, Hom. 142: as also miðlungi, adv., miðlungi góðgjarn = wicked, Rd. 254, 275; miðlungi réttorðr, Sturl. ii. 185; miðlungi vinsæll, Fbr. 13 new Ed.: miðlung, acc., þykkisk hann þá vera miðlung staddr (in a hard plight) slyppr maðr ok sárr mjök, 93 new Ed.; dugir miðlung þat, ‘tis not worth much, it wont do much, Fms. xi. 353 (in a verse).

mið-mundi, a, m. the middle, the metaphor being taken from scales: loc. midway, þá er Sköðuborgará (in Jutland) á miðmunda, the river S. is midway (between Hedeby and Wiborg), Symb. 32:—with gen., þá er sól miðmunda norðrs ok landnorðrs, when the sun is midway between north and north-east, Grág. ii. 283; þá er miðmunda sólhvarfanna, the mid-time between the two solstices, Rb. 94; lét hann sól þann dag upp koma í miðmunda-stað austrs ok landsuðrs, en setjask í miðmunda-stað útsuðrs ok vestrs, id.; í miðmunda-stað vestrs ok útnorðrs, id. 2. moment, weight, importance; guldu þeir allir nokkut er þar vóru ok nokkur miðmundi var at, all who were of any moment, Sturl. i. 181; þú skalt bera fé undir lenda menn í Noregi ok alla þá menn er nokkurr miðmundi er at, Mork. 4. II. in a temp. sense, as a mark of time, when the sun is midway between midday (twelve o’clock) and nón (three o’clock), half-past one, see Sturl. l. c.: this measure of time is still used in Icel., þat var nær miðjum degi (i. e. about twelve o’clock) er þeir fundusk, en fyrir miðmunda hófsk orrostan, en konungr féll fyrir nón, en myrkrit hélzk frá miðmunda til nóns, Ó. H. 223; Þórsdaginn um miðmunda-skeið, Fms. viii. 210; um miðmunda-skeið miðs dags ok nóns, in the middle between midday and the ‘nones,’ i. e. half-past one P. M., Sturl. ii. 153.

MIÐR, mið, mitt, adj. with a suppressed radical j, which appears before a vowel, miðjan, miðja, miðjar, miðjum; [Ulf. midjis = μέσος; A. S. medel; cp. Engl. mid, midst, middle; Hel. middi; O. H. G. mitti; etc.; Lat. medius; Gr. μέσος]:—the middle; á miðjum pöllum, Nj. 150; nær miðri inni vestri bygð, Landn, 105; kóm á hann miðjan, hit him in the middle (in the pit of the stomach), Nj. 96; í mitt lær, Fs. 53; áin var opin um mitt, in the middle, 52; þeir stefndu mitt leiðar-sundit, Fms. viii. 131. 2. in a temp. sense: mið nótt, midnight; þá var mið nótt, Edda 30; at miðri nótt, … of miðja nótt, 29; þá er dró at miðri nótt, Grett. 140: miðjan dag, midday, Vsp.; nær miðjum degi, about midday, Ó. H. 223; allt til dögurðar máls eða miðs dags, Sks. 20: miðr aptan, ‘mid-eve,’ six o’clock P. M., Fb. ii. 128, Hrafn. 9; miðs aptans tíð, 625. 177: miðr morgun, ‘mid-morning,’ six o’clock A. M.; milli miðs morguns og dagmála; sofa fram yfir miðjan morgun: mitt sumar, midsummer, Nj. 4; at miðju sumri: miðr vetr, midwinter, miðs vetrar nótt, a midwinter night, Fms. i. 33; miðs vetrar blót, Fb. ii; um miðjan vetr, at midwinter; at miðjum vetri, Ó. H. 104. 3. a kind of local gen.; miðrar brautar, ‘midways,’ in the middle of the road, Rm.; miðra fletja, miðra skutla, miðrar rekkju, in the middle of the bed, table, benches, id. II. in local names, Mið-á, Mið-berg, Mið-dalir, Mið-engi, Mið-fell, Mið-garðr, Mið-fjörðr (whence Mið-firðingar, m. pl.), Mið-hóp, Mið-hús, Mið-jökull, Mið-skáli, etc., Landn.; Mið-bæli, D. I.

B. COMPDS: mið-aptann, m. mid-eve, see miðr (2), Fms. viii. 89. mið-bik, n. the middle, centre; see dik. mið-breytis, adv. in the middle of the road, Fas. ii. 181. mið-byrði, n. ‘mid-board,’ balk-head (?); skipit var lítið til skutanna en breitt um miðbyrðit, Grett. 88 A. mið-bær, m. a farm lying in the midst (of three), Nj. 257. mið-dagr, m., Fms. xi. 425; see miðrdagr. mið-degi, n. midday (= hádegi = miðr dagr = twelve o’clock), so always in mod. writers, and distinguished from miðmundi, q. v.; at morgunmáli milli miðdegis ok dagmála, Ísl. ii. 335; miðdegis skeið, Fms. vii. 69, viii. 374 (v. l.), Stj. 216, Hkr. ii. 175, Fms. xi. 425, Gþl. 87, Jb. 200 (but better miðr dagr in two words); but in mod. usage miðdegi is used in the same sense as miðmundi, q. v. mið-digr, adj. stout in the waist, Grett. 135, Fms. iii. 96. mið-dægri, n. = miðdegi, Rb. 1812. 39. mið-fasta, u, f. mid-Lent, Ann. 1273, Gþl. 409. mið-firðis, adv. in the middle of the fjord, Fms. xi. 13. mið-fylking, f. the middle of the line in battle, Fms. x. 403. mið-garðr, m., q. v. mið-heimr, m. the centre of the world, Symb. 30. mið-herðar, f. pl. the mid-shoulders, Bs. i. 453. mið-hjalli, a, m. the middle shelf on a hill-side, Finnb. 348. mið-hlíðis, adv. along the middle of the mountain side, Ann. mið-hlutr, m. the middle, midst, 625. 189, Stj. 76. Mið-jarðar-haf, n. the ‘Midland,’ Mediterranean Sea, Sym. 11, A. A. 288, Al. 117, Edda 147 (pref.) mið-jarðar-sjór, m. id., A. A. 286. mið-kafli, a, m. the middle piece, Gísl. 88. mið-kvísl, f. the middle branch of a stream, Nj. 161. mið-langr, adj. a nickname, Fb. iii. mið-leiðis, adv. half the way, Eb. 94: in the middle, Ísl. ii. 347, Stj. 289. mið-lektia, u, f. the middle lesson, 625. 169. mið-messa, u, f. the ‘middle mass,’ matins, Hom. 41. mið-mjór, adj. slender in the waist, Fms. x. 151. miðr-morgun, m., see miðr (2). mið-mundi, q. v. mið-nætti, n. midnight, Hkr. i. 68, Orkn. 244, Eg. 397; miðnættis skeið, Fms. viii. 229. mið-pallr, m. the middle bench in the lögrétta, Grág. i. 4, Nj. 150, 190, v. l. mið-skammr, adj. short-waisted, Eg. 710. mið-skeið, n. the middle course, Alg. mið-skip, n. the midship, waist of a ship, Fms. i. 158, xi. 102; miðskips ár, N. G. L. i. 59; cp. Engl. midshipman. mið-skipa, adv. amidships, Fms. ix. 287 (v. l.), Bær. 19. mið-sumar, n. midsummer, Grett. 104 new Ed., Rb. 42, 568, Grág. i. 147; miðsumars helgi, a midsummer Sunday, Sturl. iii. 223, Rb. 566: a feast day, miðsumars skeid, midsummer time, Fms. vii. 99. miðsumars-vaka, u, f. midsummer night, the 24th of June, D. N. mið-syndis, adv. in ‘mid-sound,’ in the middle of the sound, Fas. ii. 355. mið-uppnám, n. a Norse law term, a second instalment, N. G. L. i. 76. mið-veröld, f. = miðheimr, Edda 147 (pref.) miðr-vetr, m. midwinter, in miðs-vetrar-blót, the heathen blót at midwinter, Fb. ii. 185. mið-vika, u, f. the mid-week, in miðviku-dagr (proncd. miðku-dagr), mid-week-day, i. e. Wednesday; cp. Germ. mittwoche, (for this use see the remarks s. v. dagr), Rb. 102, Orkn. 322, K. Á. 188, Ó. H. 223, Sturl. ii. 153, D. N. v. 505: mið-viku-aptan, -morgin, -nótt, f. Wednesday eve, morning, night, K. Þ. K. 124, K. Á. 22, Ísl. ii. 346, Sturl. iii. 83. mið-þriðjungr, m. the middle division of a thing in three parts, D. N. mið-þröngr, adj. tight in the waist, Fas. ii. 343.

miðr, adv. = minnr, less; see minni, minnr.

mið-seymi, n., sounded misseymi, the gut used in shoe-making.

mik, pers. pron. acc. me; see ek (B).

MIKILL or mykill, adj., mikill, mikil, mikit; gen. mikils, mikillar, mikils; dat. miklum, mikilli, miklu; acc. mikinn, mikla, mikit: plur. miklir, miklar, mikil; gen. mikilla; dat. miklum; acc. mikla, miklar, mikil: with a suff. neg. miklo-gi, Grág. i. 209, Ísl. ii. 360 (Heiðarv. S.), see -gi (C). The spelling also varies between i and y; the latter form is represented by the Swed. mycka and mycket; Ivar Aasen mykjen and mygje; A. S. mycel; Old Engl., Scot., and North. E. have both muckle and mickle; Engl. much; early Dan. mögel. Some Icel. MSS., e. g. the Flatey-book (first hand), make a difference by spelling i in the uncontractcd forms, but y in the contracted, e. g. mikill, but myklir, myklar, myklum; this however was prob. a Norwegianism, for the poets in their rhymes use i throughout, sik miklu, sikling miklum, Hallfred, agreeably with the mod. pronunciation: compar. meiri, superl. mestr, see meiri: [Ulf. mikils; A. S. mycel; Hel. mikil; O. H. G. mihil; Scot. mickle; Dan. megen; Lat. magnus; Gr. μέγας.]

B. Great, tall, of stature; maðr m. ok sterkr, Nj. 2, Eg. 1; sveinn m. ok fríðr, Fms. i. 14; m. vexti, vi. 102. 2. great, large, in bulk or size; mikil ey ok góð, Eg. 25; m. nauts-húð, Fms. vi. 183; miklar hendr ok fætr, 429; jammikit, Grág. ii. 264; vatn vel mikit at vexti, Sks. 90; áin var mikil, swoln, Nj. 253; mikit hár, 2; höllina miklu, Fms. vii. 122; mikit ríki, vi. 148; mikil borg, id. 3. of quantity, great, much; mikil drykkjuföng, Sturl. iii. 289; mikill viðr, Nj. 45; mikit fé annat, Ld. 84; hafði mikit á græðsk, Nj. 10; mikit hunang, Rb. 572; mikið skal til mikils vinna, Vídal. ii. 64. II. metaph. great; skörungr mikill, Ld. 120; málafylgju-maðr mikill, Nj. i; svá m. atgörvi-maðr ok skörungr, Ld. 84; m. drykkju-maðr, Fms. vii. 175: eigi mikill þegn, Ísl. ii. 344; miklir eptirmáls-menn, Ld. 64; miklir atgörvi-menn, Fms. i. 17; göra e-n mikinn mann, Eg. 28; þá görði él mikit ok íllviðri, Fms. i. 175; vinds gnýr mikill, Ld. 326: vetr mikill, a hard winter, Rb. 572, Ld. 120; mikit ár, a good season, Hom. 68; mikla rausn, Sturl. iii. 289; um Dofra-fjall var mikil fór ór Þrándheimi, Fms. vii. 122; svá mikit metorð, x. 398; frost eru þá mikil, Edda 40; mikit úgagn, mikit mein, 41; með mikilli snild, Ld. 84; með mikilli vínáttu, id.; mikla virðing, id.; mikil tíðindi, 326; mikinn trúnað, 204; mikit tilkall, Eg. 266; mikit vald, Nj. 10; mikill fagna-fundr, Ld. 330; mikit (imposing) er þitt yfirbragð, Fms. ii. 161; mikit mannfall, Rb. 572. 2. acc. mikinn used as adv.; hann ríðr mikinn, Nj. 55, 125, Gullþ. 64, Grett. 29 new Ed.; þeir fóru mikinn. Fms. ix. 511; mikinn tekr þú nú af, vi. 206; hann tók mikinn af því at þat væri eigi, x. 148. III. neut. as subst., much; skipta miklu, to be of great importance, Ld. 308; hversu mikit, how much, id.; vera til mikils ferr, 655 xi. 3; mikils verðr, Ísl. ii. 327, Njarð. 372; e-m er mikit í skapi, of emotion, anger, Nj. 38; þykkja e-t mikit, to think much of it, be sorry, angry for, or the like, Eg. 539. 2. dat. miklu with a compar. much, by far, cp. Lat. multo; muni vera miklu fleiri ván skipa, Ld. 78; miklu betr, 84; miklu hærra, Sks. 653; miklu meiri maðr en áðr, Fms. vii. 233; miklu meira háttar, i. 295. β. with superl., in poets; miklu mest, much the greatest; þá er unni mér miklu mest manna, Kormak, Hkv. 1. 49; miklu beztan, Ó. H. (in a verse); miklu maklegast, Nj. (in a verse); miklu daprastr, Fas. ii. 56 (in a verse); miklu lengst, Ó. H. (in a verse); miklu fegrst, Fm. 40. γ. in prose; miklu hollastir, Glúm. 340; miklu mest allra þeirra, Fms. ix. 54; miklu mest hyrndir, xi. 6; sú borg var miklu mest, vi. 154; jarl var miklu blíðastr þann dag til konungs, ix. 282; miklu beztr, Þiðr. 183; miklu harðast ok hættuligast, 200. IV. neut. as adv., mikit = much, greatly; hón unni honum mikit. Nj. 27; sá maðr eykr mikit (greatly) efni til skipsins Naglfars, Edda 41; honum fannsk mikit um, Fms. vii. 232; unnusk þeir mikit, Nj. 149; gékk þá skipit mikit (= mikinn), Eg. 390; en þeir sigldu mikit, Fms. vii. 214; samðisk þá mikit með þeim feðgum. Ísl. ii. 210; þessi rembisk mikit, 219. V. pr. names; Mikla Gildi. the Great Guild, Fms. vi. 440; Mikla-Stofa, etc.: as a nickname, inn Mikli en Mikla, the big; Hrolleifr enn Mikli, Fs.: in old writers always of the body, in mod. usage = great as Alexander Mikli, (where formerly Ríki was used.) 2. in local names, [cp. Dan. mögel-, magle-]: Mikli-garðr, m. ‘Mickle-garth’ = Constantinople, Fms. passim; Mikla-garðs-konungr, -keisari, the king of M., passim.

C. COMPDS: mikil-brjóstaðr, adj. ‘muckle-breasted,’ stout-hearted, O. H. L. 33. mikil-fengliga, adv. immensely, 655 v. 2. mikil-fengligr, adj. big, Nj. 182, Fs. 23. mikil-gjarn, adj. aspiring to a great thing, Karl. 400. mikil-gæfr, adj. considerable, Karl. 381. mikil-hugaðr, adj. high-spirited. Bs. i. 742. mikil-hæfr, adj. stately, considerable, Ld. 332, Rd. 282, Fs. 12, 63. mikil-látr, adj. proud, grand (Lat. superbus), Edda 108, Fms. i. 4, Hom. 34: as a nickname, Guðröðr inn Mikilláti, Hkr. i. 60; Danr inn Mikilláti, Hkr. (pref.); Tarquinius inn Mikilláti, Blas. 37. mikil-leikr (-leiki), m. greatness, largeness, Rb. 470, Fms. ii. 231, Stj. 70, 87, Sks. 98. Greg. 17. mikil-leitr, adj. having great (i. e. prominent, marked) features, Eg. 304, Fms. ii. 20, x. 15, Þiðr. 176. mikil-liga, adv. greatly, Stj. 114, Th. 78: proudly, Valla L. 217. mikil-ligr, adj. grand, Th. 22, Stj. 38. mikil-lætask, dep. to pride oneself, MS. 4. 9. mikil-læti, n. pride, pomp, Sól. 66, Edda 22. Str. 82. Karl. 297, Hom. 63, 86. mikil-magnaðr, part. (-magni, adj.), powerful, strong, Hb. 544, 39. mikil-mannliga, adv. magnificently, Ld. 178, Ísl. ii. 326, Fms. iv. 278, xi. 110. mikil-mannligr, adj. grand, magnificent, great, generous, Háv. 51, Fs. 183. mikil-menni, n. a great, powerful man, Landn. 150. Nj. 51, Grett. 111 A, Fms. i. 294, vi. 7, vii. 118. mikil-mennska, u, f. greatness, magnificence, Fms. vi. 234, Fb. ii. 137. mikil-mæli, n. high words, Hkr. i. 191. mikil-ráðr, adj. imperious, Grett. 103. mikil-ræði, n. a great feat, Ísl. ii. 215. mikil-úðligr, adj. imposing, Sturl. iii. 252, Fær. 45, Fms. xi. 78. mikil-vegligr, adj. magnificent, Róm. 276. mikil-virkr (-yrkr), adj. mightily-working, doing mighty works, Stj. 289, Fb. i. 521, Finnb. 234. mikil-vænligr, adj. important, Sturl. 1. 138. mikil-þægr, adj. exacting, Lv. 77, Fms. iii. 117. Fas. iii. 52.

mikils-háttar, adv. distinguished, Nj. 178, Fms. v. 176.

mikilsti, adv. too much, Hm. 66; cp. hölzti.

mikla, að, [Ulf. mikiljan = μεγαλύνειν], to make great, magnify, Stj. 64 Fagrsk. 15; ok við fortölur Guðrúnar miklaði Bolli fyrir sér fjándskap allan á hendr Kjartani ok sakir, Ld. 218; hón sagði til þess fé nýtt vera, at menn miklaði sik af. 318; mín önd miklar Dróttinn, Luke i. 46 (Vídal.) 2. impers., konungr lætr sér mikla, the king wondered, Fms. xi. 428; konungi miklar þat með sjálfum sér, at hinn útlendi skal yfir bera þann er Enskir kalla meistara, 431; hann kvaðsk eigi mundu mikla tillögu við hann ór því er hann hafði til unnit, Band. (MS., begin.); the printed text is corrupt. II. reflex. to wax; miklask í góðum verkum, Mar.: to wax famous, ef konungr vill miklask af þessu, þá …, Eg. 425; at hann væri miklaðr af þessu verki, Ld. 150; þá miklomk vér allir af, Fms. xi. 21; miklaðr ok tignaðr, Sks. 485. 2. to pride oneself; en engi maðr miklisk eða stærisk af sinni ætt, Landn. 357 (App.)

miklan, f. waxing, growth, greatness, Hom. (St.), Stj. 242.

mild-geðr, adj. mild, gentle, Ad.

mild-hugaðr, adj. mild, kind, Fms. x. 266.

mildi, f. [Ulf. mildipa = σπλάγχνα, Phil. ii. 1], ‘mildness,’ mercy, grace; andi vizku ok mildi, 686 B. 13; með móðurligri mildi, Sks. 549, Fms. ii. 296; biðja at Guð gefi mér slíkt sem hans er m. til. ix. 249; en þó hann gefi mönnum heimleyfi af m. sinni. x. 343; örleika hans ok m., Fb. ii. 136; m. ok miskunn, Ó. H. 109; það var mesta Guðs mildi, it was God’s mercy; gjaf-m., liberality; hlátr-m., tár-m., being given to tears. COMPDS: mildi-fullr, adj. merciful, Th. 24. mildi-verk, n. a work of charity or mercy, 671. 5, Fms. v. 212.

mildingr, m., poët. a liberal man, a prince, Edda, Lex. Poët. passim: in prose, Guðs mildingr, a man of God, Hom. 124.

mild-leikr (-leiki), m. mildness, mercy, Stj. 125, 157, Sks. 716, K. Á. 52.

mild-liga, adv. mildly, gently, Hom. 37, Greg. 7, Bs. i. 279.

mild-ligr, adj. mild, gentle, Sks. 229 B, H. E. i. 457.

MILDR, mild, milt, adj. [Goth. milds, in un-milds = ἄστοργος; A. S., Engl., etc. mild]:—mild, gentle, graceful; mildastr ok ágæztr, Íb. 14; glaðr ok kátr, m. ok lítillátr, Fms. x. 88: gentle, m. ok meinlauss, 281. Stj. 241, Bret. 102 (= Lat. pius, of Aeneas); ú-mildr, komast í ó-mildar hendr, to come into bad hands:—of weather, mild. II. metaph. munificent, Hm. 38; mildir, fræknir menn bazt lífa, 47; mildr af fé, Fms. vii. 197; íllr af mat en mildr af gulli, Hkr. i. 140:—hinn mildi, as a nickname, 60; gjaf-mildr, open-handed; hlátr-mildr, laughing.

milkingr, m. a suckling, in brjóst-milkingr.

milkja, t, to suck; sæll er sá kviðr sem þig bar og þau brjóst er þú milktir, Luke xi. 27. 2. to milk, milkja fé.

milkr, adj. [mjólk], giving milk; milk ær, a milch ewe, opp. to geldr (dry), q. v.: milki þinn! an abuse, milk-sop or the like, Nj. 182.

MILLI, prep. with gen., also millim or millum, by assimilation from miðli, which was prob. its early form (10th and 11th century), as is shewn by rhymes, e. g. liðs á miðli, Sighvat (thrice); friðila miðli, Fms. vi. 185 (in a verse): [Dan. mellem; Swed. mellan]:—between; milli skógarins ok árinnar, Eg. 276; m. frosts ok funa, Sól.; heima á milli, Bs. i. (in a verse); sín á milli, milli sín, among themselves, N. G. L. i. 95, Ó. H. 48; binda þeir þá svardögum sín í milli, 35; manna á milli, Fms. xi. 19; milli Noregs konungs ok Svía konungs ok Dana konungs, Ó. H. 47; millim konunga ok landanna í millum, Fms. iii. 70; en aldri síðan varð vel í millim þessa kununga, 82; Einarr komsk niðr í millum þeirra konungs, vi. 42; sigla millum landa, from one land to another, Ld. 84; millum manna, 78; þeirra á millum, N. G. L. i. 87; hann hafði í tveinir stöðum herinn ok lét skamt milli, at a short distance from one another, Róm. 276. II. spec. usages; var enn meir vönduð veizla en þess í milli, more than otherwise, Fms. xi. 19; margir verða vaskir í einangrinum, þó lítt sé vaskir þess á milli, Eb. 60; um aðra hluti var skamt milli máls konunga, in other things there was no great difference between them, Fms. x. 132; þar væri langt í milli, hvárt þú hefðir þá með öllu eðr hefðir þú þá aldri, there is much between your having it altogether or not at all, Gísl. 27; búnaðr hans var þar á milli, his dress was midway, plain, Eb. 34; standa í milli, to stand between, hinder. Eg.: mátti þar ekki í millim sjá hvárr of öðrum myndi bera, it could not be seen which of the two would get the better, so equal was the match, Fms. iii. 77, Fb. i. 138, Fas. i. 399, iii. 377, Fs. 39; alla þá stund varð honum ekki í milli aga ok úfriðar, all that time there was war and fighting, i. e. all his reign was for him nothing but continuous war and tumult, Fms. vi. 430; mér lætr þú ok sjálfum millum ílls lítið, Am. 82; leggja í millum, to pay into the bargain; skal ek í millum leggja vinganar þinnar, … kalla ek mínn kaupi vel keypt ok allgóðr er meðal-aukinn. Lv. 43; vili þér flensa milli segla, into the bargain, Fms. vi. 359. mod. gefa milli, to give into the bargain (milli-gjöf, q. v.) III. milli ok, ellipt., in order to avoid repeating an immediately preceding noun, e. g. upp með ánni, milli ok skógarins, along the river, between (the river) and the forest, Eg.; hann nam land út frá Stafá milli ok Hraunsfjarðar, Eb. 14; út frá Stiku, á milli ok Guðlaugs-höfða, 292; út frá Svelgs-á, milli ok Hóla, 180; þar í millum ok gaflaðsins, Nj. 203.

milli-bil, n. an interval, (mod.)

milli-gjöf, f. (= meðal-auki), an amount paid into the bargain.

millim and millum, see milli above. millum-ferð, f. intervention as of a daysman. Fms. ix. 322.

milska, að, to mix, a beverage; því var drykkr þeirra sárliga milskaðr í Jólaboðinu, Thom. 433.

milska, u, f. [A. S. milisc = honeyed; Ulf. miliþ = honey; cp. Lat. mellitus]:—mead, a kind of honeyed beverage, Ht. R. 26; milsku drykkr, Gd. 71, Clar. 134 (Fr.)

milta, n. a bar of unwrought iron; járn-milta.

MILTI, n. [A. S. milt; Engl. milt; O. H. G. milzi]:—the milt, spleen, Fbr. 137, passim. miltis-bólga, u, f. inflammation of the spleen, Fél. x.

mimungr, m. the name of a sword, Þiðr.; see Mímir.

MINJAR or better minnjar, f. pl., mod. menjar, which occurs in MSS. of the 14th century, thus, menjar, Fb. i. 531, ii. 24, Grett. 96 A, Fas. ii. 326 (15th century); gen. sing. menjar, Grett. 151 A (176 new Ed.), is no doubt false for menja: [akin to minni]:—memorials; hón tók hringinn Draupni ok sendi Óðni til minja, Edda 39; daprar minjar, Skv. 3. 52; þessa gripi skaltú eiga at minjum, Fms. ii. 246; lítið fingrgull … gott sagði mér hugr um ef ek næða nokkurum minjum Magnúss konungs, vi. 235; ok hafa menn þær minjar hans á Íslandi at hann hefir kristnað landit, x. 300; minjar várra viðskipta, Fs. 58; eilífar menjar ok minningar, Fb. ii. 24; hann spurði hvárt þeir hefði þess öngar minjar suðr í landit, Orkn. 218; þat sverð er þeir frændr höfðu langan tíma átt ok miklar menjar af haldit, i. e. a family heir-loom. Fas. ii. 326. minja-gripr, m. an heir-loom, an object kept in memory of a person, Nj. 203; saxit var menjagripr þeirra, ok hafði aldri ór ætt gengit, Grett. 96 A; hann hafði einn tygil-kníf á hálsi sér er móðir hans hafði gefit honum, hón kvað þat minjagrip, ok bað hann svá til geyma sem hamingja muni fylgja, Finnb. 266, Fs. 133.

minka, að, see minnka.

MINN, f., mín, n., mitt, poss. pron.:—in the possessive pronouns minn, þinn, sinn (meus, tuus, suus), mod. usage pronounces i long (í) before one consonant, but short (i) before a double consonant, and accordingly all modern editions of old writers make a distinction in the root vowel, thus, minn, minnar, minni, minna, but mín, mínir, mínar, mínum; whereas the ancients pronounced í throughout, as is seen from Thorodd, who distinguishes between the short i in minna (memorare) and the long í in mínna (meorum), Skálda 163; and still more clearly from rhymes, mítt and hvíti, Bjarn. 63; mínn (meum) and sína, Arnór (Orkn. 104); mítt, frítt, and mítt, sítt, Völs. R. 136, 137. As late as the 14th century, in the corrections by the second hand of the Flatey-book, mijtt = mítt; the older vellums do not distinguish between i and í; cp. also the cognate languages: [Goth. meins; A. S. and O. H. G. mîn; Engl. mine; Germ. mein; Dan. mîn.]

B. Mine and my = Lat. meus, in countless instances: the possessive pronoun is usually put after the noun, bróðir minn, faðir minn; for the sake of emphasis only can it stand before, minn hamar, Þkv. 3; minn dróttinn, Skm. 3; minn Sigurðr, Gkv. 1. 18; míns málvinar, 20; mínu bölvi, id.; mínir bræðr, 2. 3; minn herra, Fms. vii. 197; mínar eru sorgirnar þungar sem blý, Sturl. (in a verse): in eccl. writers, perhaps influenced by Luther’s Bible, this use has increased, and is freq. in the N. T., Pass., Vídal.; in popular speech, however, the old usage still holds good, (cp. Engl. mother mine, etc.) 2. in addressing, my dear! Jón minn! Sigríðr mín! móðir mín! barnið mitt! etc. II. as neut. subst. mitt; [Gr. το ἐμόν; Lat. meum]:—mine, my part; skal ek ekki mitt til spara, mine, all I have, Nj. 3; malit hefi ek mitt, I have done my share, Gs. 16. III. ellipt. usage; eru slíkar mínar, such are mine (viz. affairs), Ísl. ii. 245.

MINNA, t, [A. S. mindjan; Engl. mind; Dan. minde; Germ. meinen; Engl. mean is prob. of the same root]:—to remind, with gen. of the thing and dat. of the person; minna e-n e-s, to remind one of, Skálda 163; hón hefir minnt mik þeirra hluta er ek hefir eigi fyrr hugleitt, Fms. i. 3; minna á e-t, Hallgerðr minnti opt á, Nj. 71; þar er þú minntir mik at ek væra þinn maðr, Hkr. i. 91. II. impers. ‘it minds me,’ = I remember; ávallt er ek sék fagrar konur, þá minnir mik þessarar konu, ok er minn harmr æ því meiri, Fms. vii. 105. 2. to recollect; hvers minnir þik um hversu mælt var með okkr? þá er vel ef okkr (acc.) minnir eins um þetta mál, does it not occur to you what we agreed on? … ‘tis well if both of us recollect the same, Ld. 284; mik minnir þeirra Jólanna er vóru í fyrra vetr, Fms. vi. 232: freq. in mod. usage, mig minnir, it is in my mind, = I think, with the notion of not being quite sure, but eg man, I remember. III. reflex., minnask e-s, to remember oneself, ‘mind,’ call to mind [cp. common Engl. ‘I mind well this or that,’ = I remember], Fær. 79, Fms. i. 4; herra minnstú mín, 623. 9; ef þér vilit eigi slíks (slíkt Ed.) minnask, Fms. xi. 268; sú hin ílla atkváma minntisk hennar, visited her, Hom. 121; hefi ek nökkut minnsk þín?—Ekki, herra, segir sveinninn, have I remembered thee, i. e. given thee anything? Fms. vi. 230; eigi væri allfjarri at minnask þín í nokkuru, to remember thee with some small pittance, i. e. give thee some trifle, Fb. ii. 96; er þat ok stafkarla háttr ok er einsætt at minnask hans þó lítið sé, Háv. 5, 15 new Ed.; hann minntisk gamalla manna með spakligum ráðum, Fagrsk. 15:—minnask á e-t, to remember, recollect; minnask á fornan fjándskap, Nj. 66:—to mention, talk of, hann minntisk þá er fyrr höfðu verit, Ó. H. 70.

minnask, t, dep., [minnask rhyming with finna, Hallfred; from munnr = a mouth, and different from the preceding]:—to ‘mouth,’ i. e. kiss, at meeting or parting: only with prepp., m. við e-n, or m. til e-s hafði konan gengit inn at minnask við heima-menn, Orkn. 220; hann spratt upp í móti honum ok minntisk til hans, he rose and kissed him, bade him welcome, Nj. 282; Bolli gékk at Kjartani ok minntisk til hans, Ld. 194; gékk konungr út um bæinn ok minntisk til allra höfuð-kirkna, Fms. viii. 126; einn af gestum Magnúss konungs minntisk við líkit ok felldi tár, Fb. ii. 619 (kysti líkit, Fms. viii. 232, l. c.); ok áðr hann væri smurðr minntusk menn til hans, Fms. x. 148; viltú minnask til mín at skilnaði?—Ekki, Lafranz, vil ek kyssa þik, Bs. 1. 842; gékk í móti honum ok tók hann af baki, ok minntusk þeir Kári báðir við hann, ok leiddu hann á milli sín í stofu inn ok settu hann í hásæti, Nj. 255; hann minntisk við son sinn með ástsamligum kossi, Barl. 186, Háv. 24, 38 new Ed.: with a play on the words, munnr þinn at ek meina, minnist við Jésum bert, Pass. 6. 9.

MINNI, compar. and superl. minnstr, answering to lítill, q. v.: [Ulf. miniza and minists; O. H. G. miniro; Germ. minder, minderste; Dan.-Swed. mindre, mindst; Lat. minor, minimus]:—lesser, smaller, and superl. least, smallest, of stature, quantity, following the same rule as lítill (q. v.), and opp. to meiri; minna lið, Grág. i. 44; minni laun, Nj. 10; máttr sem minnstr, Fms. xi. 102; minnstr ok vesalligstr, Háv. 53; var minna karp þitt, er …, Fms. vii. 21; þeir áttu minna í at hefna, Eg. 86; liggja í minna rúmi, Mork. 183; svá sem hann má minnstu við koma, Grág. i. 140. II. metaph., minnstir fyrir sér, Eg. 123; þú ert minni fyrir þér en ek hugða, Edda 33; þat lið er honum þótti minni fylgð í, Fms. iv. 350; sá er kallaðr minni maðr (lower in rank) er öðrum fóstrar barn, Ld. 108: hence vera minni maðr, of a person who has done a dishonourable deed, dishonoured [cp. Lat. capitis minor]: eigi at minna, nevertheless, 216. minni-háttar and minnst-háttar, adv. of lesser, least degree, the least, Fs. 59.

minni, n., but also mynni, [munnr; Dan. minde, in Kjerte-minde and other local names; -mouth in Engl. local names; Germ. -munde as in Trave-munde, -gemünd as in Necker-gemünd]:—the month, Lat. ostium; Móðu-minni, Fms. vi. (in a verse); Dínu-m., Km. 3; austr horfir botninn á Hjörunga-vági en minnit í vestr, Fb. i. 187; fyrir minni Eireks-fjarðar, 430 (mynne Ed.), Fms. xi. 125 (mynnet Ed.); fyrir utan minnit, Fs. 180; fjarðar mynni, Hkv. Hjörv. 18; dals-mynni, Fms. viii. 57; but dal-minni, Fb. ii. 554, l. c.: also an Icel. name, Ós-minni, 29.

MINNI, n. [Ulf. ga-minþi = μνεία; A. S. mynd; Engl. mind]:—memory; minni, vit ok skilning, minni at muna…, Skálda 169, Fbr. 137; hann misti minnis ok þótti nær sem vitstolinn, Fms. vi. 198; sumir hafa eigi m. þá er frá líðr hvernig þeim var sagt, ok gengusk þeim mjök í minni optliga, Ó. H. (pref.); leggja í minni, to keep in memory, Fb. ii. 353; því er ek má mínu minni á koma, Str. 2; reka minni til, Fms. vi. 256, Fb. i. 262; festask e-m í minni, Ó. H. 46; reka minni til e-s. 2. memorials, esp. in pl.; þvílík minni hafa menn þar Haralds konungs, Fagrsk. 127; ok settir eptir bautasteinar til minnis, Ó. H. (pref.); hann hjó þat högg er menn hafa síðan at minnum haft, Fb. ii. 23, Fms. xi. 109: old saws or the like, hölzti eru þau minnin forn, Mkv.; ok skal orðtak vera forn minni, Edda (Ht.) 125. 3. memory, of past time; þeirra er vóru fyrir várt minni, who lived before our memory, Íb. 16; þat er ór manna m., beyond the memory of man, D. N. iii. 34; ér erfðuð hann, þat er í mínu m., Skálda 171; ú-minni, lethargy. 4. mind, consent (Dan. minde, ‘give sit minde til noget;’ Engl. ‘give one’s mind to it’); með sjálfs síns minni, K. Á. 70; utan biskup minni, D. N. i. 382. II. a memorial cup or toast, at old sacrifices and banquets: these memorial toasts were in the heathen age consecrated (signuð) to the gods Thor, Odin, Bragi, Frey, Njord, who, on the introduction of Christianity, were replaced by Christ, the Saints, the Archangel Michael, the Virgin Mary, and St. Olaf; the toasts to the Queen, Army, etc. in English banquets are probably a relic of this ancient Teutonic ceremony; Krists-minni, Fms. vii. 148; Máriu-m., x. 19; Ólafs-minni, N. G. L. ii. 445, cp. in the heathen age Braga-full; þar vóru öll minni signuð Ásum at fornum sið, Ó. H. 102; bera minni um eld, O. H. L. 18; bera öl um eld ok drekka m. á þann er gegnt var, Fms. vi. 442; fóru minni mörg ok skyldi horn drekka í minni hvert, Eg. 206; drakk hann þá öll minni krossalaus þau er bændr skenktu honum, Hkr. i. 144; mæla fyrir minnum, to speak to a toast, propose, give a toast, Orkn. 246, Fs. 147; skyldi þar um gólf ganga at minnum öllum, Eg. 253; Þorgils skyldi mæla fyrir minnum, en hann veik til Þórðar ok bað hann ráða hver minni fyrst væri drukkin, i. e. that Th. should be the toast-master, Sturl. i. 20 (the banquet in Reykhólar, A. D. 1119). At a funeral banquet the minni of the deceased was proposed by the heir, who at the same time made a vow (strengja heit); this rite performed, he took his father’s scat in the hall, and was henceforth the lawful heir, Fms. i. 161: a minni to a living person is nowhere mentioned. For the classical passages see Hák. S. Góða ch. 16, 17, Fms. i. 280; and for funeral banquets, Fagrsk. ch. 55. COMPDS: minnis-drykkja, u, f. a banquet where there are minni, Bs. i. 728. minnis-góðr, adj. having a good memory. minnis-horn, n. a memorial horn, cup, Fsl. 19. minnis-lauss, adj. having a bad memory. minnis-leysi, n. loss of memory. minnis-stæðr, adj. memorable, Þórð. 74. minnis-veig, n. a ‘toast-cup,’ of a charmed cup, Sdm. (prose), Fas. iii. 309. minnis-verðr, adj. memorable. minnis-öl, n. = minnisveig, Hdl. 45, where it has some notion of a charmed drink.

minnigr, adj., mingastir, a απ. λεγ., Fms. vi. 199 (Hulda), but elsewhere uncontracted:—mindful, having a good memory, Hm. 102, Fagrsk. 14; m. ok ólyginn, Íb. 15; stórvitr ok minnigr, m. ok námgjarn, Ó. H. (pref.); verþú sem mingastr (contr.), Fms. vi. 199: remembering, ek em m. hversu …, I remember how …, i. 35:—with gen., vera m. e-s, Fs. 18, Fms. iii. 63, xi. 261, Ó. H. 215:—also minnigr at e-u, Nj. (in a verse).

minni-liga, adv. in memory, Karl. 126.

minni-ligr, adj. memorable, Stj. 67, 127, 280, Barl. 171, Bs. i. 347, Sturl. ii. 187, v. l.

minning, f. memory, recollection, remembrance; en nú ritu vér þau tíðendi með nokkurri minningu, er görðusk …, Ó. H. (pref.); í minning e-s, in memory of, remembrance of, Rb. 336, MS. 623. 96, Nj. 157, Sks. 112; göra minning e-s, Fms. i. 31, Blas. 43, Grett. 137; góðrar, ágætrar minningar, of good, blessed memory, H. E. i. 529, Dipl. i. 3:—with a notion of vengeance, ok þótti sjá minning betri en engi, Ld. 234, Fms. xi. 443: with a notion of gratitude, a gift, present, Eg. 63; þenna varning vil ek at þér þiggit at mér, herra, þótt smæri minningar sé görvar en vera ætti, Fms. xi. 328. 2. admonition, foreboding; þessi minning varð náliga hverja nótt. Fms. vii. 187. COMPDS: minningar-mark, n. a monument, Stj. 190. minningar-tíð, f. a memorial feast, Mar. minningar-verðr, adj. memorable, Fms. x. 313.

minni-samligr, adj. memorable, Edda 160 (pref.), Stj. 6.

minni-samr, adj. with gen. recollecting, mindful, and of things ‘never to be forgotten,’ Nj. 152, Ld. 242, Fms. vi. 261, vii. 295, Ölk. 37, Háv. 44.

minnka, proncd. mínka, að, [minni, minnr], to lessen, diminish, 732. 1, Skálda 167, Rb. 334; m. sik, virðing sína, to lower oneself, Nj. 222, Sd. 154. 2. impers. to abate, decrease; veðrit (acc.) minnkar, Eg. 99; skóginn minnkar, Str. 4; ísa minnkar, Fms. ix. 350. II. reflex. to grow less, decrease; hiti minnkask, 732. 1, Barl. 70, 180, Rb. 474, Stj. 59: to be lowered, disgraced, ef Sturla er at nokkru minnkaðr, Sturl. i. 104; minnkask ekki, Hrafn. 16; minnkaðisk vár sæmd í því, Fms. x. 7.

minnkan, f. a decrease, minishing, Fas. iii. 266, Bs. ii. 164: gramm., Skálda 167, 188. 2. metaph. shame, discredit, freq. in mod. usage; þér er minnkan að því, ’tis discreditable to thee. minnkunar-laust, n. adj. without disgrace.

MINNR, adv., compar. also spelt and proncd. miðr, and so always in mod. usage; superl. minnst; answering to lítt (see lítill); [Ulf. mins or minz; cp. Lat. minus]:—less, with dat.; hálfum vegnum penningi miðr en hálfan sjötta eyri, Grág. ii. 175; vetri miðr en hálf-sextugr, i. e. fifty-five years old save one [cp. ‘forty stripes save one’], Íb. 18; manni minnr en hálfr sétti tigr, Sturl. iii. 37; vera lífi minnr, to be minus one’s life, lifeless, dead, Ísl. ii. 315 (Heiðarv. S.); engu miðr Skallagrími, no less than S., Eg. 334; engu minnr, no less, ‘nihilo minus,’ Edda 36; sá er miðr neytir, he who makes less use of it, Grág. ii. 293; minnr á viðborða, Fms. vii. 292; ef maðr stelr minnr en þveiti, N. G. L. i. 253; miðr vel, less well, not very well, Ísl. ii. 330; þeir sem vitrari vóru ok minnr druknir, Fms. i. 59; þat skipit er minnr var brotið, ii. 128; minnr mundi Þjóstólfi í augu vaxa, Nj. 58; þat er minnr er fjarat, Ld. 76; ok er þat eigi minnr mitt hugboð, Fær. 202; mundi hann þú minnr saka sóttin, Sks. 704; sem minnr er at sköpuðu, Sturl. iii. 7; minnr frá líkendum, Fms. v. 86: in mod. usage, því er miðr, alack! því er verr og miðr = alack! I am sorry. II. superl. minnst, least; þá er hann varði minnst, when he least expected, Eg. 296; minnst mánuð, at least a month, Vígl. 33; minnst staddr, i. e. in a bad plight, Pr. 410.

minnstr, superl. least; see minni.

minnþak, n. [from a Gaelic word min = flour], dough made of butter and flour kneaded by the Irish slaves to slake their thirst at sea when short of water, Landn. 34: whence Minnþaks-eyrr, f. a local name in Icel., see Landn. l. c. and Fs.

minta, u, f. the herb mint, Pr. 272, N. T.

mirra, u, f. myrrh, Stj., Hom., N. T.

MIS, adv., also á mis, the older form of which was miss, which remains in missa, missir, miss-eri, and was in the earliest times sounded so, as may be seen from such rhymes as miss-löng, vissa, Fms. xi. 196 (in a verse of the beginning of the 11th century); [Ulf. misso = ἀλλήλων, prop. a subst. = Lat. vices]:—amiss, denoting to miss one another, pass one another without meeting: þá ríðr hann undir melinn hjá Mosvöllum er þeir bræðr ríða hit efra ok farask þeir hjá á mis, Gísl. 19; as also simply farast á mis, to pass by one another so as to miss; sverð Saul hjó aldri mis, Stj. 495, 2 Sam. ii. 22; hann ætlaði at drepa keisarann … en grípr á mis Karlamagnús, he intended to slay the emperor Charlemagne, but missed him, Karl. 151; gripu þeir á miss hins bezta ráðs, they missed their opportunity, Róm. 278; göra á miss, to do amiss, Hom. 14; leggja á mis, to lay athwart or across.

B. In a great number of compds, denoting, α. alternately, Germ. wechsel, as in mis-svefni, mis-vitr, miss-eri, missöng; β. amiss, in a wrong way; and lastly, γ. wrong, evil, see the following compds.

mis-bjóða, bauð, to proclaim amiss, N. G. L. i. 9, 348: to ill-use, offend, with dat., Mar., Hom.: esp. in part. n., e-m þykir sér misboðit í e-u, to feel offended at, take ill, Ld. 136, Orkn. 212.

mis-brigði, n. pl. deviation, Sks. 527.

mis-bundinn, part. mis-bound, unlawfully bound, N. G. L. i. 83.

mis-dauði, a, m. death at different times: in the phrase, ef m. þeirra verðr, if one of them should die before the other, N. G. L. i. 48, Grág. i. 219, Fb. i. 560, Fs. 124.

mis-deila, d, to ‘mis-deal,’ quarrel, N. G. L. i. 68.

mis-deild, f. a ‘mis-deal,’ quarrel, Fms. x. 406, N. G. L. i. 68.

mis-deili, n. ‘mis-dealing,’ shewing undue preference, Fms. i. 17.

mis-dýpi, n. ‘mis-depths,’ now shallow, now deep, Ísl. Þjóðs. ii. 77.

mis-dægrt, n. adj.; in the phrase, honum verðr aldri misdægrt, of a person who is never ill for a single day.

mis-dæma, ð, to misjudge, Bær. 12.

mis-dæmi, n. misjudgment, N. G. L. i. 88.

mis-dæming, f. misjudgment, Sks. 344.

mis-eiðr, n. ‘mis-oath,’ perjury, Eluc.

mis-eldri, n. ‘mis-age,’ disparity in age, of brothers, wedded persons, or the like, Fb. i. 123, 250, Fms. v. 318 (spelt wrongly mis-eldi), x. 402 (spelt mis-heldi).

mis-eta, at, to ‘eat amiss,’ i. e. at a wrong time, N. G. L. i. 378.

mis-fall, n. a mishap, mischance, Art.

mis-falla, féll, to happen amiss. Str. 9, Karl. 303, Art. 52.

mis-fangi, a, m. a mistake, taking one thing for another, Grág. i. 415, Greg. 70.

mis-fangi, adj. guilty of a mistake, Grág.

mis-fara, fór, [Scot. misfaer], to go amiss, be lost, Gþl. 508: to do amiss, transgress, Bs. i. 773; misfara með e-u, to treat amiss, outrage, N. G. L. i. 152, Ó. H. 224, Gþl. 102, 312: to misconduct, Fms. vii. 142: reflex. to go amiss, Bret. 98; e-m misfersk, it goes amiss with one, Bs. ii. 18.

mis-fari, a, m. ‘mis-travelling,’ of two travelling at a different speed, so that one is left much behind; mun þá svá mikill verða yðvarr m., Fbr. 205; ok varð m. þeirra eigi alllítill, Fær. 268; at sem minnstr skyldi verða m. þeirra Brúsa, Ó. H. 97.

mis-fengr, adj. missing one’s aim, Gísl. 71.

mis-ferð, f. misconduct, H. E. i. 249: a mishap, Art. 39.

mis-ferli, n. a mishap, mischance, = slysferli, Gþl. 482, Sturl. ii. 51: misconduct, Bs. ii. 70.

mis-fróðr, adj. mis-informed, of persons hearing different accounts of the same thing, Fas. iii. 237, v. l.

mis-fylgi, n. partiality, N. G. L. iii. 77.

mis-för, f., esp. in pl. mishaps, a miscarriage, accident, Bs. i. 200, Karl. 52, Fær. 194: in Grág. i. 224 misfarar is used of a crew perishing one after another, a case analogous to that told in Ld. ch. 18, and bearing on the old law of inheritance, by which all persons aboard a ship were one another’s heirs; so that it was important to know in what order they died, and who had been the last survivor, cp. kjolsvarf in the early Swed. law: the phrase, fara misförum, to have miscarried.

mis-ganga, u, f. a going amiss, straying, of cattle, Grág. i. 435, Krók. 37: misconduct, N. G. L. i. 63, Fb. ii. 300: dissent, H. E. i. 528: of the tide, see misgöng.

mis-gáningr, m. an inadvertency.

mis-gleyma, d, to forget. Art. 52.

mis-góðr, adj. ‘mis-good,’ partly good, partly bad, Fb. ii. 240.

mis-grafa, gróf, to ‘mis-bury,’ i. e. against law, N. G. L. i. 392.

mis-granda, að, to misuse, hurt, H. E. i. 242, Hom. 155.

mis-grip, n. a ‘mis-grip,’ mistake; in the phrase, taka e-t í misgripum, to take a thing by the wrong end, make a mistake, (mod.)

mis-gruna, að, to suspect, Fms. iii. 122, Fas. iii. 278, Bs. i. 810.

mis-göng, n. pl., mis-ganga, u, f., Orkn. 266: in the Kb. spelt miss-öng, even in the very old vellums 1812 and 625; which may be the true, and misgöng a later etymologising form, from miss and an inflexive -ang, cp. hunang, analogous to misseri, q. v.

B. ‘Mis-tide,’ ‘tide-change,’ i. e. the spring tides at new moon and at full moon; the spring at full moon was called missöng in meiri, high spring tide, opp. to missöng in minni, the low springs at new moon; as to the seasons, the midsummer springs (the sun in Cancer) were called high, as opp. to the low spring tides at midwinter time (the sun in Capricorn), see the Rb.; geisar þá flóðit miklu meirr en áðr ok köllu vér þat in meiri misgöng, verða þá misgöng at nýi meiri en áðr, 732. 1, 4; en ek veit at þér flytisk eigi ór höfninni fyrir misgöngin, not before the next spring tide, Ísl. ii. 127 (where misgöngin is = misgöng in meiri); þau flóð köllu vér missöng at nýi hverju, … köllu vér þat en meiri missöng, … tungl er fullt eðr ekki at sýn þá er missöng eru ok fjara verðr nær miðdegi eðr miðnætti, … verða þá missöng at nýi meir en áðr, Rb. 442, 444, 448, 478: the vellum 732 uses mostly misgöng or misgavng; thus, en þá er tunglit stendr gegnt sól eru misgöng af vellu sólar-hita … sól í Krabba-merki ok misgöng, … sól í Steingeitar-merki ok misgöng minni …; again, ok þau köllu vér flóð missöng at nýi hverju, see Ísl. ii. 512 (the foot-note); þeir mundi þess bíða, þá er á stæðisk misganga straumanna (= the spring tide), ok austan-veðr, þvíat þá er varla fært milli Vestreyjar ok Hrosseyjar, Orkn. 266. The word is now obsolete, and instead of it Icel. say stór-straumr, stór-streymt, = spring tide, opp. to smá-straumr, smá-streymt, = neap tide, which words, on the other hand, do not occur in old writers: miðs göng, = waning moon, is still said to be in use in eastern Iceland.

mis-göra, ð, to misdo, transgress, Nj. 176, Hom. 19, Gþl. 183, Fms. i. 47, N. G. L. i. 351, Sturl. iii. 233.

mis-görð, f. transgression, passim in mod. usage.

mis-görning, f. (-görningr, m., Sks. 676, Fms. x. 371), a misdeed, transgression, Hom. 152, 158.

mis-haldinn, part. wronged, not getting fair treatment, Fms. vii. 2, x. 410, Gþl. 185, Bær. 18.

mis-heldi, n. ill usage, unfair treatment, Fms. x. 402.

mis-hljóðan, f. discordance, Stj. 45.

mis-huga, að, to think amiss, think evil, Hom. (St.)

mis-hugi, adj.; vera m. við e-n, to be at variance with, Fas. i. 171: as subst. suspicion, Bær. 16.

mis-hugna, að, to displease, Art.

mis-högg, n. a ‘mis-blow,’ miss, striking at one thing and hitting another, Bs. i. 428.

mis-höggva, hjó, to strike amiss, N. G. L. i. 166.

misindi, n., in the gen. of mixed, bad quality, e. g. misindis-maðr, m. a person of bad reputation.

mis-inna, t; e-m verðr misinnt = mismæla (q. v.), Dropl. 18.

mis-jafn, adj. ‘mis-even,’ uneven, unequal, of various sizes or qualities, now this, now that, Fb. i. 559, Nj. 12 2; í misjöfn efni, Skálda 175; misjöfn skotvápn, i. e. both heavy and light, long and short, Sks. 386; misjafnir eru blinds manns bitar, a blind man’s mouthfuls are uneven, either too small or too large: metaph. not good, samfarir þeirra vóru misjafnar, Sturl. i. 115; þessi ætlan þótti mönnum misjöfn, Fms. ix. 17; sá verðr at mæta misjöfnu (hardships) er víða ferr, Fas. ii. 74; á misjöfnu þrífask börnin bezt, a saying; misjafnt hægr, not very easy, Band. 13.

mis-jafna, að, to make unequal; m. frásögn um menn, to give a different account, speak well of one and ill of another, Orkn. 46; ef nökkurr hlutr væri misjafnaðr (shared unequally) með þeim bræðrinn, Fms. x. 62; hefir þú, faðir, lengi mjök misjafnat með oss bræðrum, Ld. 102; ef hann eigi misjafnaði með þeim, Sturl. ii. 159.

mis-jafnaðr, m. an unequal daring, Grág. i. 174: odds, Fms. i. 42.

mis-jafnan, f. = misjafnaðr, Bs. ii. 40, Mar.

mis-kast, n. a ‘mis-cast;’ farask at misköstum, to be worsted, Stj. 211.

mis-kaup, n. a bad bargain, Sturl. iii. 212, v. l.

mis-kenna, d, to mis-ken, mistake one for another, Sir. 82, Sturl. i. 160, Flóv. 20.

miski, a, m. [mis], a misdeed, offence; in the phrase, göra e-m til miska, to offend, wrong a person, Finnb. 258, Ld. 76, Hrafn. 27. miska-ráð, n. pl. misdeeds, Harms. 14.

mis-klíð, f. discord.

mis-kunn, f., mod. miskun with a single n, [from mis- and kunna; Scot. mis-ken; analogous to Lat. ignoscere = not to know, to overlook, pardon faults, as is duly remarked in Syntagma Baptismi by Jón Ólafsson]:—forgiveness, pardon, mercy, grace; vill Þórólfr gefask upp í mitt vald til miskunnar, Eg. 89; gefask upp á, yðvart vald ok miskunn, Fms. i. 104, Greg. 48, Niðrst. 1; ok eru þeir þá í m. konungs, at the king’s mercy, Gþl. 84; göra miskunn a e-m, to shew mercy to, Stj. 200; miskunnar andi, hugr, heit, augu, brunnr, faðmr, the spirit, mind, promise, eyes, spring, bosom of grace, 242, Greg. 25, 45, 47, Fms. ii. 196, Th. 25; miskunnar dómr, merciful judgment, Sks. 615; m. móðir, mother of mercy, Hom. 121; miskunnar gjöf, gift of grace, Fær. 136, Bs. i. 699: esp. freq. in eccl. usage, N. T., Pass., Vídal. COMPDS: miskunnar-fullr, adj. merciful, Dipl. ii. 14. miskunnar-lauss, adj. merciless, unforgiving, cruel, Sks. 735, Stj. 230. miskunnar-leysi, n. hardness of heart, cruelly, Bs. i. 288, Stj. 481. miskunnar-maðr, m. an object of charity, a pauper, Ld. 310. miskunnar-verk, n. a work of mercy or charity, Hom. 67, K. Á. 76, Fms. x. 244.

mis-kunna, mod. mis-kuna, að, to shew mercy, pardon, with dat.; m. máli e-s, to pardon, deal mercifully with one, Sks. 652, Fms. ii. 119, viii. 24, Greg. 24; miskunnaðu mér Guð = miserere mei Dens, Fms. viii. 239: passim in eccl. usage, Guð miskuni nú öllum oss, a hymn. II. with acc., miskunna e-n, O. H. L. 40, Str. 74, Sks. 255, (rare.)

mis-kunnari, a, m. one who shews mercy, a pardoner, Str. 81.

miskunn-lauss, adj. finding no mercy, Gs., Grett. 15 new Ed.

miskunn-samliga, adv. (-ligr, adj.), mercifully, Fms. ix. 517, Stj. 40, Sks. 453.

miskunn-samr, adj. merciful, Blas. 42, Magn. 464, Nj. 157, Hom. 109, Fms. ix. 524, Barl. 82.

miskunn-semd, -semi, f. companion, mercy, Magn. 514, Sks. 733, Fms. iv. 247.

mis-kviðr, m. [Ulf. missa-qiss = σχίσμα], a slip in the pleading before a court; ek tek miskviðu alla or málinu hvárt sem mér verðr mismælt eðr ofmælt, Nj. 232; hann sótti málit miskviða-laust, Hrafn. 18.

mis-langr, adj. of different length, Fms. xi. 196 (in a verse).

mis-leggja, lagði, to lay amiss; e-m eru mislagðar hendr, one had ‘mislaid hands,’ i. e. did the wrong thing and left the right undone, Fms. vii. 118, Þorst. Stang. 52, Finnb. 262: also of slovenly or bad work.

mis-leika, lék, to ill-treat, N. G. L. i. 169.

mislingar, m. pl., or mislinga-sótt, f. [Germ. masern; Engl. measles], the ‘spotted sickness,’ measles.

mis-litr, adj. variegated, of colour, Stj. 73, Barl. 169; mislit ull.

mis-líka, að, to mislike, be displeased, Nj. 65, Ld. 164, Fms. i. 96, x. 12, xi. 45, Hr. ifn. 17.

mis-líkan, f. misliking, dislike, Str. 42.

mis-lítask, leit, to look amiss on a thing, misjudge; e-m mislítzk e-t, to be mistaken about it, Glúm. 350.

mis-lyndi, n. an uncertain temper, Fms. vi. 355, Korm. 168, Sks. 137.

mis-lyndr, adj. variable in temper, Fms. viii. 447, Al. 54, Sks. 24, 271, Róm. 254.

mis-lýti, n. pl. faults, flaws, Rétt. 6. 8.

mis-lögur, f. pl.; leggja mislögum, to lay the feet across, Fb. ii. 300.

mis-marka, að, to ‘mis-mark,’ mark another man’s lamb, Grág. ii. 304.

mis-minna, t, to remember wrong: impers., mig misminnir e-t.

mis-minni, n. recollecting wrong, N. G. L. i. 378.

mis-muni, a, m. = mismunr, Grág. i. 173 (the odd amount), 174 B, ii. 158; verðr þar ein nótt at mismuna, one odd night, Rb. (1812) 52.

mis-munr, m. difference, disproportion, Fms. vii. 142, Barl. 67, 93, Karl. 373, Rb. 14.

mis-mæla, t, to make a slip of the tongue, Al. 102, Nj. 232: to disparage, with dat., Str. 70.

mis-mæli, n. ‘mis-speaking,’ a slip of the tongue; hann mun eitt m. tala á allri æfi sinni ok láta á sama degi sitt líf, Fms. iv. 46, Orkn. 112, Fb. ii. 417, Karl. 437; e-m verðr m., to make a slip of the tongue, O. H. L. 14; mér varð m.:—dissent, Rétt. 73.

misnesi, n. (qs. mið-snesi?), [from miðr and snös = nös (?), q. v.]:—the partition between the nostrils.

mis-ráðit, n. part.; e-u er misráðit, ill-advised, Fms. x. 420, Fs. 141, Ísl. ii. 379.

mis-ræði, n. an ill-advised, ill-fated deed, Fms. vi. 19, x. 416, Bs. i, 722, Karl. 81: transgression, Barl. 73.

mis-rœða, u, f. [mis and rœða = Lat. ne-fandum], fornication, Grág. i. 338, ii. 61.

MISSA, t, infin. pret. misstu, Fms. i. 178 (in a verse); [A. S. missjan: Engl. miss; O. H. G. missan; Dan. miste]:—to miss, lose: I. with gen. to miss, not hit, lack, and the like; Kolr sveiflaði til hans öxi ok missti hans, Nj. 56; svá missta ek alldri manns fyrr, Fms. ii. 331; hann lagði til hans með saxinu ok missti, Ó. H. 73; Philistei missa nú Samsons, found him not, Stj. 415; m. heimkvámu, Fas. i. 385, Sighvat; allt fyrir ofan þar sem missti húsanna, where the houses ended, where there were no longer any houses (for shelter), Fms. ix. 30; þau skulu eigi missa (not escape) hefndar Heilagrar kirkiu, K. Á. 116; hann missti þá fótum, he slipped with the feet, missed his footing (better m. fóta), Hkr. i. 17; m. fótanna, id., Bs. i. 369; í engum mánaði missti hennar sá útími, O. H. L. 84; m. tíða, Fms. v. 182: missta’k Ástu burs, er …, I missed the son of Asta, when …, Sighvat; hann vill þrífa sverðit, ok missir, he thinks to grasp the sword and misses it, ’tis gone, Ld. 118; ef maðr missir kvaðar-váttar, has none, lacks, Grág. i. 42; sagði hann misst hafa (he had omitted) þeirra þriggja vátt-orða er í dóminn áttu at koma, Nj. 36; missti hann nú hers síns sem vita má, Fms. ii. 306; missum vér nú Hákonar Ívarssonar frænda míns, vi. 282; Dagr var þá enn eigi kominn með sitt lið ok missti þess fylkingar armsins, Ó. H. 209; þvíat þeir höfðu lengi matar misst, been long without food, Gísl. 57. 2. to miss, lose, suffer loss of; ek hefi mikils misst, Nj. 28, 117; þá á hann at m. þeirrar giftar, N. G. L. i. 345; missa höfðingja sinna, Þórð. 6 new Ed.; missa sinna aura (Ed. sina for sin̄a), Grág. i. 412; missa föður, Skv. 2. 10; maga hefir þú þinna misst, Am. 79. 3. impers. there is a lack; þar missir engra góðra grasa, there is no lack of any good herbs, Post.; kveðja búa, í stað þeirra ef it síðara sumar missir, í kvið, Grág. i. 491; Gunnarr hljóp í lopt upp, ok missir hans, and so the thrust missed him, Nj. 84; ef Gunnars missi, if G. should die, Akv. 11:—m. e-s við, þá var við misst Atla hins svarta, Fms. xi. 45; ef mín missir við, if I should die, v. 325, vi. 224; ef þín missir við, 227. II. with acc. to lose, esp. in later writers and MSS.; missa sigr, to miss victory, lose a battle, Fas. i. 96; m. vára vináttu, Bs. i. 869; vér höfum misst frændr vára, Fb. ii. 119, Fas. ii. 149, 246; hann hafði misst konu sína, Fms. v. 122 (but konu sinnar, Ó. H. 236, l. c.), cp. Eg. 76, Jb. 264, Ld. 291, Grág. i. 434, and so in mod. usage.

missa, u, f. a loss, Al. 56, Eg. 40, Mar.; betra er oss skarð ok missa í flota Ólafs konungs, Hkr. i. 334; aftaka ok m., Edda 37; sorg ok m., Merl. 1. 39.

mis-sáttr, adj. disagreeing, at enmity, Fms. i. 177, iv. 216, v. 224, vii. 64.

mis-segja, sagði, to ‘mis-say,’ relate wrongly, Jb. 3.

mis-semja, samði, to disagree; e-m missemr um e-t, D. N.

MISSERI, also spelt missari, n., usually in pl.; [from a compd word, the former part of which is miss, denoting the alternation, change of the seasons, for misseri is for the year what mál is for the day; the inflexive syllable -eri is uncertain, but not from ár, see Grimm’s Gramm. ii. 471 (note): to derive this old true Teut. word from Lat. semester is inadmissible, for the sense of a period of six months is not the original one: A. S. missare.]

B. A season, or in plur. the seasons, of the year (Germ. Jahres-zeit); mál ok misseri, Hm. 57; sams misseris, at the same season, Gkv. 1. 8; skulu bændr timbr í tupt færa á misseri, en gör á tólf mánuðum, N. G. L. i. 387. II. in plur. esp. with a distributive or numeral pronoun, the ‘seasons,’ a circuit of seasons = a twelvemonth, a year; ein misseri, Gkv. 1. 9; þetta varð a einum misserum, Bs. i. 466; ein misseri stendr þeirra mál, Grág. i. 377; ok er þau höfðu ásamt verit ein misseri áttu þau son, Finnb. 294; önnur misseri, the next twelvemonths, Fms. v. 193; hver missari, vii. 129; á hverjum misserum, every season, Grág. i. 284; hann hafði þrennar veizlur á hverjum misserum, Fms. iv. 254 (vetri, Ó. H. 113, l. c.); tvau (or tvenn) missari, two years, Grág. i. 287; á tveim inum fyrrum misserum, Fms. viii. 173; nokkur misseri, some seasons, some time, Glúm. 372; þat (viz. thirty-six days) er inn tíundi hlutr allra missara, the tenth part of a whole year, Hom. 73; Færeyingar hafa nýtt kjöt öllum misserum, all the year round, Fær. 248; fîska-stöð öllum misserum, at all seasons, Ld. 4; en þó muntú þessi missari (the current year) verða at búa í Tungu, 246; þá búa er þau misseri hafa þar búit, Grág. ii. 124; fyrir fardaga eða á miðjum misserum, 216; hann skyldi vera þar öll þau misseri, Nj. 209, Fms. vii. 137; þeir bjuggu þar fjóra vetr …, á inum fyrstum misserum, i. 265; en er á leið misserin, when the seasons drew to a close, Fas. ii. 523; þá var svá komit misserum at nótt var farljós, Fbr. 97 new Ed.; liðu nú af misserin, ok um várit eptir fór …, Sturl. i. 35. 2. of a period of six months, half-year; menn höfðu talið í tveim misserum fjóra daga ens fjórða hundraðs, Íb. 6; ár heitir tvau misseri, Rb. 6: the following instances may be doubtful, taka tveggja missera vist, Grág. i. 152; sex misseri = three years (or = six years?), 264; þrjú missari, three half-years (or = three twelvemonths?), Fms. vi. 341 (cp. in the verse þrjú missarin þessi, as also the context of the passage, friðr namsk ár it þriðja, short above); fjögurra missera björg, Grág. i. 264. COMPDS: missera-mót, n. the meeting, juncture of seasons, where one begins, another ends, N. G. L. i. 35. missera-skipti, n. pl. change of seasons, from one season to another. missera-tal, n. computation of the seasons, a calendar, Grág. i. 2, K. Þ. K. 164, Blas. 39. misseris-vist, f. a year’s service, Lv. 57.

missi-fengr, adj. missing one’s aim, Gísl. 71, Fms. x. 356.

missir, m. = missa, a loss, Fms. vii. 124, Fær. 136. Am. 98, Grett. 98, freq. in mod. usage.

mis-síðr, adj. of unequal length, of a garment, Fms. x.

mis-sjá, sé, to see amiss, Bs. i. 95.

mis-skakki, a, m. odds, difference; gefa ofan á í misskakka jarðanna, to pay into the bargain, Dipl. ii. 4.

mis-skera, skar, to ‘mis-cut,’ cut wrong, N. G. L. i. 137.

mis-skilja, ð, to misunderstand. mis-skilningr, m. misunderstanding, misapprehension.

mis-skipta, t, to ‘mis-share,’ share unequally, Gpl. 267, Jb. 160, Fms. iii. 172.

mis-skipti, n. an unequal sharing, Hom. (St.)

mis-smíði, n. pl. mistakes in a work; in the phrase, sjá or finna m. á e-u, to find or see faults in a thing, see that things are not all right, Bs. i. 142, Ísl. ii. 351, Eb. 168, Fs. 142.

mis-snúa, sneri, to misturn, turn wrong, Hom. 19, Greg. 40.

mis-stórr, adj. of different size, Fms. vii. 163.

mis-svefni, n. ‘mis-sleeping,’ sleeping and waking, alternately, Fsm.

mis-sverja, sór, to mis-swear, perjure oneself, N. G. L. i. 30.

mis-sýnask, d, dep. to ‘mis-see,’ see wrong, of deception of sight: impers., e-m missýnisk, Fms. vii. 160: to be mistaken, Lv. 8; undarligt verðr um vitra menn er svá missýnisk, Glúm. 389:—act., e-m missýnir, Mag. 124, (rare.)

mis-sýni, n. deception of sight, Fær. 166, Fbr. 32, Ölk. 36.

mis-sýning, f. deception of sight.

mis-sæll, adj. ‘mis-happy,’ i. e. of unequal happiness, one having too much and another too little, Grett. 161.

mis-sætt, f. = missætti, Hkr. iii. 101.

mis-sætti, u. discord, Nj. 48, Fms. v. 224, ix. 2, Rb. 410.

miss-öng, see misgöng.

MIST, f. one of the weird sisters or Valkyriur of the heathen age, Gm., Edda (Gl.); prob. akin to the neut. mistr (q. v.), as is to be inferred from mistar-marr, the mist-sea = the clouds, the airy region, Hkv. 1. 46.

mis-taka, tók, to take by mistake, Grág. ii. 196; e-m verðr mistekit til e-s, to make a slip, take the wrong thing, i. 168:—reflex. mistakask, to miscarry, Grett. 148.

mis-tala, að, to make a slip with the tongue, Flóv.

mis-tekja, u, f. a mistake, N. G. L. i. 20.

Mistil-teinn, m. [O. H. G. mistil; Germ. mistel; A. S. mistel or mislel-tâ; Engl. mistletoe]:—the mistletoe or mistle-twig, the fatal twig by which Balder, the white sun-god, was slain, see Vsp. 36 sqq., and the legend in Edda 36, 37. After the death of Balder the Ragnarök (the last day of the heathen mythology) set in. Balder’s death was also symbolical of the victory of darkness over light, which comes every year at midwinter. The mistletoe in English households at Christmas time is, no doubt a relic of a rite lost in the remotest heathenism, for the fight of light and darkness at midwinter was a foreshadowing of the final overthrow in Ragnarök. The legend and the word are common to all Teutonic people of all ages.

MISTR, n. [A. S. and Engl. mist], a mist, a freq. word in Icel. although not recorded in old writers; þoka (fog) and mistr are distinguished.

mis-trúa, ð, to mistrust, disbelieve, with dat., Fms. ix. 260, Gþl. 84, 330: with acc. a Latinism, 656 B. 11, 625. 85, Art. 67.

mis-trúnaðr, m. mistrust, Stj. 111, Fms. ix. 281, 284.

mis-tryggja, ð, = mistrúa, D. N. v. 182.

mis-verja, varði, to ‘mis-defend,’ as a law term, N. G. L. i. 89.

mis-verk, n. a misdeed, Sks. 734, Stj., Mar. passim.

mis-verki, a, m. mis-doing, a slip, fault in law, Grág. i. 335, Gþl. 228: a misdeed, Fms. xi. 235, Str. 18, Sks. 734.

mis-vinna, vann, to work at a wrong time, N. G. L. i. 378.

mis-vitr, adj. ‘mis-wise,’ silly and wise together; misvitr er Njáll, segir Hallgerðr, Nj. 67.

mis-vígi, n. a law term for a kind of indirect or intended slaughter, defined in N. G. L. i. 80 (ch. 238).

mis-þokka, að, to disparage, Fms. iv. 267, 320.

mis-þokki, a, m. mislike, Ó. H. 119, 145.

mis-þókknask, að, dep. to be misliked, Fms. i. 261, Sturl. iii. 279, Fas. i. 29.

mis-þykki, n. ‘mis-thought,’ discord, Fas. ii. 422, Bs. i. 661, ii. 149.

mis-þykkja, u, f. = misþykki, Nj. 48 (v. l.), Bs. i. 724.

mis-þykt, f. = misþykkja, Sturl. iii. 229, Bs. i. 701, Mar.

mis-þyrma, ð, to spare not, violate, damage, with dat., K. Á. 40, Gþl. 187, K. Þ. K. 168, Greg. 77.

mis-þyrming, f. mis-treating, Bs. ii. 149.

mis-þyrmsla, u, f. damage, violation, K. Á. 216.

mis-æti, n. ‘mis-eating,’ eating things forbidden by ecclesiastical law N. G. L. i. 384.

mitti, n., qs. miðli, the middle waist, Fas. iii. 481. mittis-grannr -digr, slender, stout in the waist.

mittum-stangi, a corruption from the Germ. ‘mit dem stange’ = ‘he with the pole,’ a nickname, which the Norse interpreter did not understand, and took to be a name, Þiðr.

MÍGA, part. meig, meigt, meig, mod. még, mégst, még; pl. migu; part. migit; [A. S. mîgan; Lat. mingere], Edda 58, Grág. ii. 133, Fas. iii. 99, Ls. 34, Fs. 147, Bs. i. 457.

MÍLA, u, f. [from Lat. mille], a mile, Rb. passim, Al. 109, but seldom. used in good old writers or in poets, for the verse Fb. i. 214 is not genuine, and the only passage from a classical Saga is Lv. 106—ok segja menn at fáar mílur gékk hann þaðan frá (paper MS., of a journey through Germany from Rome).

MÍMIR, m. name of the wise giant of Norse mythology, the keeper of the holy well Mímis-brunnr, m. = the burn of Mimir, the well of wisdom, in which Odin pawned his eye for wisdom, a myth which is explained as symbolical of the heavenly vault with its single eye, the sun, setting in the sea, Vsp. 22. Mímir also occurs in the following compds, hregg-mímir = the ‘tempest-sky,’ and vett-mímir = the top sky = the uppermost heaven, Edda (Gl.), which are among the nine heavens, such as the ancients fancied it, which shews a connection of this name with the sky; Sökk-mímir, the M. of the depth, is the name of a giant (representing the sky of the Inferno?), Gm. Again, another myth says that Odin carried with him the cut off head of the giant Mímir (Míms-höfuð), which told him all hidden things, Vsp. 47, Yngl. S. ch. 7, Edda: Odin is called Míms-vinr, m. = the friend of Mímir, Stor. Míms-synir, m. pl. the sons of Mímir = the winds (?), Vsp. II. hold-mímir, flesh-maimer (?), is the poët. name of a sword, Edda (Gl.); cp. also Ulf. mimz = κρέας, 1 Cor. viii. 13, (= a chop, butcher’s meat?). ☞ Is the word to be derived from maiming, cutting, and is the likeness to Lat. memor only accidental? cp. also the following word.

mímungr, m. the name of a sword, Edda (Gl.), prop. the sword of Widga in Þiðr. S.

mín-ligr, adj. like mine, like me; erat mínligt flugu at gína, it is not like me to swallow that fly (like a fish), Bs. i. (in a verse).

mínúta, u, f. a minute in time or degree, Rb.

mítr, n. [from the Gr.], a mitre, Fms. i. 266, viii. 308, Bs.

mítra, u, f. = mítr, Bs. i. 417, Dipl. iii. 4, v. 18, Fms. iii. 167.

mjað-urt, f., botan. meadow-sweet, spiraea, Hjalt.

mjaka, að, to lift or move heavily, with dat.; eg get varla mjakað því, I cannot move it a bit.

mjaldr, m. a kind of whale, from its whiteness. 2. a white tom-cat.

mjall-hvítr, adj. white as driven snow, Alm. 7, freq. in mod. usage.

mjalli, a, m. [mjöll], whiteness; esp. in the phrase, vera ekki með öllum mjalla, to be not ‘in one’s whole whiteness,’ i. e. to be not in one’s senses, to be insane.

mjall-roka, u, f. loose snow whirled by the wind, Fas. ii. 118.

mjalta, að, [mjólk], to milk sheep or cows.

mjaltir, f. pl. the milking; vóru konur at mjöltum, Eb. 316, freq. in mod. usage: mjölt, sing., is used of the grime on the hands from milking, þvo af sér mjöltina. COMPDS: mjalta-kona, u, f. a milk-maid. mjalta-tími, a, m. milking time.

mjaltr, adj. giving milk, milch; tvær kýr mjaltar, tíu kýrlög mjölt, ten milch kine, B. K. 20.

mjatla, að, to cut, slice, a dimin.; see meita.

mjá, onomatopoetic, mewing, of a cat.

mjáma, að, to mew, of a cat.

mjorkvi, see myrkvi.

mjódd, f. narrowness.

mjófask, að, dep. to become thin, narrow, Thom. 500.

mjókka, að, = mjófask; tók þá á mjófka sundit, Sturl. iii. 33:—to make narrow, thin.

MJÓLK, f., gen. mjólkr, prop. mjolk with a short vowel; [Ulf. miluks = γάλα, Cor. ix. 7; A. S. meolc; Engl. milk; O. H. G. miluh; Germ. milch; Dan. melk; Swed. mjölk]:—milk, Fms. iv. 81, Sks. 90, Al. 31, Lv. 62; mjólk var heit ok vóru á steinar, 70; mjólkr-grautr, -hlaup, milk porridge; mjólkr-fata, -skjóla, -ílát, -trog, -ketill, etc., a milk pail, milk trough, milk kettle, Lv. 61, Korm. 156, Fbr. 213; nýmjólk, new milk; spenvolg nýmjólk, milk warm from the cow; flóuð m., cooked milk; kúa-m., cow’s milk; sauða-m., sheep’s milk; brjósta-m., breast-milk for suckling. COMPDS: mjólkr-á, f. a river of milk, Edda 4. mjólkr-barn, n. an infant fed on milk. mjólkr-hringr, m. the milky way, rendering of Lat. via lactea, for the genuine name is vetrar-braut, Rb. (1812) 19. mjólkr-kýr, f. a milch cow, Jb. 224. II. the white juice, milk, of plants or trees; mjólk ór selju börk, Pr. 473.

mjólka, að, spelt molka, Grág. ii. 309, Gþl. 400, Hkv. i. 43, Ls. 23:—to milk, Grág. i. 430, Dropl. 14, Ísl. ii. 181, passim. II. to give milk, of cows, Bs. i. 194; mjólka betr, Ísl. ii. 180, Fas. iii. 373; kýriu mjólkar átta … merkr í mál, and the like.

mjólkr, adj. milch, giving milk, opp. to geldr, Grág. i, 501.

mjóni, a, m. a thin, slim person, Björn.

MJÓR, adj., fem. mjó, neut. mjótt, with a characteristic v, which reappears before a vowel, thus mjóvan, mjóvar, mjóvir, mjóvum; often spelt with f, mjófan, etc.; in mod. usage by elision, mjóan, etc. The forms vary in three ways, mjór, mjár, mær, analogous to sjór, sjár, sær, α. mjár, mjá, mjátt; mjá (acc. n. pl.), Stj. 201, and foot-note 21; mjár farvegr, Fms. ix. 366, v. l.; mjátt, Js. 55, Thom. 153; miaua (= mjáva) vatni, D. N. i. 81. β. mær; mævar skeiðir, the slim, narrow ships, Fms. i. 170 (in a verse),—certainly thus, not as explained in Lex. Poët. p. 567, col. 1; as also mævar hlaupsíldr, the slim herrings, in Eyvind’s verse (Hkr. i. 185); in me-fingr = mæ-fingr = mjó-fingr, taper-fingered, epithet of a lady, Hðm.: af þeim meiði er mer (i. e. mær) sýndisk, of the twig which was slim to behold, Vsp.; in the spelling of Cod. Reg. of Sæm. Edda e, ę, or æ are freq. all written with the letter e, so that mér (mihi) and mær (tenuis) would all be spelt alike; this reading was suggested as early as by Rask in the edition of 1818, see Bugge’s remarks in Philol. Tidsskr. 6th vol.: in Mæv-eið (= the narrow isthmus) in Shetland, Mk. 98, called Mawid in a Videsse of 1516 A. D.; at present Mawie or Mavis-grind, as opp. to another isthmus called Brae, i. e. Breið-eið = the Broad isthmus; cp. also Moorness = the little ness, in Shetl. II. compar., an older form mjóvari, mjávari, Ýt.; superl. mjóvastr, but obsolete, and replaced by a contracted mjóri, mjóstr, in mod. usage mjórri, mjóstr.

B. Thin, slim, taper; svá mjó, so slim in the waist, Bs. ii. 168; mjórar konu, Bjarn. (in a verse); mjóva mey, Korm.; mjótt band, Edda 20; mjór kvistr, Fas. iii. 33; með mjófu járni, Fær. 238; mjór Mistilteinn, Vsp.; mjófum knífsoddi, Fs. 144; mjófum fléttingum, Karl. 335; yxn mjá ok mjök visin, Stj. 201; þar sem hann var mjóstr, Fms. vii. 264:—of cloth, stiku breið en eigi mjóri, Grág. i. 498; jaðarflá vara eðr mjó, 499; sitja mjótt, Band. 38 new Ed.: sayings, mjór er mikils vísir, Fms. v. 176 (in a verse); mjótt er mundangs-hóf, Bs. i. (in a verse), Js. 55 (mjátt). 2. narrow; stigrinn var mjór ok þröngr, Fær. 48; skipit var heldr mjótt, Fms. ii. 50; mjótt sund, Grett. 83; mjór farvegr, Fms. ix. 366; grafir djúpari ok mjóri, Sks. 426: a nickname, Mjóvi, the Slim, or en Mjóva. II. in local names, Mjóvi-dalr, Mjóvi-fjörðr, Mjóva-nes, Mjó-sund or Mý-syndi, Dan. Mysunde in Slesvig; Mæv-eið, Munch’s Norg. Beskr.

C. COMPDS: mjó-beina or mjó-beinn, adj. slim leg, a nickname, Landn., Korm. mjó-eygr, adj. narrow-eyed, of one whose eyes are set close together, Eb. 258, see the remarks s. v. auga. mjóf-dœlingr, m. a man from Mjóvidalr, Landn. mjó-fingraðr, adj. taper-fingered, Rm. (Bugge), of a lady. mjó-hljóðaðr, adj. thin-voiced. mjó-hryggr, m. the small of the back. mjó-hundr, m. [Dan. mynde], a greyhound, Sks. 81. mjó-leitr, adj. narrow-faced, referring to the distance between the eyes, Bergb.-þ. 124, Fas. ii. 118. mjó-nefr, adj. thin nose, a nickname for a close man, Ó. H. 31. mjó-skíð, n. the slim wand, for this must be the true reading in the verse in Bjarn., the miðskipa of the MSS. = miôsciþa; and mjóskið rökra = the slim twilight wand, = a taper, is a poët. circumlocution of a lady’s name, Ey-kyndill (= Island-taper), mjó-slegin, part. beaten thin. Fas. ii. 581. mjó-syndi, n. a narrow sound, straight lane, see above.

MJÚKR, adj., compar. mjúkari, superl. mjúkastr, in mod. usage also mýkri, mýkstr; [Goth. muka in muka-modei = πραότης; Engl. meek; Dan. myg; Swed. mjuk]:—soft to the touch; mjúkt skinn, Bær. 19; mjúka rekkju, mjúkt bað, Eg. 239; hörund-mjúkr, soft-skinned, Orkn. (in a verse); m. ok hægr, Fms. ii. 201; mjúúkt hár, mjúk ull, and the like; mjúkr í máli, eloquent, Bs. i. 2. agile, nimble; mjúkr ok vel glímu-færr, Sturl. iii. 123; as also mjúkr á fótum, or fóta-mjúkr, of a wrestler; liða-mjúkr; mjúkari í orrostum, more agile. Fms. vii. 254. 3. þar bygðisk Noregr fyrst er hann er mjúkastr, of the soil, softest, most fertile, Landn. 276, v. l.; þótti mér svá at eins mjúkt at fara með ykkr enn fyrra dag, Fms. iv. 317. II. metaph. meek; mjúkr ok lítillátr, Fms. iii. 168; ek hefi verit yðr m. í öllum hlutum, x. 108; hlýðin ok mjúk, Al. 119; svá mjúk sem eitt lamb, Clar.:—mild, gracious, mjúkasta mildi, Dipl. ii. 14: hann talaði allt mjúkara enn fyrra dag, Fms. vi. 45; mjúk miskunn, Bs. i. 638; m. diktr, mjúk orð, mjúkt lof, flowing, of words, speech, Lil. 4.

B. COMPDS: mjúk-dómr, m. meekness, Bs. ii. 24. mjúk-fingr, Þiðr. 6, and mjúk-fingraðr, adj. soft-fingered, Fas. ii. 151. mjúk-hendr, adj. soft-handed. Fms. vi. 73. mjúk-hjartaðr. adj. soft-hearted, Fb. ii. 392. mjúk-látr, adj. meek, gentle, Mar., Bs. i. 278: sly, Sks. 501. mjúk-leikr, m. nimbleness, agility, Fms. vii. 119. mjúk-liga, adv. softly, tenderly, Eg. 175, Orkn. 174, Fms. vii. 18, 306: nimbly, ii. 272. mjúk-ligr, adj. meek, soft, Hom. 22. mjúk-lyndi, f. meekness. mjúk-lyndr, adj. meek-tempered, gentle, Stj., Barl., Fms. v. 240, x. 108, v. l. mjúk-læta, t; m. sik, to humble oneself, Eg. 525. mjúk-læti, n. meekness, Mar. mjúk-orðr, adj. smooth-spoken, Fms. vi. 117. mjúk-ræss, adj. running smoothly, Fms. viii. 384. mjúk-tækr, adj. touching gently, Fas. ii. 644.

MJÖÐM, f., gen. mjaðmar, [Ulf. miduma = μέσον]:—the hip (prop. the middle of the body); á klæði hans yfir mjöðminni, Niðrst. 3; fyrir ofan mjaðmir, Eb. 240; hjó á mjöðmina, Nj. 253; mjöðm ok herðarblað, Fb. ii. 24; rist, kné, mjöðm, N. G. L. i. 312:—in wrestling, leiða e-n á mjöðm, Bárð. 35 new Ed.; or bregða e-m á mjöðm, Fas. iii. 573, of a wrestling trick of throwing one’s antagonist by a movement of the mjöðm, called mjaðmar-bragð, the hip-trick, cross-buttock, Fas. ii. 148. mjaðmar-bein and mjaðmar-höfuð, n. the hip-bone, Þiðr. 89, Finnb. 334; á nárann fyrir ofan mjaðmarhöfuð, Sturl. ii. 41. ☞ No other word in the language rhymes with mjöðm; see the curious ditty in which a man and a ghost cap verses, Ísl. Þjóðs. i. 464.

MJÖÐR, m., gen. mjaðar, dat. miði; in mod. usage mjöð, f.; [A. S. medo; Engl. mead; O. H. G. metu; Germ. meth; Swed.-Dan. mjöd]:—mead, Sturl. ii. 245, Hkr. i. 102, Fms. viii. 18, 166, Nj. 43, Edda 24, 49, Bs. i. 77: in phrases, blanda, brugga mjöð, to blend mead; and grasaðr mjöðr, spiced or drugged mead, for the ancients used to spice or drug the mead with narcotic herbs, see the remarks s. v. jóll; mead was the favourite drink in the Valhalla, Ls. 3, Vtkv. 7, Vsp. 22, Gm. 25; mjaðar-bytta, -ker, a mead-cask, Fms. iv. 168, ix. 329; mjaðar ístra, mead-paunch, viii. 117; mjaðar lögr, mead-liquor, ix. 329; mjaðar drykkja, mead-drinking, 462; mjaðar bland, mead-mixing, Rétt. 2. 4. COMPDS: mjöð-drekka, u, f. a mead-cask, Eg. 237, 240, Ld. 188, Þiðr. 164. mjöð-drukkinn, part. ‘mead-drunk,’ Fms. viii. 94. mjöð-drykkja, u, f. mead-drinking, Fms. viii. 17, Sturl. i. 161, Greg. 51. mjöð-kona, u, f. a mead-girl, N. G. L. ii. 204. mjöð-rann, n. a mead-hall, drinking-hall, Akv. 9.

MJÖK, adv., mod. mjög, compar. meirr (q. v.), superl. mest; [Engl. much, see mikill or mykill]:—much; svá mjök, at …, so much, that …, Fms. i. 46; Væringjar alþýddusk mjök til hans, vi. 135; sem Erlingi gengi þat mjök til, at …, vii. 258; hafða ek mjög fjár-varðveizlur búanda, Eg. 235; hann skaut mjök til ráða dóttur sinnar, Bjarn. 5:—svá mjök, rather much; hann var svá mjök hendisamr í afréttum, Glúm. 364; alls mjök, over-much, Stj. 2. very; hyrndir mjök, Fms. xi. 6; steint mjök fyrir ofan sjó, Eg. 68; ekki mjök, not very. Sturl. iii. 234. 3. much, almost, very nearly but not quite; þeir vóru mjök komnir at hinni meiri eyjunni, þá sá þeir …, Fms. ii. 93; hann var dauðr mjök af kulda, ix. 467; þat legg ek til ráða, at vér hafim mjök alltr eina frásögn um þenna atburð, xi. 65; mjök örend, Mar.; eitt mannshar svá langt, at þat var mjök mannshátt, Fas. iii. 266; ok eru þeir mjök komnir at Austrey, Fær. 105; vóru þá komnir mjök svá (almost quite) þar gegnt, Nj. 247, Fms. vi. 164; svá vóru konungar, mjök svá allir, þeir er hans ríki höfðu hvárr eptir annan, Rb. 386.

mjök-siglandi, part. the ‘much-sailor,’ a nickname, see Landn.

MJÖL, n., dat. mjölvi (mod. mjöli), gen. pl. mjölva; in mod. usage also sounded mél (as kjöt and ket); [Engl. meal; Germ. mehl]:—meal, flour; fullr af mjölvi, Mar.; skip hlaðit af malti ok mjölvi, Eg. 81; var hlaðit skreið í annann en mjölvi í annan, Eb. 268; mjöl ok við, Nj. 4, Fs. 143; mjöl ok smjor, 197: poët., Fróða mjöl, Frodi’s meal = gold, Edda (in a verse). COMPDS: mjöl-belgr, -sekkr, -poki, m. a meal- bag, -sack, -poke, Fas. i. 127, Bárð. 170, Nj. 181. mjöl-kaup, n. pl. purchase of meal, Fbr. 10, Gþl. 352. mjöl-kýll, n. = mjölbelgr, Nj. 227. mjöl-leyfi, n. a meal-licence, viz. licence to export meal, Hkr. iii. 96. mjöl-sáld, n. a meal-riddle, Sturl. i. 23. mjöl-skuld, f. rent to be paid in meal, Sturl. ii. 64. mjöl-vægr, adj. estimated by its value in meal, Grág. i. 505. mjöl-vætt, f. a weight (4Olbs.) of meal, Bs. i. 137.

MJÖLL, f., gen. mjallar, dat. mjöllu, Rm. 26, Völs. R. 1. 3; [perh. akin to mjöl, although with a double l]:—fresh powdery snow; sá snjór er hvítastr er, ok í logni fellr, ok mjöll er kallaðr, Bárð. 2 new Ed.; görðisk íll færðin ok var mjöllin djúp, Fms. v. 179; vaða mjöll, Sighvat (Fb. iii. 240); mjöllin var laus, ok rauk hón, Fb. i. 579; sjórinn rauk sem mjöll, the sea ‘reeked,’ or broke in spray, like mjöll, Vígl. 22; eru þeir kasaðir í mjöllinni, Fs. 143: poët., haus-mjöll. floating hair, Skálda (in a verse); sjóð-m., the snow of the crucible = silver; svan-m., the ‘swan-drift’ = the waves. Lex. Poët. II. a pr. name of a lady, Landn. mjalla-hvítr, adj. = mjallhvítr, white as drifted snow.

Mjölnir, m., in the vellums spelt mjollnir, with o and ll (see Bugge in the foot-note to Vþm. 51); the ll seems to indicate that the n is radical, for if it were inflexive, it would be mjolnir (with one l): [therefore the derivation from mala or mola (to crush), though probable, is not certain; the word may be akin to Goth. milhma = cloud, Swed. moln, Dan. mulm; cp. provinc. Norse molnas (Ivar Aasen) = to grow dark from bands of cloud arising]:—the name of Thor’s hammer, Edda passim, Ls.

MJÖT, f. [Ulf. mitaþs = μέτρον; O. H. G. mez; Germ. masz]:—a measure; kann ek mála mjöt, I know the measure of words, how to make a speech, Höfuðl. 20: þess kann maðr mjöt, a man knows the measure of that, Bugge’s Hm. 60 (see foot-note as to the reading in Cod. Reg.); mjötuðr, from Vsp. the preceding poem, seems to have been in the transcriber’s mind, and so he first wrote mjotvþc and then dotted the v, denoting that the last three letters were to be struck out. A fem. mjotuð would, it is true, agree with the Goth. mitaþs, but it does not suit the rhythm, in which a monosyllable is required.

mjötuðr, m., spelt mjotviðr, Vsp. 2, which form can only be an error of the transcriber, for both passages, verses 2 and 47, represent the same word; [A. S. metoð; Hel. metod; by which word the A. S. homilies, as well as the Heliand, denote God, prop. the ‘Meter,’ Dispenser]; the word itself is of heathen origin: in the Icel. it only occurs in old poets, and there in but a few passages, all of which agree, if rightly interpreted, with the A. S. use of the word. It occurs twice in the Vsp.; in verse 47,—Leika Míms synir, en mjötuðr kyndisk, but the meotud is kindled, lighted, where it seems to be applied to the god Heimdal, (the dawn in the Eastern sky, the morning star? see Prof. Bergmann in his Ed. of Gm. 1871, p. 169); in verse 2,—níu man ek heima, níu íviðjur, mjötuð mæran fyrir mold neðan, I mind the nine abodes, the nine giantesses (the nine mothers of Heimdal?), the worthy Dispenser beneath earth; this ‘meotud beneath earth’ seems here to represent the god of the nether world, the Pluto of the Northern mythology, with whom all things above originated (Heimdal?); somewhat similar views are expressed in the Platonic Dialogue Axiochus, ch. 12 and 13. 2. sá er hann með mönnum mjötuðr, such a guardian (helper) is he among men, Fsm. II. metaph. and in an evil sense, weird, bane; mjtuðr is glossed by bani (a bane), Edda (Gl.) ii. 494; mjötuðr Heimdals, the bane of Heimdal = the head; Heimdalar höfuð heitir sverð … sverð heitir manns-mjötuðr, a sword is the bane of men, Edda 55, from a myth that Heimdal was pierced by a head (used as a bolt): nema mjötuðr spilti, unless death spoiled her, unless she died, Og. 14; ef mér meirr m. málrúm gæfi, if death would give me more time for speech (says the dying Brynhild), Skv. 3. 71; sá manns mjötuðr, this bane of men, of a charmed, poisoned sword, Fas. i. (in a verse). The word is found only in the above passages; the explanation given in Lex. Poët. can hardly be the true one. For Hm. 60 see mjöt above.

MOÐ, n. [Engl. mud is the same word], the refuse of hay, Háv. 44, freq. in mod. usage. COMPDS: moð-báss, m. the báss into which the bad hay is thrown. moð-hár, n. = moð. moð-skegg, n. a nickname, Ld.

moða, að, to munch the moð, of cattle: metaph., moða úr e-u, to pick out a single green blade out of a heap of refuse.

moðugr, adj. dusty, filled with moð N. G. L. ii. 419.

MOKA, að, [Scot. muck], to shovel, with dat.; moka ösku, Nj. 208; moka snjó, Grág. ii. 284; moka moldu á, Sks. i. 177; síðan mokaði hann at blautri myki, Sd. 168; þeir höfðu mokat yfir snjó, Fms. vii. 172: esp. to clear away dung from a stable, the place in acc., moka fjós, kvíar, flór, Bjarn. 22; moka myki undan kúm, K. Þ. K. 98; moka, reiða á völl, 100.

mokstr, m. (the r radical), a shovelling, Bs. i. 315.

mola, að, to crush into dust: reflex. to be crushed, hauss hans molaðisk, Fas. ii. 374.

MOLD, f., dat. moldu; [Ulf. mulda = χους and κονιορτός, Mark vi. 11, Luke ix. 5; A. S. molde; Engl. mould; O. H. G. molta; Dutch mul; Dan. muld; Swed. mull]:—mould, earth (from, mala and mylja); jósu at moldu, Eg. 300; hafa legit í moldu, Fms. v. 106; saurig mold, Stj. 115. Earth was symbolical of a purchase of land (cp. Lat. mancipium): the rite is thus described, nú kaupir maðr jörð …, hann á mold at taka sem í lögum er mælt, taka at arins-hornum fjórum, ok í öndugis-sæti, ok þar sem akr ok eng mætisk, ok þar sem holt ok hagi mætisk, ok njóta þeirra vátta á þingi at hann hefir mold rétt tekna, etc., N. G. L. i. 96; penningr gengr fyrir mold ok man, iii. 92, v. l.: as also in moldrofs-maðr (q. v.), D. N. i. 7:—vera fyrir ofan mold, above earth, alive, Fms. vi. 182; fyrir mold neðan, beneath earth, Vsp. 2; á moldu, on earth; meðan mold er ok menn lifa, Grág. ii. 169:—of burials, syngja e-n til moldar, to chant one into the mould, to bury, of a priest, Dipl. iv. 8, H. E. ii. 131; hníga til moldar, to die, Hðm. 16; fella til moldar, to fell to earth, slay, Fbr. (in a verse); maðr er moldu samr, man is dust, Sól. 47; úvígðri moldu, Landn. 117: in plur. funerals, standa yfir moldum e-s, to attend one’s funeral: the phrase, rigna í moldirnar, of rain into an open, fresh dug grave, Ísl. Þjóðs. ii. 55; moldar genginn, buried, Sól. 60; maðr er moldar auki, ‘a man is but mould eke’ is but dust, a saying, Rkv.; verða at moldar auka, to be turned into dust, Fas. i. (in a verse), Ver. 5. COMPDS: moldar-fullr, adj. full of earth, Stj. moldar-hola, u, f. an earth-hole, Nj. 83. mold-auki, a, m. = moldarauki, Gsp., Hom. 100. mold-bakki, a, m. an earth-bank, Fær. 177. mold-búi, a, m. a mould-dweller, a ghost in a how, Ísl. ii. (in a verse).

moldi, a, m. a mould-coloured horse: a nickname, Landn. 2. the name of a ring which had lain in a cairn, Hkr. i.

mold-kafald, n. a thick fall of snow.

moldóttr, adj. mould-coloured, of a horse.

mold-rof, n. the breaking a bargain, in moldrofs-maðr, m. a mould breaker, a man who breaks a bargain for the sale of land, D. N. i. 7.

mold-ryk, n. ‘mould-reek,’ dust, Al. 109.

mold-skeyta, t, to ‘mould-escheat,’ take possession of land, referring to the rite described in N. G. L. i. 96, cp. Grimm’s Rechts-alterth. 116; lét hann moldskeyta miklar jarðir til þess staðar, Karl. 530.

moldugr, adj. covered with mould, like a gravedigger, Eb. 276, Stj. 528.

mold-uxi, a, m. a beetle, ‘mould-grub,’ scarabaeus:—as a nickname, Dropl.

mold-varpa, u, f. [Germ. maul-wurf, corrupted from molt-wurfe; North. E. moudiewarp]:—a mole.

mold-vegr, m. the earthy path, Og.

mold-viðri, n. = moldkafald.

mold-þinurr, m. the earth-thong, the serpent Miðgarðsormr, Vsp.

moli, a, m. [Scot. mule; North. E. mull], a crumb, a small particle, Stj 154, Greg. 22; engu niðr kasta af matnum hvárki beinum né mola Ó. H. 153; hann girntist at seðja sik af þeim molum sem féllu af borðum hins ríka, Luke xvi. 21; brotna í smán mola, to break into shivers, be shivered, Edda 27; brauð-moli, sykr-moli.

molla, u, f. [prop. akin to Ulf. milhma, Swed. moln]:—a lull, with close air; byrinn misstu höldar holla hiti görðist logn og molla, Úlf.

molna, að, to crumble into dust, Stj. 76 (of the apples of Sodom).

moltinn, adj. [melta], tender, = meyrr, q. v.

moltna, að, to become moltinn.

Mont, n. the Mount, the Alps, κατ εξ., Sighvat.

mont, n. [from the Fr.], vaunting, boastfulness: montinn, adj. ‘mounting,’ vaunting: monta, að, to vaunt, freq. in mod. usage.

MOR, n., spelt morð; hafa morð fjár, Al. 123, Hom. (St.), MS. 623. 21, where it is spelt morg = morþ:—a swarm, prop. a swarm of ants (akin to maurr); mor af mýi, fiski, síld, a swarm of flies, shoal of herrings:—an atom, svo lítið mor.

mora, að, to swarm; það morar af e-u.

MORÐ, n. [Ulf. maurþr = φόνος; A. S. morð and morðar; Engl. murther, murder; Germ. and Dan. mord; cp. Lat. mort-is]:—a murder, Fær. 187; in ancient times murder (morð) and manslaughter (víg) are distinguished; if the killer, after the deed, had immediately, at the next or at least at the third house, confessed what he had done (lýsa vígi, víg-lýsing, N. G. L. i. 6l), the deed was manslaughter (víg), and the doer was liable to indictment according to the law, but the deed might, with the consent of the prosecutors and relations of the slain, be atoned by weregild. On the other hand, if the víg-lýsing either did not take place or was stealthily performed (Glúm. ch. 27), the deed was murder; and the killer was called morð-vargr, and was out of the pale of the law; en þat er morð ef maðr leynir eða hylr hræ ok gengr eigi í gegn, Grág. (Kb.) i. 154; drepa mann á morð, N. G. L. i. 158; hence the phrase to kill a man and then murder him, i. e. conceal the deed. In one instance the distinction is made threefold, viz. víg, laun-víg, and morð, i. e. laun-víg or secret manslaughter, if no víg-lýsing took place, but the perpetrator left the weapon in the wound or some other evidence that he was the culprit, en þat vóru kölluð launvíg en ekki morð, er menn létu vápn eptir í beninni standa, Gísl. 22. To slay a man asleep or feloniously was also called morð; so also to put a man to death during the night, nátt-víg eru morð-víg, Eg. 417; kallit ér þat eigi morð-verk at drepa menn um nætr? Ó. H. 117; heiti þat níðings verk eða morð ef menn drepask um nætr, Fms. vii. 296: burying alive also was morð, K. Þ. K. 26, passim. For the formula of the víg-lýsing see Grág. Vsl. ch. 20. In poets morð is used = slaughter, thus, morð-álfr, -bráðr, -heggr, etc. = warriors; morð-bál, -linnr, -röðull, -ský, etc. = weapons, Lex. Poët. COMPDS: morðs-eiðr, m. an oath of compurgation in a case of murder, N. G. L. i. 62. morð-för, f. death by murder, Lex. Poët. morð-gjarn, adj. murderous, Hým. morð-gyðja, u, f. a murderess, Grett. 117. morð-járn, n. a murderous weapon, Mar. morð-ráð, n. pl. schemes of murders, N. G. L. i. 254. morð-vargr, m. a murderer, Vsp. 45, Edda 43, N. G. L. i. 13, Grág. ii. 86; cp. brennu-vargr. morð-verk, n. a murder, Ó. H. 117. morð-víg, n. a ‘murder-manslaughter,’ Eg. 416, Fms. xi. 199, Hkr. iii. 425.

morðingi, a, m. a murderer, Gþl. 154, Nj. 74, N. G. L. i. 340.

MORGINN and morgunn, m., also in old writers spelt with y, myrginn, in mod. usage morgun; in the contracted cases the g is in old MSS. left out, thus, dat. morni, pl. mornar, morna, mornum, see the rhyme in the verse Landn. 87, v. l.: [Ulf. maurgins = πρωϊ; A. S. and Germ. morgen; Engl. morn, morning, morrow]:—morning, Vsp. 6, 22, Am. 50; er at morni kömr, when morning came, next morning, Hm. 22; at morni, Fms. i. 10: so in the saying, langr er konungs-morgun, long is the king’s morning, Mkv. 13, Sighvat (Fms. v. 211), passim; miðr morgin, mid-morning, about six o’clock, K. Þ. K. 40, see miðr; á morgun, to-morrow, Grág. i. 18, 26, Fms. vi. 72 Ísl. ii. 330, Nj. 7, 32; á myrgin, Fms. ix. 21; í nótt eða snemma á myrgin, viii. 397, v. l.; but í morgin, last morning, iv. 248, Nj. 203, Bs. i. 810; ár morgin, in the early morning, Am. 85; um myrgininn eptir, Fms. vi. 45; snemma morguns, early in the morning; árla morguns, id. COMPDS: morguns-ár, n. early morning: in the phrase, at morginsári, Stj. 122: mod., með morguns-árinu, at the first gleam of daylight; síðan kómu þeir með morgunsárinu, Od. ix. 52 (=ηλθον ἠέριοι). morgin-drykkja, u, f. the morning-drink, N. G. L. ii. 417. morgin-dögg, f. morning dew, Edda 44. morgun-gjöf, f. [Dan. morgen-gave, Germ. morgen-gabe], a bridal gift, made by the bridegroom to his bride on the morning after the wedding, Fas. i. 345; cp. bekkjargjöf. morgun-matr, m. breakfast, D. N. morgun-mál, n. the morning meal (hour), Ísl. ii. 334, Bs. i. 137, Vm. 169. morgun-roði, a, m. morning-red, [Germ. morgen-roth.] morgun-skin, n. the morning light, Stj. 611. morgun-sól, f. the rising sun, Fms. i. 147, Stj. 611, v. l. morgun-stjarna, u, f. the morning star, Rb. 110. morgun-stund, f. the morning hour; morgunstund hefir gull í mund, a saying. morgun-svæfr, adj. given to sleep in the morning, morgun-tíðir, f. pl. morning-tide, matins, Sturl. ii. 246, Fms. v. 341. morgun-tími, a, m. morning-time, Stj. 184. morgun-vakr, adj. early awake, early rising; var hann kveldsvæfr ok myrginvakr, Eg. 3 (Cod. Wolph.); inn morginvakri, a nickname, Edda 98 (in a verse). morgon-veiðr, f. a catch (of game) in the early morn, Ó. H. 78. morgin-verk, n. morning work, Ad. 22, Fms. xi. 435.

morgun-ligr, adj. = matutinus, Hom. 12.

morkinn, part. [akin to meyrr, q. v.; from a lost verb; cp. Lat. marcere], rotten, decayed, of meat, fish. Morkin-skinna, u, f. Rotten-skin, the name of a vellum.

morkna, að, to become rotten, of flesh, Stj. 185, Fas. iii. 345, Róm. 214, Bær 19.

morn, f. a murrain; þik morn morni, Sks. 31.

morna, i. e. morgna, að, to become morning, dawn, Landn. 161 (in a verse), Nj. 69, 203, Eg. 240, Fms. vi. 188, xi. 35.

MORNA, að, [Ulf. maurnan = μεριμναν; A. S. murnan; Engl. mourn; O. H. G. mornen]:—to mourn; in prose only used in the phrase, morna ok þorna, to mourn and wither away; nú vil ek heldr bera harm ok áhyggju ok morna hér ok þorna, þann veg sem auðnar, heldr en þú sért eigi í þeim stöðum sem þér þykir gott, Fas. ii. 235; hón mornaði öll ok þornaði, ok lifði þó mjök lengi við þessi úhægindi, Bjarn. 69:—in poets, móðir Atla, hón skyli morna, a curse, may the mourn! Og. 30; at ér í maura mornit haugi, that ye may mourn in mounds of ants, a curse, i. e. may be tormented, Fas. i. 436 (in a verse); þik morn morni, a curse, Sks. 31.

Morna-land, n. a local name, perh. = Moravia, Og. 1.

mornan, f. morn, dawn, Bs. i. 539.

morsel, n. [a Lat. word], a bit, Játv. 27.

mortil, n. a mortar, Dipl. v. 18.

MOSI, a, m. [mid. H. G. mies; Germ. moos; Dan. mos; Lat. muscus]:—moss, botan. lichen, Korm. 234 (in a verse); hrífa mosa, to pick moss, Bs. i. 329; reyta mosa, Nj. 267; mosa-hrúga, a heap of moss, Fms. iii. 527. II. a moorland, moss, [= Dan. mose; North. E. and Scot. moss]; þeir fóru stundum mosa, mýrar ok merkr eðr brota stóra, Fms. viii. 31. mosa-vaxinn, part. moss-grown, Bs. i. 329, Fas. i. 298: in local names, Mos-fell, whence Mosfellingar, m. pl. the men from Moss-fell. mos-háls, m. a nickname, Landn.

mosk, n. scraps of moss in hay, fjalla-grös, or the like; tína moskið úr, to pick the moss out; það er fullt af moski, ‘tis full of moss.

mosóttr, adj. mossy, swampy, Orkn. 172.

mos-rauðr, adj. moss-red, Korm. (in a verse).

Mostr, f., gen. Mostrar, an island in Norway on which the first Norse church was built, Fms.: in a nickname, Mostrar-skegg, n. Moster-beard, i. e. the man of M., esp. Eyjarskeggi, Landn. (Eb.) Mostrar-stöng, f. a nickname, Fms. Mostrar-þing, n. a parliament in the isle of M., N. G. L. i. 147.

motr, m., gen. motrs, [a for. word, akin to Germ. mütze], a kind of lady’s head-gear, cap, Ld. 188 sqq.

motra, u, f. a woman wearing a motr, Edda 236.

MOTTI, a, m. [Ivar Aasen mott; Swed. mått; Engl. moth]:—a moth; sem mölr eða motti etr ok eyðir, Barl. 44: metaph. a sluggish person, [as in provinc. Engl. a moth, drone], Edda (Gl.), Fms. vi. 170 (in a verse). mott-étinn, part. moth-eaten, D. N.

móask, að, dep. [early Germ. mewen; Ivar Aasen tygge mo = ruminate]:—to be digested, of food in the stomach of ruminating animals; sem vánligt var at grasit móaðisk með honum eptir náttúru, Bs. ii. 87.

mó-álóttr, adj. a horse with a dark streak along the back.

mó-berg, n. [mór], a kind of tufa.

mó-brúnn, adj. dark brown, Eb. 56.

MÓÐA, u, f. a large river, it may prop. have meant loamy, muddy water, see móðr below; svimma í móðu marir, Fm. 15, Fms. xi. 96 (of the Thames), vi. 408 in a verse (of the Ouse), vii. 266 in a verse (of the Gotha River); eina nótt er veðr var kyrt lögðu þeir upp í móðu eina, Eg. 528 (in Frisland); þeir kómu at einni móðu ok steyptu sér ofan í hana ok var þvílíkast sem þeir væði reyk, Fms. iii. 176; einni móðu er féll í nánd, Karl. 548; konungr lét leiða skip sín upp í móðu nokkura, Fms. vi. 334; móða mikil féll í straumum með miklum hávaða, Fas. ii. 230; var þar skógr mikill við móðu eina, Fb. ii. 122. II. [cp. Scot. mooth = misty], the condensed vapour on glass and the like, caused by breathing on it; það er móða á glerinn, af leiri ok af móðu, of earth and mud, Ó. H. 86, cp. Hkr. Ed. 1868, p. 315; af allri móðu bitra munugða, Post. 555. 2. [cp. mo Ivar Aasen and Dan. korn-moe = the radiation or glimmer of heat in the summer]:—mist, haziness; það er móða í lopti, and similar popular phrases.

móðerni, n. the mother’s side, of lineage, Fms. i. 4, vi. 223, Eg. 267, 338:—a mother, parent, Edda 18, Fms. xi. 56; opp. to faðerni, q. v.

móðga, að, [móðigr], to offend, raise a person’s anger or displeasure, Post. passim.

móðgan, f. offending.

MÓÐIR, f., gen. dat. acc. móður; plur. in nom. and acc. mæðr (mœðr), gen. mæðra, dat. mæðrum. There is also a monosyll. form mæðr, indecl. throughout in the sing., and answering to feðr, föðr or bræðr (= faðir, bróðir); but these forms are unknown in mod. Icel., and are seldom used in the genuine old writers, being mostly found in legendary writers, who probably followed some provincial Norwegianism; thus passim in Stjórn, af mæðr konungsins, Stj. 82; mæðrinnar kvið, 80: [this word is common to all Teut. languages except Goth., which used aiþei = Icel. eiða (q. v.) instead]:—a mother; sonr á at taka arf eptir föður sinn ok móður, Grág. i. 171; föður-móðir, a father’s mother, 172; faðir ok móðir, id., in countless instances: as a nickname, konunga-móðir, Jarla-m., Fb. iii: in popular tales, the mother of a whole brood (animals), skötu-m., sela-m., laxa-m., represented as an ogre, Maurer’s Volks. 34. COMPDS: móður-afi, a, m. a mother’s grandfather, and móður-amma, u, f. mother’s grandmother. móður-arfr, m. maternal inheritance, Ísl. ii. 29, Landn. 114, Dipl. v. 3. móður-brjóst, f. pl. a mother’s breasts, N. G. L. i. 340. móður-bróðir, m. a mother’s brother, uncle, passim: in the saying, móðurbræðrum verða menn líkastir, Ísl. ii. 29, Bs. i. 134. móður-faðir, m. a mother’s father, grandfather, Grág. i. 177, Fms. i. 223. móður-frændr, m. pl. kinsmen on the mother’s side, Grág. ii. 113, Fms. i. 4. móður-hús, n. a mother’s house, home, Stj. 420. móður-kviðr, m. a mother’s womb, Hom. 51, Fms. i. 221, x. 275. móður-kyn, n. a mother’s kin, Eg. 267, Fms. vii. 224, Finnb. 236. móður-lauss, adj. motherless, Fas. ii. 412. móður-leggr, m. the mother-lineage, Jb. 446. móður-liga, adv. (-ligr, adj.), motherly, Sks. 549. móður-mjólk, f. mothers milk, Stj. 127. móður-móðir, f. a mother’s mother, Grág. i. 171, Fms. v. 267. móður-sonr, m. a mother’s son: in the phrase, engi m., not a mother’s son, not a soul, Karl. 199. móður-systir, f. a mother’s sister (Dan. moster), Grág. i. 171. móður-tunga, u, f. one’s mother-tongue, Bs. i. 906. móður-ætt, f. kinsfolk on the father’s side, Grág. i. 171, 177, Eg. 72, Fms. i. 196; falla í m., to fall to mother-earth, to die, Nj. 70.

móð-ligr, adj. excited, wroth, Sks. 235.

MÓÐR, m. [Ulf. môds = ὀργή, θυμός, Luke iv. 28; A. S. mod; Engl. mood; Germ. muth]:—wrath; móðr svall Meila bróður, Haustl.; Þórr þrunginn móði, Vsp. 30; af móði, 56; en er hann (Thor) sá hræðslu þeirra, þá gékk at honum móðrinn, ok sefaðisk hann, Edda 28; þó þrútnaði honum mjök móðr til Bolla, Ld. 236; Þorsteini óx móðr (Th.’s mood waxed fierce) við átekjur hans, Bjarn. 54; nú svall Sturlungum mjök móðr, Bs. i. 521; óx þeim mjök móðr ok kapp, Fas. i. 37; nú verðr Þiðrekr konungr svá reiðr ok svá fær hann mikinn móð, at …, Þiðr. 332; í móð sínum ok trölldómi, Fs. 43; Ás-móðr (q. v.), the godly wrath of Thor; Jötun-móðr, giant-mood, giant-fury. II. moodiness, heart’s grief; var móðr mikill í hug hennar, Bs. i. 199; mælti hón þetta af hinum mesta móð, Fms. ix. 221, Fas. i. 262 (in a verse); harðr móðr, Skáld H. 7. 9; lifa við langan móð, 2. 12; móð létti svá þjóðar, Bs. ii. (in a verse); hug-móðr (q. v.), moodiness. Poët. COMPDS: móð-akarn, n. ‘mood-acorn,’ i. e. the heart, Hkv. 1. 52. móð-barr, -fíkinn, -gjarn, -öflugr, -rakkr, -þrútinn, adj. wroth, fierce, Lex. Poët. móð-sefi, a, m. [A. S. modsefa], mood, Edda (Ht.) móð-tregi, a, m. moodiness, heart’s grief, Skm. 4, Sdm. 30, Skv. 3. 44. III. in pr. names, Móð-úlfr, whence Móðýlfingar, Landn.; and as the latter part, Ás-móðr, Her-m., Öl-m., Þór-m.

móðr, m. (= móða), in western Icel. muddy snow-banks, heaps of snow and ice projecting into the sea.

móðr, adj. [Scot. muth], moody; þá er móðr er at morni kömr, Hm. 22; sorg-móðr, Og. 13; sjá móðr konungr, 16; heipt-móðr, wrath, Lex. Poët.; this sense is poët. and obsolete, but freq. in II. weary, exhausted, losing one’s breath; hann var móðr mjök af göngu, Fms. vi. 325, Fs. 27; móðr ok sárr, Þiðr. 332; móðir af erfiði, Ó. H. 187; móðr ok megin-lítill, Sól. 2; Kjartan var lítt sárr en ákafliga vígmóðr, Ld. 222; hestrinn var mjök móðr, Gullþ. 64.

móðugr, adj., contr. móðgir, móðgan, [Ulf. môdags = ὀργιζόμενος; Engl. moody]:—moody, as an epithet of a giant, fierce, Hým. 5, 21; móðugr ok mjök þungyrkr, Fs. 185:—moody, gloomy, Akv. 36; móðgir, Gh. 7; móðug spjöll, 9, Gkv. 1. 2, 5, 11; harð-m., þrúð-m., of a hard, fierce mood: móðug á munað, bent on lust, Sól.

mó-hella, u, f. a slab or ledge of tufa, used of a slippery place in a river where the gravel has been washed away and the tufa underneath laid bare, Nj. 83.

MÓK, n. dozing as half asleep; svefn-mók.

móka, að, to doze; used of fishes at rest in water, þeir vóru at metja stökkva og steðja stundum móka því lognið var, Bb.

mó-kolla, u, f. a ewe, and mó-kollr, m. a wether of a dusky colour, Grett. 137: mó-kollóttr, adj. of dusky colour, of sheep, id.

mómenta, u, f. [a Lat. word], a moment, Rb., Stj.

móna, u, f. [the word is still said to be used in provinc. Icel., and also remains in provinc. Swed. lius-muna = ljós-móðir, q. v. (Ihre); Scot. minnie]:—mammy, of a baby; mona mín móna, kveðr barnið, við mik göra verst hjóna, Skálda (Thorodd) 163.

MÓR, m., gen. mós, dat. mó, pl. móar, [akin to Engl. moor; Norse Moe]:—a moor, heath, mostly used of a barren moorland, grown only with ling; en biskup dragnaði um grjót ok móa, Sturl. ii. 50; tekr Skeggi á rás upp eptir móunum ok grípr þar upp malinn, Grett. 93: freq. in local names, Mór, Móar (Moe in Norway), Landn.; Mó-berg: in pr. names, referring to the hue, Mó-gils, Mó-eiðr, id. II. peat, for fuel; skera mó, brenna mó, freq. in mod. usage; mó-tak, n. a peat-field: mó-skurðr, m. cutting peat: mó-gröf, f. a peat-pit: mó-færsla, u, f. carrying peat, Vm. 136: in old writers torf, q. v. III. in compds, as mó-hella, mó-berg (q. v.), tufa: and hence of colour, mó-kollr, mó-brúnn, mó-rauðr, q. v.

mó-rauðr, adj. yellow brown, of sheep and wool; mórauð hetta, Fas. iii. 252; mórauð augu (as in cats), Mag. 7.

mó-rendr, adj. russet, sad-coloured, of wadmal, Finnb. 318, Fs. 141, Rd. 251; söluváðar-kyrtil mórendan, Nj. 32; mórend vara, Bs. i. 286.

mór-ylla, u, f. a dusky sheep, Björn.

mó-skjóttr, adj. piebald, of a horse, Ísl. ii. 62.

MÓT, n. [A. S. gemot; Old Engl. mote or moot, in ward-mote, the Moot-ball at Newcastle; Dan. möde; Swed. mot and möte]:—a meeting; mæla mót með sér, to fix a meeting Eg. 564; þeir mæltu mót með sér ok hittusk í Elfinni, 444; manna-mót, a meeting; vinamót, a meeting of friends. 2. as a Norse law term; in Norway a mót was a town meeting, and is opp. to þing, a county meeting; á þingi en eigi á móti, þvíat sökin veit til lands-laga en eigi til Bjarkeyjar-réttar, Hkr. iii. 257, N. G. L. ii. 190; á þingum ok á móti, Fagrsk. 145; var blásit til móts í bænum, Fms. vi. 202, 238, 270; á móti í kaupangi, vii. 130; móts-fjalir, a meeting-shed, N. G. L. i. 224. II. a joint, juncture; mót á hring, cp. mótlauss; ár-mót, a meeting of waters, also a local name, cp. Lat. Confluentia, Coblenlz; liða-mót, q. v.: of time, in pl., alda-mót, the end and beginning of two centuries; mánaða-mót, missera-mót, eykta-mót, and so on.

B. As adverb, both in dat. móti, against, on the opposite side, with dat. as also with a prep., á móti, í móti; or in gen. móts or móts við, against, with acc. used as prep. and ellipt. or even as adverb: I. gen. móts; til móts við e-n, towards, against; fara til móts við e-n, to go to meet one, encounter, visit. Eg. 9; fara á móts við, Fas. i. 450; halda til móts við, to march against, Fms. ii. 217; snúa til móts við, Nj. 125; ganga til móts við e-n (= ganga til fundar við e-n), to go to meet a person, 100; koma til móts við, Eg. 63; eiga e-t til móts við e-n, to own in common with another, 101, Gþl. 506, Fms. ii. 91; vera til móts, to be on the opposite side, opposed, Nj. 274; miklir kappar eru til móts, there are mighty men to meet or contend with, 228; en þar allt er lögin skilr á, þá skulu öll hallask til móts við Uppsala-lög, they shall all lean towards the law of Upsala, i. e. in a controverted case the law of U. is to rule, Ó. H. 65. II. dat. móti, á móti, í móti, and more rarely at móti e-m (all these forms are used indiscriminately), as also an apocopated mót, qs. móti (á mót, í mót):—against, on the opposite side, towards, and the like; fara móti e-m, Fms. vi. 29; móti sólu, 439; snúa í móti e-m, Nj. 3, 43, 74, 118, 127, 177, Fms. i. 169, iii. 189, v. 181, vi. 3, ix. 348, 511, xi. 121, 126, Eg. 283, 284, 572, Landn. 317, Ld. 214; hann sagði at í móti vóru þeir Grjótgarðr, Nj. 125; rísa í móti, to rise against, withstand, Lv. 79, and so in countless instances:—denoting reception, göra veizlu móti e-m, Eg. 43, Nj. 162, passim:—towards, konungr leit móti honum, looked towards him, Fms. i. 41. III. metaph. in return, in exchange for; fór með honum sonr Guðbrands í gisling en konungr fékk þeim annan mann í móti, Ó. H. 108; Gunnarr bauð þá at móti Geiri goða at hlýða til eiðspjalls síns, in his turn, Nj. 87; ok mæla jamíllt at móti at ósekju, Grág. ii. 145; skolu trygðir koma hvervetna móti sakbótum, 187; þá kvað hann aðra vísu í móti, Fms. i. 48; hann hló mjök mót atfangi manna, vi. 203; hann gaf drottningu sæmiligar gjafir ok svá drottningin honum á móti, x. 95; sendi hann konungi vingjafir ok góð orð mót vináttu hans, i. 53; mikit er þat í mót (against, as compared with) erfðinni minni, Nj. 4; sagði at hann mundi eigi þiggja nema annat fé kæmi í mót, 133; hvat hefir þú í móti því er hann deildi kappi við Þorgrim goða, what hast thou to set against that as an equivalent? Ísl. ii. 215; engar skulu gagnsakir metask á mót þeim málum, Grág. i. 294. 2. against, contrary to; móti Guðs lögum, Fms. x. 21:—with verbs, göra e-t móti e-m, to act against, Ld. 18; mæla móti, to contradict; standa mót, to withstand; ganga mót, to go against, as also to confess and the like. 3. bera at móti, to happen, Fms. ii. 59 (see bera C. II. 2): whence 4. temp. towards a time; mót Jólum, Páskum, passim; í mót vetri, towards the setting in of winter, Hkr. i. 13; móti sumri, towards the coming in of summer; móti degi, towards day, Fms. i. 71; hann sofnáði móti deginum, vi. 62; móti þingi, towards the opening of parliament, Rb. 530.

MÓT, n. [cp. Ulf. môta = τελωνιον; O. H. G. mûta]:—a stamp, mark; spurði hann hvers mót eðr mark var á þeim penningi, Th. 50; mót á silfri, 623. 6l; skaltú smíða hús eptir því móti sem nú mun ek sýna þér, Fb. i. 439. II. metaph. a mark; máttú sjá mót á er hón hlær við hvert orð, Nj. 18; æsku-mót, Fms. xi. 422; ættar-mót, a family likeness; manns-mót, the stamp, mark of a true man, Fb. i. 150; alla þá menn er nokkut manns mót var at, Hkr. i. 13; það er ekkert manns mót að honum, he is a small man, a mannikin; er eigi ambóttar mót á henni, she does not look like a bondwoman, Fas. i. 147. III. manner way, which may, with Dan. maade, Swed. måte, be borrowed from Lat. modus; með kynligu móti, in a strange manner, Fms. ix. 9; með undarligu móti, Nj. 62; mikill fjöldi dýra með öllu móti, of every shape and manner, Þorf. Karl. 420; með því móti, in that way, Fms. i. 48, Fær. 2; með litlu móti, in a small degree, Finnb. 328; með minna móti, in a less degree, Sturl. i. 214; með því móti at (in such a way that) þeir sóru eiða, cp. Lat. hoc modo, Fms. vi. 27; með öngu móti, by no means, Lat. nullo modo, i. 9; frá móti, abnormally, Grett. 92 A.

móta, að, to stamp, coin; móta penning, passim in mod. usage; mótaðr (stamped) pundari, mótaðr penningr, Rétt., Flóv. 2. metaph. to mark; skyldim vér þannig móta oss mest sem Guð kenndi postulum sínum, ok kvað þá eigi ella mega komask í himinríki nema þeir væri þannig mótaðir, Hom. (St.), Fr.

mót-bára, u, f. a ‘counter-wave:’ metaph. an objection, Thom. 42, Bs. ii. 42, Karl. 543.

mót-bárligr, adj. adverse, Stj. 326, 331.

mót-blástr, m. a counter-blast, opposition, H. E. i. 516.

mót-burðr, m. a coincidence, Bs. i. 743 (v. l.), ii. 39, 113.

mót-dráttr, m. a pulling against, hostility, Bs. i. 722.

mót-drægi, n. = mótdráttr, Bs. i. 819.

mót-drægr, adj. adverse, opposed, Bs. i. 727, 816.

mót-fallinn, part.; mótfallinn e-u, adverse to a thing.

mót-ferðir, f. pl.; vera í mótferðum við e-n, to go against, Sturl. iii. 19, Ó. H. 227.

mót-ferli, n. adversity, Bs. i. 700.

mót-fjalir, f. pl. [early Swed. thingfjälar]:—the hustings or shed where meetings were held, O. H. L. 46, Fms. vii. 39, MS. 655 xvii. 2.

mót-ganga, u, f. resistance, Fms. v. 37, vi. 30; mótgöngu-maðr, an antagonist, Sturl. i. 75, Hkr. iii. 104. II. a going to a meeting, N. G. L. ii. 244, D. N.

mót-gangr, m. a going against, Fms. v. 189, vii. 280, Sturl. iii. 3; mótgangs maðr, an opponent, ii. 185, Fb. i. 512:—adversity, mod.

mót-görðir, f. pl. offence, Fms. iv. 218, vii. 157, Sfj. 143, Magn. 520. mótgörða-samr, adj. offending, Ld. 300.

mót-horn, n. a ‘meeting-horn,’ trumpet, 645. 66.

mót-hverfr, adj. = mótsnúinn.

mót-högg, n. a blow in front, opp. to bakslag, Fms. viii. 399.

mót-kast, n. opposition, Fms. iii. 165, Thom. 44, 50.

mót-lauss, adj. without joints, of a ring; hringr m., Eb. 10.

mót-líkr, adj. similar, Fs. 174.

mót-læti, n. adversity.

mót-maðr, m. a man at a meeting, parliament-man, N. G. L. i. 314.

mót-mark, n. a stamp, Rétt. 39.

mót-markaðr, adj. stamped, Jb. 376.

mót-mæla, t, to contradict, Vígl. 19.

mót-mæli, n. a contradiction, Fms. i. 299, vii. 132, Korm. 160.

mót-möglan, f. a murmuring against, Bs. i. 764.

mót-reið, f. an encounter on horseback, Sturl. i. 38.

mót-reisn, f. a rising against, resistance, Bs. i. 811.

mót-ris, n. = mótreisn, Fms. viii. 246 (v. l.), Thom. 87.

mót-settr, part. opposed, adverse, Karl. 410.

mót-snúinn, part. adverse, Bs. ii. 185, Lv. 109, Fs. 18, Gísl. 139.

mót-staða, u, f. resistance, Fms. i. 65. COMPDS: mótstöðu-flokkr, m. an opposition party, Hkr. ii. 271. mótstöðu-maðr, m. an antagonist, Nj. 101, Bs. i. 722.

mót-staðligr, adj. withstanding, opposing, Fms. ii. 199, Stj. 23, Bs.

mót-standa, stóð, to withstand, resist.

mót-stefna, u, f. a meeting duly summoned, Ísl. ii. 375.

mót-stæðiligr, adj. = mótstaðligr, Bs.

mót-svar, n. an answer, reply, Sturl. iii. 138.

mót-tak, n. resistance, Karl. 160. 2. the strap of a horse’s girth which passes through the buckle (högld).

mót-taka, u, f. resistance, Fms. ix. 374, Orkn. 364.

mót-viðri, n. a contrary wind, Fms. ii. 127, Fbr. 22.

mót-vindr, m. = mótviðri.

mót-völlr, m. a place of meeting, Fas. i. 503.

mót-þrói, a, m. a rebellious spirit, Fas. iii. 151.

mót-þykki, n. dislike, Fas. ii. 355.

Móveskr, adj. Moabitish, Stj.

muðla, að, [muðr = munnr], to maunder, Karl. 197; m. fyrir munni sér, Fms. vi. 372, Thom. 74:—to munch as cattle do.

muðlan, f. munching with the teeth, Al. 168.

muðlungr, m. arbutus-berries, also of uneatable berries.

MUGGA, u, f. mugginess, soft drizzling mist, Edda (Gl.) ii. 486; þoku-mugga, Snót 20. COMPDS: muggu-kafald, n. fog and snow. muggu-veðr, n. muggy, misty weather, Ísl. ii. 87.

MUNA, að, [the root word of mund, n., mundi, mundanga, munr; the primitive notion is from scales, balance, weight, disparity, or the like]:—to move, remove, with dat.; þess er ok kostr, at muna út garði, to ‘eke out’ a fence, remove it farther off, widen it, Grág. ii. 257; ef menn vilja muna várþingi, if men will alter the time of the parliament, i. 116; prob. also, mér er ór minni munað, it is removed out of my memory, I have quite forgotten it, Bs. i. 421; þat merkðu þeir at sólar-gangi, at sumarit munaði aptr til vársins, Íb. 7; miðlum ekki sporum nema vér munim fram, unless we move forwards, 116; slíkt munar ok sýkna skógar-manns (amounts to the same thing, is equally valid) þútt hann vegi sjálfr, Grág. ii. 159: with dat. impers., e-u munar, a thing changes its place; því munar áfram, it moves forward. II. metaph. to make a difference, with dat. of the amount of disparity; þá skulu þeir ráða hví (dat.) muna skal kaup við hverja skipkvámu, Grág. ii. 403; ef maðr mælir rangar álnar, svá at munar aln eða meira (dat.) í tuttugu álnum …, ef vón er at muna mundi öln í tuttugu ölnum, i. 462, 499; at muni hálfri stiku í tíu stikum, … svá at meira muni en öln, 498; munar stórum þat, it makes a great difference, Lex. Poët.: muna um e-t, id.; þar eptir munaði ok um digrleik, Mag. 90; munar um ætt á fimm nóttum, Rb. 96, mod. það munar ekki um það, it is of no effect, esp. of weight or measure; as also, þig munar ekki um það, it makes no difference, is no matter, to thee; þig munar ekki um svo lítið, hvað munar þig um það! and the like.

B. [munr], it lists, one likes, i. e. one longs or wishes, impers.; ef meirr tyggja (acc.) munar at sækja hringa rauða en hefnd föður, if the king longs more for, is more eager to …, Skv. 2. 15: it remains in the phrase, mig munar í það, to long for, cast longing eyes after a thing.

MUNA, with present in preterite form, man, mant, mod. manst, man, pl. munum; pret. munði and mundi: subj. myndi; part. munaðr, munat; see Gramm. p. xxiii: [Ulf. ga-munan = μιμνήσκεσθαι and μνημονεύειν, as also munan = δοκειν, νομίζειν; a word common to all old Teut. languages; it remains in Engl. mind]:—to mind, call to mind, remember; forn spjöll þau er ek fremst um man … ek man jötna … níu man ek heima. Vsp. 1, 2; þat man hón fólkvíg fyrst í heimi, 26; hann munði sjálfr þat er hann var skírðr, at Þangbrandr skírði hann þrévetran, Íb. 15; Þorkek es langt munði fram, 4; es munði Þórarinn lögsögu-mann ok sex aðra síðan, 16; hón munði Snorra föður sinn, Ó. H. (pref.); ek má muna Eirek konung enn sigrsæla, 68; Þorgnýr föðurfaðir minn munði Eirek Uppsala-konung, id.; en ef fostar-váttar lífa eigi þeir er þau muni, Grág. i. 335; muna orð sín, Ísl. ii. 265; engi maðr mundi fyrr herjat hafa verit milli Kaupanga, Fms. vii. 255; mantú nokkut hver orð ek hafða þar um? þat man ek görla, ii. 110; víst þætti mér fróðleikr í, ef ek mætta alla þá hluti muna, Sks. 220; veit Guð at ek ætla mik nú eigi muna, … ok man Þórðr kráka muna, Bs. i. 421. 2. with the additional notion of gratitude, revenge, or the like; þótt nú muni þat fáir, Nj. 227; launa ok lengi muna með góðu, Ó. H. 34; grátum eigi, frændi, en munum lengr, Fær. 119; nú skal ek þat muna, hversu Gunnari fór, Nj. 119: also, muna e-m e-t, to remember a person’s doings, with the notion of revenge; þá skal ek nú, segir hón, muna þér kinnhestinn, 117; meiri ván at hann muni muna oss (dat.) þat er hann stökk ór höllinni, Fas. i. 87; eg skal muna þér þat, I shall mind, remember it! 3. part., vár Noregr svá góðr, at hann var eigi munaðr betri, Fms. x. 381; for Bs. i. 421 see muna (movere).

munaðr, m., gen. munaðar: I. difference, Fms. ix. 241, (rare.) II. delight, a prolonged form for munr (q. v.), not to be confounded with mun-uð (from mun-hygð); esp. freq. in the COMPDS, munaðar-lauss, adj. orphaned; munaðar-leysi, n. the state of orphanhood; munaðar-leysingi, a, m. an orphan. III. in local names, Munaðar-nes, -tunga, Landn., Icel.

MUND, heterogene, in sing. n., in plur. f. mundir; [muna]:—a moment, the nick of time; en er þú hefir gört þetta, þá mun þér mund (high time) ór hauginum á braut, O. H. L. 2: followed by a gen., í þat mund dags er út tók eyktina, Fms. xi. 136; þat var mjök í þat mund dægra, er, Niðrst. 3; þat var miðviku-dagr ok þat mund árs, er …, Hom. 110; í þat mund missera, Bs. i. 185:—single, þat mund, er Bersi var til búðar borinn, at the moment when, Korm. 128; skip kom út í þetta mund norðr, Lv. 74; í þat mund kemr Haukrmeð skikkju-verðit, Fb. i. 577; þat mund er sá andaðisk, N. G. L. i. 250; var hann ágætastr víkinga í þat mund, Fms. xi. 74; þat var skírsla í þat mund, in those days, Ld. 58; þat var þá tíðska í þat (þann Ed.) mund, 104; í þat mund mun orðit siða-skipti, 128; í sama mund, at the same time next day, month, year, passim. II. plur. mundir; bíða til annars dags í þær mundir, at the same hour next day, Fb. i. 530; þat var þá tíðska í þær mundir, 524; um þær mundir, Sks. 78 new Ed., v. l.

MUND, f., dat. mundu, [cp. Lat. manus], the hand, mostly in poetry, Edda (Gl.) 110; læfr hann mundum (not mund um?) standa hjör til hjarta, Vsp. 55; at mundum, to hand, Orkn. 328; frá mundum, off hand, 356 (in a verse): poët., mundar fúrr, ‘hand-fire,’ i. e. gold, Lex. Poët.; mundar vöndr, ‘hand-wand’ i. e. a sword, spear, Kormak; mund-jökull, icicle of the hand, i. e. gold, Hallfred. The word remains in the compds, mund-riði, mund-laug, q. v. II. a measure, MS. 732. 5; mæla mundum ok spönnum, Fas. iii. 19 (in a verse).

munda, að, [prob. from mund, n.], to aim, point with a weapon; hann mundar til höfuðs á Gesti, Ísl. ii. 305; mun hann ekki lengi m. atgeirinum ef hann er reiðr, Nj. 78; mundum æ fram, keep the spears in rest, Fagrsk. 138 (munim, Mork. l. c.); ef maðr mundar til manns ok stöðvar sjálfr ok varðar fjörbaugsgarð, Grág. ii. 131. II. recipr. to point at one another with a weapon; ek veit beggja ykkar skaplyndi, þitt ok jarls, at þit monut skamma stund mundask til, Ó. H. 94; ok munduðusk þeir at um stund, Fms. viii. 388, v. l.

mundan, f. a pointing at; mál ok m., Mag.

mundang, n. the balance or the tongue of the balance; it is only used in COMPDS: mundangs-hóf, n. the making a true balance, moderation; með mundangshófi, with just balance, moderately, Stj. 517, 552, Sks. 691; sjá vel með mundangshófi, (minutely) hvat maðr á hverjum at gjalda, Sks. 444; eptir mundangshófi, Stj. 283: esp. in the phrase, mjótt er mundangshófit, the just balance, the true middle, is hard to hit, Gþl. 173, Js. 55, Thom. 153, Bs. i. 667 (in a verse). mundangs-maðr, m. a just, moderate man, Sks. 495. mundangs-mikill, adj. balanced, just, moderate, Bs. i. 133, Edda 165.

mundanga, adv. justly, in due measure; mundanga heitr, Sks. 69; eigi var möttullinn mundanga. Art. 151; m. mjök, Barl. 178; jafnhávan við þær er mundanga eru, N. G. L. ii. 243: skip mundanga hlaðit, 274.

mundang-leikr, m. moderation, Karl. 517.

mundang-liga, adv. justly, duly, Flóv. 30.

mundang-ligr, adj. just; m. hóf, Bs. i. 280, Barl. 148, Pr. 406.

mundang-mál, n. pl. = mundmál, see mundr below, Grág. i. 370.

Mundi, a, m. an abbreviation from the pr. names ending in -mundr, see Gramm. p. xxxiv.

Mundia, u, f., and Mundia-fjöl, n. pl. the Mounts = the Alps, Symb.

Mundil-föri, a, m. the name of a giant, the father of the Sun and the Moon; akin to möndull, referring to the veering round or revolution of the heavens, Vþm., Edda 7.

mund-laug, f., usually spelt and sounded munn-laug, Edda 40 (ii. 185, note) Fs. 5, Fms. ii. 167, Gísl. 21, N. G. L. i. 211 (Js. 78), Str. 40, Vm. 96; but möndlaugu (dat.), Edda i. 184; even spelt mullaugu (dat.), N. G. L. ii. 443: [from mund = hand; early Swed. mullog]:—a basin for washing the hands, esp. before and after a meal, see the remarks s. v. handlaugar and dúkr; hann setti munnlaug fyrir sik ok þó sik ok þerði á hvítum dúk, Fs. 5; stóð hjá honum mundlang full af blóði, Band. 42 new Ed.; munnlaugar þrjár fáðar með gulli, Gísl. 21; munnlaug eina skal dóttir hafa, nema rekendi sé fast á meðal þá skal hón hafa báðar, N. G. L. i. 211, cp. Art. 80:—poët., munnlaug vinda, the basin of the wind, i. e. the vaulted sky, Edda (in a verse).

mund-mál, n. an agreement about mundr, Grág. i. 370, Ísl. ii. 318.

MUNDR, m., gen. mundar, dat. mundi; [cp. O. H. G. munt, whence low Lat. mundium = tutelage in the old Teut. laws; women are said to live ‘sub mundio’ of their parents and husbands, Du Cange, s. v.; cp. also Germ. vor-mund = a guardian, and mündling = a minor or a person living under tutelage; perh. akin to mund (hand), as hand and authority are kindred notions. So in Lat. phrases, in manu parentis, manumissio, etc., used of minors, slaves. In Norse the word is used in a special sense.]

B. In the ancient laws and customs matrimony was a bargain (brúð-kaup), hence the phrase to buy a wife, kaupa konu; the wooing was often performed by a deputy, and at the espousals (festar) a sum was agreed on, which the bridegroom was to pay for his bride. This sum was called mundr; and this transaction between the damsel’s father or guardian and the other party was called mundar-mál or mund-mál, e. g. Nj. ch. 2, Mörðr (the father) svarar, hugsað hefi ek kostinn, hón (i. e. my daughter, the damsel) skal hafa sextigi hundraða, ok skal aukask þriðjungi í þínum garði: hence the phrases, kaupa mey mundi, to buy a maid by mund; mey mundi keypt; gjalda mund, Skv. 1. 30, Fm. 41, N. G. L. i. 27, 48, Am. 93, and passim. No marriage was lawful without the payment of mund, for even if the wedding had been lawfully performed, without such previous payment of mund the sons of such a wedlock were illegitimate, and were called hornung (q. v.),—hann kallaði ykkr frillu-sonu,—Hárekr sagði at þeir mundi vitni til fá at móðir þeirra var mundi keypt, Eg. 40; the least amount of mund in Norway was twelve ounces, called the poor man’s mund (öreiga mundr), N. G. L. i. 27, 54; in Iceland it was a mark, sá maðr er eigi arfgengr er móðir hans er eigi mundi keypt, mörk eða meira fé, Grág. (Kb.) i. 222. On the wedding night the stipulated mund became the wife’s personal property, and thus bears some resemblance to the ‘morning-gift’ (morgun-gjöf) of the later legislation; þá er hjú koma í eina sæing, at þá er konu heimill mundr sinn ok svá vextir af fé því öllu er henni er mælt í mundar-málum, Grág. i. 370. The wife herself or her parents might, in case of divorce after misconduct, call on the husband to pay up the mund and the heiman-fylgja (q. v.) of which he had the charge, Grág. Festaþ. ch. 51; ella mun ek láta nefna mér vátta nú þegar, ok segja skilit við þik, ok mun ek láta föður minn heimta mund minn ok heiman-fylgju, Gísl. 16 (p. 32 in Mr. Dasent’s Gisli the Outlaw), cp. also Yngl. S. ch. 17; nefndi Mörðr (the father) sér vátta, ok lýsti fésök á hendr Rúti (the husband) um fémál dóttur sinnar ok taldi níutigi hundraða fjár, lýsti hann til gjalda ok útgreiðslu, Nj. 15 and Dasent’s Burnt Njal (l. c.), the Sagas passim, at abo Grág., esp. the section Festaþ. ch. vii. sqq. The mundr therefore was different to the dowry (heiman-fylgja), and has nothing answering to it in the modern law, nor perhaps in the old Greek or Roman customs; hence Tacitus speaks of it as something strange, dotem non uxor marito, sed maritus uxori affert. Germ. ch. 18. On the other hand, the Teutonic rites of marriage call to mind the ancient patriarchal times as described in Gen. xxiv and xxix. The etymological connection between mundium = tutelage and the Norse word is not altogether clear. In modern Icelandic usage heiman-mundr is erroneouslv used instead of heiman-fylgja, q. v.

-mundr, m. the latter part of several pr. names, Ás-mundr, Ey-m., Guð-m., Geir-m., Há-m., Hall-m., Her-m., Loð-m., Sig-m., Söl-m., Þór-m., Ver-m., Vé-m., Vil-m., Ög-m.: contr. Mundi, whence Munda-grös, n. pl. a kind of lichen, Hjalt.

mund-riði, a, m. the handle of a shield, Gr. ὄχανον (Herod, i. 171), Nj. 66, Ld. 220, Bjarn. 65, Finnb. 286, Karl. 440, Gþl. 105, Sks. 373; þrír mundriðar, N. G. L. ii. 42.

mun-gát, n., thus spelt (and not munn-gát) in the best MSS., Bs. i. 340, etc.; [prop. = a dainty; from munr and gát (q. v.) from geta; Dan. mundgodt]:—a kind of ale, small beer, Ölk. 34, Fms. vii. 249, viii. 87, Eg. 24, 247, Sks. 163; matr ok m., Gþl. 15, Hom. 87; mjöðr ok m., Fs. 4, Fms. vii. 12; Sigurðr konungr veitti annan hvern dag fiska ok mjólk en annan-hvern slátr ok mungát, Ó. H. 33; gestum líkaði ílla er hirðmenn drukku mjöð en þeir mungát, Fms. viii. 166; göra m., to brew m., Bs. i. 197; heita m., 340; var mjöðr blandinn ok m. heitt, Sturl. ii. 245; súrt mungát, Bs. i. 819; mjöð eðr m., Fb. ii. 340; ale (öl) and mungát are synonymous, whereas beer and mungát are distinguished, B. K. 88, D. N. (see Fr.); mungáts bytta, Fms. ii. 165; mungáts efni, Bs. i. 340; mungáts görð, brewing of m., Fas. ii. 25.

mun-hugð = munuð (q. v.), Post. (Unger) 117.

muni, a, m. the mind; see munr.

Muninn, m. the name of one of Odin’s two ravens, Gm., Edda.

munligr, adj. pleasant, Barl. 71, Þiðr, 96.

munni, a, m. a mouth, opening, Landn. 119 (of a cave = hellis-munni, q. v.), Fms. vi. 189, 344; ofns m., Al. 55; grafar m., Mark xvi. 3.

munn-laug, f., see mundlaug.

MUNNR, m., old nom. muðr, in poems, but gen. munns, dat. munni; [Ulf. munþs = στόμα; A. S. muð; Engl. mouth; Germ. and Dan. mund; Swed. mun]:—the mouth, Edda 71, 109; hafa slíkar ræður í munni, Fms. ii. 292; leggya e-m orð í munn, Fær. 254; segja, mæla fyrir munni sér, to say in a low voice, Al. 2, Vígl. 31; má eigi einum munni allt senn segja, Fms. xi. 43, v. l.; also, einum munni, with one mouth, unanimously; mæla feigum munni, Nj. 9; e-m verðr orð (vísa) á munni, to utter, Sd. 139, Fb. i. 525; ferr orð er um munn líðr, a saying, Vápn. 15; lúk heill munni sundr, well said! Band. 37 new Ed.; mæla af munni fram, Fms. vi. 375; mælandi muðr, a speaking mouth, able to speak, N. G. L. i. 61; halda munni, to hold one’s tongue; það er mikit í munni, big in the mouth (in talk), but really small; vera mestr í munninum, of a braggart:—of beasts, með gapanda munn, Edda 41; þá mun hann alla yðr í munni hafa, Fagrsk.; úlfs-munnr, Fms. vi. (in a verse); frá leons munni, Stj. 463, Grág. i. 383 (of a horse): of a bird, 623. 9; but commonly kjöptr, nef, goggr, q. v. II. metaph. the steel mount of an axe or hammer, (öxar-muðr, hamars-muðr); öxin hljóp niðr í steininn svá at muðrinn brast ór allr ok rifnaði upp í gögnum herðuna, Eg. 181; öx nær álnar fyrir munn, 715, Ld. 276, Gullþ. 20; hann kastar frá sér öxinni, ok kom í stein ok brotnaði ór allr muðrinn, Sd. 177; hamars-muðrinn sökkr djúpt í höfuðit, Edda 30; nema Einarr kyssi öxar munn enn þunna, Fms. vi. (in a verse). 2. an opening; sekkjar munninum, Stj. 214; but usually munni (the weak form). III. a nickname, Fb. iii, Landn.; gull-muðr = chrysostomus. COMPDS: munna-magi, a, m. the maw of a cod-fish. munn-biti, a, m. a bit, little mouthful. munn-eiðr, m. swearing, Sks. 25. munn-fagr, munn-fríðr, adj. with a fine-shaped mouth, Fms. viii, (in a verse). munn-fyllr, f. a mouthful, Edda 47. munn-harpa or munn-herpa, u, f. ‘mouth-harp,’ cramp in the mouth from cold: the name of an ogress, Edda (Gl.) munn-ligr, adj. oral, and munn-liga, adv. orally. munn-lítill, adj. with a small mouth, Stj. 79. munn-ljótr, adj. with an ugly-shaped mouth, Nj. 39, Fms. ii. 20. munn-mæli, n. pl. sayings, saws. munn-nám, n. = munnshöfn, Bs. i. 241. munn-rugl, n. twaddle, Stj. 401. munn-setja, setti, to set the edge, sharpen, N. G. L. iii. 198. muunn-sopi, a, m. a ‘mouth-sip,’ draught. munn-stórr, adj. large-mouthed. munn-stæði, n. the part of the face about the mouth, Eg. 304. munn-sviði, a, m. a soreness of the mouth, munn-tal, n. chatter; munntal jötna, poët. = gold, see the legend in Edda 47. munn-varp, n. a kind of metre, Edda 137: an extemporised ditty. munn-vatn, n. ‘mouth-water,’ saliva. munn-vik, n. pl. the corners of the mouth. munn-víðr, adj. wide-mouthed, Bárð. 165.

munns-höfn, f. (655 xii. 3), mod. munnsöfnuðr, m. language; íllr m., bad language, swearing and the like.

MUNR, m., older form monr, Hom. (St.) 21, gen. munar, dat. mun, pl. munir; [Dan. mon]:—prop. the moment or turn of the balance; this sense, however, only occurs in phrases more or less derived or metaphorical, as in the phrase, vera mikilla (lítilla) muna (gen. pl.) vant, to be in want of much (little); man yðr eigi svá mikilla muna ávant, at þér munið eigi vilja upp hefjask ok rekask af hendi frænda-skömm þessa, ye are not in want of so much, that …, you are not so deficient, that …, the metaphor from under-weight, Ó. H. 32, cp. Fms. iv. 79; hann spurði eptir vendiliga hvernig Kristinn dómr væri haldinn á Íslandi, ok þótti honum mikilla muna ávant at vel væri 44; lítilla muna vant, lacking but little; hygg ek at mér verði meiri muna vant en Þórolfi, Eg. 113; ok er mér mikilla muna vant at ek halda réttu máli, ef ek skal heldr láta lausar eignir mínir aflaga fyrir þér en berjask við þik, 504; en ef við annan þeirra verðr muna vant, Grág. i. 120:—sjá fyrir mun (munum) um e-t, to foresee how a thing will turn, what turn it will take; eigi þykkjumk ek þar sjá fyrir munum, hvárt …, Fb. i. 529; Erlingr fékk sér eigi skaplyndi til at biðja hér neinna muna um, E. was too proud to beg anything in this case, Ó. H. 47. 2. temp. the nick of time; hann bað Hallverð ganga út til sin um litla muni, for a little while, Fms. ii. 71. II. the difference; hví görir þú svá mikinn mun barnanna? Sd. 141; er þess mikill munr, hvárt …, it makes a great difference, whether …, Fms. vii. 132; ef fé er verra, ok skulu þeir virða þann mun, ok skal hann gjalda honum þann, make good the balance, Grág. i. 428; ok vænta þess at mála-efna munr muni skipta, Sturl. iii. 241, Fb. i. 20, passim in old and mod. usage. 2. moment, importance; vil ek bjóða honum mitt lið, því at eigi er þat við hváriga muni, for it will tell something in the balance, Fs. 16; at hann skyldi segja honum þá hluti er honum væri munr undir at vita, Sturl. ii. 151; mun hverjum vitrum manni þykkja mikill munr undir því vera, at …, every wise man will think it of great moment, that …, Sks. 269; e-m er munr at e-u, it is of some moment; ok mætti þér konungr verða munr at, at þeir væri þér heldr sinnaðir en í mót, Fms. i. 297; munr er at manns liði, a man’s help is always something, Bs. i; Grimr görði ok þann mun allan er hann mátti, G. strained every nerve, Eg. 188. III. the dat. muni or mun before a comparative, by a little, as also considerably, a good deal; ljóstú mun kyrrara, strike somewhat more gently, Hkr. iii. 365; ef þú vilt lögum at fylgja, þá er þat mun réttligast at Sigurðr njóti vitna sinna, 257; með muni minna liði, with considerably less forces, Fagrsk. 172; muni síðar, a little later, Geisli 23; hón sagði mun fleira, a good deal more. Am. 45; stundum með mjúklyndi, en stundum muni harðari, Barl. 176; muni hægri, a good deal easier, Orkn. (in a verse): gen. muns, með muns minni rás, muns tómlegari ok seinna … muns mjúkari, Barl. 72. 2. adding a pronoun; þeim mun skírlegri, Fs. 121; ek sá at þeim mun er betr, it fares so much the better. Fms. xi. 228; þeim mun fleiri gildrur, all the more traps, Barl. 24; þeim mun lengr, 101; en svá miklum mun sem sól er ljósari en náttmyrkr, svá myklu er ok meiri …, by so much as the sun is brighter than night-mirk, so much greater …, 116; engum mun verr en áðr, nothing less than before, Ó. H. 69; engum mun betr, not a bit better, 222; öngum mun betri, 113; ok var sá öngum mun fegri, 75. IV. the adverb. phrase, fyrir alla muni, by all means; fyrir hvern mun, id., Gullþ. 7, Grett. 193 new Ed., Fms. i. 157; fyrir öngan mun, by no means, Edda 57, Nj. 200, 201, Fms. i. 9, Gþl. 531. V. plur. means, things, objects, property; en hann á þat er et fyrra várit var í þeim munum, Grág. ii. 338; at eigi monið or alla yðra muni til leggja, to contribute all one’s means, strain every nerve, Ó. H. 32; hefir þú, faðir, þar marga þína muni til gefna, Ld. 102; ok vildi, at allir landsmenn legði sína muni til at biskups-stóll væri efldr, Fb. iii. 446. 2. biskup talaði hér um mjúkliga, las fyrst smám ok smám munina fyrir þeim. expounded all the details for them, Fms. ix. 52; slíkt sem hann fékk munum á komit, such that he could manage all that he could get (metaphor from counting or balancing), Játv. 40; fé-munir, means; vits-munir, ‘wit-means,’ reason; geðs-munir, skaps-munir, temper; gagns-munir, useful things.

MUNR, m., gen. munar and muns, pl. munir, [Ulf. muns = νόημα; A. S. myn = love, mind; Engl. mind; mid. H. G. minni; Germ. minne-sang]:—the mind, Edda (Gl.); af munar grunni, Höfuðl. 19; ór munar öngum, the mind’s straits, Kormak; munar myrkr, Líkn. 4; munar stríð, the mind’s distress, Skv. 3. 38; missa munar ok landa, to lose life and land, Hkv. 2. 44. II. a mind, longing, delight; at mínum, þínum munum, to my, thy mind, i. e. as I like, as thou likest, Skm. 35; þvíat álfröðull lýsir of alla daga ok þeygi at mínum munum, for the sun shines all day long, and yet not to my mind, Íb. 5, in the words of the love-sick god Frey, which call to mind Hamlet’s words (this most excellent canopy, the air, etc.); at mannskis munum, to please anybody, Skm. 20, 24; þíns eða míns munar, 43; leita e-m munar, to comfort one, Gkv. 1. 8; at mun banda, according to the will of the gods, Hkr. i. (in a verse); at mun sínum, to one’s heart’s content, Fms. i. 27 (in a verse); hverr lifði at sínum mun, Bjarn. (in a verse), Og. 34; í mun e-m, to one’s mind or liking. Korm. (in a verse): at þú görir eptir mínum mun, Fb. i. 21: the phrase, e-m leikr munr á e-u, to have a mind for; tak sjálfr við þeim ef þú þykkisk of gefit hafa eðr þér leikr munr at, Ld. 318, v. l.; lék mér meirr í mun, I longed more for, Skv. 3. 39; as also, leika at muni, Gsp.; gráta at muni, to weep heartily, Vtkv. (in a verse); land-munir, q. v.: and in mod. usage, mér er það í mun, I have a mind for that. 2. love; sá inn máttki munr, Hm. 93; vættak mins munar, I waited far my heart’s delight, 95: the phrase, komask á muni við e-n, to insinuate oneself, vita ef ek get komisk á muni við Ólöfu konu hans, Vígl. 58 new Ed. COMPDS: muna-fullr, adj. delightful, Sól. 35. munar-heimr, m. delight’s abode, the world, of pleasure, Hkv. Hjörv. 42. munar-lauss, adj. (mod. munaðar-lauss), joyless, orphaned, Gkv. 1. 4, (cp. munaðar-leysi, n. orphanhood, and munaðar-leysingi, a, m. an orphan, which forms are freq. in mod. usage.) mun-ligr, adj. delightful, Lex. Poët. mun-ráð, n. a match on which one has set his heart, Hkv. 2. 14. mun-strönd, f. the ‘mind’s-strand,’ poët. for the breast, Höfuðl. 1. mun-stærandi, part. love-awakening, epithet of a girl, Haustl. mun-tún, n. ‘mind’s-town,’ poët. for the breast, Fas. i. 437 (in a verse). mun-vegar, m. pl. the ways of joy, the heavens, Stor. 16.

MUNU, a verb whose present is in preterite form, see Gramm. p. xxiii; pres. man, mant (mantú, muntú), man, pl. munum, munut, munu; pret. mundi; subj. pres. muni; pret. myndi; imper. mun, muntu; pres. infin. munu; pret. infin. mundu. In the oldest vellums an o is used throughout for u, thus infin. monu, pret. mon, monu, and so on, whence subj. møndi; thus Thorodd, mon-a (will not) mín móna; and leka møndi húsit (the house would leak) ef eigi møndi (thatched) smiðrinn, Skálda; mun’k = mun ek, Ad. 14, Skv. 1. 40; man’k = man ek, Fms. vii. 337 (Mork.); mona’k = muna ek (subj.): with neg. suff. pres. mon-a, she will not, Thorodd, Höfuðl. 17; monka ek, I shall not, Hkv. Hjörv. 23, Fms. x. 342 (in a verse); mon-at, mun-at (3rd pers.), shall not; monattu or munattu (2nd pers.), Gs. 19, Ls. 49; munum-a, we shall not, Hallfred; see -at, p. 2:—a pret. pl. manu without umlaut, or even with a throughout sing. and plur., is also freq. ☞ In mod. usage and MSS., as also in less correct paper transcripts of vellums, and in Editions, the pret. infin. mundu is freq. turned into a subj. from mundi, and ought to be restored; thus in Eg.—sögðu þat vera mundu (Ed. mundi) róg íllra manna, … konungr kveðsk því mundu (Ed. mundi) heldr af trúa, cp. Eb. (pref. p. xxxviii new Ed.)

B. Will, shall, as an auxiliary verb simply denoting futurity, followed by an infinitive; munu margir þess gjalda, Nj. 2; þú mant vera feigr maðr, 63; sem nú man ek telja, Grág. ii. 211; aldri hafði önd mín tvá líkami ok eigi mun hón hafa, heldr mun hón einn líkama hafa nú, ok þann mun hón hafa á dóms-degi, Fms. iv. 121; hón kveðsk hans forsjá hlíta mundu, … ok kveðsk ganga mundu, Ld. 14; svá man móðir þín til ætla, Nj. 58; muntú ekki mín at slíku þurfa, 55; mon ek þá görask þinn maðr, Ó. H. 47; en ek mon þik láta vera göfgastan lendan mann, id.; þá man yðr eigi svá … at eigi moneð ér (subj.), 32; segir at nú man til verða sá maðr, 33; hér mantú konung upp fæða, móðir, 64; nú man ek koma til Uppsala-þings, 67; þá mono vér veita þér atgöngu, 69; vel man þér fara, Nj. 55; þú mant segja dauða minn, 58 (but þú munt, next line); úþarfir munu þér verða frændr Hallgerðar, id.; þó man ek ekki göra hann at þræli, id.; hvat ek veit, segir Gunnarr, hvárt ek man því úvaskari maðr en aðrir menn, sem …, whether I am, whether I should be, id.; hann lét þó svá búit þá mundu verða at vera (a threefold infin.), Ísl. ii. 357. II. with a suggestive sense of may be, probably, about, often answering to may be, perhaps in mod. writers; þá mundi lífa þriðjungr nætr, perhaps the third, about the third part, Fms. ix. 475; þeir myndi hafa nær sjau tigi manna, Sturl. iii. 239; hverr mundi þá segja? Edda 144; ok mundi hann vita þat fyrir er hann vissi dauða sinn, Nj. 98; ok myndi þat Njáll ætla, at …, 93; þeir sögðu þat vera mundu róg íllra manna, it was nothing but …, Eg. 55; sögðu at Þórólfr mundi vera hollr konungi, that Th. was no doubt faithful, id., passim. III. in asking and answering, corresponding to Engl. would’st thou? I will; Muntú veita mér þat er ek bið þik? Hvat er þat, segir konungr, Fms. vi. 392; muntú mér, Freyja, fjaðrhams, ljá?—Þó munda ek gefa þér þótt ór gulli væri, Þkv. 3, 4; mundu fleira mæla? answer, mun ek, Hkv. Hjörv. 2; muntú stefna vilja Hallvarði? Glúm. 365; mun hann dauðr, is he dead? Nj. 135. IV. denoting injunction; hann mælti til Einars, at hann mundi (told him to) leita sér vistar, Hrafn. 5; svá hefi ek helzt ætlað at boð þitt muni vera at áliðnu sumri, Ld. 14 (but rarely). V. ellipt., the infin. vera being left out and understood; ærit bragð mun at því (viz. vera), Nj. 58; lítið bragð mun þá at, Ld. 136; Hálfr mundi mikill afreksmaðr, Mag. 4; torsótt mun (viz. vera) at sækja, Glúm. 365.

☞ Hardly any verb is more freq., e. g. þú munt hafa meira hlut sagði Njáll, en þó man hér hljótask af margs manns bani.—Man nokkut hér minn bani af hljótask?—Ekki man þat af þessu, en þó munu þeir minnask á fornan fjandskap ok muntú ekki annat mega en hrökkva við, Nj. 90; hversu mun nú ganga síðan? Þú mant ríða til þings. Þá man þú skamt eiga ólifað, ella mant þú verða gamall maðr, … Veiztú hvat þér man verða at bana … Þat sem allir munu sízt ætla, segir Njáll, 85. In mod. usage the word munu is far less frequent, and futurity is in speech mostly expressed, as in Gothic, by the pres. indic., as, eg fer á morgun, where an ancient would have said, ek mun fara á morgun; but in solemn style munu is retained, thus, sjá, þú munt barn geta í kviði þínum, ok munt son fæða ok hans nafn skaltú (not muntú) kalla Jesús; hann mun mikill verða, ok kallast sonr hins Hæsta, og Guð Drottinn mun gefa honum sæti síns föður Davíð, og hann mun ríkja yfir húsi Jakobs að eilifu, hans ríkis mun og enginn endir verða … Heilagr Audi mun koma yfir þig, og kraptr ins Hæsta mun yfirskyggja þig, af því at það hið helga sem af þér mun fæðast skal nefnast …, Luke i. 31 sqq. in the Icel. N. T. (Vídal.)

munuð or munúð, f., contr. from mun-hugð (Barl. 86), mun-ugð, [munr and hugr]:—pleasure, lust; likams or líkamlig munuð, carnal lust, Hom. 85, 128; bindask munoða sinna, … lifa at munoðum, Hom. (St.); draga ást þeirra saman til munygðar við sik, Bær. 14; munugðar lífi, a life of lust, 655 ix. C. 2; til munugðar sinnar, Str. 32; móti munugð sinni ok veraldar girnd, O. H. L. 86; deila munuð, Og. 24; drýgja munuð, Sól. 18; fljóðs munuð, a woman’s love, Hm. 78; munaðar ríki, sensuality, Sól. 10. COMPDS: munhugð-ligr, adj. sensual, Barl. 86. munuð-lífi, n. a life of pleasure, Al. 87, Stj. 84, 119, 144, Eluc. 27, Ver. 41, Mar. munuð-lífr, adj. sensual, Róm. 312. munuð-samligr, adj. voluptuous, sensual, Hom. (St.)

MURA, u, f. goose-grass, silver-weed, potentilla anserina, Fms. xi. 289, Hjalt.; áttu börn ok buru grófu rætr og muru, Maurer’s Volks.

murka, að, dimin. from morð, to mangle: in the phrase, murka lífið úr e-m, to rack the life out of one.

murningr, m. a slow racking pain, Fél. x. 19.

murra, að, to murmur, Stj. 238, 291.

murran, f. murmuring, Stj. 291.

murta, u, f. [Swed. mört = cyprinus rutilus, see Ivar Aasen], a kind of small trout, as also of any small fish; steldú ekki murtu mús, Snót 268; silungs-m., fisk-m.; the word seems to occur in Eyvind’s verse Hkr. i. 185, vita ef murtur (not murur or mútur) verði falar vinum mínum, for the poet was going to purchase a herring: hence murtr, m. and murti, a, m. a nickname = a little fellow, Sturl., Orkn.

muskra, að, to murmur, maunder.

musla, að, [muðr = munnr], to munch.

mussa or muza, u, f. [cp. muzza, Du Cange], a kind of loose jacket; eigi hafði hann plátu muzu né brynju, Bév., freq. in mod. usage.

mustarðr, m. [from mid. Lat. mustarda; Fr. moustarde, moutarde], mustard, N. T.

musteri and mustari, n., mysteri in Hom. 46, 97, [eccl. Lat. monasterium; A. S. mynster; Engl. minster; Germ. münster]:—a temple, freq. in old and mod. eccl. writers, as the translation of ‘templum’ in a Jewish and Christian sense, while hof is used in the heathen sense, Bs., Stj., Hom., N. T., Pass., Vídal. passim.

MÚGR, m. [akin to Engl. mow], a swathe, but only in the weak form múgi; hann hafði slegit þúfur allar ok fært þær saman í múga, … ok er kallaðr ákvæðis-teigr milli hverra múga, Fb. i. 522, freq. in mod. usage, múga-sláttr, m. mowing into swathes, Fb. i. 522. II. múgr or múgi, a, m., metaph. the crowd, common people, populace, mob; með vingan alls stórmennis, ok at samþyktum múginum, Al. 9; heimskr múgr, the foolish mob, Sks. 340; líta á múg sinn ok höfða-tal, 341; allr múgr Svía, Hkr. i. 55; múgr ok margmenni, Ó. H. 34, Bjarn. 9, Grett. 82; þar sem múg(r)inn stóð, Eg. 532; með múga hers, Fms. vii. 183; múga manns, Ór. 29; múgr manns, Fms. xi. 245; var þat enn mesti múgr manns, Ó. H. 211; lands-múgr, the people of the land; al-múgi (Dan. almue), the common people. COMPDS: múga-menn, m. pl. the common people, Bs. i. 732, 735, Stj. 426, 642. múga-vetr, n. mobwinter, the name of a wild winter, Fms. vii. 183.

múl-asni, a, m. a mule.

múl-binda, batt, to muzzle, Grág. i. 383, Fas. ii. 231.

MÚLI, a, m. [mid. H. G. mûl; Germ. maul], prop, a muzzle, snout (= trjóna), whence the mouth of beasts; göltr með járnuðum múla, of a war-engine, Sks. 395; búinn múlinn með járni, Róm. 292; harð-múla, hard-mouthed. Germ. hart-mäulig; kol-múlugr, black-mouthed: múlaðr, adj. = Lat. rostratus: múla-stykki, n. a smith’s vice, Vm.; korna-múli, a nickname, Landn. II. [Scot. mull; Shetl. and Orkn. mule], a jutting crag, between two dales, fjords, or the like; hann snýr þegar af leiðinni ok upp á múlann ok svá eptir hálsinum milli Hrafnkelsdals ok Jökuldals, Hrafn. 20, very freq. in Icel.; fjalls-múli, a mountain peak; Digri-múli, Seljalands-múli, Landn.: as also in numberless local names. Múli, Múla-fjall, Múla-eyjar, Múla-sveit, Landn., map of Icel.; so the Mull of Cantire = Satiris-múli, Mull of Galloway, the Mull-head in the Orkneys, and the like, local names given by the Norsemen; perh. also the island of Mull, whence Mylskr, adj. = a man of Mull, Fms. vii. 42 (in a verse).

múll, m. a muzzle.

múll, m. [Lat. mulus], a mule, Flóv. 31, Stj., Str., Sks., Karl.

múnk-lífi, n. a monastery, Hom., Greg., Stj., Str., Bs.

MÚNKR, m., mod. also contr. múkr, m. [eccl. Lat. monachus]:—a monk, friar, Bs., Sks., Greg., etc. passim; múnka-búnaðr, -kápa, -klaeði, Fms. vi. 188, viii. 357; múnka regla, a monastery, Ann. 1344; Múnka bryggja, Monk’s-bridge, Fms. vii. 183; múnka klaustr, a monastery, cloister, xi. 392; Grá-múnkar, Gray-friars; Svart-múnkar, Black-friars: munki, a, m. a nickname, viii: in local names, Múnka-þvera, mod.; Múka-þverá, Bs.:—of a game of cards, gékk þeim Indriða betr, hver strokan og múkrinn eptir annan, Piltr og Stúlka 23.

múra, að, to wall, provide with a wall, Fms. vi. 152, Stj. 44, 247.;

MÚRR, m. [from Lat. murus], a wall of brick or stone, Fms. i. 104, Stj. 70, 205; staðar-múrr, borgar-múrr, a castle-wall:—a prison, tower, Bs. i. 833. múr-grjót and múr-steinn, m. bricks, Þjal. 49.

MÚS, f., pl. mýss, acc. mýs, mod. mýs; [A. S. mûs, pl. mýs; Engl. mouse, pl. mice; O. H. G. mûs; Germ. maus, pl. mäuser; Dan. muus; Lat. mus; Gr. μυς]:—a mouse, H. E. i. 482, Al. 169, Stj. 23; spilltu mýss kornum ok ökrum, var þar víða jörð hol ok full af músum, Bs. i. 293; mús hljóp áðan á kinn mér, Fs. 140; sér köttrinn músina? Ísl. ii. 309; svá hræddr sem mús í skreppu, Fms. vii. 21; hlaupa hingat ok þangat sem mýss í holur, viii. 39; veiða mýs, to catch mice; mýss svá stórar sem kettir, Ó. H. 109 (rats?); þá sá hann mýs tvær aðra hvíta en aðra svarta, Barl. 56; mýss Valkar, Welsh mice, strange mice = rats, Fms. xi. 279; whence mod. Icel. valska, q. v.; flæðar-mús, skógar-mús, a wood-mouse, mus sylvaticus, Eggert Itin.: allit., maðr og mús, thus in Danish if a ship is lost, ‘med mand og muus,’ i. e. with all hands. In tales mice are said to pass over rivers on cakes of cow-dung (skán), steering with their tails, see Eggert Itin. ch. 329, and Ísl. Þjóðs., which reminds one of the witch who sails ‘like a rat without a tail’ in Shakespeare’s Macbeth. For the fabulous tales of wizards keeping a flæðar-mús that it may always provide them with money see Maurer’s Volks.; when the wizard dies, the mouse breaks loose into the sea and a tempest arises, called Músar-bylr, mouse-tempest; that a similar superstition existed in olden times may be inferred from the name Músa-Bölverkr, Landn. 2. the name of a mouse-gray young cow, Ísl. ii. 401. COMPDS: músar-bragð, n. a trick in wrestling, treading on the adversary’s toes, Fas. ii. 346. músar-bróðir, m. a ‘mouse-brother,’ the wren; also called músar-rindill, m., Eggert Itin. ch. 678. músar-eyra, m. ‘mouse-ear,’ forget-me-not, a plant, Germ. maus-öhrlein. myosotis. músa-gangr, m. a gang of mice, Bs. i. 194. músa-gildra, u. f. a mouse-trap.

B. Metaph. the biceps muscle in the arm; þá flaug ör ein ok kom í hönd Hákoni konungi upp í músina fyrir neðan öxl, Hkr. i. 159; kom ein ör í handlegginn í músina, Bs. i. 781: mûs in A. S. and O. H. G. is used in a similar sense; cp. also Lat. musculus = a little mouse, whence muscle: the chief muscles of the body were named from lively animals, thus fiskr of the cheek (kinn-fiskr), mús of the arm, kálfi (calf) of the leg.

mús-grár, adj. mouse-gray, cp. Ísl. ii. 401 (for myrkrar read mýskrar?).

Múska, u, f. a mouse-gray mare.

Múspell, n. the name of an abode of fire; in the old mythology peopled by Múspells lýðir, the men of Muspell, a host of fiends, who are to appear at Ragnarok and destroy the world by fire; the prose in Edda 3 may have been derived from some lost verses of the Völuspá, for the name appears at the end of that poem (Vsp. 51) as if it were already known; it occurs nowhere else in the Norse mythical songs, except in Ls. 42 (múspells-megir). Múspells-heimr, the abode of Muspell, Edda 4. This interesting word was not confined to the Norse mythology, but appears twice in the old Saxon poem Heliand—mutspelli cumit on thiustra naht, also thiof ferit, m. comes in dusky night, as a thief fares, i. e. but the day of the Lord will come as a thief in the night, 2 Pet. iii. 10; and, mutspellis megin obar man ferit, the main of m. fares over men, see Schmeller’s Edition; a third instance is in an Old High German poem on the Last Day—dâr ni mac denne mac andremo helfan vora demo muspille = there no man can help another against the muspell-doom. In these instances muspell therefore stands for the day of judgment, the last day, and answers to Ragnarok of the Northern mythology. The etymology is doubtful, for spell may be = the weird, doom, = Lat. Fatum; or it may be = spoil, destruction; the former part mut or muod is more difficult to explain. The Icel. mús is an assimilated form.

MÚTA, u, f. [Ulf. môta = τελώνιον; O. H. G. mûta; Germ. maut (Schmeller); cp. Ulf. môtareis = τελώνης]:—a law term, a fee, gratuity, for transacting business, as also a pittance, whence afterwards it came to mean dishonest gain, a bribe, a fee given in stealth or under false pretences; gull er grams múta, gold is the king’s grant, Lex. Run.; rétt er at þeir gefi mútur af fénu, Grág. i. 207; ef maðr tekr dánar-fé austr, þá á hann at gefa mútu til fjár-tokunnar ef hann náir eigi ella, ok gefa sem hann má minnsta, 221; en þú munt eigi vilja selja mik fyrir mútur, Flóv. 37; sníkja til mútu, to go begging for a fee, Grág. (pref. clxviii); Austmaðrinn kvaðsk mundu hafa selt honum, ef hann hefði fyrr komit, með þvílíku verði sem Steingrimi, en segisk nú ekki mundu taka litla mútu (a pittance) til at bregða þessu kaupi sínu, Rd. 251; hvat hefi ek slíkt heyrt, at taka á sér mútu sem pútur (to take fees like harlots), þar sem þú sazt til járns ok tókt fé-mútu í bótina, Fb. ii. 197; þeir hafa tekit mútur af búöndum at taka fals slíkt er eigi þykkir gjaldgengt, Ó. H. 157; em ek eigi vanr at taka mútur á afli mínu, to exhibit my strength for money, Fms. iii. 179: the phrase, mæla á mmútur, to be silent, as if every word had to be extorted by a fee; eigi þarf þetta á mútur at mæla, let us make a clean breast, speak out at once, Nj. 180, 228: cp. also the old Swed. law phrase, jorþ ma eighi a muto taka, land must not be given into múta, Schlyter. 2. a bribe; en selt réttlætið í sínum dómum fyrir mútur ok manna mun, Al. 105,; eigi róði mútan þá svá miklu með ranglátum dómara, 115; elska sannindi en fyrir-smá mútur, Stj. 299; at þeir hafi tekit fé á gipting systur hans, … en ef einhverr verðr sannr at því, at hann hafi til þess mútu tekit, reiði slíkt upp sveininum sem hann tók mútuna ok heiti drengr at verri, N. G. L. i. 231 (Js. 63), freq. in mod. usage. COMPDS: mútu-fé, n. a bribe, Hom. 33, 86. mútu-girni, f. corruption by bribery, Sks. 358. mútu-gjarn (mútu-gjarnligr, Sks. 451), adj. open to bribes, corrupt, Al. 4. mútu-gjöf, f. bribe-giving, Fms. ix. 329:—bartering, muntú þau hvárki plokka af mér með mútugjöfum né heitan, Ld. 150.

múta, að, to bribe, with dat. of the person and thing; múta e-m e-u.

mútaðr, part. [from Old Fr. muter; Engl. to mute, moult; the Lat. mutatus is a hawk that has been in the muta (Fr. mue, Engl. mews), and has done moulting]:—of a hawk that has moulted; einn hinn fríðasti gáshaukr með fögrum fótum, svá sem hann væri fimm sinnum eða sex mútaðr, Str. 75, where the French original has mues; þúsund gáshauka mútaða, Karl. 485.

mútari, a, m. a hawk, Edda (Gl.), occurs in Sighvat, but is nevertheless a French word; see mútaðr.

mútera, að, [Lat. mutare], to change, Rb. 232.

mygla, að, [mugga], to grow muggy or musty; en er minnþakit tók at mygla, Landn. 34; myglat brauð, Stj. 367; myglaðr ostr, myglað hey, and the like.

mygla, u, f. [Swed. mögel], mustiness, Stj. 567 (of blight in a crop), freq. in mod. usage.

myglugr, adj. musty, Stj. 357.

MYKI, f. indecl., but an older form mykr (mykrin) occurs as a απ. λεγ., Hkr. i. 73, in the transcript of the vellum Kringia; but the Cod. Fris. (l. c.) has mykin, 37; a gen. mykjar is nowhere recorded; mod. mykja, u, f.: [Dan. mög; cp. Engl. midden = Dan. mödding = qs. myki-dyngja; cp. also Ulf. maihstus = κοπρία; A. S. meox; Scot. and North. E. muck; Germ. mist; akin to moka, q. v.]:—dung; en er mykin (mykrin v. l.) hafði fallit á ísinn, Hkr. (Cod. Fris.) 37; brenna skinn, bein, slátr ok myki (acc.), Stj. 319; ok sópaði yfir moldu ok myki, Hkr. i. 251; draga myki út, K. Þ. K. 100; reiða myki, Gþl. 354; hann drap at þeim myki (mykju Ed. from a paper MS.), Sd. 168. COMPDS: myki-kvísl, f. a dung-fork, Fms. i. 75 (x. 222). myki-reka, u, f. a ‘muck-rake,’ dung-shovel, Finnb. 306. myki-skán, f. a cake of cow-dung, Þorf. Karl. 430. myk-sleði, a, m. (as if formed from mykr), Kormak.

mykja, að, to ‘muck,’ dung, manure, Gþl. 34:.

mykla and mykill, see mikla, mikill.

mylda, d, [mold], to cover with mould; ó-myldr, unburied, Hom. (St.): mod. to beat (earth or dung) into powder before spreading it as manure over a field.

mylin or mulin, m. a luminary, the moon, Am. 15, Edda i. 472: the sun, id.: prop. a mock sun (?), cp. Swed. moln.

MYLJA, pres. myl, pret. mulði, subj. mylði or mölði, Ls. 43; part. muldr, and mod. mulinn; [akin to mala, melja, etc.]:—to shiver, crush; mylr hann með sínum tönnum. Fas. i. 103; nú eru þeir allir muldir í sundr. Karl. 352; mergi smæra mölða ek þá meinkráku, Ls. 43; muldi sundr fótlegginn annan, Bs. ii. 11; skeljarnar er muldar vóru í smátt, 180.

mylkja, t, [mjólk], to give suck; þú mylktir hann af þínum brjóstum, Mar.; see milkja, milkr.

myln, m. (?), fire, Edda (Gl.) ii. 486; akin to Mjölnir (?), q. v.

mylna, u, f. [from Lat. mola], a mill, Þiðr. 131, Karl 281, 472, D. N.; the genuine Teut. word is kvern, q. v. mylnu-maðr, m. a ‘mill-man,’ miller, Fms. ix. 19.

mylnari, a, m. a miller, N. G. L. iii. 204.

mylsna, u, f. the dust, grounds of a thing, as opp. to large pieces; það er ekki eptir nema mylsna.

Myl-verjar, n. pl. the men from the island of Mull, Fms. x.

MYND, f. [prob. derived from mund], shape, form; hverja mynd sem hann hefir tekit á sik, Fms. xi. 433; myndir eða ásjónur, Stj. 91; orðanna myndir, 67; nokkur elds mynd, a kind of fire, 41; í mynd krossins, Fms. i. 136; í boga mynd, Fas. i. 271; fjarri allri mannligri mynd, the human shape, Grett. 113; enga sjám vér hafa þina mynd, Fas. i. 244; þá görði hann alla mynd (all the frame) þess altaris, Stj. 638; á þá mynd, er …, in the same manner, as …, Fms. ii. 122; at nökkurri mynd, in some manner, Bjarn. 55; mjök á mynd ok með þeim Sigurði, much in the same way, Fær. 241. 2. a figure, image; í hús þat er í myndum var gört, Clem. 50: a metaphor, með mörgum öðrum myndum ok merkingum, Stj. 420; mynd ok dæmi trúar, Fb. ii. 701: freq. in mod. usage, of pictures, ljós-mynd, a photograph, and the like; ó-mynd, a shapeless thing; fyrir-mynd, a prototype; í-mynd, the very image. COMPDS: mynda-smiðr, m. a sculptor. mynda-smíði, n. sculpture, myndar-ligr, adj. well-shapen.

mynda, d, [mundr; Germ. münden = discharge], to weigh, measure, of the mundr, q. v.; gripir metnir ok myndir í hendr þeim er konu fær, N. G. L. i. 230; mynda skal meyjar-fé allt, ok koma eyrir eyri í gegn, 29; for in the mundmál (q. v.) the mundr was to be set off or balanced against the damsel’s dowry.

mynda, að, to shape, form, Hom. 130; mynda e-t eptir e-n, to shape after, imitate, Hom. (St.): to shape, form, vér höfum mælt ok myndat vegginn, Fms. xi. 432, freq. in mod. usage. II. = munda; ekki þarf hér at mynda til þess sem oss er í hug, ’tis no use to hint at it, i. e. let us speak it out at once, Nj. 224.

myndan, f. shaping; í-myndan, imagination; fyrir-m. = Germ. vor-bild.

mynding, f. [mundr], balancing the mundr and the heimanfylgja, N. G. L. i. 29.

myndugr, adj. [from Germ. mündig], of age, (mod.)

mynni, n. [munnr], a mouth, opening; see minni.

mynntr, part. mouthed so and so, Sks. 170.

mynt, f. [a for. word], a mint, Rétt. 30.

myntari, a, m. a minter, mint-master, N. G. L. i. 446: a nickname, Fms. viii. 161.

MYRÐA, ð, later t, [morð], to murder. II. to conceal, murder, see the remarks on morð; skal ek eigi myrða (to suppress) þetta konungs-bréf, þótt þú hafir myrt þau konungs-bréf er til þín hafa send verit, Sturl. iii. 139; hann drap hann sofanda í sæng sinni ok myrði hann síðan, Fas. ii. 242; lízt mér þat ráð at vér drepim hann ok myrðim hann síðan, mun þetta alldri víst verða, Fær. 177; hann drap sveininn ok vildi myrða en menn urðu þó varir við, Fb. ii. 79; síðan stefndi Helgi Ásbjarnarson Helga Droplaugarsyni um þat, at hann hefði myrðan dauðan mann ok sökt í sjó ok hult ekki moldu, that he had ‘murdered’ a dead man, and put the corpse into the sea and not covered it with earth, Dropl. 16; þat vissu allir at vér vildum bana Sigmundar, en hvar fyrir mundu vér vilja myrða þá, murder them, i. e. conceal them, Fær. 182; ok muni hann þá hafa verit drepinn eðr myrðr, slain or murdered, 183; hann myrði Sigurð til hringsins Hakonar-nauts, 155; drepinn ok myrðr, slain and murdered, Fb. i. 554; myrðir til hnossa, Am. 53; sofanda myrði, Sól. 5; um morð þau ok íllvirki er sendimenn mínir hafa þar myrðir verit, Fær. 199; knésett hefir þú hann nú ok máttú nú myrða hann ef þú vilt, of infanticide, Fms. i. 16; fannsk þar barns lík er myrt hafði verit ok fólgit þar, Hkr. iii. 184.

myrðir, n. a murderer, destroyer, Lex. Poët.

myrginn, m. morning; see morginn.

myrk-blár, adj. dark blue, 544. 39, Fas. ii. 93.

myrk-fara, u, f., poët. the ‘mirk-farer,’ i. e. the night, Edda (Gl.)

myrk-fælinn, adj. afraid in the dark, Grett. 126, Gísl. 151.

myrk-fælni, f. the being afraid in the dark, Grett. 130, Stj. 111.

myrk-heimr, m. the world of darkness, Akv. 42: in plur., í myrk-heimum, Edda 70.

myrk-hræddr, adj. afraid in the dark, Fbr. 89, Gísl. 65.

myrk-hræðinn, adj. = myrkfælinn, Sturl. ii. 139.

myrk-leikr, m. darkness, Edda 209.

myrkna, að, to grow murky or dusk; ef þér myrknit ok blindisk, Stj. 241; (tunglit) vex ok þverr, myrknar optliga, Karl. 134.

myrk-nætti, n. [Old Engl. mirke nich, Story of Havelok the Dane, 1. 66], mirk-night, the dead of night, Sturl. iii. 227, Stj. 559, Mar. 1108.

MYRKR, adj., myrk, myrkt, or myrt, Ó. H. 216; with a characteristic v before a vowel, myrkvan, myrkva, myrkvir; compar. myrkvari; superl. myrkvastr; later, as also in mod. usage, the v was dropped, which form occurs in later vellums of the 14th century, thus myrkar, Stj. 30; myrkari, Fms. vi. 229 (Hulda): j for v, myrkjar, Róm. 373: [A. S. myrc; Hel. mirki; Old Engl. and Scot. mirk; Engl. murky; Dan.-Swed. mörk]:—mirk, murky, dark; myrkvar grímr, Fas. i. 519 (in a verse); myrkvan veg, Rm. 34; inn myrkvan við, through the mirk-wood, Og. 25; myrkvan vafurloga, Skm. 8, 9; myrkt er úti, ’tis dark outside, Skm. 10; um kveldit er myrkt var orðit, Bs. i. 544; þeir biðu nætr, en er myrkt var, Eg. 80; myrkt var í stofunni, 215; görði myrt, Ó. H. 216; myrkt, 218; um kveldit er myrkt var, Hkr. i. 61; aldri varð svá myrkt af nótt, at eigi væri ærit ljóst þar er hann fór, Edda 70, Þiðr. 326; þá var sem myrkvast nætr, Fb. iii. 410, Fms. ix. 484; görði stundinn daginn svá myrkjan sem nótt væri, Róm. 373; of aptan er myrkt var, Ó. H. 139; í myrkri stofu, Bs. i. 508; myrk augu, dim eyes, Pr. 473: neut., gengu þeir þann dag allan til myrks, Edda 28: of colour, var vant kvígu þrévetrar myrkrar, hón hét Mús (but perh. read mýskrar or the like), Ísl. ii. 401. II. metaph. dark, obscure, hard to read; myrkvar kenningar, Gd. 78; myrk orð, dark sayings, riddles; myrkr stafr, þat verðr mörgum manni at um myrkvan staf villisk, of spell Runes with hidden powers, Eg. (in a verse); þá mælti Ægir, myrkt þykki mér þat mælt, at kalla skáldskap þessum heitum, Edda 48; hér hefr upp ok segir frá því er flestum er myrkt, N. G. L. i. 184; bækr myrkvar ok úskiljanligar, Stj. 30; þat mun ek sýna jafnan at ek em eigi myrkr í skapi, Nj. 179; myrkari ok kaldari ráð, Fms. vi. 229. III. local names, Myrk-á, Landn.; Myrk-viðr, Fms. xii, Gl.

myrkr, n. [Dan. mörke; Scot. mirk], darkness; leynask út í myrkrit, Eg. 240: of the evening, allan dag til myrks, fram í myrkr, and the like: of fog, rak yfir myrkr svá mikit at þeir vissu eigi hvar þeir fóru, Nj. 124; í slíku myrkri, Glúm. 368; sjó-myrkr, Fms. ix. 506:—an eclipse, Ann. 1184; myrkrit mikla, on the 22nd of April, Ann. 1193, cp. 1312, 1330, Fms. vii. 152:—darkness from volcanic eruptions, Ann. 1158, 1226, 1262, 1300, 1341, 1350, see also Hekla and hraun. 2. often in plur. in an intensive sense, like Lat. tenebrae; þessi guðin munu eiga myrkrunum at stýra, Fms. i. 97; frá eilífu ljósi til úendanligra myrkra, 262; helvítis myrkra, Anal. 291; myrkra fullr, full of darkness, Mar.; myrkra höfðingi, the prince of darkness, Al. 154; myrkra hérað, myrkra staðr, the place of darkness, i. e. hell, 153, 154, cp. Pass. 8. 4, 19, 20, and N. T. passim; this use of the plur. may have been influenced by the Latin.

myrk-riða, u, f. the ‘mirk-rider,’ an ogress, witch, for witches were supposed to ride on wolves by night, Hb. 20, Edda (Gl.)

myrkva, ð, to grow mirk, darken: impers., aptan dags er myrkva tók, Eg. 405; en er myrkva tók, Fms. ix. 273, 506; þá tók at myrkva (myrkja Ed.) af nótt, Eg. 230; en er nótt (acc.) myrkti, when night grew mirk, late in the summer, Fms. i. 67; um haustið er nátt (acc.) tók at myrkva, Sturl. iii. 253, Grett. 115: pers., hann myrkti sólina, Barl. 168, (rare): reflex., nótt (nom.) myrkvisk, darkens, Sks. 231 (but less good).

myrkva-stofa, u, f. a ‘mirk-closet,’ dungeon, Nj. 163, Fb. ii. 384, Bs. i. 221, Grett. 195 new Ed., Fms. x. 307, Skálda 208, N. G. L. ii. 430, Stj. 200.

myrkvi, a, m., older form mjorkvi or mjörkvi:—mirk, darkness, a dense, thick fog; myrkva ok regn, Sks. 135, Hkr. i. 268; í slíkum myrkva, Glúm. 368; leggr á svá mikinn mjorkva, at …, Al. 139; reykr eða mjorkvi, Sks. 48 new Ed.; þá var á mjorkvi mikill, Fms. ix. 39; þá görði myrkva mikinn sælægjan, vi. 261, viii. 178 (Fb. myrkvi l. c.); var veðr vátt ok mjrkva flaug nokkur, wet and hazy weather, Ó. H. 182; mœrkva-þoka, a ‘mirk-fog,’ hazy weather, Barl. 123, 172; þoku-myrkvi, id., Fms. ii. 141.

Myrk-viðr, m. Mirk-wood, as a mythical local name of a forest, Ls. 42, Hkv. i. 50, Akv. 13, and in prose, Fms. i. 111, 113 (in Holstein), Fb. ii. 72 (in Sweden), Hervar. S. (Fas. i. 493 in a verse); cp. the Schwarzwald in Germany.

myrk-viðri, n. a dense fog, = myrkvi.

MYSA, u, f. [Dan. myse], whey, milk when the cheese has been taken from it, Krók., passim in mod. usage. mysu-ostr, m. cheese made of whey or goat’s milk.

mystr = myrkr (?), Mar. 1031.

MÝ, n. [O. H. G. mucca; Germ. mücke; Dan. myg; Engl. midge], a midge, gnat, esp. in a collect. sense, Stj. 567; svá margir sem mý, swarming like midges, Sól. 53; mý ok maura, mý ok kleggja, Eluc. 22; einn dag svaf hann úti í sólskini ok settisk mý mart á skalla honum, … en mýit hófsk upp, Lv. 50; sem hit þykkvasta mý, Art. 63 new Ed.; þó vér sveigjum tungu og tenn | trautt vér mýit fáum, | en það er ei gott fyrir Grafnings-menn | að gapa yfir mörgum áum, a ditty: a local name, Mý-vatn, n., Landn., map of Iceland, whence Mývetningar, m. pl. the men from M., K. Þ. K. 88. COMPDS: mý-bit, n. a midge-bite, Rd. 295. mý-fluga, u, f. a ‘midge-flea,’ gnat, N. T. mý-margr, adj. swarming like midges. mý-vargr, m. a plague of midges, Ísl. Þjóðs. ii. 2.

mýgir, m., prop. a ‘mower,’ destroyer, Lex. Poët.

MÝGJA, ð, [múgr], to destroy, defeat, put down, prop. to mow down (?), with dat., með því at þínum guði verðr mýgt, 656 B. 10; því meirr óx kyn þess lýðs er meirr var við leitað at mý(g)ja, Ver. 20; er mörgum mýgir með sínu ríki, Al. 70; þeirra afkvæmi mun síðan hvárr öðrum m. ok vilja til jarðar koma, Fms. v. 348; m. lögum, to break the law; m. uppgang e-s, to overthrow, put down, Karl. 402, 548.

mýking, f. softening.

MÝKJA, ð, older form mýkva, Fms. x. 331, MS. 623. 32, Ó. H. 242; [mjúkr]:—to smooth, soften, Stj. 124, Fms. x. 288 (mýkþi); m. sik, to soften oneself, i. 97; m. hug e-s, Mar., Al. 5. II. reflex. to be softened; mýkjask í orðum, Fms. ix. 446, Bs. ii. 185; mýkjask til e-s, Mork. 25; jarl tók henni heldr seint í fyrstu en mýktisk ræðan svá sem á leið, Orkn. 304; heldr þótti mér mýkjask skaplyndi hans áðr létti, Eg. 418:—recipr., mýkjumk vér til um rúmin, Eg. 759.

mýkt, f. softness, kindness, Bs. ii. 155, 228, Gd. 1.

mýla, d, to muzzle.

MÝLL, m. a ball; kalla stein eðr epli, hnot eðr mýl eðr líkt, Edda 109; hón selr Hauki mýla tvá … mýlarnir kerlingar, Fb. i. 581; herði-mýll, a ‘hard ball’ = a stone, Bragi: poët., mýll geðvangs, the ball of the breast = the heart, Ht. (R.): a ball in the stomach of animals, mýll er vér svá köllum, Fél. viii. 64.

mýr-dæla, u, f. ‘mire-dale,’ a miry, boggy hollow, Hallgr.

mýri-snípa, u, f. a moor-snipe, Edda (Gl.): also mýri-skítr.

mýr-lendi, n. a moorland, Eg. 130.

mýr-lendr, adj. moorland, Landn. 126, Fms. xi. 354.

mýróttr, adj. swampy, boggy, Eg. 130, Fas. ii. 553.

MÝRR, f., mod. mýri, gen. mýrar, dat. and acc. mýri, pl. mýrar; [Engl. moor and mire]:—a moor, bog, swamp, Hkr. i. 55, Hrafn. 27, Eg. 409, 710, Nj. 203, Fs. 50, 65, Gullþ. 14, Fms. vi. 334, xi. 26, Sks. 85, Sturl. i. 179: for the old custom of putting criminals to death in fens see Gkv. 3. 11, Jómsv. S. ch. 7, Kjaln. S. ch. 2, Tacit. Germ. ch. 12:—freq. in local names, Mýri, Mýrar, whence Mýra-menn, Mýramanna-kyn, m. pl. the men from the county M., name of a family; Álpta-mýrr, Rauða-mýrr, Landn., map of Iceland.

Mýsingr, m. the name of the owner of the mill Grotti, Edda.

mýskr, adj. mouse-gray, a conjectural reading in Ísl. ii. 401.

mýsla, u, f. [mús; Germ. mäuslein], a little mouse, Fas. i. 55.

mýslingr, m. = mýsla, Fas. i. 107.

MÆÐA, d, [móðr], to weary, plague:—to exhaust, Stj. 417, passim:—to chastise, 147. II. reflex. to weary oneself, be exhausted, troubled; mæddusk þeir af kulda ok hungri, 656 C. 21: hann var mæddr síðan við eld, Fms. x. 407:—to lose breath, Grett. (in a verse), and passim in mod. usage:—to trouble oneself, með því at vér mæðumk í athuga-samligum ræðum, Sks. 72; Martha, þú mæðist í mörgu, Luke x. 41.

mæða, u, f. a trouble, trial, Fms. v. 309, x. 147, Fas. iii. 99: distress. COMPDS: mæðu-lauss, adj. without trouble, Fr. mæðu-ligr, adj. sad, troubled. mæðu-maðr, m. an afflicted man. mæðu-samligr, adj. troublesome, Bs. ii. 142.

mæddr, part. exhausted, Fms. x. 357, Fs. 49.

MÆÐGIN, n. pl. [móðir], a mother and son (or sons) collectively, Fs. 37, Sturl. iii. 5, Ld. 234, 260, Fms. vi. 107, ix. 233, Bær. 4.

mæðgur, f. pl., gen. pl. mæðgna, Bs. i. 133, 355:—mother and daughter collectively, Gísl. 88, Ld. 116, Nj. 51, Fms. i. 207, Bs. i. 62, 218, passim, freq. in mod. usage.

mæði, f. [móðr], weariness, exhaustion, as also shortness of breath. Eg. 125, Nj. 116, Fms. vii. 288, Fs. 146, 180. COMPDS: mæði-liga, adv. sadly; svara m., Fms. i. 302: drawing a deep breath, verpa m. öndinni, Nj. 272. mæði-ligr, adj. troublesome, Mar., Fms. xi. 444. mæði-samr, adj. afflicting, Hom. 125.

mæðing, f. trouble, Sks. 569, Th. 78, Stj. 112.

mæðr or mæddr, in compds, sam-mæðr, from one mother; sundr-mæðr, not having the same mother.

mæðr or meyðr, f. = mey, a maid, a foreign form, which occurs in Gd. 3.

MÆGÐ, f., often used in pl. [mágr], affinity by marriage; at frændsemi ok at mægðum, Grág. (Kb.) i. 159, Am. 52, Skv. 1. 44, Ó. H. 57, Fs. 10, 116, Eg. 37, Korm. 140, Nj. 213, Gþl. 145.

mægi, n. = mægð, Band. 3, O. H. L. 32, Fas. i. 225, Sturl. ii. 98.

mægjask, ð, dep. to marry into a family, Landn. 300, Fs. 119: part. mægðr, Sturl. iii. 9, Finnb. 252, Grett. 190 new Ed.

MÆKIR, m. [Ulf. meki = μάχαιρα; A. S. mece; Hel. maki]:—a kind of sword; mækis eggjar, Hðm. 16; hvassan mæki, of the sword Tyrfing, Fas. i. 521 (in a verse); mæki mjófan málfán, Skm. 25; mæki til höggs, Hm. 81, Gm. 52, Ls. 12; hann hefir mæki stóran í hendi, en Þorsteinn sverð sitt, Fas. ii. 426; með tvíeggjuðum mæki, Ísl. ii. 54; saxinu eða mækinum, Stj. 383; hafði Yngvi um kné sér mæki … hann brá mækinum ok hjó …, Hkr. i. 29; saxit Tuma-naut … hér máttú sjá mækinn Tuma bróður þíns, Br. i. 527.

mæl, see mel.

MÆLA, t, [Ulf. maþlian = λαλειν; A. S. mæðlan, madelian; Germ. melden by way of metathesis; Old Engl. mele; the Dan. mæle as well as the Icel. are contracted forms, cp. nál from nadal]:—to speak, with acc. and absol.; mæli þarft eðr þegi, Hm. 18; mæla staðlausa stafi, id.; hví þegið ér, svá at mæla né meguð, Ls.; margir menn mæltu ílla við Skamkel, Nj. 80; eigi munt þú þat vilja mæla, 85; Gizurr hvíti (Njáll), … mælti, 90, 91, 220, 228; stafnbúar mæltu, at hann skyldi mæla allra hötðingja heilastr, Fms. vii. 290; mæl þú allra drengja heilastr, viii. 97; þat þætti mér mælanda (gerund.), that is a remarkable speech, Fb. ii. 196; mæla mörgum orðum, to use many words, Hm. 104; mæla þessum orðum, to use these words, Hkr. ii. 78; mæla e-n orðum, to address, Vþm. 4; mæla í hug sér, to speak to oneself, 623. 54; mæla máli, to speak a language; hann mælti allstaðar þeirra máli sem hann væri allstaðar þar barnfæddr sem þá kom hann, Bs. i. 80. 2. special usages; mæla áljót, to speak a libel, Grág. ii. 146; mæla æðru, to express fear, despondency, despair, Nj. 199; mæla tál, hégóma, to tell tales, falsehoods, 258; mæla lög, to speak law, to have the law on one’s side in pleading, Fms. vii. 142; mæla ljóst, to speak out, Nj. 102; mæla í mútur, to speak with reserve (see múta); hafa réttara at mæla, to speak true, have right on one’s side, Fms. iii. 22; mæla lögskil or lögskilum, to speak or perform public duties in court or in the assembly, Nj. 3, Ísl. ii. 255; mæia helgi e-s, to pronounce the inviolability of, Grág. i. 92; mæla nálum, to plead a cause, 2; en er höfðingjar höfðu þar mælt þeim málum sem þar stóðu lög til, Ld. 32; mæla e-s máli, Grág. i. 198; mæla mælt mál, to say what all the world says, Gísl. 11, Stj. 463: mod. to say a plain word, speak plainly; bréf harðlega mælt, worded, Bs. i. 554, Fms. ix. 389. II. to stipulate; mæla e-t með sér, to fix, stipulate, appoint: fundusk þeir, sem mælt hafði verit með þeim, Nj. 256; mæla mót með sér, to fix an interview, Eg. 564; mæla sér man, to fix an interview with her, Hm. 97:—mæla sér e-t, to stipulate, bargain for; vér höfum fund várn mæltan ár hvert hér í Gula, N. G. L. i. 4; ek hefka fé mælt mér í dóm þenna ok monka ek mæla, Grág. i. 79; slíkan stað ok máldaga sem þeir áttu sér mæltan, 154; þeir mæltu til fé mikit at lyktum, Nj. 99; mælti hann þat til at eiga dóttur hans, 271; en hón mælti þat til við konung, at hann skyldi vinna allan Noreg, Fms. x. 181; hvat er til mælt, Fs. 92; ek mæli til kaupa við þik, Nj. 3; þeir mæltu til vináttu með sér at skilnaði, Eg. 691; þeir mæla til bardaga með sér um morguninn, Fb. i, 142; hygg þú at því vandliga at þú mæl til hvers-vetna ílla þess er þú beiðir hann, Fms. xi. 58; hús þau er til skaða-bóta eru mælt, for which compensation has been stipulated, Grág. i. 459; mæla til friðar, to sue for peace, Fas. ii. 121 (frið-mælask). III. with prepp.; mæla á máli, to speak in a language; mæla á Irsku, Ld. 76:—mæla aptr, to retract, Sturl. i. 46:—mæla eptir e-m, to take one’s part, excuse him, Nj. 26, 53, Fms. vii. 120: to request, demand, ix. 52: but mæla eptir e-n, with acc., to lead the prosecution (eplir-mál) in the case of a slain man, Grág., Nj., Sagas passim:—mæla fyrir, to order, prescribe; sem biskup mælir fyrir, Grág. i. 377; sem Þórðr mælti fyrir, Ld. 44; allt þat silfr er hann mælti fyrir, which he had bargained, Fær. 6; þat bréf er konungr mælti svá fyrir, at …, Fms. ix. 447: to declare, Nj. 15: to cite a formulary, preamble, or the like, mæla fyrir skipi, to say the prayer when a ship first puts to sea; gékk Þorvaldr til siglu ok mælti fyrir skipi eptir sið, Bs. i. 774; thus, mæla fyrir griðum, to declare a truce, by using the proper formulary, Fms. ix. 53, Nj. 106; mæla fyrir minni, to propose a toast, Fms. i. 35:—mæla móti, to gainsay, speak against, Eg. 72, Nj. 129, 158, Fms. vii. 290:—mæla til e-s, see above:—mæla um e-t, to speak about a thing, Hom. 157; konungr varð styggr ok mælti um nokkurum orðum, Eg. 16: to use an expression, utter (in an emphatic sense), of spells or the like, mikit hefir Jökull um mælt, svá at mér er þat eigi þolanda, Fs. 54; læt ek þat um mælt, at þú munt …, Ísl. ii. 197, v. l.; þar mynda ek hafa gefit þér upp eina sök, ef ek hefða eigi svá mikit um mælt, Hrafn. 8; svá fór sem vér gátum at mikil-mannliga mundi verða um mælt af þinni hendi, Fms. xi. 111; læt ek þat verða um mælt (of a spell) at þú verðir at enni ljótustu trollkonu, Fas. ii. 152: cp. mæli eg um og legg eg aá in mod. tales of witches saying their spell:—mæla við e-n, to speak to a person, address, Nj. 3, Eg. 92, passim; mæla við e-u, to gainsay, Edda 39, Fms. vii. 123, Þiðr. 253, Hkr. ii. 198:—compds, á-mæla, to blame; for-mæla, to accuse; hall-mæla, to blame:—impers., mælir svá, it is said, Hom. 155. IV. reflex. to speak, express oneself, esp. with prepp.; mælask fyrir, to ejaculate, say one’s say; finnrinn mæltisk innan fyrir, og sagði svá, he spoke from the inner part of the house. Fms. x. 262; hví þú, Gangráðr, mælisk af gólfi fyrir? Vþm. 9; hann biðsk fyrir ok mælisk nú fyrir sem honum þótti vænligast, Fms. xi. 134; Finnr andaðisk ór sótt þeirri ok mæltisk áðr vel fyrir, ii. 164; mælask vel, ílla fyrir, to be well (ill) spoken of, to make a good (bad) impression; görum vit góða hans ferð, hann hefir mikils misst, þat mun vel fyrir mælask, Nj. 29; víg Gunnars spurðisk, ok mæltisk ílla fyrir um allar sveitir, 117; mæltisk kvæðit vel fyrir, Fms. vii. 113; ílla mun þat fyrir mælask, at ganga ásættir við frændr sína, Ld. 238:—mælask undan, to excuse oneself, decline, Fms. ix. 227, Fb. i. 100:—mælask um, to utter, express; eigu vér þvi at vera úkvíðnir ok mælask eigi ílla um, Fms. xi. 389. 2. recipr., mælask við, to speak to one another, converse; ekki mæltusk þeir fleira þann dag við, Fms. vii. 127; mun hvat við höfum við mælsk, Nj. 111; ok munu vit þess þurfa at muna þat, at vit höfum vel við mælsk, 54; mælask ílla við, to bandy words, N. G. L. i. 333; mælask við einn saman, to talk to oneself (soliloquize), Stj. 617; Þorvaldr mæltisk mjök einn við á Þinginu, því at engir gengu í berhögg við hann, i. e. Th. had alone the word, for none in the parliament opposed him, Sturl. ii. 61. 3. impers., e-m mælisk vel, to speak well; skal eigi marka reiðs manns mál, kann vera at okkr mælisk betr annat sinn, Sturl. ii. 178: to make a good speech, sögðu menn at honum mæltisk vel, Nj. 87; at lögbergi var görr mikill rómr, at Merði mæltisk vel ok sköruliga, 230. 4. part. mæltr (q. v.), spoken.

MÆLA, d, [mál], to measure, Clem. 33, Sks. 629, Grág. i. 462, Fms. ii. 230, K. Á. 206, N. G. L. i. 323, passim.

mælandi, part. a pleader, Grág. ii. 112, Sturl. ii. 237.

mælgi, f. [máligr], prattle, much talking, Fms. iii. 148, Orkn. 464, Greg. 25.

mæli, n. the pronunciation, voice, intonation; eg þekki hann á mælinu, I know him by the voice:—a saw, það er í mæli, it is rumoured; munn-mæli, oral relations; bögu-mæli, bad grammar; um-mæli, utterances; vil-mæli, friendly words, and in several other compds.

mæli-, in compds, mæli-askr, m., -ker, -kerald, n. a measure, vessel, N. T., Matth. v. 15, Stj. 293, Gþl. 524: mæli-hlass, n. a measured cartload, Rd. 232, Ám. 60.

mæling, f. a measuring, Edda 47, Stj. 211, Fms. xi. 441:—a measure, dimension, Skálda 175, Alg. 372, Stj. 292. mælingar-fræði, f. geometry.

mælir, m. a measure, esp. of a certain measure, a sixth of a sáld (q. v.), Gþl. 524, Fms. x. 398, xi. 441, Stj. 621. 2 Kings vii. 17, B. K. 13, 16; kornið fyllir mælirinn, the grain fills the measure, a saying; of fluids, N. G. L. i. 29; tveggja mæla öl, 137: of land, a field sown with a mælir of grain, 240; níu mæla land, Vm. 48; whence mælis-land, n. a land of one mælir, 49; it remains in the phrase, hann er ekki lengi á mælislandi, of a swift runner. mælis-öl, n. a measure of ale, about six gallons and a half, Fms. i. 31, N. G. L. i. 6; skyldi þá hverr maðr eiga mælisöl en gjalda fé elligar, Fms. i. 31.

mælska, u, f. eloquence, Hdl. 3, Post. 645. 90, Fr. 439, passim: idiom, nema mælsku allra þjóða, Konr.: pronunciation, mod. mæli, hón kvaðsk kenna mælsku hans at hann var Galverskr, 656 C. 4. COMPDS: mælsku-andi, a, m. the spirit of eloquence, Sks. 560. mælsku-maðr, m. an orator, Sks. 315, MS. 656 C. 14.

mæltr, part. spoken so and so, Grett. 146: esp. in compds, fá-mæltr, harð-mæltr, lin-mæltr, loð-mæltr, sein-mæltr, fljót-mæltr, hýr-mæltr, glað-mæltr, and so on.

MÆNA, i. e. mœna, d, to provide with a mænir, to roof; leka möndi húsit ef ekki mœndi smiðrinn, Skálda (Thorodd) 163, D. N. v. 637. 2. to reach or jut out, project, Lat. eminere; þeir sáu hrauka … ok mændu upp ór kollarnir (viz. out of the fog), Sturl. i. 179; mændu þeir aptr (they turned back, prob. erroneous = vendu) en Hákon bar í haf, Fms. vi. 249. II. to gaze, look (stretching out the neck), esp. with the notion of supplication; mæna á e-n. mæna vonar-augum, freq. in mod. usage, where the ancients said kaga, q. v.

mæna, u, f. the spinal marrow, Slurl. ii. 95, freq. in mod. usage, mænu-sótt, f. disease of the spine.

mænir, m., i. e. mœnir, [Dan. mönning], the ridge of a house, Fs. 42, Ísl. ii. 194, Sks. 146, Skíða R. 179; hús-mænir, q. v. mænir-áss, m. the ridge-rafter.

MÆR, f., gen. meyjar, dat. meyju, acc. mey; pl. meyjar, dat. meyjum: meyja, u, f. a later form in MSS. of the 14th century, sú meyja, meyjan, Stj. 136, Bs. ii. 27; þú meyja (voc.), Fb. ii. 194, Skáld H. 1. 9; as also nom. mey, Fas. iii. 177; [Ulf. mawi = κοράσιον, παις; A. S. meowle = meyla, q. v.; Swed. and Dan. mö; the Engl. maid and Germ. magd are derivatives]:—a maid, girl, virgin; þaðan koma meyjar, Vsp. 20; mey, Hm. 81, 96; meyjar orð, 83; mörg góð mær, 101; en horska mær, 95, Vþm. 47; meyja, 49; meyjar ástir, Alm. 8; mér tíða mey, Skm. 7; mær (voc.), 23, 25, 26; mær er mér tíðari, 7; mær heitir fyrst hver, en kerlingar er gamlar eru, Edda 108; leizt honum mærin fögr, Eg. 23; Egill sá þar mey fagra, … mærin var úkát ok grét … Egill mælti við meyna, 481, 483; mær tvítug eða ellri, Grág. i. 307, 465; ekkjur ok meyjar tvítöga ok ellri, ii. 108; eigi mær heldr göfuglig ekkja, Fms. x. 294: a girl, hón lék sér á gólfi við aðrar meyjar, hversu lízt þér á mey þessa, þykkir þér eigi fögr! ærit fögr er mær sjá, Nj. 2; Þóra ól barn um sumarit, ok var þat mær, Eg. 166; litlu síðarr fæddi hón barn, þat var mær, Steinn hélt meyjunni undir skírn, hét sú mær Þóra, Steinn gaf meyjunni fingrgull, Ó. H. 144; hvárt sem er sveinn eða mær, N. G. L. i:—a virgin, Gefjon, hón er mær ok henni þjóna þær er meyjar andask, Edda 21; hón var mær alla æfi, 655 ix. C. 1: allit., brúðr Guðs, mær ok móðir, Mar., esp. of the Virgin Mary, Lil.; mær meyja, the maid of maids, Hdl. (begin.):—of the zodiac, Rb. (1812) 16. 2. freq. in poetry = a daughter, thus answering to mögr; Gýmis meyjar, the daughter of G., Skm. 12; mey átti hann, Rm. 36 (Bugge); hefir minn faðir heitið meyju sinni, Hkv. 1. 18; Hýmis meyjar, Ls. 34; meyjar Mögþrasis, Vþm. 48; Billings mey, Hm. 96; Högna mær, Hkv.; fögr mær fíra, Vkv. 2: allit., Loka mær, the daughter of L. = Hel. Ýt.; mær ok mögr, daughter and son, Og. 9. COMPDS: meyjar-mál, n. pl. courtship, Fas. iii. 84, 94. meyjar-mundr, m. a maid’s mundr (q. v.), Fas. iii. 170.

MÆRA, ð, [Ulf. merjan = κηρύσσειν], to praise, laud, Ad. 1, Höfuðl. 2, Geisli 20:—mæra e-n e-u, to bless one with a gift, Fms. vii. 152 (in a verse).

mærð, f. [Ulf. meriþa = φήμη], praise, laud, Stor. 5, Lex. Poët. passim: an encomium. 2. mod. cant, flattery, hypocrisy, freq.

mæringr, m. [mærr], a noble, illustrious man, Edda passim, also in mod. usage: the name of a sword, Bjarn.

mærna, að, to become cheesy, of milk, Björn.

MÆRR, f. (i. e. mœrr), gen. mærar, dat. and acc. mæri:—a land, prop. border-land, only in poetry; mærar, Skálda 236 (in a verse); and in compds, blá-mœrr (q. v.), the blue land = the sea; borð-mœrr, máfa m., id.; dag-mærr, the day-land, i. e. the heaven; hauk-mœrr, the ‘hawk-land’ = the hand; Móins mær, serpent-land, i. e. gold. Lex. Poët.: the word remains in landa-mæri, border-land, and II. in the local name Mæri, f. a county in Norway; Sunn-mæri, Norð-mæri, Fms. passim; whence Mærir, m. pl. the men of M.: Mæra-jarl, the earl of M., a name of earl Rögnvald, the ancestor of the dukes of Normandy and the earls of Orkney: Mærskr, adj. from Mæri, Fms. Mæri or Mærini, a famed temple in Drontheim in Norway: hann lagði Mærina-helgi á allan fjörðinn ok lét engu tortýna þar nema kvikfé heimilu, i. e. he made the whole fjord a sanctuary, extended the sanctuary to the length of the whole fjord, Landn. l. c.

MÆRR, adj., compar. mærri, mærstr; [Ulf. mers in waila-mers = εὔφημος; O. H. G. mâri]:—famous, glorious, great, Germ. herrlich, of persons; mjötuð mæran, Vsp. 2; mærir tívar, Hým. 4; mæran kon; inn mæri mögr Sigröðar, Kormak; ins mæra burar, Gm. 50; mærr jöfurr, Lex. Poët.: absol., báru mjöð mærar, Am. 8, 93; ena mæru Ingunni, Fms. viii. (in a verse); deyrat mildingr mæri (compar.), vi. 427: of things, í enum mæra Mímis-brunni, Vsp. 22; inn mæra fimbul-vetr, Vþm. 44; inn mæra mjöð, Skm. 16; mæran drykk mjaðar, Ls. 6; hrís þat et mæra, Akv. 5; inn mæri vöndr, Korm. 98 (in a verse): þjóð-mær, glorious.

mœrr, f. = mýrr, a moor, bog; æpa kann í mrum fröskr, Mkv.

MÆTA (mœta), t, [mót; Ulf. môtjan; A. S. mêtan; Engl. meet; Hel. môtjan; Dan. möde; Swed. möta]:—to meet, with dat. to meet a person; mætti hann Þór miðra garða, Þkv. 9; mæta e-m á brautu, Hm. 88; mættu þeir Ögmundi, Nj. 5; eigi veit hvar manni mætir, a saying (= mod. eigi veit hvar manni kann at mæta), Fs. 106; ok mætir austmanninum Erni, Ísl. ii. 149; þat mætti hann Grím inum rauða, Nj. 245; þá mætti Þorgeirr Þorvaldi, id., passim:—láta ráð ráði mæta, to pay like for like, Fms. i. 15; þá skal mæta horn horni, hófr hófi, N. G. L. i. 41; láta dal mæta hóli, Fms. vii. 2. metaph. to meet with, suffer, undergo; mæta skaða, Bs. ii. 137; mæta kvölum, 623. 64; mæta görningum, passim. II. recipr. to meet one another; þeir mættusk á förnum vegi, Nj. 60. 2. to join; þar er mætisk Sogn ok Hörðaland, where the two counties S. and H. meet, Fms. i. 95; í flæðar-máli þar sem sær mætisk ok græn torfa, N. G. L. i. 13; ok skal þat grafa út við kirkju-garð, þar sem mætisk vigð mold ok úvígð, K. Þ. K. 16; menn eigu at æja hrossum sínum í annarra manna landi of sumar þar er mætisk slátta ok sina, Grág. ii. 291.

mætask, t, dep. [meta], to make oneself costly; láta biðjask lengi ok m. ok myklask, Str. 9: act. part. in auð-mætandi, a valuer, taxer of wealth, Kormak.

MÆTI, n. [meta], good things, wealth; mörg mæti, many good things, Hým. 32; man ek at vér meiri mæti áttum, Vkv. 13; mætum ágætum, Am. 66; nökkut mæta (gen. pl.), Fsm. 29; veglig mæti, Lex. Poët.; veraldar mæti, Nikuld., Skáld H. 2. 38; hans mæti kná ek hljóta, Edda (in a verse). 2. in prose; the phrase, hafa mæti á e-u (mod. mætur), to have a fancy for, to value highly; ok hefir Úlfr enn meiri mæti á Sigmundi þaðan frá en áðr, Fær. 52; brandkrossarnir, þeir sem hann hafði mest mæti á, Vígl. 61 new Ed.; Gunnhildr lagði mikil mæti á Ólaf, Ld. 72. COMPDS: mæta-gripr, m. a costly thing, Fas. i. 61. mætis-maðr or mæta-maðr, m. a worthy man, Sturl. i. 9, Fas. i. 28.

mæti-ligr, adj. valuable, Al. 93.

mætir, m. one who meets, Lex. Poët.

mætr, adj. valuable, excellent, of persons meet, worthy; mætr ok ágætr, El., Stj.; mætan mar, Hdl. 5; Guði ok hans mætu móður, D. N. i. 51; mætustu móður, Th. 78; maðr mæztr und sólu, Gkv. 1. 7:—lawful, valid, dæma sök mæta eðr úmæta, Grág. i. 67; lög-mætr, lawful; ú-mætr, invalid.

mætur, f. pl.; in the phrase, hafa (vera) mætur á e-u, = mæti, Ld. 60, Fb. i. 262, Grett. 68 new Ed., Fas. i. 247 (in a verse), and in mod. usage; see mæti above.

mögðir, m. a peg, Edda (Gl.) 494.

mögðir, m. a kind of stone, Edda ii. 494.

mögl, n. murmuring, Stj. 324, Mar. passim.

MÖGLA, að, to murmur, Stj. 291, 322, 324, Bs. ii. 115, Fb. i. 440, Mar., N. T., Vídal. passim.

möglan, t. a murmuring, Hom. 26; möglunar orð, Grett. 153. möglunar-samr, adj. grumbling, 686 B. 2, Grett. 148.

MÖGR, m., gen. magar, dat. megi, pl. megir, acc. mögu; [Ulf. magus = παις, Luke ii. 43, ix. 42, xv. 26; = τέκνον, ii. 28; A. S. magu; Hel. magu; Gael. mac; mögr is masc. answering to fem. A. S. mægð, Engl. maid, Germ. magd]:—prop. a boy, youth, and so, like παις, a son; mannskis mögr, no man’s son, Hm. 147: allit., mey ok mög, daughter and son, Vþm. 33; mæla við mög, Hðm. 23, Skm. 2; okkarn mög, 1; geta mög, Ls. 35, 36; megir Heimdalar, sons of H., Vsp. 1; maga þinna, Am. 79; mögr Sigföður, Vsp. 55; mögr Hlóðynjar, 56; megi hveðrungs, 55: míns magar, Gm. 24; magar Þóris, Ad. 16; magar Hallgarðs, Ht.: allit., mögr móður kallar, Grág. ii. 170; mögr fann ömmu, Hým. 2; ósk-mögr, a son by adoption, also a beloved son. II. a mate, a man, Fm. 33; fífl-megir, Vsp. 51; víl-megir, sons of misery, slaves, Bm. 1; heipt-megir, enemies, Hm. 149; Muspells megir, the men of Muspell = demons, Ls.; her-megir, war-men, warriors, Hkv. 2. 4; Hropts-megir, the men of H. = the gods, Ls. 45; ljóð-megir, the people, Hkm.; sess-megir, bench-mates, Hm. 153; dag-megir, daysmen (?), Am. 61; Ás-megir, the Ases, gods, Fsm.; drótt-megir, the sons of men, Vþm. 11, 12. III. in prose obsolete except in Mögr, a pr. name, dat. Mög, Bs. i. magar-arfi, a, m. a son’s heir, N. G. L. i. 206.

mögu-liga, adv. possibly.

mögu-ligr, adj. [from Germ. möglich; the word appears in the 14th century]:—possible, Fms. xi. 431, Fas. i. 45, freq. in mod. usage.

Mög-þrasir, m. the giant father of the weird sisters (hamingjur), Vþm.

mök, n. pl. intercourse; in the phrase, eiga mök við e-n, ef þeir eiga við hann kaup eðr önnur mök nokkur, Grág. ii. 164; see mak.

MÖKKR, m., dat. mekki, [akin to makki?], a dense cloud; upp setr mökk inn mykla, Skálda (in a verse), Fb. i. 212 (the verse), freq. in mod. usage; og hrynja lætr hvarmskúrar haglið úr mekki blám, of a cloud on a mountain top, Bjarni 58; þoku-m., ský-m., gufu-m., a cloud of fog, vapour.

Mökkur-kálfi, a, m. the name of the clay giant, Edda 57.

mökkvi, a, m. a cloud, mist, Sks. 203; ok um miðnætti máni í mökkva sig hylr, Bjarni 145.

MÖL, f., gen. malar [mala], pebbles, worn stones, i. e. the bed of pebbles on the beach or in a river; annat liðit stóð niðri á mölinni, Fms. x. 138; Flosi var uppi a mölinni, er hann sá þetta, Grett. 89; eru þeir nú kasaðir þar í mölinni, Fs. 175; glymja við möl, Þd.; þar var brúk ok möl fyrir ofan, Sturl. ii. 69, passim in mod. usage: poët., haukstrandar möl = gems, Höfuðl. COMPDS: malar-grjót, n. beach-pebbles, Eg. 141. malar-kambr, m. a pebble-ridge along the beach, Háv. 48, Finnb. 254, Grág. ii. 354.

möl-brotinn, part. shivered into pieces.

MÖLR, m., acc. pl. mölu, Fb. ii. 78; pl. melir or gen. sing. malar hardly occurs; [Ulf. malo = σής, Matth. vi. 19, 20; O. H. G. miliwa; Germ. milbe]:—a moth; þá mun mölr eigi spilla, Pr. 474; eigi einn möl, 655 xiii. A. 3; mölu ok maðka, Fb. ii. 78; er eigi grandar ryð né mölr, Hom. 15; mölr né ryð, Matth. vi. 19, 20; sem mölr eða motti etr ok eyðir, Barl. 44. möl-étin, part. moth-eaten.

mölva, að, [Ulf. malwjan, Luke iv. 18], to shiver, break into fragments, freq. in mod. usage.

mölvir, m. a shiverer, cracker, Lex. Poët.

MÖN, f., gen. manar, pl. manar, Akv. 37; [Engl. mane]:—the mane of a horse; æ lýsir mön af mari, Vþm. 12; mörum sínum mön jafnaði, Þkv. 6; manar meita = to cut the manes, Akv. 37; hann vildi taka hesta sína ok skera mön á, Rd. 268; hann sagði at hann mundi fara á Hvítings-hjalla ok skera mön á hestum Þorsteins, Bjarn. 62; hann sker mön á hestinum, Finnb. 282; Þórir fór at skera mön á hrossum sínum ok Guðmundr son hans með honum, Gullþ. 22. The cutting of horse’s manes was a favourite amusement in olden times, cp. man-skæri, mane-scissors, mön-skurðr, m. a mane-cutting, Gullþ. 22.

Mön, f., gen. Manar, the Isle of Man. COMPDS: Manar-bygð, f. (Eb.); Manar-menn, m. pl. Manxmen. Manar-konungr, m. the king of Man, Fms. passim.

mönd-laug, f. = mundlaug, q. v.

mönduðr, m. a sword, from being grasped with the hand, Edda (Gl.)

MÖNDULL, m., dat. möndli, [qs. mundull, from mund; cp. Engl. mangle, qs. mandle; Germ. mangeln]:—a handle, esp. of a handmill; tökum skarpara á möndli, Gs. 19: hræra möndul, Hkv. 2. 3, freq. in mod. usage. II. a pr. name, Fas. iii; as also a nickname, Fms. viii. möndul-tré, n. the tree of the m., Hkv. 2. 3.

möpurr, m. [for. word], a maple-tree, Edda (Gl.)

MÖRÐR, m., gen. marðar, dat. merði, [Engl. marten; Germ. marder; Dan. maard]:—a marten; in Edda (Gl.) mörðr is wrongly put among the names of rams, for the marten is not known in Icel. II. a pr. name, Landn., Nj.; from that Saga originated in popular usage, by way of metonomy, mörðr = a backslider (as a ‘Judas’). marðar-skinn, n. a marten’s skin; see marðskinn.

MÖRK, f., gen. sing. merkr, pl. merkr, [a word common to all Teut. languages]:—a mark, in weight equal to eight ounces or half a pound; twenty merkr make a fjórðung, q. v.; eighty merkr = a vætt; þat er lögpundari at átta fjórðungar eru í vætt, en tuttugu merkr skolu í fjórðungi vera, Grág. i. 499. 2. a mark, by weight or value, of gold and silver, eight ounces (átta aurar) go to a mark, 732. 16; mörk silfrs, mörk gulls, þrim mörkum gulls, Fms. vii. 235, Grág., Sagas passim; mörk vegins silfrs, O. H. L. 23; gullhringa ok stóð mörk hvárr, Eg. 464: often used absol. so that the standard can only be seen from the context, verðr hann útlagr þrem mörkum, Grág. i. 16, 132; varðar honum þat sex merkr, tólf merkr, 319; varðar þat þriggja marka sekð, 499; hversu mikit fé er þetta? hann sagði hundrað marka, Nj. 4; Áðalsteinn vill gefa skilling manni hverjum frjálsbornum, en mörk sveitar-höfðingja hverjum, Eg. 280; hann skal gjalda hálfa mörk fyrir eyri, Grág. i. 208; þrjú hundruð hundraða eptir forngildu marka-tali, Dipl. v. 20; svá mikit ofa-fé at trautt kom marka-tali á, Fær. 11; hann var svá auðigr af gulli at engi vissi marka-tal, Fms. vi. 176; merkr-kaup, a purchase to the amount of a mörk, Gþl. 497; merkr-þjófr, a theft to the value of a mark, N. G. L. i. 326; merkr stykki, a piece amounting to a mark, H. E. ii. 188. As to the standard, the value of a mörk varied at different times and in different countries, see esp. Mr. Dasent’s Essay in Burnt Njal. In Icel. the confusion was made still greater, by the fact that (as remarked s. v. eyrir) the word mörk was also used of the wadmal standard (the ell of wadmal), and so the law speaks of a mörk vaðmála, Grág. i. 500; mörk sex … álna aura, etc., K. Þ. K. 70, 172, but this is a contradiction in terms, for mörk is a weight, not a measure: the real meaning is often only to be made out by the context, e. g. in questions of weregild the weighed mark is no doubt meant. II. of fluid, a pint, viz. half a pottr; in mod. usage all fluids and vessels holding fluids are thus measured, tveggja, þriggja … marka askr.

MÖRK, f., gen. markar, but merkr, Fas. ii. 512; dat. mörk: pl. markir, Fs. 100, Ó. H. 80, 142, Hkr. i. 55; later merkr, Fb. i. 134, Fms. viii. 31; [akin to mark, q. v.]:—a forest; (prop. a march-land, border-land, see mark, marka; in olden times vast and dense forests often formed the border-land between two countries; cp. for Scandinavia, Sverr. S. ch. 12, 13; fóru þeir nú austr á markirnar, Fs. 100; austr um markir ok svá til Gautlands, Ó. H. 80; hann ruddi markir ok bygði þar sem nú heitir Jamtaland, 142); eyða annars manns mörk Gþl. 79; þeir er mörk eigu saman, 445; markar spell or spjöll, damage done to a forest, 368, Jb. 235; gengu þeir til merkrinnar, Fas. ii. 512; varð fyrir þeim mörk stór, Edda 28; á mörkinni, Fb. iii. 403; er þér ok heimil vár mörk sem þú villt höggva láta, Fs. 27; ryðja markir, ryðja mörkina ok brenna, to clear forests, Hkr. i. 55; fundusk þá víða í mörkunum skóglaus lönd, … brjóta vegu um markir, mýrar ok fjallvegu, id.; þá lagðisk hann út á merkr ok veiddi dýr, Fb. i. 134; stórar mýrar ok þröngar merkr, Fms. viii. 31; Sverrir konungr skyldi fara yfir mikit vatn í einni mörk, … á inni mestu mörkinni, 32; eyði-mörk, a wilderness. II. the word is freq. in Northern names of places; Mörk is used of Finnmarken, Finn-mörk, Eg. ch. 14; Þórólfr fór víða um Mörkina, Eg. 41; Þórólfr fór þenna vetr enn um Mörkina ok átti kaupstefnu við Finna, 56; eru víða fjallbygðir upp á Mörkina 58: Markir, f. pl. the Markland between Sweden and southern Norway, Fb. iii; whence Marka-menn, Marchmen, Fms. passim; cp. the Marcomanni of Tacitus, Die Mark in Germany. When the woodlands were cleared and turned into fields the name remained, thus in Danish mark means a field, open space:—in local names, Dan-mörk Þórs-mörk, a woodland in southern Icel. sacred to Thor; a few farms in southern Icel. are called Mörk, Nj., Landn., different from Holt: in Norse counties, Heið-mörk, Þela-mörk, Vingul-mörk, Finn-mörk. marka-menn, m. pl. robbers, outlaws (cp. Icel. skógarmaðr), Grett 118 A.

Mörn, f. an ogress or giantess, Edda (Gl.); the ship is called mörnar vakr, hestr, the steed of m., Hallfred; the sea, mörnar mór, Lex. Poët. II. the river Marne, Edda (GL).

Mörnir, m., as also Mörni, a, m. the name of an idol, þiggi M. þetta blæti, Fb. ii. 334 (in a verse), Lex. Poët.

MÖRR, m., dat. mörvi, mod. mör, gen. pl. mörva, Bjarn. (in a verse):—the suet of an animal, Stj. 430, Bs. i. 568; soðinn mörr, Kormak; forn mör. Bjarn. (in a verse); hálf vætt mörs var í dilkinum, Grett. 141 new Ed.; skera mör, to chop suet, K. Þ. K. 92, Vm. 119, Dipl. iii. 4, Bs. i. 611; netja ok mör, Sks. 129; garn-mör, nýrna-mör, the kidney-fat; mörva mígir. a term of abuse, Bjarn. (in a verse); blóð-mör, a kind of black pudding. COMPDS: mör-bjúga, n. a sausage of lard and meat, Korm. 34, Fbr. 193, 194, Sturl. ii. 132, Bs. i. 357 (810). mör-landi, a, m. (mör-lendingr, m., Bs. i. 222, v. l.; mör-fjandi, m. = suet-fiend, Fms. vii. 35), a suet-man, a nickname which the Norsemen used to give to the Icelanders in consequence of their supporting themselves chiefly by their flocks and herds, viltú, mörlandi, þú ert mör-biskup, Bs. i. 357, 811, see also Fms. iii. 154, vii. 114, 118, Ísl. ii. 39 (read mörlandi). mör-nefr, n. suet-nose, a nickname, Fms. vii. 138. mör-strútr, m. a nickname, Fms. vii. Mör-sugr, m. marrow-sucker, the name of the midwinter month, Rb. mör-vömb, f. suet-paunch.

möru-eldr, m., see maurueldr, Edda ii. 174.

mörvaðr, part. fat, of a beast.

MÖSKVI, a, m. [A. S. mæscre; Engl. mesh; O. H. G. masca; Germ. masche; Dan. maske]:—a mesh; ríða möskva, hann tók net ok garn ok reið á möskva svá sem net er síðan, Edda 39 (i. 182, v. l.); selnet tuttugu möskva djúpt, Grág. ii. 358, freq. in mod. usage. The word seems to be used as neut. (with the art. moskon) in O. H. L. 74,—þá mun (= munu?) eigi gott þola moskon þin (= moskvinn þinn?).

mösmar, m. pl. treasures, Rm. 35.

mösni, a, m. the name of a bear, Edda (Gl.)

MÖSURR, m. [O. H. G. masar; mid. H. G. maser; Early Engl. maser]:—a maple-tree, ‘spot-wood,’ Fb. i. 548. COMPDS: mösur-bolli, a, m., -skál, f., -ker, [Old Engl. maser-bowl], n. a bowl or vessel of maple, Fms. vi. 184, Karl. 53, Vm. 58, Dipl. iii. 4; such bowls are freq. mentioned in inventories of churches, Vm. 58; cp. mid. H. G., where maser is even used of a chalice, a maple-wood cup. mösur-tré, n. a maple-tree, Fms. iii. 135.

möttul-band, n. a mantle-tie, fastening it round the neck, Fb. i. 131, Fms. vii. 201, Flóv. 31.

MÖTTULL, m., dat. möttli; [no doubt from Lat. mantile, = a hand-towel or napkin; whence the word came into the Romance languages, Ital. mantello; Span. mantilla; Fr. manteau; Engl. mantle; thence into the Teutonic, O. H. G. mantal]:—a mantle; occurring as early as in Kormak, but not used elsewhere by old poets, although freq. in the Sagas, Fms. i. 211, ii. 280, xi. 275, Fs. 60, Nj. 28, Fb. i. 20, ii. 131, Fær. 264, 266; the möttull was worn by both men and women; skikkja, which is the genuine Norse word, seems to be synonymous with möttull; thus skikkja, Fagrsk. 115 (line 25), is called möttull, 117 (line 24): the möttull was prob. a short light mantle, fastened by strings (tuglar) round the neck, whence it was called tugla-möttull, Fb. ii. 130, Fær. 263, or möttull á tuglum, and it seems usually to have been of foreign cut and of costly foreign stuff (a purple mantle is mentioned in Fagrsk. l. c.) II. as a pr. name of a Finnish king, Fb. iii.

möttul-skaut, n. a mantle-skirt, Korm. 214 (as also the verse), Fms. vi. 243.

mötu-, see mata.